Xem mẫu
- Rối loạn chuyển hóa đường ở người cao
tuổi:
Kỳ II: Các biện pháp giúp người cao tuổi duy trì đường huyết
Hệ thống điều hòa đường máu ở người
cao tuổi bị suy giảm
Tế bào não duy nhất chỉ sử dụng glucose
làm thức ăn mà không sử dụng mỡ, protein
như mọi tế bào khác; do vậy nếu đường
huyết hạ đột ngột xuống dưới mức 0,7g/l
(3,9mmol/l) sẽ có ngay các triệu chứng
thần kinh: run rẩy, mắt hoa; nếu giảm hơn
nữa sẽ bủn rủn, choáng váng, vã mồ hôi
lạnh, tim đập nhanh, mạch yếu... Nếu còn
Người cao tuổi cần ăn uống đủ dinh dưỡng hạ tiếp sẽ có cứng hàm, lú lẫn, mất hẳn
để duy trì đường huyết. trương lực các cơ (ngã vật), hôn mê. Cùng
một mức độ hạ đường huyết, người già
thường có bệnh cảnh nặng hơn, khó cứu chữa hơn so với người trẻ. Nếu hạ đường huyết
từ từ, thoạt tiên thấy đói cồn cào, bộ máy tiêu hóa co bóp mạnh (óc ách, sôi bụng). Tuy
nhiên, nhiều người già mất cảm giác đói, tức là mất đi một triệu chứng sớm để kịp chẩn
đoán. Sự huy động năng lượng trong cơ thể của người già để bù đắp trong những tình
huống này thường tỏ ra chậm chạp và kém hiệu lực, do vậy hậu quả thường nặng nề: có
thể hôn mê, có thể thiểu lực kéo dài, có thể suy cạn kho protein khó hồi phục... Nói
chung, nếu cụ già đã giảm cảm giác ngon miệng thì nên ăn nhiều bữa nhỏ mỗi ngày. Nếu
nghi ngờ người bị hạ đường huyết thì cần phải đo ngay đường huyết để xác định chẩn
đoán. Nếu người bệnh còn tỉnh thì hãy cho ăn, uống ngay đồ ăn có carbohydrate như
glucose hoặc các loại đường khác. Nếu người bệnh không tỉnh thì phải truyền tĩnh mạch
20ml glucose 50% hoặc tiêm bắp 0,5-1mg glucagon, sau đó cho ăn, uống. Nếu cần truyền
glucose tĩnh mạch kéo dài thì tốt nhất bệnh nhân phải nhập viện.
Ngược lại với tình trạng hạ đường huyết, tăng đường huyết thường không biểu hiện bên
ngoài bằng các triệu chứng khiến bệnh nhân cảm thấy được. Phải phát hiện bằng đo nồng
độ đường huyết. Nhiều trường hợp đã có glucose trong nước tiểu cao mà bệnh nhân hoàn
toàn không tự biết, thường tình cờ phát hiện đái tháo đường khi đi kiểm tra sức khỏe.
Xử trí hạ đường huyết ở người cao
tuổi theo nguyên nhân
Cách xử lý tăng đường huyết ở người già
Trái với hạ (có hậu quả xấu), tình trạng
tăng đường huyết trong hầu hết trường hợp là
tạm thời (khi vận động, khi ở trạng thái tâm lý
quá phấn khích: cáu giận, hoảng sợ, bực tức, lo
- Do đột ngột tăng sử dụng nhu cầu phiền...). Với người già, chỉ cần nhớ rằng tình
glucose như tiếp cận môi trường lạnh trạng trên nếu kéo dài và xảy ra thường xuyên
đột ngột hay bất ngờ thực hiện một có thể làm tiết nhiều adrenalin, gan cạn kiệt
loạt động tác thể dục tương đối mạnh, glucid - đe dọa chuyển sang hạ đường huyết.
hoặc tập khi bụng đói, có cơn nóng Thêm nữa, những trạng thái tâm lý trên còn ảnh
giận kéo dài, không tự kiềm chế hưởng xấu tới tim mạch, huyết áp. Khí công và
được... đều có thể gây ra hạ đường thiền tỏ ra có tác dụng tốt (thăng bằng tâm lý).
huyết. Trường hợp tăng đường huyết kéo dài
gặp trong bệnh đái tháo đường. Ở người già,
Do gan giảm dự trữ: Ở người già, bệnh không chỉ do thiếu insulin mà do các tế
ngay sau khi ăn, tổng lượng glucose ở bào sử dụng kém hiệu quả chất này. Phát hiện
gan vẫn thấp. Tình trạng này càng rõ sớm bệnh đái tháo đường ở người già không dễ
nếu mắc các bệnh gan mạn tính (xơ vì đường huyết cao không gây ra triệu chứng gì
gan, suy gan). Đáng chú ý là gan của khiến bệnh nhân phải tự chú ý. Tuy nhiên, ở
người nghiện rượu... Nhiều người tuổi trên 60 rất nên đo đường huyết định kỳ.
nghiện từ thời trẻ, dần dần có thói Không nên đo trong nước tiểu (vì có glucose
quen uống mà quên ăn. Nói chung, trong nước tiểu là bệnh đã tiến triển một thời
người già cần ăn nhiều bữa, nhất là gian dài).
bữa đêm (ví dụ, một ly sữa lúc 21 giờ).
Một dấu hiệu nói lên tình trạng hạ đường huyết ban đêm là ngủ mê mệt, trong giấc mơ
thấy mình ăn rất nhiều và ngon lành. Một nguy cơ là dự trữ protein của cơ thể có thể cạn
kiệt dần do biến thành glucose để chống hạ đường huyết, hậu quả là suy dinh dưỡng (khó
phục hồi).
Do sử dụng quá mức các biện pháp chữa bệnh tiểu đường (bệnh nhân cần hết sức chú ý
đến biến chứng này). Có thể do người bệnh sử dụng một chế độ ăn quá nghèo glucid với
mục đích tích cực chữa bệnh, phòng biến chứng. Nên nhớ rằng, dù mắc bệnh đái tháo
đường, bệnh nhân vẫn cần một khẩu phần glucid đủ mức cần thiết, chủ yếu là loại glucid
nguyên hạt (không xay thành bột để hấp thu chậm vào cơ thể). Tuy nhiên, đa số bệnh
nhân đái tháo đường bị hạ đường huyết thường do sử dụng quá mức các thuốc hạ đường
huyết (hy vọng kiềm chế bệnh tốt hơn) mà không theo chỉ dẫn của thầy thuốc và không
tự theo dõi định kỳ mức đường huyết. Hạ glucose máu rất khó phát hiện và điều trị nếu
xảy ra về đêm. Để phòng ngừa hạ đường máu, người bệnh nên có những bữa ăn với chất
lượng ổn định, giờ ăn đều đặn và nên giảm liều thuốc nếu không thể ăn đủ như bình
thường. Nên ăn thêm đồ ăn có carbohydrate trước khi tập luyện với cường độ cao hơn.
Rượu có thể trực tiếp gây hạ glucose máu, do đó nên tránh các cuộc chè chén say sưa
hoặc uống rượu suông.
GS. Nguyễn Ngọc Lanh
nguon tai.lieu . vn
