Xem mẫu
- Nghiên Cứu & Trao Đổi
Quản lý thuế ở Việt
Nam
Hoàn thiện và đổi
mới
TS. NguyễN Thị Mỹ DuNg
huế gắn liền với sự tồn tại, phát triển của Nhà nước và là một công
T
cụ quan trọng mà bất kỳ quốc gia nào cũng sử dụng để thực thi chức
năng, nhiệm vụ của mình. Quản lý thuế là một trong những hoạt
động quản
lý hành chính nhà nước nhằm thực hiện các mục tiêu đặt ra cho thuế trên cơ sở
tổ chức bộ máy quản lý thuế theo mô hình quản lý phù hợp từng thời kỳ phát
triển kinh tế - xã hội. Quản lý thuế được thực hiện bằng các quy trình nghiệp vụ
cụ thể theo các nguyên tắc nhất định trên cơ sở thông tin có chất lượng thu được
từ hệ thống bảo đảm thông tin quản lý thuế nhằm phát huy hiệu lực và hiệu quả
của cơ chế hành thu. Tác giả phân tích những bất cập trong công tác quản lý
thuế hiện nay và trình bày một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của
ngành thuế.
Từ khoá: Thuế, quản lý thuế, thông tin, quản lý hành chính, Nhà
nước
1. Dẫn nhập xây dựng theo các nguyên - Hệ thống chính sách thuế:
tắc cơ bản, đó là: Tính Gồm các sắc thuế được ban hành
Hiện tại, hệ thống thuế gồm
minh bạch, tính hiệu quả, dưới các hình thức Luật, Pháp
nhiều loại thuế hoạt động trong
linh hoạt và nguyên tắc lệnh. Mỗi sắc thuế có vai trò điều
các lĩnh vực khác nhau, để thực
công bằng. Hệ thống tiết riêng trong nền kinh tế, song
hiện nhiều mục tiêu, một sắc
thuế bao gồm: hệ thống chúng có mối quan hệ rất mật
thuế có thể được ban hành theo
chính sách thuế và hệ thiết và tác động lẫn nhau trong
một trong hai hình thức pháp lý,
thống quản lý thuế. quá trình phát huy tác dụng điều
đó là: Luật và Pháp lệnh. Tuy có
chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Tuy
nhiều loại thuế khác nhau,
nhiên, hệ thống chính sách thuế dù
nhưng tất cả chúng đều có một
được xây dựng một cách ưu việt,
kết cấu chung và được trình bày
hoàn chỉnh đến đâu cũng không
theo một trình tự thống nhất,
thể phát huy tác dụng nếu không
gồm có các yếu tố cấu thành
được vận hành trong thực tiễn.
chủ yếu như: Tên gọi, đối
Quá trình áp dụng luật thuế vào
tượng nộp thuế, đối tượng tính
nền kinh tế - xã hội đòi hỏi sự
thuế, thuế suất, chế độ giảm
chấp hành của các đối tượng nộp
thuế và miễn thuế và cách thức
thuế, qua đó số thuế được huy
tổ chức thực hiện.
động từ các thể nhân và pháp nhân
Trên thực tế, hệ thống thuế
vào ngân sách nhà nước theo đúng
bao gồm nhiều sắc thuế và được
luật định. Quá trình này thường
- không gắn liền với sự “tự nguyện” mà các phương pháp, hình thức Trên thế giới, có nhiều mô
cần có một hệ thống quản lý thuế để tổ quản lý thu thuế, các công cụ hình tổ chức quản lý thuế, chẳng
chức, giám sát. quản lý (các quy định, quy trình, hạn như: Mô hình tổ chức quản
- Hệ thống quản lý thuế: Gồm biện pháp nghiệp vụ, phương lý thuế theo sắc thuế, mô hình
tiện quản lý), cơ cấu tổ chức tổ chức bộ máy theo nhóm đối
bộ máy (các bộ phận, các đơn tượng nộp thuế, mô hình tổ chức
vị thuộc cơ quan thuế các cấp bộ máy theo chức năng, mô hình
trực tiếp hay gián tiếp thực hiện kết hợp giữa các nguyên tắc
chức năng quản lý thuế và mối quản lý thuế… Mỗi mô hình
quan hệ giữa chúng); đội ngũ điều có ưu nhược điểm riêng,
cán bộ, công chức thuế và các nhưng nhìn chung đều đáp ứng
cơ quan khác có liên quan đến yêu cầu quản lý thuế nhằm tạo
công tác thuế theo quy định của điều kiện thực hiện phương
pháp luật. pháp
44 PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 7 (17) - Tháng 11-12/2012
- Nghiên Cứu & Trao Đổi
quản lý và phân bổ nguồn lực - Công tác quản lý thuế hiện nay còn
phù hợp với những rủi ro về rất nhiều hạn chế về các mặt như: Cơ
quản lý thuế đối với các nhóm chế quản lý, tổ chức bộ máy, đội ngũ
đối tượng nộp thuế khác nhau, cán bộ thuế, cơ sở vật chất và trang
tạo ra sự an toàn cho việc thu thiết bị, môi trường quản lý thuế, và công
ngân sách. nghệ quản lý thuế.
2. Một số bất cập trong công tác - Nghĩa vụ trách nhiệm pháp luật và
quản lý thuế hiện nay quyền lợi của đối tượng nộp thuế, cơ
quan thuế và tổ chức, cá nhân có liên
Ở VN, Luật quản lý thuế
quan đến công tác thuế chưa được quy
được
định đầy đủ và thiếu nhất quán giữa các
Quốc hội khoá XI, kỳ họp
sắc thuế. Do đó chưa có đủ cơ sở pháp
thứ
lý để tổ chức quản lý thuế có hiệu quả.
10 thông qua ngày 29/11/2006
- Một số quy định còn rườm rà, phức
và có hiệu lực thi hành từ
tạp, chưa rõ ràng, minh bạch gây khó
ngày
khăn, tốn kém chi phí cho cả người nộp
01/07/2007. Trong thời gian triển
thuế và cơ quan thuế, dễ phát sinh tiêu
khai thực hiện, công tác quản lý
cực trong việc chấp hành nghĩa vụ thuế.
thuế đã có những chuyển biến
- Chưa phù hợp với các chuẩn mực
tích cực, tuy nhiên thực tế áp
quản lý thuế trên khu vực và thế giới gây
dụng vẫn còn một số hạn chế:
trở ngại trong tổ chức thực hiện. Việc
- Về chính sách thuế:
lập kế hoạch kiểm tra hàng năm chủ
Trước yêu cầu của hội nhập
yếu dựa vào tình hình chấp hành pháp
kinh tế quốc tế, chính sách thuế
luật thuế, chưa áp dụng kỹ thuật phân
chưa bao quát hết mọi nguồn thu
tích các tỷ suất rủi ro làm cho phân tán
trong nền kinh tế; chưa khuyến
nhân lực trong quản lý toàn bộ đối tượng
khích và bảo hộ có chọn lọc, có
nộp thuế.
thời hạn sản xuất trong nước;
chưa thực sự đảm bảo công
bằng về nghĩa vụ thuế; chính
sách thuế vẫn còn nhiều phức
tạp, một số sắc thuế còn nhiều
mức thuế suất, lồng ghép nhiều
chính sách xã hội, nhiều mức
miễn, giảm thuế làm hạn chế
tính trung lập của thuế.
- - Hạn chế về tổ chức chưa kịp thời các gian cơ quan này không mang tính
bộ máy quản lý thuế: lận lớn về thuế và xử lý chuyên nghiệp, diện bao quát lớn,
Chức năng, nhiệm vụ của nợ đọng gặp nhiều khó nên không thể điều tra nhanh, làm
các bộ phận trong cơ quan khăn. cho việc xử lý các trường hợp vi
thuế tuy đã được kiện - Cơ quan thuế còn phạm về thuế không kịp thời,
toàn một bước theo Quyết thiếu chức năng khởi tố, giảm hiệu quả quản lý và tác
định số 504/QĐ-TCT ngày điều tra các vụ vi phạm dụng giáo dục trong việc thực thi
29/03/2010 của Tổng cục pháp luật về thuế. Vì pháp luật thuế.
Thuế quy định chức năng, vậy, chưa phát huy được - Hạn chế vế đội ngũ cán bộ
nhiệm vụ của các đội sức mạnh tổng hợp và thuế: Đại bộ phận cán bộ thuế
thuộc Chi cục thuế nhưng tính chuyên nghiệp của hiện nay chưa có kỹ năng chuyên
thực trạng vẫn còn chồng hệ thống thuế trong việc sâu, khả năng ứng dụng các tiến
chéo, chưa chuyên sâu, điều tra, khởi tố các hành bộ công nghệ tin học vào quản lý
chuyên nghiệp. Cơ quan vi, thủ đoạn gian lận tiền thuế hiện nay chưa phù hợp với
thuế chưa được giao điều thuế, chiếm đoạt tiền yêu cầu quản lý hiện đại và yêu
tra, khởi tố các vụ vi hoàn thuế. Các công việc cầu cải cách hành chính thuế,
phạm về thuế, chức năng trên đều phải chuyển thậm chí một bộ phận cán bộ
cưỡng chế thu nợ thuế qua các cơ quan pháp quản lý thuế chưa nắm vững và
chưa được quy định rõ nên luật thực hiện nên kết thực hiện tốt các chính sách thuế
việc xác định và xử lý quả rất hạn chế do các và quy trình biện pháp
Số 7 (17) - Tháng 11-12/2012 PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP 45
- Nghiên Cứu & Trao Đổi
nghiệp vụ quản lý thuế hiện đảm công bằng xã hội và tính nghiêm
hành. Thái độ và phong cách ứng minh về pháp luật thuế; các vụ án
xử của một bộ phận cán bộ thuế lớn về thuế, đặc biệt là các hành
chưa thật tận tụy, công tâm, vi tội phạm chiếm đoạt tiền hoàn
khách quan, văn minh, lịch sự, thuế giá trị gia tăng không được
chưa coi đối tượng nộp thuế là làm rõ và kịp thời thu hồi đầy đủ
khách hàng quan trọng nhất để cho ngân sách nhà nước.
nâng cao chất lượng phục vụ, 3. giải pháp đẩy mạnh công tác
chưa trở thành người bạn đồng quản lý thuế
hành của đối tượng nộp thuế
trong việc thực hiện các luật Từ những hạn chế nêu trên,
thuế, thậm chí có biểu hiện thiếu nhằm đẩy mạnh công tác quản lý
tinh thần trách nhiệm. thuế cần lưu ý một số giải pháp
- Hạn chế về công nghệ sau:
quản lý thuế: Việc quản lý thuế Thứ nhất, cải cách thủ tục về
chưa dựa trên cơ sở thu thập thuế: Rà soát các quy trình, thủ tục
thông tin, phân tích đánh giá theo về thuế để sửa đổi, bổ sung cho
các tiêu thức quản lý để phân phù hợp với thực tế, tránh gây
loại, lựa chọn phương thức theo phiền hà cho tổ chức, cá nhân nộp
mức độ rủi ro phù hợp với đặc thuế nhưng vẫn đáp ứng được yêu
điểm, trình độ của từng loại cầu quản lý thuế. Cụ thể:
đối tượng nộp thuế. Thông tin và - Công bố các thủ tục về thuế
dữ liệu trong chương trình quản trên các phương tiện thông tin đại
lý thuế chưa bảo đảm phản ánh chúng (báo, đài phát thanh, đài
đúng, đủ và kịp thời nghĩa vụ truyền hình) và tại các trụ sở Chi
nộp thuế của doanh nghiệp. Việc cục thuế để người nộp thuế biết
lưu giữ thông tin toàn ngành thuế và thực hiện, đồng thời giám sát
đang được triển khai chưa phát việc làm của cơ quan thuế
huy hết tác dụng; việc phân tích. - Tăng cường đối thoại giữa cơ
xử lý thông tin và phân loại tình quan thuế với cơ sở kinh doanh về
hình chấp hành pháp luật thuế thủ tục hành chính thuế với mục
của doanh nghiệp chưa có căn cứ đích: Hướng dẫn người nộp thuế
định lượng, chủ yếu dựa vào thực hiện đúng các thủ tục hành
kinh nghiệm và ước lượng định chính thuế theo quy định; xác
tính nên không thể hiện tính khoa định những điểm bất hợp lý trong
học. thủ tục hành chính thuế để có các
- Hạn chế về kiểm tra xử lý biện pháp sửa đổi thích hợp; phát
các hành vi vi phạm về thuế hiện các trường hợp cán bộ thuế
Công tác thanh tra, kiểm tra có hành vi gây phiền hà, sách
xử lý các hành vi vi phạm về nhiễu với người nộp thuế để có
thuế của cơ quan thuế chưa biện pháp chấn chỉnh, xử lý kịp
được đặt đúng tầm và chưa phù thời.
hợp. Bởi lẽ, thực trạng của VN Thứ hai, kiện toàn đội ngũ cán
hiện nay trình độ dân trí thấp, bộ trong hệ thống tuyên truyền
nhận thức trách nhiệm pháp luật và hỗ trợ người nộp thuế : Tuyển
chưa cao; tình trạng gian lận về mới các sinh viên khá, giỏi mới
thuế còn khá phổ biến ở nhiều ra trường được đào tạo chuyên
khoản thu, sắc thuế nhưng chưa ngành tài chính - thuế hoặc chuyên
được phát hiện, truy thu kịp thời ngành báo chí, tuyên truyền, có
cho ngân sách nhà nước. Do đó, trình độ ngoại ngữ, tin học tốt;
vừa thất thu cho ngân sách nhà
nước, vừa chưa thật sự bảo
- thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, cách triệt để từ kiểm tra truyền vị vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá
đào tạo, nâng cao nghiệp vụ chuyên thống sang kiểm tra theo mức thể. Quy trình kiểm tra theo trình
môn cho toàn cán bộ công chức trong độ rủi ro về thuế. Xây dựng hồ tự: Đánh giá phân loại đối tượng
các Chi cục làm công tác tuyên truyền sơ đánh giá về người nộp thuế, kiểm tra, thu thập thông tin về
và hỗ trợ người nộp thuế. hoàn thiện kho dữ liệu lịch sử đối tượng kiểm tra, lập kế
Thứ ba, phát triển và mở rộng hoạt phản ánh tình hình hoạt động hoạch kiểm tra và tổ chức kiểm
động của mạng lưới website các Chi kinh doanh và tình trạng kê khai tra tại đơn vị l
cục thuế: Phối hợp với Trung tâm tin nộp thuế của doanh nghiệp.
học - thống kê và các ban ngành có liên Xây dựng tiêu chí và mô hình TÀI LIỆU THAM KHẢO
quan hoàn thiện nội dung website của đánh giá mức độ tín nhiệm để
http://www.gdt.gov.vn, Luật quản
Chi cục thuế. Cung cấp các dịch vụ phân loại, lựa chọn đối tượng lý thuế số 78/2006/QH 11 của Quốc hội
điện tử như dịch vụ kê khai thuế qua kiểm tra được chính xác. Sửa khoá XI, kỳ họp thứ 10.
mạng, hỏi đáp qua mạng, nộp thuế… đổi, bổ sung và hoàn thiện các Tổng hợp ý kiến Dự thảo Luật sửa
và các dịch vụ khác. quy trình kiểm tra cho phù hợp đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản
Thứ tư, đổi mới cơ chế kiểm tra với đặc điểm của từng người lý thuế
vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/
thuế: Thông qua việc chuyển đổi một nộp thuế là các công ty lớn, đơn
chinhphu/hethongvanban.
46 PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 7 (17) - Tháng 11-12/2012
nguon tai.lieu . vn