Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 23 (48) - Thaùng 12/2016
Quốc dân tính Trung Hoa qua cái nhìn của
Dư Hoa trong tiểu thuyết Huynh Đệ
Chinese national character in the novel Brothers by Yu Hua
ThS. Nguyễn Thị Hoài Thu
Trường Đại học Vinh
Nguyen Thi Hoai Thu, M.A.,
Vinh University
Tóm tắt
Quốc dân tính là vấn đề lớn được nhiều nhà văn Trung Quốc quan tâm. Với tiểu thuyết Huynh đệ, Dư
Hoa đã chỉ ra các nhược điểm trong tính cách Trung Hoa: tâm lý nô lệ, thói vô cảm, lòng mê cuồng bạo
lực, lối sống bị chi phối bởi bản năng. Việc phanh phui những căn bệnh tinh thần ấy trong quốc dân là ý
thức phản tỉnh cần thiết để hướng đến sự phát triển bền vững của một nền văn hóa.
Từ khóa: Huynh đệ, Dư Hoa, quốc dân tính Trung Hoa, vô cảm, bạo lực, tâm lý nô lệ, bản năng.
Abstract
National character is a big topic that has been discussed by many Chinese writers. In the novel
Brothers, Yu Hua points out defects in Chinese national character such as slavish mind, insensibility,
passion for violence, and instinctive lifestyle. By exposing the mental illness of his national people, Yu
Hua makes a necessary conscious reflection to build a stable development for the national culture.
Keywords: Brothers, Yu Hua, Chinese national character, slavish mind, insensibility, violence, instinct.
1. Quốc dân tính Trung Hoa là vấn đề phẩm với 40 vạn chữ đã dựng lên một thời
được Lỗ Tấn chính thức đặt ra từ những kì động loạn 40 năm, từ Cách mạng Văn
năm đầu thế kỉ XX. Nó tiếp tục được các hóa đến thời cải cách mở cửa. Cuốn tiểu
nhà văn và các nhà văn hóa thế hệ sau đào thuyết là sự tiếp nối ý thức phản tỉnh về
sâu suy ngẫm. Trong đó, Dư Hoa là nhà tính cách dân tộc vốn được khơi nguồn từ
văn được coi là “người kế thừa và phát Cách mạng Ngũ tứ 1919.
triển tinh thần Lỗ Tấn tiêu biểu nhất” (Lý 2. Góc nhìn nghệ thuật độc đáo là
Cật). Dư Hoa sinh năm 1960 tại Chiết thành tựu nổi bật nhất của Dư Hoa ở tác
Giang, là nhà văn nổi lên trong trào lưu phẩm này. Từ những năm 80 của thế kỉ
tiểu thuyết tiên phong những năm 80 của XX, văn học Trung Hoa bước vào thời kì
thế kỉ trước và hiện nay được biết đến như mới với việc cởi bỏ một số rào cản, khai
một trong những nhà văn lớn, tài ba bậc mở một số “vùng cấm kị”, nhiều trào lưu
nhất ở Trung Hoa đại lục. Năm 2005, văn học mới ra đời. Trong rừng văn
2006, hai tập tiểu thuyết Huynh đệ lần lượt chương ấy, Huynh đệ của Dư Hoa chiếm
được xuất bản đã gây chấn động dư luận và một cõi riêng bởi cái nhìn nghiêm khắc
tạo ra nhiều sóng gió trên văn đàn. Tác của tác giả đối với hiện thực lắm nghịch
148
- cảnh oái oăm. Tác giả không dừng lại ở trấn Lưu sùng bái Mao Trạch Đông. Họ
việc khắc họa con người - nạn nhân như “đeo huy hiệu đỏ Mao chủ tịch ở ngực, tay
một số nhà văn khác, mà trong con mắt cầm quyển bìa đỏ in những lời dạy của
ông, con người với những bệnh trạng tinh Mao chủ tịch” [1, 139] và xem lời dạy của
thần, không chỉ khiến họ dễ dàng trở thành Mao chủ tịch là chân lý. Trong thời kì mới,
nạn nhân của lịch sử mà còn là tội nhân, tự người họ tôn thờ là Lý Trọc - một kẻ giàu
dồn đẩy nhau đến bước đường cùng. Họ đã có và dâm đãng “ngoài tiền và đàn bà,
tiếp tay nối dài những sai lầm lịch sử, không biết cái gì khác” [2, 393]. Người dân
khoét sâu thêm vết thương trong lòng dân thị trấn Lưu hôm nay ra phố không còn
tộc Trung Hoa. cầm sách bìa đỏ, không còn mở miệng là
Cái nhìn nghiêm khắc có phần lạnh “Mao chủ tịch nói…” nhưng từ chủ tịch
lùng đó là sợi dây kết nối quan trọng của huyện đến công nhân nhà máy, từ đàn ông
hai tập truyện vốn có đề tài tương đối độc đến đàn bà, từ người già đến trẻ con,quần
lập. Như đã nói, tiểu thuyết Huynh đệ gồm áo trên người đều là sản phẩm của Lý Trọc,
hai tập, tập một lấy bối cảnh là cuộc Cách nhà ở đều do Lý Trọc khai phá xây dựng,
mạng Văn hóa 1966 – 1976, tập hai lấy bối hoa quả rau xanh cũng do Lý Trọc cung
cảnh là thời kì cải cách mở cửa, phát triển cấp… Đặc biệt, hình ảnh Lý Trọc “mặt
kinh tế thị trường ở Trung Quốc. Sự độc mày hớn hở đi ra khỏi toà án trong tiếng
lập tương đối về mặt đề tài khiến hai tập hoan hô của dân chúng. Trước khi chui vào
truyện có thể tách ra thành hai tác phẩm xe con San ta na của mình, anh ta còn quay
riêng biệt. Tuy nhiên, Dư Hoa để chúng người vẫy chào bà con đang hoan hô. Sau
liên kết với nhau trong một chỉnh thể nghệ khi vào trong xe, anh ta còn quay kính cửa
thuật thống nhất. Không nhìn cuộc sống sổ xe xuống, lúc xe chạy, anh ta vẫn vẫy
đương đại như một phiến đoạn cắt rời khỏi tay với dân chúng” [2, 403] - một “Mao
quá khứ, Dư Hoa nhìn nó trong mối quan Trạch Đông” tái sinh tại thị trấn Lưu! Lòng
hệ đặc biệt với lịch sử, ở đó vừa có những sùng kính tựa hồ không thay đổi, cái thay
điểm đứt gãy, vừa có những dòng chảy liên đổi chỉ là hình mẫu của lòng sùng kính ấy
tục. Hai tập truyện tái hiện hai thái cực của mà thôi. Cùng với sự thay đổi đó, người
cuộc sống: một bên là cuộc sống ức chế dân của thị trấn Lưu đã lấy nhiệt tình kiếm
đến ngột ngạt, bạo lực đến rợn người, tiền, nhiệt tình làm tình thay thế cho nhiệt
quyền tự do bị tước bỏ, mỗi con người chỉ tình cách mạng. Trong đám đông đã từng
biết cúi đầu vâng dạ, một bên là cuộc sống hưởng ứng Cách mạng Văn hóa “đi trên
cởi mở, tự do, mỗi người đều có vũ đài của phố lớn hò hét và ca hát như những đàn
mình để lên tiếng, thế nhưng giữa chúng lại chó to chó nhỏ” [1, tr. 139], đỏ mặt tía tai
có mối quan hệ thống nhất và nhân quả. hô vang những khẩu hiệu cách mạng thuở
Hai hình thái cuộc sống thoạt nhìn là đối ấy, bây giờ đã có một Lý Trọc trọc phú,
lập nhưng về bản chất lại giống nhau đến một ông Vương phó tổng giám đốc tiền
khủng khiếp: đều là cuộc sống của những nhiều đếm không xuể, một ông Dư cổ đông
“nô lệ” và những con người “muốn làm nô kiêm ủy viên Hội đồng quản trị rất giàu có
lệ nhưng không được” [5, 73] - con người đi du lịch khắp nơi ở Trung Quốc và trên
từ chỗ nô lệ cho quyền lực chính trị trở thế giới, một ông Đồng tổng giám đốc của
thành nô lệ cho đồng tiền và tình dục. chuỗi siêu thị liên hoàn, một Lưu phó tổng
Trong Cách mạng Văn hóa, người dân thị giám đốc bận trăm công nghìn việc… Thị
149
- trấn Lưu xinh đẹp vốn yên bình từng bị náo họ chửi tổ tông” [1, 140]… Các nhân vật
loạn bởi những cuộc đấu tố đẫm máu, bởi chạy theo đám đông, mỗi người hô cao
những cái chết phi lý thì nay lại náo nhiệt khẩu hiệu cách mạng của riêng mình. Ngay
bởi phố đèn đỏ, bởi ba ngàn cô gái mặc áo cả Tống Phàm Bình, con người phi phàm
tắm ưỡn ngực vẹo lưng diễu phố, bởi này cũng không phải ngoại lệ khi sung
quảng cáo công nghệ gắn màng trinh “rợp sướng phất cao lá cờ dẫn dắt đám đông
trời kín đất”… Trung Quốc thực đã bước diễu hành mà không hề biết nay mai mình
từ một thời đại hoang đường này đến một bị chính đám đông ấy hành hạ. Người đàn
thời đại hoang đường khác. ông to lớn với cú rê chân càn quét “thần
Mang nặng tâm lý nô lệ, nhân vật sầu” và cú đấm chết người ấy cũng phải im
trong Huynh đệ vì thế thường thụ động, lặng nín nhịn trước lũ tiểu hồng vệ binh,
nhanh chóng khuất phục trước hoàn cảnh. một con người chưa bao giờ biết khuất
Các nhà văn trong dòng văn học vết phục phải quỳ xuống van xin, và cuối cùng
thương Trung Quốc với nhiều tác phẩm bị chính những kẻ đeo băng đỏ giày xéo
xuất sắc đã khắc sâu nỗi bi thảm của những cho đến chết ở đầu đường. Hành động trốn
kiếp người không được làm chủ số phận, trại và chống trả ở bến xe của Tống Phàm
không được thực hiện những nhu cầu cá Bình không phải nhằm mục đích tự giải
nhân bé nhỏ nhất, thậm chí cả quyền “làm phóng mà chỉ để giữ lời hứa với vợ, và nếu
một sinh vật giống đực” cũng bị tước bỏ như được phép, sau khi đón được Lý Lan,
(Một nửa đàn ông là đàn bà – Trương Hiền chắc chắn Tống Phàm Bình sẽ lại ngoan
Lượng). Nhưng đây đó ta vẫn thấy ý thức ngoãn vào trại như trước. Hành động quyết
vươn lên từ cuộc sống tối tăm, cố gắng liệt lăn xả vào đám hồng vệ binh của bố
thay đổi hoàn cảnh để được tận hưởng Tôn Vĩ sau khi chứng kiến cái chết của con
nhiều hơn (như nhân vật trong Những trai cũng là hành động bột phát thoáng
người đàn bà tắm của Thiết Ngưng), hay chốc, sau đó cũng nhanh chóng “trở về
trong hoàn cảnh bi đát họ vẫn giữ được trạng thái vâng vâng dạ dạ thường ngày”
phẩm cách trong sáng, hướng thiện của [1, 343]. Đám đông nhân vật bị biến thành
người trí thức (Ngân thành cố sự của Lý những cỗ máy, mọi hoạt động đã được lập
Nhuệ). Trái lại, trong Huynh đệ, trước trình và con người chỉ còn cần tuân theo
những biến cố của thời đại tác động một cách lố bịch. Dễ dàng trở thành con rối
nghiêm trọng đến quyền tự do, con người trong tay nhà cầm quyền phải chăng là bởi
hầu như không hề có một hành động phản trong vô thức, người dân Trung Quốc đã
kháng quyết liệt nào. Khi cuộc đại Cách quen với cuộc sống bị giật dây, như Lỗ Tấn
mạng Văn hóa nổ ra, trên phố lớn của thị đã từng khái quát, trong lịch sử “người
trấn Lưu, “bắt đầu đông nghìn nghịt, ngày Trung Quốc chưa hề giành được cái giá trị
nào cũng có dòng người diễu phố đi qua đi của con người” [5, 73], họ chỉ mang tính
lại”, những kẻ đội mũ chóp cao và đeo biển cách nô lệ hay “gia súc tính”. Lịch sử nhẫn
gỗ bị người đi đường tát vào mặt, nhổ bọt, nại ba ngàn năm”[4] đã làm thui chột năng
xì mũi vào cổ, đái vào thân “mà không lực phản kháng, khiến họ rúm ró thảm hại
dám nói, cũng không dám liếc nhìn,…lại trong nỗi sợ hãi cường quyền. Hay trong ý
còn yêu cầu người ta giơ tay tát vào mặt thức, họ hiểu sâu sắc một điều rằng, trước
mình, lại còn yêu cầu người ta hô khẩu sức mạnh của quyền uy chính trị, có quẫy
hiệu chửi mình, chửi mình rồi, còn yêu cầu đạp cũng vô ích, một khi rơi vào hoàn cảnh
150
- bi đát là đồng nghĩa với bước đường cùng? khi tử biệt, người chồng đã mất vợ, người
Con người đã thực sự vỡ mộng trước vợ đã mất chồng, cha mẹ đã mất con, anh
những nỗ lực chống lại hệ thống, trước em đã mất nhau. Cách mạng Văn hóa từng
cuộc truy tìm vô ích và vô vọng những khiến ta phải rợn tóc gáy vì sự tàn phá dã
mục đích không bao giờ đạt tới. man của bạo lực, nay thời hiện đại cũng
Nếu trong Cách mạng văn hóa, con khiến ta không tránh khỏi cảm giác rùng
người quy phục trước bạo lực thì trong thời mình ghê rợn vì sự mục ruỗng của hồn
kinh tế thị trường, con người quy phục người. Nhân vật dễ dàng gục ngã bởi sức
trước sức mạnh của đồng tiền và đời sống cám dỗ của đồng tiền và dục tính quá mạnh
bản năng. Trước sức mạnh của đồng tiền mẽ, bởi sức công phá của thời buổi kinh tế
và sự cám dỗ của dục vọng, không ít kẻ đã thị trường quá dữ dội hay bởi tâm lý nô lệ
bị tha hóa. Một Tống Cương thương em truyền đời, thói chạy theo đám đông đã làm
hết mực, sẵn sàng lấy cái chết để đổi lấy suy giảm nghiêm trọng sức đề kháng của
hạnh phúc cho đứa em, cuối cùng vì hai con người? Sức chống đỡ yếu ớt của con
hào bạc mà cắt đứt mối thâm tình; một người chính là môi trường dung dưỡng, tạo
Tống Cương hiền lành chất phác vì mưu cơ hội cho cái xấu, cái ác sinh sôi.
sinh mà phẫu thuật cấy ngực giả, trở thành 3. Sự bạc nhược của tâm lý nô lệ
kẻ lừa đảo bán thuốc kích thích dương vật dường như là điểm khởi đầu cho những
và kem phồng vú. Một Lâm Hồng vốn là bệnh trạng tinh thần khác. Đó là sự vô cảm
“thiếu nữ ngây thơ trong trắng dễ xấu hổ, đến tàn nhẫn, thói chạy theo đám đông,
một cô gái ngọt ngào khi tình yêu chớm lòng mê cuồng bạo lực, sự chi phối của đời
nở, một người vợ hiền lành nết na trong sống bản năng. Tất cả khiến cho con người
tim chỉ có Tống Cương”, vì đời sống xô mất đi khả năng tri nhận thông thường,
đẩy mà trở thành một “người tình điên hành động như con rối, và đôi khi mất tính
cuồng làm tình điên cuồng ba tháng với Lý người mà nhe nanh giơ vuốt như thú vật.
Trọc” [2. tr. 665], và sau đó là chị Lâm Trong Huynh đệ, con người vì thế trở nên
lẳng lơ trong vai trò của một tú bà hiện đại. vô cùng bi thảm và giá trị con người bị thử
Anh Đồng thợ rèn khi xưa tát Lý Trọc một thách hết sức khắc nghiệt.
cái như búa bổ vì thằng bé làm mất mặt Dưới cái nhìn của Dư Hoa, ở xứ sở
anh ta sau khi nhòm trộm mông vợ mình, khai sinh ra nghệ thuật kinh kịch này, con
vốn dĩ ngông nghênh, ngạo mạn với vợ, người vẫn luôn xem bất hạnh của kẻ khác
giờ “vâng vâng dạ dạ” trước mặt vợ bởi là vở kịch mua vui cho bản thân mình.
được bà Đồng thân chinh dẫn đi tìm gái Tưởng chừng những đám đông vô cảm với
đẹp vào tất cả các ngày lễ, ngày tết của sở thích xem chém đầu người trong các tác
Trung Quốc và nước ngoài (chợt giật mình phẩm Lỗ Tấn đều lũ lượt tụ hội về trong
vì cái cúi đầu vâng dạ của ông Đồng lực Huynh đệ của Dư Hoa. Đó là đám đông thờ
lưỡng ở đây sao giống với cái cúi đầu ơ trước cái chết của Tống Phàm Bình, là
ngoan ngoãn của bao con người trước lũ đám đông “cười rộ lên” trước câu hỏi
hồng vệ binh đến thế). Bị cuốn vào vòng thương tâm của hai đứa trẻ bơ vơ, là đám
xoáy đó, Tiểu Quan mài kéo hiền lành người “xúm lại rất đông” xem hai đứa trẻ
cũng từ bỏ gia đình lên đường vật lộn với khóc cha, là đám đông “xúm quanh chiếc
cuộc mưu sinh trước cái nhìn xót xa của xe chở xác người, như đàn ruồi bâu quanh
người cha già. Bởi vậy mà chẳng chờ đến Tống Phàm Bình”, là đám người vây quanh
151
- Lý Lan đang tìm nhặt những hạt đất dính của hắn… Chiếc tông đơ trượt khỏi đầu
máu của chồng và kể cho cô nghe Tống Tôn Vĩ, cắm phập vào cổ…, máu tươi tóe
Phàm Bình bị đánh chết như thế nào mà ra nhuộm đỏ tông đơ,… máu trong động
mỗi câu họ kể lại lại khiến chị run lên cầm mạch phun ra, cao tới hơn hai mét”. Bố
cập, là bầy người “đứng chật kín cửa” xem Tôn Vĩ quỳ trên bãi máu đầm đìa, ôm chặt
Tống Phàm Bình bị đập vỡ đùi gối để bỏ con, “đầu con ông lủng lẳng như sắp đứt”
vào quan tài vừa “bàn tán ầm ĩ”,… Sự vô [1, 342]. Chính ông sau đó cũng không
cảm đến độc ác khiến bà Tô phải thốt lên: chịu nổi sự hành hạ về thể xác và cú sốc
“Các người thật quá quắt, không còn là tinh thần mà đóng đinh vào đầu tự sát. Thê
người nữa!” [1, 298]. Sau này, đám đông thảm hơn là cái chết của Tống Phàm Bình.
thích xem kịch ấy lại vây quanh Lý Trọc ở Anh ta bị mười một tên hồng vệ binh đánh
tòa án, đứng chật đường xem gái trinh, rồi đập khiến cho thân thể “chỗ nào cũng phun
dòm ngó khi Lâm Hồng chui vào xe Lý ra máu tươi như bị dò thủng… người bê
Trọc… Cuộc sống cứ như những vở kịch bết máu, nằm sõng xoài trên bãi trống
“li kì cổ quái” tạo ra vô vàn lớp khán giả trước bến xe” [1, 258]. Con người Tống
vô tâm và chính vì được cổ vũ bởi đám Phàm Bình anh hùng, phi phàm trong mọi
đông hiếu kì mà những vở kịch vô nhân hành động lúc sống, vậy mà trước khi đi
đạo cứ nối nhau tiếp diễn. Vòng luẩn quẩn vào cõi chết, linh hồn anh đã bị một đòn
đó khiến sự vô cảm, lạnh lùng dường như chí mạng, trở thành kẻ tội đồ bị xã hội phỉ
đã trở thành một thuộc tính bản chất của nhổ. Không chỉ vậy, thể xác anh trước khi
con người Trung Hoa, khó thay đổi, khó vùi xuống đất lạnh cũng không thể vẹn
cải tạo. nguyên theo đúng nghĩa đen của nó: cái
Tâm lý nô lệ, chạy theo đám đông khi xác to lớn phải bị “chặt đùi gối, bẻ cong
kết hợp với nhiệt tình chính trị của thời đại bắp chân” mới có thể nằm gọn vào trong
Cách mạng Văn hóa tạo nên một thế giới quan tài. Để vừa vặn vào cái khuôn khổ
bạo lực đẫm máu, khi kết hợp với nhiệt nhỏ hẹp cuối cùng ấy, sao với Tống Phàm
tình kiếm tiền và làm tình của thời kì cải Bình lại khó khăn và đau đớn đến thế! Tác
cách mở cửa lại tạo nên một thời đại thiên giả đã không kìm nổi sự bi phẫn mà liên
biến vạn hóa. Một trong những nguyên tiếp so sánh lũ hồng vệ binh với “súc vật”,
nhân khiến Trung Quốc những năm 60 của “thú hoang”, “lũ lang sói hổ báo”… Sau
thế kỉ trước trở thành nỗi ám ảnh kinh khi giết người man rợ, chúng “lau mồ hôi,
hoàng là bởi con người trong thời đại đó khải hoàn ra về” [1, 256]. Một đám đông
đang trong cơn say máu bạo lực. Cùng với mang não trạng thấp kém nhưng khả năng
cái sục sôi, náo nhiệt của đoàn người diễu hành động và sức phá hủy của nó thì không
hành và các khẩu hiệu cách mạng được hô hề nhỏ. Ở đây, biệt tài hòa trộn các cặp
vang là những cuộc đấu tố, tra tấn, đánh mâu thuẫn của Dư Hoa đã phát huy hiệu
giết đẫm máu. Như con rắn quấn lấy trí não quả cao độ. Tác giả diễn tả hiện thực mà
của người đọc sau khi gấp trang sách cuối người trong cuộc cho là “linh thiêng” bằng
cùng của Huynh đệ, những cái chết thảm thứ ngôn ngữ hài hước, lại miêu tả cái ấu
khốc thực sự khiến ta bị ám ảnh mạnh mẽ. trĩ bằng thứ ngôn ngữ hết sức nghiêm
Đó là cái chết của Tôn Vĩ: “Mấy tên hồng trang, đặt cái độc ác, thú tính của con
vệ binh khỏe mạnh, cậy sức, đè Tôn Vĩ ra người bên cạnh tình yêu thương cha con,
đất, lấy tông đơ dũi bỏ mái tóc dài xinh đẹp vợ chồng nồng ấm. Các màu sắc đối lập
152
- khiến cho bản chất vô văn hóa của một Bản chất dã man của một xã hội văn minh
cuộc Cách mạng Văn hóa lộ rõ mồn một. được phơi bày thông qua diễn trình của bạo
Trong đó đáng chú ý có hình ảnh cậu bé Lý lực này.
Trọc chưa đầy tám tuổi vừa “cưỡng dâm” Thời kì thiên hình vạn trạng của cải
cột điện đến đỏ bừng mặt vừa giơ nắm đấm cách mở cửa thực chất cũng là một biến thể
tí tẹo của mình hô “vạn tuế” và “đả đảo” tinh vi của cơn mê sảng tập thể. Thay thế
dường như chẳng ăn nhập với cái không bạo lực công khai là muôn vàn hình thức
khí hừng hực của đội ngũ diễu hành của lừa đảo bủa vây con người: quan chức lừa
đại Cách mạng Văn hóa. Thực chất, Lý đảo, thương nhân lừa đảo, báo chí lừa đảo,
Trọc như hình ảnh thu nhỏ của một xã hội gái trinh lừa đảo, màng trinh giả, thuốc bảo
đang trong cơn cuồng phát bản năng và thú vệ sức khỏe giả, di vật Tống Cương giả…
tính, của cuộc thủ dâm tinh thần được thực Cùng là hai quả dưa trên một dây dưa,
hiện bởi cả xã hội Trung Hoa thời Cách nhưng thời đại cấm dục đã khiến “mông đít
mạng Văn hóa. Nó diễn ra một cách ấu trĩ, già” - bố đẻ Lý Trọc chết ngập trong hố
lộ liễu, công khai và cũng như nhận thức phân khi nhòm trộm mông đàn bà, thì thời
của Lý Trọc: không những cảm thấy xấu đại túng dục và lừa đảo lại khiến “mông đít
hổ cần che giấu mà ngược lại, lại cảm thấy non” - Lý Trọc như cá gặp nước, trở thành
tự hào, hãnh diện về nó. Trong cơn khoái chủ tể. Với những vị chủ tể này, xã hội lâm
cảm của cuộc thủ dâm, cả xã hội sung vào tình trạng loạn giá trị, thiếu chuẩn
sướng mãn nguyện trước những tội ác dã mực. Trong xã hội nhiều cạm bẫy và thiếu
man mà họ gây ra. Một thân thể đang lở chuẩn mực đó, con người càng trở nên
loét bởi những ung nhọt nhưng nỗi đau đó hoang mang hơn bao giờ hết.
không được người trong cuộc ý thức bởi cả Bi kịch của gia đình họ Tống lại tiếp
xã hội được gây tê bởi đại mỹ từ: “Đại tục bởi cái chết bi thảm của người con
Cách mạng Văn hóa”. Quần thể này khiến Tống Cương. Tống Cương chết, trên người
ta liên tưởng đến đám đông điên rồ ám ảnh “không có một chút vết máu, bánh tàu hỏa
trong giấc mơ về ngày tận thế của nhân vật cán trên lưng anh, quần áo không bị cán
Raskolnikov (Tội ác và hình phạt của rách. Nhưng người anh bị đứt đôi. Lúc
F.M.Dostoevsky) mà trong đó mỗi người mười một giờ khuya, Tống Cương được
tự cho mình nắm vững chân lý, họ vốn hai người ở cạnh đường sắt lấy xe bò chở
muốn tụ họp nhau thành một đạo quân đi về cửa nhà mình” [2, 647]. Cái chết của hai
chinh chiến nhưng cuối cùng lại quay ra cha con có sự trùng lặp đến kỳ lạ. Cái chết
cắn xé và ăn thịt lẫn nhau. Trung Quốc của Tống Cương như một sự chiếu ứng với
những năm 60 của thế kỉ XX đã trải qua cái chết của người cha Tống Phàm Bình.
một cơn mê sảng tập thể mà hậu quả của Hai con người, hai thế hệ ở hai thời đại
nó kéo dài mãi cho đến thời hiện đại. khác biệt nhưng đều chết nơi đầu đường xó
Huynh đệ của Dư Hoa vì thế tràn ngập chợ: một người chết ở bến xe, một người
những dấu ấn được ông gọi là “cơn thịnh chết trên đường ray tàu hỏa, hai thân thể
nộ chống lại thế giới” - một phản ứng đối bấy nát đó đều được bỏ lên xe bò chở về
với sự tàn bạo vô tận mà nhà văn từng nhà, nỗi đau đớn cào xé trong tim không
chứng kiến trong cuộc cách mạng văn hoá. thể cất thành lời của Lý Lan khi lau thân
Ở đây, Dư Hoa như một giáo viên tổng kết thể đầy vết thương của chồng một lần nữa
lịch sử bạo lực của đất nước Trung Hoa. lại được tái hiện nơi Lâm Hồng. Cái khác
153
- giữa hai cái chết là ở chỗ người cha bị nói của nhà văn khi nhận xét lối kể chuyện
người ta đánh chết, còn người con tự sát, của Lỗ Tấn để nói rằng: văn của Dư Hoa
trong khi Tống Phàm Bình gặp nạn thì Lý “khi đạt đến hiện thực, nhanh mạnh như
Lan ở nơi xa đang thương nhớ khôn nguôi, thể một viên đạn xuyên qua chứ không lưu
còn trong khi Tống Cương nằm trên đường giữ lại trong thân thể” [3] – đi cùng với nỗi
ray chờ đoàn tàu đi tới thì Lâm Hồng đang đau đớn tột cùng là cảm giác trống rỗng, vô
lên cơn cực khoái với người tình. Tống nghĩa. Với những mảng hiện thực gai góc
Cương không còn sống trong thời kì chém được tái hiện trong Huynh đệ, Dư Hoa đã
giết đẫm máu, không còn bị hành hạ bởi bước tiếp trên con đường mà người thầy
bạo lực nhưng thể xác và tâm hồn anh vẫn thuốc tinh thần xuất sắc của phong trào
bầm dập, nát tan bởi chính sức mạnh gớm Ngũ tứ đã đi: không chỉ tái hiện nỗi đau
ghê của cái xã hội chạy theo dục vọng và của con người mà còn phanh phui những
đồng tiền. Tự sát chỉ là bước đi cuối cùng “ung nhọt” của quốc dân để từ đó mong
của cuộc đời bế tắc. Ngày Tống Cương thất muốn tái thiết lại cấu trúc căn bản của văn
nghiệp, rồi làm thuê bán mạng tại bến cảng hóa Trung Quốc. Cũng như nhà văn đồng
chỉ để đổi lấy một số tiền ít ỏi, anh đã đi hương của mình, cái nhìn của Dư Hoa có
bước đầu tiên trên con đường dẫn đến phần bi quan, khắc nghiệt nhưng đó là ý
huyệt mộ. Hóa ra trong xã hội đương đại, thức phản tỉnh cần thiết để hướng đến sự
tuy không còn bạo lực nhưng khả năng sát phát triển bền vững của văn hóa. Hơn nữa,
thương của nó còn đáng sợ hơn nhiều lần trong thế giới tàn nhẫn, đầy tai ương và đổ
thời đại trước. Đây đều là cái chết của vỡ này, ta vẫn cảm nhận được hơi ấm tình
những con người “muốn làm nô lệ nhưng người đang lan tỏa. Đó là tình vợ chồng,
không được”, của những cá thể sinh vật tình phụ tử, tình mẫu tử, tình huynh đệ,
chẳng thể thích nghi với cuộc sống của tình làng xóm… Dư Hoa đã khơi lên một
đồng loại. Và đó đâu đơn giản chỉ là cái cảm xúc mang tính người nhất – hi vọng.
chết của thể xác mà chính là sự tận diệt về Đó là thứ neo giữ hồn người, neo giữ cả
số phận, về bản thể người. Phút trầm tư của một nền văn hóa.
Lý Trọc khi nhìn tro xương của người
huynh đệ: “Một cái cây bé tí tẹo đốt thành TÀI LIỆU THAM KHẢO
tro, cũng còn nhiều hơn tro xương của 1. Dư Hoa (2006), Huynh đệ tập 1, Vũ Công
Tống Cương” [1, 10] khiến chúng ta xa xót Hoan dịch, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
về sự bé nhỏ và vô nghĩa của phận người. 2. Dư Hoa (2006), Huynh đệ tập 2, Vũ Công
Hoan dịch, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
4. Với Huynh đệ, Dư Hoa đã chọn con
3. Dư Hoa (2013), Trung Quốc trong mười từ
đường ngắn nhất để đến với trái tim độc
vựng, trieuxuan.info.
giả. Ông chẳng quanh co mà tác động 4. Vũ Công Hoan (tổng hợp, 2008), Cơn lốc tiểu
thẳng đến cảm xúc con người bằng những thuyết Huynh đệ của Dư Hoa tràn ra thế giới,
hình ảnh hết sức ám ảnh, găm vào trí óc trieuxuan.info.
người đọc những cảnh tượng kì dị nhưng 5. Lỗ Tấn (1998), Tạp văn, Trương Chính giới
lại thật hơn cả sự thật. Có thể mượn cách thiệu và tuyển dịch, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
Ngày nhận bài: 18/10/2016 Biên tập xong: 15/12/2016 Duyệt đăng: 20/12/2016
154
nguon tai.lieu . vn