QUAN H CÔNG CHÚNG (PUBLIC RELATIONS - PR)
CÔNG C H U HI U XÂY D NG VĂN HÓA T CH C
TRONG TH I KỲ H I NH P
TS. Nguy n Th H ng Nam∗
Trong nh ng năm g n ây, cùng v i ti n trình
i m i và phát tri n n n kinh t th trư ng,
Vi t
Nam ã xu t hi n nhi u ngành ngh m i, như ngành qu ng cáo, marketing, ti p th , quan h công chúng
(public relations - PR)... Khoa h c quan h công chúng có th ví như chi c la bàn
nh hư ng cho các cơ
quan, t ch c ho c doanh nghi p vào nh ng th i i m ph i ưa ra nh ng quy t
nh quan tr ng khi l a
ch n chi n lư c phát tri n, t o d ng hình nh, xây d ng thương hi u, ti n hành các chi n d ch truy n
thông, PR ho c qu ng cáo.
Văn hóa c a t ch c (organizational culture) là m t trong nh ng y u t quan tr ng làm nên thương
hi u c a m t cơ quan, t ch c ho c doanh nghi p. Văn hoá c a t ch c chính là tài s n vô hình c a m i cơ
quan, t ch c. Cùng v i s phát tri n c a xã h i, s h i nh p c a th gi i, vi c xây d ng văn hoá c a t
ch c là m t vi c làm h t s c c n thi t nhưng cũng không ít khó khăn. Làm th nào
tri n văn hóa c a t ch c? Lý thuy t và th c ti n luôn coi ây là m t v n
hi u, bàn lu n
xây d ng và phát
quan tr ng, c n ư c tìm
có th rút ra nh ng cách ti p c n m i và h u ích .
Trên cơ s kh ng
nh t m quan tr ng c a văn hoá cơ quan, t ch c, ưa ra các khái ni m PR, vai trò
c a PR, tác gi bài tham lu n mu n bàn v vi c ng d ng PR như m t công c h u hi u trong lĩnh v c xây
d ng văn hóa c a cơ quan, t ch c và doanh nghi p (g i t t là văn hóa c a t ch c).
1. Văn hóa c a t ch c - các khái ni m và vai trò
c p
n khái ni m "văn hoá t ch c", các nhà nghiên c u ã ưa ra r t nhi u ý ki n khác nhau.
Trư c khi hai khái ni m "văn hoá" và "t ch c" ư c ghép l i v i nhau, ã có hàng trăm
nh nghĩa khác
nhau v "văn hoá". C th là năm 1952, hai nhà nhân lo i h c Kroeber và Kluckhohn ã phân lo i ra 164
nghĩa c a t "văn hoá"1. Khi k t h p "văn hóa" và "t ch c" v i nhau thì nghĩa c a chúng ã ư c khu
bi t, h p l i r t nhi u nhưng ch c ch n c m t "văn hoá t ch c" v n có r t nhi u
∗
1
H c vi n Ngo i giao
/ Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions.
nh nghĩa
khác nhau.
Thu t ng “văn hóa t ch c” (organisational culture) xu t hi n l n
u tiên trên báo chí M vào
kho ng th p niên 1960. Thu t ng tương ương “văn hóa công ty” (corporate culture) xu t hi n mu n hơn,
kho ng th p niên 1970, và tr nên h t s c ph bi n sau khi tác ph m Văn hóa công ty (Corporate Cultures)
c a Terrence Deal và Atlan Kennedy ư c xu t b n t i M năm 1982. Hai chuyên gia c a Trư ng cao h c
Kinh doanh Harvard là Thomas Peters và Robert Waterman cũng s d ng thu t ng này trong cu n sách
n i ti ng
i tìm s hoàn h o (In search of excellence) 2xu t b n cùng năm, trong ó hai chuyên gia này
vi t:
“Tính vư t tr i và th ng nh t c a văn hóa là m t tính ch t căn b n c a nh ng công ty có ch t lư ng
cao nh t. Hơn n a, n u văn hóa công ty càng m nh và càng ư c
công ty càng không ph i c n
nh hư ng t p trung vào th trư ng,
n nh ng c m nang hư ng d n chính sách, nh ng bi u
qui t c, th t c rư m rà. Trong nh ng công ty này, m i ngư i t c p cao nh t
mình ph i làm gì trong ph n l n m i tình hu ng vì các giá tr
t ch c, hay các
n c p th p nh t
nh hư ng c a công ty
u bi t rõ
u h t s c rõ ràng”.
Văn hóa c a t ch c ư c xem là m t nh n th c ch t n t i trong m t t ch c ch không ph i trong
m t cá nhân. Vì v y, các cá nhân có nh ng n n t ng văn hóa, l i s ng, nh n th c khác nhau,
nh ng v trí
làm vi c khác nhau trong m t t ch c, có khuynh hư ng hi n th văn hóa t ch c ó theo cùng m t cách
ho c ít nh t có m t m u s chung. Văn hóa c a t ch c có liên quan
các thành viên
di n sinh
i v i bên trong và bên ngoài t ch c ó.
n cách nh n th c và l i hành x c a
ng th i, văn hóa c a t ch c chính là s hi n
ng và c th nh t c a t ch c ó mà m i ngư i có th d dàng nh n ra. Hình nh ó có th do
nhi u y u t c u thành nên. Vì th , ch c n m t y u t có s thay
i, thì v lý thuy t, hình nh v t ch c
ó s b khác i. Do ó, trên phương di n lý thuy t, s không có t ch c này có văn hóa gi ng t ch c kia,
dù h có th gi ng nhau nhi u i m.3
2. PR – các khái ni m, vai trò, các ho t
ng
Frank Jefkins, trong cu n “Public Relations Frameworks”, ã ưa ra
nh nghĩa v PR như sau: PR
bao g m t t c các hình th c giao ti p ư c lên k ho ch, c bên trong và bên ngoài t ch c, gi a m t t
ch c và công chúng c a nó nh m
Trong
3
n s hi u bi t l n nhau.
nh nghĩa này, Frank Jefkins nh n m nh m c ích c a PR không ch là t o s hi u bi t l n nhau
mà còn là có nh m
2
t ư c nh ng m c tiêu c th liên quan
t nh ng m c tiêu c th , ví d như gi i quy t các v n
truy n thông giao ti p như
/ http://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Peters
/ http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%C3%B3a_c%E1%BB%A7a_t%E1%BB%95_ch%E1%BB%A9c
là làm bi n
Anh(IPR)
i thái
t tiêu c c sang tích c c. M t
nh nghĩa khác v PR do Vi n Quan h công chúng
ưa ra cũng bao hàm nh ng y u t cơ b n nh t c a ho t
ng PR: PR là nh ng n l c m t cách
có k ho ch, có t ch c c a m t cá nhân ho c t p th nh m thi t l p và duy trì m i quan h cùng có l i
v i ông
o công chúng c a nó.4
ih i
m t
ng qu c t c a nh ng ngư i làm PR t ch c t i Mexico City tháng 8 năm 1978 ã ưa ra
nh nghĩa khá toàn di n v PR: PR là m t ngành khoa h c xã h i nhân văn, phân tích nh ng xu
hư ng, d
oán nh ng k t qu , tư v n cho các nhà lãnh
ng ã ư c l p k ho ch
hành
c p
o c a t ch c, và th c hi n các chương trình
nh nghĩa này cũng
ph c v quy n l i c a c t ch c và công chúng.
n khía c nh khoa h c xã h i và công tác xã h i c a m t t ch c.
i v i quy n l i c a công chúng. M t t ch c s
i v i quy n l i c a công chúng. PR liên quan
ó là trách nhi m c a t ch c
ư c ánh giá qua s quan tâm và trách nhi m c a nó
n s tín nhi m và danh ti ng c a t ch c.
PR có ch c năng qu n lý, ch c năng này ư c thi t l p và xây d ng quan h hai chi u có l i gi a t
ch c cơ quan và c ng
ng, xã h i, mà s thành công hay th t b i ph thu c vào c ng
hi u rõ các nhóm công chúng liên quan
n m t cơ quan, t ch c trong ó công chúng n i b là nhóm
công chúng bên trong c a cơ quan, t ch c: t ngư i lãnh
ngư i b o v .
ng này. PR c n
o c p cao nh t cho t i ngư i lao công hay
ó chính là khái ni m công chúng n i b (Internal publics, employee publics). C ng
ng
n i b , như cha ông ta v n d y “trong m, ngoài êm” có ý nghĩa s ng còn v i b t c t ch c nào.
Nhi m v c a PR n i b là ki m tra, ki m soát m i quan h bên trong này, t o i u ki n qu n lí hi u
qu nh t cho nhân viên làm vi c. Hi u qu c a các ho t
ng PR ph thu c vào m c
bi t tâm lí xã h i chung c a các cá nhân. M t công ty hi n
n m b t và hi u
i ch có th có ư c thành công khi có s
oàn k t, t p h p c a các cá nhân, khi có s tin tư ng và cùng hư ng t i m t m c ích chúng, m c ích
c a c nhân viên và lãnh
c a mình. Làm th nào
o. Nhân viên ph i quan tâm
n thành tích c a công ty
n k t q a lao
ng
có chung l i ích: ti n lương, s tham gia vào công vi c chung và l i nhu n, ch
làm vi c thu n l i, c m giác làm ch , t qu n: s tin tư ng vào ý ki n c a mình nói ra s có nh hư ng t i
qua trình công ngh , t i t ch c..., s l a ch n và b nhi m cán b .5
3.
ng d ng PR- công c h u hi u xây d ng văn hóa c a t ch c
PR có th s d ng trong lĩnh v c xây d ng văn hoá c a t ch c vì các lí do sau:
4
/ inh Th Thuý H ng. PR lý lu n và ng d ng. Nhà XB L , 2008, trang 23.
Shirley Harrison. PR. Moscow, 2003.
5
Th nh t, chúng ta ang s ng trong th i kỳ h i nh p và toàn c u hoá. Trong th i kỳ này v n
lý truy n thông, s d ng truy n thông v i các phương ti n công ngh hi n
qu n
i tr thành m c tiêu c a b t
c qu c gia nào. Th gi i ph ng, ch c n m t cái nh p chu t chúng ta s có thông tin v giá vàng th gi i,
s bi t Ngài Th tư ng
ang i thăm qu c gia nào, s bi t tr n lũ l t kinh hoàng ang x y ra
cơ quan, t ch c và doanh nghi p Vi t Nam cùng n m trong s
trư c, các nhà lãnh
âu... các
nh hư ng ó. Và Vi t Nam cũng ph i i
o và qu n lý cũng ph i bi t dùng PR - truy n thông
xây d ng hình nh c a chính
t ch c mình .
Th hai, Vi t Nam ã có nh ng thành t u áng k trong hai mươi năm
v c. Trong lĩnh v c ngo i giao
ng ã kh ng
ch , hòa bình, h p tác và phát tri n; chính sách
h qu c t . Ch
nh: "Th c hi n nh t quán ư ng l i
i ngo i
cl pt
i ngo i r ng m , a phương hóa, a d ng hóa các quan
ng và tích c c h i nh p kinh t qu c t ,
v c khác. Vi t Nam là b n,
i m i trên t t c m i lĩnh
ng th i m r ng h p tác qu c t trên các lĩnh
i tác tin c y c a các nư c trong c ng
ng qu c t , tham gia tích c c vào
ti n trình h p tác qu c t và khu v c". 6
có th h i nh p v i th gi i, vi c t o d ng thương hi u c a các cơ quan, t ch c, doanh nhgi p
nói riêng và qu c gia Vi t Nam nói chung luôn là m t hư ng i úng t o s c nh tranh b n v ng và hi u
qu .
Vi t Nam có tr thành
i tác tin c y, có tr thành m t i m
n cho các khách du l ch hay không?
Các cơ quan, t ch c và doanh nghi p Vi t Nam r t c n m t chương trình ti p th và gi i thi u hình nh
c a cơ quan, t ch c mình, trong ó văn hóa c a t ch c chính là n n t ng.
Th ba, PR là m t lĩnh v c m i m và có nhi u tri n v ng
Vi t Nam: ngành quan h công chúng.
Cùng v i s xu t hi n c a n n kinh t th trư ng, m t s các lĩnh v c khác xu t hi n
bư c
u
Vi t Nam và ã
t ư c nh ng viên g ch n n móng trong vi c kh ng inh v trí và t m quan tr ng c a mình.
Các công ty truy n thông và PR Vi t Nam ã ra
i cùng v i vi c
u tư và m văn phòng c a các công ty
nư c ngoài trong lĩnh v c qu ng cáo, PR t i Vi t Nam ã ch ng t m t th trư ng ti m tàng cho ngành
PR. S d ng PR trong lĩnh v c xây d ng văn hoá c a t ch c là vi c làm phù h p v i xu th c a th i
S d ng PR trong lĩnh v c văn hoá c a t ch c như th nào là v n
hi n n l c trong r t nhi u năm.
6
Văn ki n
ih iX
ng CSVN 2006
i.
c n ư c lên k ho ch và th c
4. Ki n ngh vi c s d ng PR trong lĩnh v c xây d ng văn hóa c a t ch c
M t là, các cơ quan, t ch c
hóa c a t ch c.
c bi t là nh ng ngư i
u c n có nh n th c úng v vai trò văn
m i t ch c ưa ra m t k ho ch t ng th cho s phát tri n
ây là n n t ng và cơ s
văn hoá c a t ch c mình.
ng
bao g m:
ng d ng PR trong vi c xây d ng văn hóa t ch c cũng òi h i s nh n th c
và hi u bi t v ngành PR, các công c và cách th c ho t
ng c a ngành khoa h c này. Chính vì th , các
t ch c c n có b ph n PR ho c truy n thông riêng bi t, là m t ph n không th thi u c a t ch c.
chính là công c h tr
c l c cho các ho t
ng c a t ch c,
ây
t ch c th c hi n t t ch c năng, nhi m
v c a mình.
Hai là, trong b i c nh toàn c u hóa và h i nh p, các cơ quan t ch c và doanh nghi p c n n l c xây
d ng thương hi u cho chính mình. V n
n ib ,v n
con ngư i ph i ư c
t úng v trí và ư c phát
huy t i a kh năng c ng hi n ch có th tr thành hi n th c n u như t ch c ó có m t môi trư ng văn
hóa th c s .
Lý thuy t E và O.7
Hai giáo sư Trư ng Kinh Doanh Harvard là Michael Beer & Nitin Nohria ã úc k t ư c 2 thu t
ng là “Thuy t E” & “Thuy t O”
mô t hai m c tiêu cơ b n c a t ch c g m:
Thuy t E (Economic Approach): Phương pháp ti p c n v kinh t .
Thuy t O (Organizational Capabilities Approach): Phương pháp ti p c n v năng l c t ch c. M c
tiêu thay
i c a “Thuy t O” là phát tri n m t môi trư ng văn hóa mà
ó các nhân viên
u có cơ h i
h c t p và nâng cao kh năng, th hi n năng l c t i a c a b n thân.
B ng so sánh thuy t E và thuy t O
c i m
Lý thuy t E
Lý thuy t O
M c ích c a thay L i nhu n tăng (m c tiêu kinh t )
i
Phát tri n năng l c t ch c
Lãnh
Liên quan (có s tham gia
o
T trên xu ng (chuyên quy n)
c a nhân viên)
7
/ Michael Beer & Nitin Nohria. Breaking the Code of Change, Published April 16, 2001, http://hbswk.hbs.edu/item/2166.html
nguon tai.lieu . vn