Xem mẫu
- Sân Kh u Tu ng
Tu ng là m t trong nh ng lo i hình sân kh u
c s c, là ngh thu t k ch hát truy n th ng c a
dân t c Vi t Nam. Tu ng ã phát tri n m t cách
hoàn ch nh vào th k XVIII. Tuy nhiên ph i n
th k XIX (dư i tri u i nhà Nguy n) tu ng m i
bư c vào giai o n c c th nh.
Dư i tri u i các vua nhà Nguy n Tu ng ư c c
bi t coi tr ng. Nhà hát Tu ng u tiên ư c xây d ng
trong cung dành cho vua, hoàng h u và các quan l i xem,
ó là Duy t Th ư ng (th i Gia Long), Thanh Bình Th
ư ng (th i Minh M ng), Minh Khiêm ư ng (th i T
c) và r t nhi u nhà hát Tu ng ư c xây d ng ngoài dân
gian.
V n i dung, các v Tu ng c u có m t n i dung
như: Vua già y u băng hà khi t lâu trong tri u ã có thái
sư mu n làm ph n. Thái sư lên n m ngôi sau khi vua ch t,
quy t gi t th phi và hoàng t cũng như mu n chia r phe
- trung th n. Tuy nhiên các trung th n không qu n hi sinh
gian kh b o v th phi và hoàng t b ng m i giá.
Dư i danh nghĩa c a hoàng t h chiêu l p binh mã,
giành l i ngôi cho hoàng t , tri u ình tr l i c nh yên
bình. Cũng n i dung trên ư c lưu truy n dư i d ng ng n
hơn “Vua băng, n nh ti m, hoàng t m c n n, tư ng xua
quân lùng, kép r ng c u vi n, di t n nh, nh ô”.
"Sơn H u"
V i sư n truy n như trên tác gi Tu ng c sáng tác
ư c r t nhi u v , m i v th hi n m t s c thái khác
nhau. Tu ng c có n i dung như trên nên k t chuy n
thư ng có h u.
- Cũng như c t truy n “Vua băng … nh ô” xuyên
su t trong các v Tu ng c , xưng danh là m t trong
nh ng c trưng c a ngh thu t Tu ng c . Khi di n viên
ra sân kh u h t xưng danh mình là ai, xu t thân th
nào, suy nghĩ ra sao … (xưng danh thư ng giành cho các
nhân v t chính).
Qua ph n xưng danh c a mình nhân v t ã gi i thi u
v i ngư i xem tên mình, ch c danh, suy nghĩ trong ó bao
hàm c ý ca ng i ( i v i nhân v t chính di n) hay phê
phán ( i v i nhân v t ph n di n).
Theo nhà nghiên c u M ch Quang nói trong cu n sách
“Tìm hi u ngh thu t Tu ng” thì ào kép không ch òi h i
có thanh và s c mà ph i luy n ư c b n c tính : Th c,
Tinh, Khí, Th n
Th c : nghĩa là “chín”, ngư i di n viên không ch hát
úng hơi úng nh p, múa úng b mà ph i bi t áp d ng
các k thu t ó m t cách sáng t o và linh ho t vì n u bi t
k thu t mà chưa “chín” s b chê “ ngh thì khá mà di n
thì d “.
- Tinh : nghĩa là tinh tuý, di n viên ph i n m rõ b n
ch t c a các vai (trung, n nh, văn võ) khi di n vai nào
ra vai ó.
Khí : nghĩa là cá tính trong tính cách i n hình. Ví d
cùng là vai vua nhưng Lưu B nhà Hán không gi ng Tri u
Khuông D n nhà T ng.
Th n : là tâm h n hay s c s ng bên trong. Có th nói
óng tu ng có th n khó hơn so v i óng “ úng i u”.
B tk m t a con tinh th n nào (tác ph m) ư c ra
i u ch a ng m t hình tư ng mà tác gi g i g m.
Trong Tu ng c , hình tư ng ư c xây d ng là nh ng
ngư i trung thành n cùng (phò vua m i lên ngôi) ngay
c khi tình thân c a h b chia c t.
"Tam n vương"
- Hình tư ng này chúng ta d dàng g p trong v Tu ng
c “Tam n vương” khi lão T gi t ch t Kim Hùng (con
trai ông) vì Kim Hùng ã theo quân ph n lo n. Cùng v i
vi c xây d ng hình tư ng m t trung th n , vi c xây d ng
hình tư ng không có th t cũng ư c ưa vào truy n. Hình
tư ng ó xu t hi n như m t v th n khi phe chính nghĩa
g p khó khăn.
Trong v “Sơn H u”, ng Kim Lân ra ánh l c
hư ng b n T Thiên Lăng, T Ôn ình cho Phàn nh
Công ưa hoàng t i ch n. Chi ti t mang tính ch t như
m t v th n là sau khi b chém u, ông ã sách u mình,
toàn thân sáng r c như ng n u c soi ư ng cho phe
chính di n n nơi an toàn.
Sân kh u Tu ng thư ng ư c bài trí ơn gi n vì ngh
thu t Tu ng dùng th pháp khoa trương cách i u và bi u
trưng ư c l . Ví d như : hoá trang m t n , n p nhăn trên
m t ngư i, chi c roi ng a có th thay cho m t con ng a,
mái chèo thay cho con thuy n, m t vài ngư i lính thay cho
hàng v n ngư i, m t vài bư c chân k t h p v i hát và c
ch hành ng thay cho v n v n d m trư ng.
- Nói n s phát tri n c a ngh thu t Tu ng không
th không nh c n công óng góp to l n c a nh ng ông
vua tri u Nguy n. Sau Gia Long, Minh M ng là ông vua
hi u Tu ng, thư ng óng vai ngư i b o tr cho ngh
thu t Tu ng. Ông t riêng m t th g i là “Hoà Thanh
th ” chuyên lo vi c qu n lý và sáng tác âm nh c, ca hát
xư ng.
Vua T c (cây i th trong r ng văn hoá i
ngàn x Hu ), ông là ngư i t ch c quá trình sáng tác và
“nhu n s c” tác ph m c a nhi u danh nho có nhi u
pho Tu ng c n i ti ng như : “Qu n phương hi n thu ”,
“ ng Kh u Trí”, “Di n Võ ình”, “Tr n Hương các”, “H
sanh àn”, “Sơn H u” …
- Dàn nh c Tu ng g m
- B gõ : Tr ng cái, tr ng chi n, thanh la, não b t,
chuông, mõ
- B hơi : kèn b u, sáo
- B dây : nh , h , i, ti u
- B g y : nguy t, tam, t (ngày nay thêm tranh)
M t s v Tu ng c tiêu bi u như:
- Sơn H u
- Tri u ình Long
- ào Phi Ph ng
- Tam N Vương
- ào Tam Xuân
- M c Qu Anh
- Lý Ph ng ình
- Trương Nh c
- - Ngo i t dâng u
- Th t Hi n Quy n
M t s v Tu ng cách tân tiêu bi u như:
- Ti ng g i non sông (Kính Dân)
- Thám (Mai H nh, B u Ti n, oàn Khoái)
- Su i c Hoa (Thuỳ Linh, Hoàng c Anh)
- Hoàng hôn en (Tr n Phùng, Ti n Th )
- Lý Chiêu Hoàng (Lê Duy H nh, Văn S )
- H Quý Ly (Xuân Y n)
- M t s v tu ng hài tiêu bi u như :
- Nghêu, Sò, c, H n
- Trương Nh c
- Trương Ngáo úc chuông
- Tr n B
M t s trích o n tiêu bi u như:
- H Nguy t Cô hoá cáo
- Ngũ bi n
- Châu Sáng qua sông
- - Bá p kh o l ng c m
- Châu Sương c y râu
- Bách ao Di m Thiên Hùng
- Tri u T
- Xuân ào c t th t
- M nh Lương b t ng a
- Ông già cõng v i xem h i
- M c Qu Anh dâng cây
- ào Tam Xuân l ng trào
- Tu ng có s h p d n ngư i xem như m t ma l c.
i u này ư c th y rõ qua câu ca dao :
Ăn no r i l i n m khèo
Nghe gi c tr ng chèo b b ng i xem.
Tháng ba tháng tám n m suông
Nghe gi c tr ng Tu ng c l t i xem.
nguon tai.lieu . vn
