1. Trang Chủ
  2. Chính trị học
  3. Quan hệ Ấn Độ và Asean trong hơn mười năm gần đây

Quan hệ Ấn Độ và Asean trong hơn mười năm gần đây

Bài viết trình bày tình hình quan hệ Ấn Độ với Asean sau bốn năm triển khai chính sách Hướng Đông của Ấn Độ; quan hệ Ấn Độ và Asean trong mười năm gần đây; quan hệ Ấn Độ với Việt Nam trong tương tác với Asean. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chắc các nội dung. QUAN HÏÅ ÊËN ÀÖÅ VAÂ ASEAN TRONG HÚN MÛÚÂI NÙM GÊÌN ÀÊY . Àöî Thu Haâ* gaây nay trïn thïë giúái, ngûúâi ta àang quyïìn. Chñnh saách naây àûúåc tiïëp tuåc, kïë thûâa vaâ nhùæc àïën Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå nhû phaát triïín dûúái t

Thể loại Tài liệu miễn phí Chính trị học

Số trang 18

Ngày tạo 9/14/2019 1:11:25 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.70 M

Tên tệp

Tải Quan hệ Ấn Độ và Asean trong hơn mười năm gần đây (.pdf)

Xem mẫu

  1. QUAN HÏÅ ÊËN ÀÖÅ VAÂ ASEAN TRONG HÚN MÛÚÂI NÙM GÊÌN ÀÊY . Àöî Thu Haâ* gaây nay trïn thïë giúái, ngûúâi ta àang quyïìn. Chñnh saách naây àûúåc tiïëp tuåc, kïë thûâa vaâ nhùæc àïën Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå nhû phaát triïín dûúái thúâi caác võ Thuã tûúáng kïë nhiïåm nhûäng cûúâng quöëc àang lïn àêìy tiïìm öng N. Rao nhû Thuã tûúáng Gujral, Vajpayee vaâ nùng. Nùçm trong khu vûåc Àöng Nam AÁ, úã giûäa hiïån taåi laâ Thuã tûúáng Manmohan Singh. Giúái hai cûúâng quöëc êëy, chùæc chùæn Viïåt Nam noái riïng chuyïn mön cho rùçng baâi phaát biïíu cuãa Thuã vaâ khu vûåc Àöng Nam AÁ noái chung seä nùçm trong tûúáng N. Rao taåi Viïån nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ têìm quan têm cuãa caã hai nûúác laáng giïìng khöíng taåi Singapore ngaây 8/12/1994 àïì cêåp àïën nhûäng löì naây. Tuy nhiïn, trong khi ngûúâi Viïåt Nam biïët möëi lo ngaåi vaâ lúåi ñch chung maâ caã hai khu vûåc khaá nhiïìu vïì Trung Quöëc thò nhûäng gò chuáng ta ÊËn Àöå vaâ Àöng Nam AÁ cuâng chia seã laâ cöåt möëc biïët vïì ÊËn Àöå laåi rêët haån chïë. Àiïìu àoá khöng xaác lêåp thûåc sûå chñnh saách Hûúáng Àöng; duâ trïn nhûäng khöng tûúng xûáng vúái möëi quan hïå töët thûåc tïë, chñnh saách naây àaä àûúåc triïín khai ngay àeåp vaâ bïìn chùåt giûäa hai nûúác Viïåt Nam - ÊËn tûâ nhûäng ngaây àêìu Thuã tûúáng N. Rao lïn nùæm Àöå maâ coân khiïën cho chuáng ta boã lúä nhiïìu cú quyïìn. höåi phaát triïín. Vïì phña ÊËn Àöå, trong töíng thïí Àïën nay, duâ khöng coá möåt vùn baãn naâo chñnh chñnh saách ngoaåi giao, chñnh saách cuãa quöëc gia thûác cuãa chñnh phuã ÊËn Àöå chó roä sûå xaác lêåp cuãa naây àöëi vúái Àöng Nam AÁ laâ möåt trong nhûäng chñnh saách Hûúáng Àöng nhûng nöî lûåc cuãa chñnh maãng quan troång trong nhûäng tñnh toaán chñnh phuã ÊËn Àöå trong hún mûúâi nùm qua àaä chûáng trõ cuãa hoå. toã cho thïë giúái thêëy chñnh saách Hûúáng Àöng laâ 1. Tònh hònh quan hïå ÊËn Àöå - ASEAN sau möåt trong nhûäng con baâi chiïën lûúåc trong chñnh böën nùm triïín khai chñnh saách Hûúáng Àöng saách ngoaåi giao ÊËn Àöå. Gêìn àêy, baáo chñ ÊËn Àöå cuãa ÊËn Àöå àang noái àïën möåt "chñnh saách Hûúáng Àöng giai 1.1. Chñnh saách Hûúáng Àöng laâ gò? àoaån hai" vúái diïån bao phuã àûúåc múã röång, keáo Noái möåt caách dïî hiïíu thò chñnh saách Hûúáng daâi tûâ Australia àïn Àöng AÁ vúái haåt nhên trung Àöng cuãa ÊËn Àöå laâ chñnh saách ngoaåi giao lêëy têm laâ caác nûúác Àöng Nam AÁ. Trûúác àoá, trong nhûäng quöëc gia úã phña Àöng ÊËn Àöå laâm trung giai àoaån möåt, chñnh saách naây têåp trung vaâo thuác têm. Chñnh saách Hûúáng Àöng ra àúâi nùm 1991 àêíy möëi quan hïå trïn têët caã caác lônh vûåc vúái khi Thuã tûúáng ÊËn Àöå Narasimha Rao lïn cêìm Àöng Nam AÁ, coi troång àêìu tû vaâ thûúng maåi. * PGS.TS., Khoa Àöng phûúng hoåc, Trûúâng ÀHKHXH&NV-HN K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦33
  2. Sûå ra àúâi cuãa chñnh saách Hûúáng Àöng cho thêëy laâ cuãng cöë vai troâ vaâ võ trñ cuãa ÊËn Àöå trong khu roä sûå chuyïín hûúáng trong chiïën lûúåc ngoaåi giao vûåc Nam AÁ. cuãa ÊËn Àöå noái chung vaâ chiïën lûúåc ngoaåi giao Möåt lyá do vö cuâng cêëp baách coá taác àöång lúán cuãa ÊËn Àöå àöëi vúái ASEAN noái riïng. Vêåy àiïìu àïën chñnh saách àöëi ngoaåi noái chung cuãa ÊËn Àöå gò àaä taåo ra sûå thay àöíi êëy hay chñnh xaác hún laâ maâ ta cêìn phaãi àïì cêåp àïën: àoá laâ sûå khuãng hoaãng àiïìu gò àaä khiïën ÊËn Àöå hûúáng sûå chuá yá cuãa mònh trêìm troång vïì kinh tïë chñnh trõ - xaä höåi cuãa àêët sang Hûúáng Àöng? nûúác naây cuöëi thêåp kyã 80 àêìu thêåp kyã 90, thïë kyã 1.2. Böëi caãnh thïë giúái, khu vûåc vaâ trong XX.Viïåc duy trò chñnh saách kinh tïë bêët húåp lyá nûúác trong möåt thúâi gian daâi àaä khiïën nïìn kinh tïë ÊËn J. Nehru - võ Thuã tûúáng àêìu tiïn cuãa nûúác Àöå luác àoá rúi vaâo tònh traång vö cuâng thï thaãm: ÊËn Àöå àöåc lêåp àaä phaát biïíu trûúác Höåi àöìng Hiïën khoaãng hún 30 triïåu ngûúâi thêët nghiïåp, núå nûúác phaáp ÊËn Àöå ngaây 4/12/1947 rùçng "Duâ chuáng ta ngoaâi lïn àïën 70 tó àö la, dûå trûä ngoaåi tïå tñnh àïën àùåt ra chñnh saách gò thò nghïå thuêåt ngoaåi giao thaáng 5/1991 chó coân khoaãng 1 tó àö la, àuã cho cuãa möåt àêët nûúác àïìu nùçm úã chöî tòm ra àiïìu gò nhêåp khêíu 20 ngaây! Keáo theo tònh traång bi àaát laâ coá lúåi nhêët cho àêët nûúác êëy"1. Vaâ xeát trïn khña cuãa nïìn kinh tïë laâ laåm phaát tùng cao vaâ tònh hònh caånh àoá, chñnh saách Hûúáng Àöng seä àem laåi xaä höåi vö cuâng cùng thùèng. Àïën thaáng 7 cuâng nhiïìu lúåi ñch cho ÊËn Àöå. nùm, ÊËn Àöå àûa ra caãi caách kinh tïë nhùçm múã Khi chiïën tranh laånh kïët thuác, Liïn Xö tan cûãa vaâ tûå do hoáa nïìn kinh tïë. Xeát trïn phûúng raä, trêåt tûå thïë giúái hai cûåc suåp àöí, nhiïìu nûúác diïån naây, chñnh saách Hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå laâ lêm vaâo caãnh khoá khùn vaâ ngûúåc laåi, nhiïìu nûúác sûå múã röång cuãa cöng cuöåc tûå do hoáa nïìn kinh tïë laåi tòm thêëy cú höåi àïí khùèng àõnh mònh. Vúái àõa vaâ laâ möåt bûúác ài cêìn thiïët àïí ÊËn Àöå nhanh võ laâ möåt nûúác coá quan hïå mêåt thiïët àöëi vúái Liïn choáng hoâa nhêåp vúái kinh tïë thïë giúái. Võ trñ chiïën Xö - cûåc thêët baåi vaâ suåp àöí trong chiïën tranh lûúåc cuãa Àöng Nam AÁ. laånh - ÊËn Àöå bõ aãnh hûúãng maånh meä vïì moåi ÊËn Àöå luön nhêån thûác roä khaã nùng vaâ mong mùåt. Sûå suåp àöí cuãa Liïn Xö - möåt trong nhûäng muöën nùæm giûä möåt võ trñ coá têìm aãnh hûúãng lúán thõ trûúâng lúán nhêët cuãa ÊËn Àöå - khiïën ÊËn Àöå trong quan hïå quöëc tïë. Àöëi vúái mong muöën àoá phaãi ài tòm thõ trûúâng múái vaâ nhûäng möëi quan cuãa ÊËn Àöå, chûa bao giúâ Trung Quöëc, nûúác laáng hïå múái. ÊËn Àöå coá nhiïìu lûåa choån vaâ Àöng Nam giïìng vúái 1,3 tó dên vaâ möåt möåt nïìn kinh tïë àûúåc AÁ laâ möåt lûåa choån rêët coá lúåi. coi laâ cöng xûúãng thïë giúái vaâ möåt tham voång Tònh hònh thïë giúái luác naây coân nhùæc nhúã ÊËn chñnh trõ coân lúán hún caã ÊËn Àöå - laåi nùçm ngoaâi Àöå vïì möåt möëi bêån têm maâ àïën nay, àöëi vúái caác nhûäng lo ngaåi cuãa ÊËn Àöå. Khöng ñt lêìn Trung quöëc gia lúán, noá gêìn nhû trúã thaânh möåt trong Quöëc àaä can thiïåp vaâo nhûäng vêën àïì cuãa ÊËn Àöå nhûäng yïëu töë quyïët àõnh hoùåc taác àöång maånh vaâ ÊËn Àöå cuäng khöng bao giúâ quïn sûå thêët baåi meä àïën chñnh saách ngoaåi giao cuãa hoå: àoá laâ vêën cuãa hoå trûúác Trung Quöëc trong cuöåc chiïën tranh àïì an ninh nùng lûúång. Àöëi vúái ÊËn Àöå, nïìn kinh biïn giúái nùm 1962. tïë naây àaä phaãi tùng chi phñ cho nhêåp khêíu nùng Àiïìu àaáng noái úã àêy chñnh laâ võ trñ giûäa hai lûúång. Têët caã nhûäng àiïìu àoá khiïën ÊËn Àöå àêíy nûúác, hay laâ cûãa ngoä àïí coá thïí tiïën vaâo caã hai maånh tòm kiïëm nguöìn cung cêëp dêìu múái. Vaâ nûúác, àõa lyá cuãa Àöng Nam AÁ àöëi vúái caã hai Àöng Nam AÁ, vúái Brunei, Mianmar, Malaysia quöëc gia àêìy tham voång naây. Coá thïí noái Àöng vaâ Viïåt Nam laâ nhûäng quöëc gia xuêët khêíu dêìu Nam AÁ laâ phêìn àïåm. Phña Nam Trung Quöëc giaáp moã laâ möåt trong nhûäng àiïím hûúáng túái cuãa ÊËn Laâo, Mianmar vaâ Viïåt Nam coân ÊËn Àöå chia seã Àöå. Cuöën Chñnh saách ngoaåi giao cuãa ÊËn Àöå- khoaãng 1600 kilömeát àûúâng biïn giúái vúái àõnh hûúáng cho thïë kyã XXI, têåp möåt cuãa Viïån Mianmar. Sûå àöëi àêìu ÊËn Àöå - Trung Quöëc trïn nghiïn cûáu àöëi ngoaåi New Delhi coá àïì cêåp àïën vuâng Àöng Nam AÁ luåc àõa thöng qua sûå kiïån 3 cú súã hònh thaânh nïn chñnh saách ngoaåi giao Cùmpuchia (nhûäng nùm 1980 vaâ àêìu nhûäng nùm cuãa ÊËn Àöå sau chiïën tranh laånh. Cú súã àêìu tiïn 1990) àaä chûáng toã võ trñ chiïën lûúåc quan troång 1. A. Appadoral, M.S. Rajan, Indian's Foreign Policy and Relation, tr. 32. 34♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  3. cuãa vuâng naây. Coân àöëi vúái Mianmar - quöëc gia 2. Quan hïå ÊËn Àöå- ASEAN trong mûúâi nùçm keåt giûäa hai cûúâng quöëc - thò möëi lo cuãa ÊËn nùm gêìn àêy Àöå caâng lúán hún. Khöng chó vò noá saát vaách vúái Quan hïå ÊËn Àöå - ASEAN trong mûúâi nùm ÊËn Àöå nïn coá nguy cú trûåc tiïëp àöëi vúái an ninh gêìn àêy chñnh laâ sûå tiïëp nöëi, bûúác phaát triïín maånh cuãa ÊËn Àöå vaâ sûå mêët öín àõnh cuãa möåt xaä höåi meä vaâ rêët thaânh cöng cuãa chñnh saách Hûúáng àûáng àêìu búãi möåt nhaâ nûúác quên sûå maâ coân búãi Àöng dûúáñ sûå dêîn dùæt cuãa caác võ Thuã tûúáng möëi thiïån caãm roä raâng maâ Mianmar daânh cho Gujral, Vajpaypee vaâ hiïån taåi laâ Monmahan Trung Quöëc. Àoá chñnh laâ lúåi thïë chiïën lûúåc maâ Singh. Trung Quöëc giaânh àûúåc bùçng caách uãng höå 2.1. Bûúác phaát triïín chung cuãa quan hïå ÊËn Mianmar vïì mùåt ngoaåi giao trong khi nûúác naây Àöå - ASEAN trong khoaãng thúâi gian 10 nùm àang bõ cöång àöìng thïë giúái cö lêåp sau phong 2.1.1. Cú chïë àöëi thoaåi vaâ caác hoaåt àöång traâo uãng höå dên chuã nùm 1988. Àoá laâ möåt trong ngoaåi giao nhûäng lyá do chñnh khiïën cho Mianmar coi Trung Àïën nay, ÊËn Àöå àaä trúã thaânh möåt àöëi taác Quöëc laâ "anh em" trong khi coi nhûäng quöëc gia quan troång cuãa ASEAN trïn rêët nhiïìu lônh vûåc. khaác chó laâ "ngûúâi ngoaâi". Cú chïë àöëi thoaåi hai bïn bao göìm: diïîn àaân khu Tñnh túái an ninh biïín, ÊËn Àöå cuäng khöng vûåc ASEAN (ARF), höåi nghõ caác quan chûác cêëp thïí khöng quan têm àïën nhûäng quöëc gia Àöng cao ÊËn Àöå, höåi nghõ sau Ngoaåi trûúãng ASEAN Nam AÁ haãi àaão coá chung àûúâng biïn giúái trïn trong khuön khöí ASEAN + 10 vaâ ASEAN + 1 biïín vúái mònh nhû Inàönïxia, Singapore vaâ (Höåi nghõ cuãa ASEAN vúái tûâng bïn àöëi thoaåi) Malaysia. Caã vuâng biïín phña Àöng cuãa ÊËn Àöå vaâ Höåi nghõ thûúång àónh ASEAN - ÊËn Àöå. Ngoaâi àûúåc bao quanh búãi khu vûåc Àöng Nam AÁ haãi ra, caác quöëc gia naây coân tùng cûúâng hiïíu biïët vaâ àaão. Àaão Great Nicobar cuãa ÊËn Àöå chó caách húåp taác qua caác nhoám laâm viïåc chuyïn biïåt trong àaão Sabang cuãa Inàönïxia gêìn 100 dùåm, möåt möåt söë lônh vûåc nhû khoa hoåc kyä thuêåt, thûúng khoaãng caách khöng an toaân nïëu hoân àaão naây trúã maåi vaâ àêìu tû, giao thöng, cú súã haå têìng... Coá thaânh möåt cùn cûá quên sûå. Tuy nhiïn, cuäng chñnh thïí thêëy nhûäng bûúác tiïën vaâ sûå àaánh giaá ngaây vò coá chung àûúâng biïn giúái ven biïín maâ ÊËn Àöå caâng cao cuãa ASEAN àöëi vúái vai troâ ÊËn Àöå úã vaâ caác quöëc gia naây coá nhûäng nöîi lo vaâ nhûäng Àöng Nam AÁ. Biïíu hiïån roä raâng nhêët chñnh laâ àiïìu kiïån tûå nhiïn àïí thuác àêíy húåp taác quên sûå. sûå kiïån ASEAN nêng têìm möëi quan hïå àöëi taác Àiïìu cuöëi cuâng maâ chuáng töi muöën àïì cêåp vúái ÊËn Àöå lïn cêëp thûúång àónh, ngang haâng vúái àïën trong tiïíu muåc naây chñnh laâ con àûúâng biïín Trung Quöëc, Nhêåt Baãn vaâ Haân Quöëc, taåi Höåi quan troång maâ Àöng Nam AÁ aán ngûä: eo biïín nghõ Thûúång àónh caác nûúác ASEAN lêìn thûá baãy Mallacca, núi bêët kyâ con taâu naâo ài tûâ Têy sang hoåp taåi thuã àö Darussalam cuãa Brunei thaáng 11/ Àöng hay ngûúåc laåi cuäng àïìu phaãi ài qua. Hiïån 2001. Vaâ nùm sau, 12/2002, Höåi nghõ Thûúång nay eo biïín naây àang thuöåc quyïìn quaãn lyá cuãa àónh ASEAN - ÊËn Àöå lêìn àêìu tiïn àûúåc töí chûác Inàönïxia vaâ Singapore nhûng nïëu bêët kyâ thïë taåi Phnöm Pïnh, Cùmpuchia, trong àoá hai bïn lûåc naâo chi phöëi àûúåc nhûäng quöëc gia naây thò àaä ra tuyïn böë chung vïì húåp taác ASEAN-ÊËn thïë lûåc êëy seä coá àûúåc lúåi thïë rêët lúán trong quan Àöå trong thïë kyã XXI. Àïën nay, hai bïn àaä múã hïå quöëc tïë. Vaâ khöng thïí hêëp dêîn hún khi ngaây nùm Höåi nghõ thûúång àónh ASEAN- ÊËn Àöå. Baãn nay, khu vûåc naây coân laâ möåt khu vûåc rêët khúãi thên ÊËn Àöå àaä àïì nghõ àûúåc tham gia ASEAN+3 sùæc vïì kinh tïë. - möåt cú chïë àöëi thoaåi thûúâng xuyïn giûäa Toám laåi, trïn cú súã gêìn guäi vïì àõa lyá, vùn ASEAN vaâ ba àöëi taác cêëp thûúång àónh coân laåi hoáa vaâ lõch sûã giûäa hai vuâng, cöång vúái nhûäng cuãa ASEAN laâ Trung Quöëc, Nhêåt Baãn vaâ Haân taác àöång khaách quan cuãa àiïìu kiïån thïë giúái, Quöëc, àûúåc khúãi àöång tûâ Höåi nghõ thûúång àónh nhûäng lúåi ñch chiïën lûúåc cuãa àêët nûúác, chñnh khöng chñnh thûác cuãa ASEAN hoåp taåi Manila, saách Hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå àaä ra àúâi. Chñnh Philippine thaáng 11/1999 búãi ASEAN+3 coá thïí saách àoá thïí hiïån khao khaát xêy dûång möåt nïìn mang àïën cho chñnh saách Hûúáng Àöng giai àoaån kinh tïë, quöëc phoâng vûäng maånh vaâ àùçng sau hai cuãa nûúác naây - vúái muåc tiïu múã röång húåp noá, chñnh laâ khaát voång chûáng toã baãn thên cuãa taác vúái khu vûåc Àöng AÁ - coá nhiïìu cú höåi àïí ÊËn Àöå. thaânh cöng hún. ÊËn Àöå àaä tham gia "Hiïåp àõnh K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦35
  4. húåp taác vaâ thên thiïån" - Treaty of Amity and trong khu vûåc vaâ trïn thïë giúái, laâ thaânh viïn cuãa Cooperation - TAC- cú súã thaânh lêåp vaâ töìn taåi Töí chûác húåp taác kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh cuãa ASEAN - nùm 2003. Nùm 2004, ÊËn Àöå laåi Dûúng (APEC) - qui tuå hêìu hïët caác cûúâng quöëc kyá "Hiïåp àõnh àöëi taác ÊËn Àöå - ASEAN vò hoâa kinh tïë thïë giúái, laâ thaânh viïn saáng lêåp diïîn àaân bònh, phaát triïín vaâ thõnh vûúång chung". húåp taác kinh tïë AÁ - Êu (ASEM). Gia nhêåp nhûäng Trong möåt Höåi nghõ thûúång àónh gêìn àêy, töí chûác naây seä laâ caách hiïåu quaã nhêët, con àûúâng Thuã tûúáng ÊËn Àöå Manmohan Singh àaä àûa ra ngùæn nhêët cho ÊËn Àöå àïí höåi nhêåp kinh tïë thïë nhûäng àïì nghõ sau: giúái vò ÊËn Àöå vêîn chûa phaãi laâ thaânh viïn cuãa - Thaânh lêåp caác trung têm àaâo taåo tiïëng Anh caác diïîn àaân húåp taác kinh tïë lúán naây. úã Cùmpuchia, Laâo, Mianmar vaâ Viïåt Nam. Bïn caånh nhûäng cú chïë àöëi thoaåi trûåc tiïëp - Xêy dûång möåt maång lûúái giaáo duåc vaâ chùm vúái ASEAN, ÊËn Àöå coân rêët tñch cûåc tham gia soác y tïë tûâ xa úã caác nûúác Cùmpuchia, Laâo, caác nhoám húåp taác khu vûåc vaâ tiïíu khu vûåc, thuác Mianmar vaâ Viïåt Nam. àêíy möëi quan hïå song phûúng vaâ àa phûúng vúái - Töí chûác caác khoáa àaâo taåo àùåc biïåt cho nhûäng möåt söë nûúác Àöng Nam AÁ. Àiïín hònh laâ ÊËn Àöå nhên viïn ngoaåi giao cuãa ASEAN. àaä tham gia dûå aán húåp taác Mïköng - Hùçng Haâ - Töí chûác Höåi nghõ thûúång àónh cöng nghïå (Mekong - Ganga Cooperation- MGC) vaâ Hiïåp thöng tin ÊËn Àöå - ASEAN vaâo nùm 2006. höåi húåp taác kinh tïë caác nûúác ven võnh Bengal - - Töí chûác caác triïín laäm giaáo duåc vaâ hïå thöëng BIMSTEC2. àûúâng böå úã caác nûúác ASEAN. Sûå phaát triïín trong quan hïå giûäa ÊËn Àöå vaâ - Töí chûác möåt diïîn àaân cöng nghiïåp vaâ caác caác quöëc gia trong khu vûåc ASEAN coân àûúåc Böå trûúãng Cöng nghïå thöng tin ÊËn Àöå - ASEAN thïí hiïån thöng qua nhûäng chuyïën viïëng thùm vaâo nùm 2006. thûúâng xuyïn cuãa caác nguyïn thuã quöëc gia cuãa Nhòn laåi böëi caãnh ra àúâi cuãa chñnh saách Hûúáng caã hai bïn. Àiïìu àoá khöng chó noái lïn rùçng hai Àöng cuãa ÊËn Àöå, coá thïí thêëy möåt trong nhûäng bïn ngaây caâng quan têm àïën nhau maâ coân chûáng dûå àõnh àùçng sau muåc tiïu àêíy maånh húåp taác toã möëi quan hïå vúái ASEAN maâ ÊËn Àöå àang toaân diïån vúái ASEAN chñnh laâ tòm kiïëm cú höåi vun àùæp roä raâng àang lúán dêìn. àûa nïìn kinh tïë bùæt àêìu vaâ àang tûå do hoáa cuãa Ngay sau khi kïë nhiïåm öng Narasimha Rao, ÊËn Àöå höåi nhêåp nïìn kinh tïë thïë giúái vaâ àa daång thuã tûúáng I.K. Gujral àaä àûa ra hoåc thuyïët Gujral hoáa möëi quan hïå. Chñnh trong baâi phaát biïíu taåi tiïëp tuåc àêíy maånh chñnh saách hûúáng Àöng maâ Viïån nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ - Singapore nùm ngûúâi tiïìn nhiïåm cuãa öng àaä khúãi xûúáng. Theo 1994, Thuã tûúáng Narasimha Rao àaä nhêën maånh: saáng kiïën cuãa öng, nhiïìu höåi thaão taåi New Delhi "ÊËn Àöå àaä tûâng bûúác tûå do hoáa hïå thöëng tiïìn tïå vaâ thuã àö möåt söë nûúác Àöng Nam AÁ khaác àaä cuãa mònh, múã cûãa nïìn kinh tïë cho nhêåp khêíu, àûúåc töí chûác vúái sûå tham gia cuãa nhiïìu nhaâ hoaåch àêìu tû vaâ giaáo duåc con ngûúâi theo chiïìu hûúáng àõnh chñnh saách, nhaâ ngoaåi giao, caác chuyïn gia coá lúåi àïí múã cûãa ra thïë giúái bïn ngoaâi. Khu vûåc trong nhiïìu lônh vûåc, caác doanh nghiïåp.... àïí tùng Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng coá thïí laâm têëm vaán cûúâng sûå hiïíu biïët vaâ tòm kiïëm nhûäng lônh vûåc bêåt cho chuáng töi bûúác vaâo thõ trûúâng thïë giúái". coá khaã nùng húåp taác nhû kinh tïë, khoa hoåc - kyä Àïën thúâi àiïím àoá, ASEAN àaä chûáng toã sûác hêëp thuêåt, vùn hoáa... Àùåc biïåt, viïåc öng àñch thên dêîn vïì kinh tïë cuäng nhû sûå nùng àöång trong caác tham dûå höåi nghõ diïîn àaân an ninh khu vûåc Àöng hoaåt àöång chñnh trõ, ngoaåi giao cuãa mònh. Nam AÁ (ARF) diïîn ra vaâo thaáng 7 nùm 1997 ASEAN coá quan hïå àöëi thoaåi vúái nhiïìu nûúác vúái tû caách thuã tûúáng kiïm böå trûúãng böå ngoaåi 2. (BIMSTEC) laâ möåt töí chûác khu vûåc àûúåc thaânh lêåp tûâ thaáng 6 nùm 1997. Caác thaânh viïn cuãa hiïåp höåi naây bao göìm: Bangladesh, ÊËn Àöå, Mianma, Srilanka vaâ Thaái Lan. Àïën nùm 2004, BIMSTEC kïët naåp thïm hai thaânh viïn múái Bhutan vaâ Nepal. BIMSTEC têåp trung tùng cûúâng caác möëi quan hïå kinh tïë giûäa caác thaânh viïn trïn saáu lônh vûåc chuã yïëu: thûúng maåi vaâ àêìu tû, cöng nghïå, giao thöng liïn laåc, nùng lûúång, du lõch vaâ nghïì caá. Mùåc duâ àûúåc thaânh lêåp tûâ nùm 1997 nhûng phaãi àïën thaáng 7 nùm 2004, töí chûác naây múái coá höåi nghõ thûúång àónh àêìu tiïn. Thaânh cöng lúán nhêët cuãa BIMSTEC, tñnh àïën nay, laâ caác nûúác trong töí chûác àaä nhêët trñ vúái baãn hiïåp àõnh khung àïí tiïën túái thaânh lêåp khu vûåc tûå do thûúng maåi (FTA). 36♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  5. giao maâ khöng cûã möåt trong hai quöëc vuå khanh thïë kyã XX, ÊËn Àöå àaä nöíi lïn nhû möåt cûúâng túái höåi nghõ laâ möåt haânh àöång taåo êën tûúång maånh quöëc cöng nghïå thöng tin. Hún nûäa, ÊËn Àöå coá meä vïì vai troâ vaâ võ trñ cuãa ASEAN trong quan möåt àöåi nguä àöng àaão caác caán böå khoa hoåc nhiïìu àiïím cuãa ÊËn Àöå. Sau öng Gujral (cêìm quyïìn tûâ kinh nghiïåm vaâ nhûäng kyä thuêåt viïn laânh nghïì, 1996 àïën 1998), thuã tûúáng cuãa ÊËn Àöå laâ A.B. hïå thöëng viïån vaâ trung têm nghiïn cûáu vúái trang Vajpayee. Öng A.B Vajpayce àaä thûåc hiïån möåt thiïët bõ khaá hiïån àaåi vaâ möåt ngaânh cöng nghiïåp loaåt caác chuyïën viïëng thùm àïën caác nûúác vaâo loaåi tiïn tiïën nhêët trïn thïë giúái: cöng nghiïåp ASEAN trong thúâi gian öng taåi chûác. Vaâ gêìn quöëc phoâng, àöìng thúâi coá thïí àaáp ûáng cho nhûäng àêy nhêët laâ chuyïën viïëng thùm cuãa thuã tûúáng nhu cêìu cuãa caác nûúác Àöng Nam AÁ vïì mùåt cöng àûúng nhiïåm ÊËn Àöå, öng Mammohan Singh, nghïå cuäng nhû phaát triïín nguöìn nhên lûåc. ÊËn túái Malaysia (thaáng 12 nùm 2004). Àaáp laåi laâ Àöå cuäng laâ möåt thõ trûúâng röång lúán maâ möåt söë haâng loaåt caác cuöåc cöng du ÊËn Àöå cuãa nguyïn nûúác ASEAN tûúng àöëi phaát triïín coá thïí tòm thuã caác nûúác ASEAN, tûâ Thuã tûúáng Sigapore - thêëy cú höåi àêìu tû. Ngûúåc laåi, ASEAN vúái söë Go Chok Tong, Töíng thöëng Indonesia - Suharto, dên trïn 500 triïåu ngûúâi [2, tr.209] vúái nguöìn Thuã tûúáng Malaisia - Mahathir Mohammad àïën taâi nguyïn phong phuá àa daång cuäng laâ möåt khu Thuã tûúáng Viïåt Nam - Voä Vùn Kiïåt. Gêìn àêy coá vûåc tiïìm nùng maâ ÊËn Àöå coá thïí khai thaác cho cuöåc viïëng thùm cuãa Chuã tõch quöëc höåi Viïåt cöng cuöåc caãi caách kinh tïë. Möåt söë nûúác phaát Nam, Nöng Àûác Maånh, Thöëng tûúáng Than Swe, triïí n trong khöë i ASEAN nhû: Singapore, ngûúâi àûáng àêìu nhaâ nûúác Mianma vaâ Töíng thöëng Malaysia... coá thïí cung cêëp nguöìn vöën àêìu tû vaâ hiïå n nay cuã a Indonesia Susilo Bambang kinh nghiïåm quaãn lyá cho ÊËn Àöå. Caác nûúác Àöng Ydhoyono àïën ÊËn Àöå. Dûúng, nhoám nûúác maâ ÊËn Àöå coá möëi quan hïå Nhûäng cuöåc viïëng thùm naây àaä múã àûúâng töët àeåp tûâ thúâi chiïën tranh laånh laåi laâ möåt thõ cho caác möëi quan hïå toaân diïån giûäa hai bïn, àùåc trûúâng tiïìm nùng àïí ÊËn Àöå àêìu tû vaâ húåp taác. biïåt laâ möëi quan hïå kinh tïë. Thûá ba, àoá laâ möëi liïn hïå kinh tïë tûå nhiïn 2.1.2. Quan hïå kinh tïë giûäa ÊËn Àöå vaâ ASEAN thöng qua cöång àöìng Chñnh saách hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå, ngay tûâ ÊËn Kiïìu úã khu vûåc Àöng Nam AÁ. Hiïån nay, ÊËn àêìu, àûúåc àûa ra vúái muåc àñch tùng cûúâng quan Àöå coá khoaãng 20 triïåu ÊËn Kiïìu söëng raãi raác khùæp hïå moåi mùåt vúái caác nûúác ASEAN, trong àoá àùåc thïë giúái vaâ coá thu nhêåp bònh quên tûúng àûúng biïåt coi troång lônh vûåc kinh tïë. vúái khoaãng 35% GDP cuãa ÊËn Àöå (24). Nhûäng Thaáng 7 nùm 1991 laâ thúâi àiïím ra àúâi cuãa con söë biïët noái êëy cho thêëy tiïìm lûåc vö cuâng caãi caách kinh tïë ÊËn Àöå. Thûá nhêët, vúái cöng cuöåc maånh meä cuãa ÊËn kiïìu. caãi caách kinh tïë, ngûúâi ÊËn Àöå àaä dêìn thu huát Nhòn baãng dûúái, ta coá thïí thêëy, Àöng Nam AÁ àûúåc sûå chuá yá tûâ caác nhaâ àêìu tû ASEAN. Chñnh laâ núi ÊËn Kiïìu têåp trung àöng nhêët. Baãn thên saách hûúáng Àöng - thöng qua nhûäng cuöåc thùm hoå coá vai troâ khaá àaáng kïí trong nhûäng nïìn kinh viïëng cuãa caác nguyïn thuã ÊËn Àöå, thöng qua tïë nhû: Singapore, Malaysia. Ngoaâi ra, do nhûäng nhûäng cuöåc höåi thaão, trao àöíi - àaä tñch cûåc truyïìn möëi liïn hïå lõch sûã àùåc biïåt, úã Mianma vêîn coân ài nhûäng thöng àiïåp vïì quaá trònh tûå do hoáa nïìn àïën 0.5 triïåu ÊËn Kiïìu3. Duâ sûå coá mùåt cuãa möåt kinh tïë ÊËn Àöå. Vaâ khi caãi caách thaânh cöng, àïën lûúång lúán ÊËn Kiïìu naây úã Àöng Nam AÁ khöng lûúåt noá, laåi thuác àêíy chñnh saách hûúáng Àöng. phaãi laâ möåt trong nhûäng nguyïn nhên hònh thaânh Giúâ thò ÊËn Àöå àaä àuã hêëp dêîn àïí trúã thaânh möåt maâ ngûúâi ta hay àïì cêåp trong chñnh saách khi noái trong nhûäng nguyïn nhên àïí möåt söë quöëc gia àïën chñnh saách hûúáng Àöng nhûng sûå quan têm Àöng Nam AÁ nhû Thaái Lan bùæt àêìu thûåc hiïån ngaây caâng nhiïìu cuãa chñnh phuã ÊËn Àöå àöëi vúái chñnh saách hûúáng Têy cuãa mònh (22). cöång àöìng nhiïìu tiïìm nùng naây seä laâ möåt trong Thûá hai, kinh tïë ASEAN vaâ ÊËn Àöå - hai khu nhûäng nhên töë tñch cûåc trong möëi quan hïå kinh vûåc àõa lyá liïìn kïì nhau - coá thïí böí sung cho tïë ASEAN vaâ ÊËn Àöå. nhau trïn möåt söë lônh vûåc. Tûâ nhûäng nùm cuöëi Nùm 1997, sau Viïåt Nam, ASEAN kïët naåp 3. Indian foreign policy: for the 21st century, vol 1, tr. 374 K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦37
  6. Quöëc gia / khu vûåc Söë lûúång ÊËn kiïìu (triïåu ngûúâi) Àöng Nam AÁ 5 Bùæc Phi vaâ Vuâng Võnh 3 Myä 1.7 Anh 1.5 Caribee vaâ Myä La Tinh 1.1 Nam Phi 1 Maritius vaâ Runion 0.9 Canada 0.84 Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng 0.65 Nguöìn: Chñnh phuã ÊËn Àöå Baãng 1: Nhûäng àiïím phên böë chñnh cuãa ÊËn Kiïìu trïn thïë giúái thïm hai thaânh viïn múái: Cöång hoâa Dên chuã bïn coá thïm cú höåi thuác àêíy trao àöíi thûúng nhên dên Laâo - möåt quöëc gia àõnh hûúáng Xaä höåi maåi thöng qua höåi nghõ thûúång àónh kinh doanh chuã nghôa nûäa úã Àöng Nam AÁ - vaâ Mianma - ASEAN - ÊËn Àöå. quöëc gia àang nùçm dûúái sûå quaãn lyá cuãa möåt chñnh Möëi quan hïå àöëi taác song phûúng giûäa ÊËn quyïìn quên sûå. Àöëi vúái riïng ÊËn Àöå, sûå tham Àöå - ASEAN, coá thïí thêëy, ngaây caâng àûúåc caãi gia cuãa Mianma vaâo ASEAN coân coá möåt yá nghôa thiïån. Giaá trõ thûúng maåi cuãa ÊËn Àöå àöëi vúái caác khaác. Vúái 1600 km àûúâng biïn giúái trïn böå vúái quöëc gia ASEAN trong giai àoaån tûâ 1997-1998 Mianma, giúâ àêy ÊËn Àöå àaä thûåc sûå trúã thaânh àïën 2002-2003 àaä tùng lïn tûâ 6.1 tó àöla lïn àïën laáng giïìng gêìn guäi cuãa ASEAN, goáp thïm vaâo 9.6 tó àöla, trong àoá tùng àïìu caã xuêët khêíu vaâ nhûäng súåi dêy liïn hïå lêu àúâi giûäa hai bïn. nhêåp khêíu. Xuêët khêíu cuãa ÊËn Àöå sang ASEAN Vaâ quaã laâ thiïëu soát trêìm troång nïëu khöng àûa coân tùng rêët maånh trong khoaãng thúâi gian tûâ ra àêy möåt yïëu töë mang tñnh àöång lûåc khaác, coá 1999-2000 àïën 2002-2003, vúái tó lïå trung bònh tñnh chêët chi phöëi trong möëi quan hïå kinh tïë cuãa 26,6% möåt nùm [3, tr.5]. ÊËn Àöå vaâ ASEAN. Àoá laâ böëi caãnh thïë giúái vúái Qua Baãng 2, ta coá thïí thêëy hoaåt àöång trao xu hûúáng húåp taác quöëc tïë vaâ toaân cêìu hoáa. Bùçng àöíi thûúng maåi cuãa ÊËn Àöå vúái nùm nûúác thaânh nhiïìu bùçng chûáng sinh àöång, xu thïë êëy àaä chûáng viïn cuä cuãa ASEAN nhöån nhõp hún hùèn so vúái minh rùçng sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa möåt quöëc nhûäng hoaåt àöång trong lônh vûåc naây cuãa ÊËn Àöå gia trong thúâi àaåi ngaây nay khöng thïí taách rúâi vúá i nùm nûúá c thaâ n h viïn múá i , trong àoá höåi nhêåp. ÚÃ möåt chûâng mûåc naâo àoá, nhûäng thaânh Singapore vêîn laâ baån haâng lúán nhêët cuãa ÊËn Àöå tûåu ÊËn Àöå àaåt àûúåc trong möëi quan hïå kinh tïë úã Àöng Nam AÁ vúái giaá trõ xuêët khêíu nùm 2002- vúái caác nûúác ASEAN cuäng àaä noái lïn àiïìu àoá. 2003 laâ hún 1.4 tó àöla chiïëm khoaãng 30.8% giaá Vïì khña caånh cú chïë àöëi thoaåi: bûúác àêìu, hai trõ xuêët khêíu cuãa ÊËn Àöå vúái ASEAN, tiïëp sau bïn àaä ài túái thaânh lêåp Höåi àöìng kinh doanh ÊËn àoá laâ Inàönïsia, Malaysia vaâ Thaái Lan. Ngoaâi Àöå - ASEAN vaâ uãy ban quaãn lyá chung ÊËn Àöå - ra Viïåt Nam cuäng àang dêìn trúã thaânh möåt àöëi ASEAN. Khi möëi quan hïå cuãa ÊËn Àöå àûúåc nêng taác quan troång cuãa ÊËn Àöå, vúái giaá trõ nhêåp khêíu lïn cêëp àöëi thoaåi toaân diïån thò hai bïn nhêët trñ caác mùåt haâng tûâ ÊËn Àöå tùng tûâ 126,76 triïåu àö cho ra àúâi Höåi àöìng húåp taác chung ASEAN - la trong thúâi gian 1997-1998 tùng lïn àïën 337,15 ÊËn Àöå vaâ nhoám laâm viïåc ASEAN - ÊËn Àöå vïì triïåu àöla (2002-2003), chiïëm 7.2% giaá trõ xuêët thûúng maåi vaâ àêìu tû. Sau àoá, hai bïn xêy dûång khêíu cuãa ÊËn Àöå. quyä ASEAN - ÊËn Àöå àïí thuác àêíy buön baán, du Caác saãn phêím chuã yïëu maâ ÊËn Àöå xuêët sang lõch, khoa hoåc cöng nghïå vaâ caác hoaåt àöång kinh caác nûúác ASEAN bao göìm: àaá quyá vaâ trang sûác, tïë khaác. Vaâ bùæt àêìu tûâ nùm 2002, haâng nùm, hai saãn phêím àiïån tûã, dêìu ùn, thuöëc vaâ dûúåc phêím, 38♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  7. (Àún võ: triïåu àö la) 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 Singapore 780.65 517.33 669.81 862.41 972.31 1422.61 Indonesia 437.78 185.23 325.1 394.87 533.71 825.92 Malaysia 490.49 31.63 447.23 601.1 773.69 746.78 Thaái Lan 344.9 320.92 449.92 528.69 633.13 710.76 Philipines 239.01 118.71 143.68 201.63 247.79 472.01 Viïåt Nam 126.76 125.4 154.55 224.96 218.17 337.15 Mianma 49.37 30.07 34.14 50.7 60.89 75.02 Campuchia 2.95 5.71 7.86 7.87 11.29 19.83 Brunei 2.26 3.26 1.3 3.32 2.86 4.45 Laâo 0.31 1.24 1.39 4.47 3.16 1.58 Töíng xuêët 2474.48 1629.5 2234.98 2880.02 3457.00 4616.11 Nguöìn: Phoâng thöng tin thûúng maåi vaâ thöëng kï (DGCIS) Baãng 2: Giaá trõ xuêët khêíu cuãa ÊËn Àöå sang caác nûúác ASEAN giai àoaån tûâ 1997 - 1998 àïën 2002-2003 maáy moác, cöng cuå, súåi cotton, vaãi, myä phêím, cêìu cuãa ÊËn Àöå nùm 2002-2003. nhöm, caác hoáa chêët vö cú, hûäu cú vaâ quy trònh Dûåa trïn khaã nùng xuêët khêíu vaâ nhu cêìu nhêåp saãn xuêët kim loaåi. khêíu tûâ caác nûúác ASEAN, Phoâng thûúng maåi Baãng 2 vaâ Baãng 3 cho ta thêëy ÊËn Àöå nhêåp thuöåc Böå thûúng maåi vaâ àêìu tû ÊËn Àöå àaä xaác siïu tûâ caác nûúác ASEAN vaâ giaá trõ nhêåp khêíu àõnh nhûäng saãn phêím tiïìm nùng trong quan hïå cuäng coá chiïìu hûúáng gia tùng: tûâ 3,6 tó àö la buön baán giûäa hai bïn. Vïì phña ÊËn Àöå coá: maä (1997-1998) lïn 5,1 tó àöla nùm 2002-2003. Caác naäo, sùæt vaâ theáp, thiïët bõ vêån taãi, thiïët bõ sûã duång nûúác ASEAN cuä vêîn laâ nhûäng nhaâ xuêët khêíu àiïån vaâ khöng sûã duång àiïån, ngoåc trai, àaá quyá chuã yïëu trong ASEAN àïën ÊËn Àöå vúái Malaysia vaâ àaá quyá loaåi vûâa, hoáa chêët hûäu cú, àöì nhûåa, chiïëm 28,5% töíng giaá trõ nhêåp khêíu cuãa ÊËn Àöå haãi saãn vaâ quy trònh saãn xuêët kim loaåi. Trong tûâ ASEAN, coân laåi Singapore vaâ Inàönïsia lêìn khi àoá, ASEAN coá khaã nùng cung cêëp cho ÊËn lûúåt chiïëm 27,9% vaâ 26,8% trong nùm 2003. Àöå: böåt giêëy vaâ giêëy thaãi, than àaá, dêìu thö, khñ Àaáng chuá yá trong söë caác thaânh viïn múái cuãa tûå nhiïn, thiïët bõ cöng nghiïåp chuyïn duång, hoa ASEAN, Mianma xuêët khêíu khaá lúán vaâo ÊËn Àöå: quaã tûúi vaâ hoa quaã sêëy khö. 6,5% töíng nhêåp cuãa ÊËn Àöå trong nùm 2002- Vïì húåp taác àêìu tû, caác nïìn kinh tïë maånh trong 2003. ASEAN àïìu laâ nhûäng nhaâ àêìu tû lúán taåi ÊËn Àöå. Caác saãn phêím chñnh ÊËn Àöå nhêåp khêíu tûâ Vúái 60,7 tó rupee tûâ 1991 àïën 2003, àêìu tû chuã ASEAN göìm coá: caác saãn phêím àiïån tûã, dêìu thûåc yïëu vaâo caác ngaânh khñ ga hoáa loãng, nùng lûúång vêåt, hoáa chêët hûäu cú, caác loaåi maáy moác khöng àiïån vaâ xêy dûång àûúâng cao töëc, Malaysia trúã sûã duång àiïån, göî vaâ caác saãn phêím tûâ göî, súåi, vaãi, thaânh nhaâ àêìu tû lúán thûá mûúâi cuãa ÊËn Àöå. Tiïëp àöì trang àiïím, than àaá, than cöëc vaâ than cuöåi, theo Malaysia laâ Singapore - àûáng thûá mûúâi hai nhûåa töíng húåp, plastic, quùång kim loaåi vaâ phïë vïì àêìu tû nûúác ngoaâi úã ÊËn Àöå vúái 53,03 tó rupee thaãi kim loaåi. Coá thïí noái ASEAN laâ nhaâ cung trong khoaãng thúâi gian tûâ 1991 àïën 2003. Àöëi cêëp göî vaâ caác saãn phêím tûâ göî chñnh cuãa ÊËn Àöå. vúái ÊËn Àöå, thaânh cöng naây laâ rêët àaáng kïí búãi Trong àoá Malaysia, Myanma vaâ Inàönïsia laâ àêìu thêåp kyã 90 thïë kyã XX - tûác laâ thúâi àiïím bùæt nhûäng nûúác xuêët khêíu nhiïìu nhêët trong khu vûåc, àêìu chñnh saách hûúáng Àöng, coá rêët ñt thêåm chñ lêìn lûúåt chiïëm 27,1%, 20,8% vaâ 12,7% töíng giaá khöng thêëy boáng daáng cuãa caác nhaâ àêìu tû trõ nhêåp khêíu göî vaâ caác saãn phêím göî trïn toaân ASEAN úã ÊËn Àöå (4). K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦39
  8. 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 Malaysia 1180.32 1610.38 2026.49 1151.6 1133.54 1465.05 Singapore 1199.33 1383.85 1536.28 1435.68 1304.09 1433.51 Indonesia 732.51 828.92 959.96 904.42 1036.81 1380.50 Thaái Lan 233.6 273.05 328.17 314.97 423.09 378.62 Myanma 224.28 173.72 171.8 181.41 374.43 336.01 Philipines 27.77 34.25 56.31 62.97 94.84 123.65 Viïåt Nam 8.74 9.14 11.54 12.35 18.91 29.11 Campuchia 1.52 2.44 0.25 1.33 1.12 0.61 Brunei 0.02 0.005 0.11 0.15 0.36 0.32 Laâo 0.01 - - - 0.04 0.15 Töíng xuêët 3608.1 4318.8 5090.91 4064.88 4387.23 5147.53 Nguöìn: DGCIS, Kolkata. Baãng 3: Giaá trõ nhêåp khêíu haâng hoáa cuãa ÊËn Àöå tûâ caác nûúác ASEAN trong giai àoaån tûâ 1997- 1998 àïën 2002-2003 Tuy nhiïn thaânh tûåu húåp taác mang laåi nhiïìu àöëi trong möëi quan hïå kinh tïë cuãa ÊËn Àöå vúái hy voång nhêët cho ÊËn Àöå trong möëi quan hïå kinh hai nhoám nûúác ASEAN. Àiïìu naây coá thïí àûúåc tïë vúái khu vûåc naây laåi laâ viïåc àaåt àûúåc thoãa thuêån nhòn thêëy roä raâng qua baãng 2 vaâ baãng 3. Lyá do thaânh lêåp khu tûå do mêåu dõch ÊËn Àöå - ASEAN, naây khiïën ÊËn Àöå lûu têm nhiïìu hún túái viïåc àêíy seä hoaân thaânh vaâo nùm 2006 (Free Trade Area - maånh húåp taác vúái caác nûúác trong tiïíu khu vûåc FTA) vúái möåt söë quöëc gia ASEAN. Thaáng 10 naây. Dûå aán húåp taác Söng Hùçng - söng Mïköng nùm 2003, ÊËn Àöå vaâ Thaái Lan quyïët àõnh kyá laâ nhùçm vaâo muåc tiïu êëy. "Hiïåp àõnh khung vïì viïåc thaânh lêåp khu vûåc mêåu 2.1.3. Quan hïå an ninh dõch tûå do" giûäa hai nûúác, hoaân têët toaân diïån Võ trñ àõa lyá, yá nghôa chiïën lûúåc cuãa vuâng ÊËn vaâo nùm 2010. Nöëi tiïëp Thaái Lan laâ Singapore, Àöå Dûúng, viïåc cuâng chia seã möåt söë lúåi ñch trïn Malaysia, vaâ Inàönïsia. ÊËn Àöå àaä kyá kïët caác biïín vaâ coá nhûäng möëi àe doåa an ninh chung àaä "Hiïå p àõnh húå p taá c kinh tïë toaâ n diïå n " khiïën sûå phaát triïín trong quan hïå húåp taác an ninh (Comprehensive Agreement on Economic giûäa ÊËn Àöå vaâ ASEAN trúã thaânh têët yïëu. Cooperation - CACE) vúái Singapore vaâo thaáng Trong thêåp niïn 80 thïë kyã XX, chñnh phuã ÊËn 6 nùm 2005, vúái Malaysia vaâo thaáng 11 nùm Àöå àaä coá nhûäng haânh àöång gaåt boã sûå e súå cuãa 2005 àïí laâm cú súã tiïën túái möåt FTA. Riïng àöëi caác nûúác ASEAN vïì àöång thaái tùng cûúâng sûác vúái Inàönïsia, hai nûúác àaä kyá kïët möåt baãn "Hiïåp maånh haãi quên cuãa ÊËn Àöå. Tiïëp sau àoá laâ haâng àõnh húåp taác kinh tïë toaân diïån". loaåt caác biïån phaáp xêy dûång loâng tin (Confidence Coá hai vêën àïì nöíi lïn trong möëi quan hïå kinh building measures - CBMs) maâ ÊËn Àöå triïín khai tïë naây: Àoá laâ giaá trõ trao àöíi thûúng maåi coân túái caác quöëc gia ASEAN [4, tr.338] nhùçm gêy chûa tûúng xûáng vúái tiïìm nùng kinh tïë cuãa hai dûång cú súã cho nhûäng möëi quan hïå an ninh thêåt bïn vaâ sûå mêët cên àöëi trong trao àöíi buön baán chùåt cheä vaâ sêu sùæc. Àöëi vúái ÊËn Àöå, khu vûåc giûäa ÊËn Àöå vaâ caác nûúác thaânh viïn ASEAN cuä Àöng Nam AÁ laâ miïëng àïåm giûäa ÊËn Àöå vaâ nhûäng vaâ trao àöíi buön baán cuãa ÊËn Àöå vúái caác nûúác cûúâng quöëc lúán. Nhûng quan troång hún, noá cuäng thaânh viïn ASEAN múái. Coá nhiïìu lyá do dêîn rêët coá thïí laâ núi tiïìm êín nhûäng hiïím hoåa àöëi vúái àïën kïët quaã haån chïë möëi quan hïå chiïën lûúåc ÊËn an ninh quöëc gia cuãa ÊËn Àöå. Coân àöëi vúái Àöå - ASEAN möåt trong nhûäng nguyïn nhên ASEAN, trong böëi caãnh rêët nhiïìu cûúâng quöëc quan troång chñnh laâ vêën àïì thûá hai - sûå mêët cên coá lúåi ñch vaâ toã roä tham voång cuãng cöë aãnh hûúãng 40♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  9. cuãa mònh trong vuâng thò ÊËn Àöå àaä àûúåc nhòn kïët "Hiïåp àõnh húåp taác trïn lônh vûåc quöëc phoâng". nhêån nhû möåt nhên töë coá thïí duy trò sûå cên bùçng Gêìn àêy haãi quên hai nûúác àaä húåp taác tuêìn tra nhûäng aãnh hûúãng úã khu vûåc Àöng Nam AÁ àoá vuâng eo biïín Malùcca trong möåt nöî lûåc nhùçm [4, tr.338]. ngùn chùån naån cûúáp biïín àang hoaânh haânh taåi Coá leä hoaåt àöång söi àöång nhêët trong möëi quan vuâng naây [4, tr.338]. hïå an ninh giûäa ÊËn Àöå vaâ ASEAN laâ nhûäng Ngoaâi ra, ÊËn Àöå coân coá quan hïå quöëc phoâng cuöåc têåp trêån haãi quên chung maâ ÊËn Àöå bùæt àêìu khaá bïìn vûäng vaâ lêu daâi vúái Viïåt Nam. Möëi quan töí chûác theo àõnh kyâ vúái Inàönïsia, Malaysia vaâ hïå naây têåp trung trïn caác lônh vûåc trao àöíi àaâo Singapore tûâ nùm 1991 trïn quêìn àaão Andaman taåo quên sûå giûäa hai nûúác, ÊËn Àöå giuáp àúä Viïåt [4, tr.338]. Ngoaâi ra ÊËn Àöå coân àêíy maånh quan Nam nêng cêëp maáy bay quên sûå, Hiïåp àõnh quöëc hïå quöëc phoâng vúái caác quöëc gia khaác trong khu phoâng giûäa hai nûúác àûúåc kyá kïët nùm 1994. vûåc. Àùåc biïåt, bùæt àêìu tûâ nùm 1995, ÊËn Àöå coân Böå trûúãng böå quöëc phoâng ÊËn Àöå, Najib Tun àûa ra saáng kiïën töí chûác höåi nghõ thûúâng niïn Abdul Radak, àaä coá chuyïën viïëng thùm Malaysia caác lûåc lûúång haãi quên khu vûåc võnh Bengal, nùm 1992. Vaâo nùm sau, hai nûúác àaä kyá vúái nhau göìm haãi quên caác nûúác: ÊËn Àöå, Bangladesh, möåt "Biïn baãn ghi nhúá vïì húåp taác quöëc phoâng", Srilanka, Inàönïsia, Malaysia, Singapore vaâ Thaái trong àoá coá àïì cêåp àïën viïåc àaâo taåo sô quan khöng Lan. Sûå kiïån naây coân mang àïën cho caác nûúác quên cho Malaysia [4, tr.332], àaâo taåo cho hoå vûâa noái cú höåi trong húåp taác nghiïn cûáu vaâ triïín nhûäng sô quan chó huy haãi quên tûúng lai. khai cûáu höå trïn biïín. Caác cuöåc thaão luêån diïîn Húåp taác quên sûå cuãa ÊËn Àöå vúái Singapore bùæt ra trïn caãng Blair vïì kiïím soaát vaâ baão vïå möi àêìu tûâ nùm 1993. Tûâ 1994 Singapore àaä àïì nghõ trûúâng biïín, triïín khai cûáu höå khi xaãy ra thaãm ÊËn Àöå kyá möåt hiïåp àõnh vïì àaâo taåo haãi quên vaâ hoåa vaâ baão vïå caác àùåc khu kinh tïë. möåt söë lônh vûåc quöëc phoâng khaác. Hiïåp àõnh naây Sûå kiïån ÊËn Àöå àûúåc tham gia vaâo diïîn àaân àaä àûúåc hiïån thûåc hoáa vaâo nùm 1998. Quan troång an ninh khu vûåc ASEAN (ARF) - diïîn àaân an hún, hai bïn àaä coá nhûäng cuöåc têåp trêån chung ninh duy nhêët trong khu vûåc chêu AÁ - Thaái Bònh chöëng taâu ngêìm bùæt àêìu tûâ nùm 1996. Böå trûúãng Dûúng tñnh cho àïën hiïån taåi - cho thêëy: àêy laâ böå quöëc phoâng Singapore, Teo Chee Hean, àaä àïën möåt trong nhûäng thaânh tûåu lúán nhêët cuãa chñnh ÊËn Àöå vaâo thaáng 10 nùm 2003 [4, tr.339]. saách hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå vïì lônh vûåc an ninh. Gêìn àêy Thaái Lan cuäng toã yá muöën töí chûác ÊËn Àöå coá àiïìu kiïån àïí goáp tiïëng noái vaâ saáng nhûäng cuöåc têåp trêån chung vúái haãi quên ÊËn Àöå. kiïën vaâo têët caã caác vêën àïì an ninh khu vûåc, tham Sau khi mua taâu sên bay, Thaái Lan àaä àïì nghõ ÊËn gia vaâo cú chïë an ninh ba giai àoaån cuãa diïîn Àöå àaâo taåo sô quan cho nûúác naây. Trûúác àoá, phi àaân: 1/ xêy dûång loâng tin; 2/ ngoaåi giao phoâng cöng Thaái Lan cuäng àûúåc àaâo taåo úã ÊËn Àöå. Ngoaâi ngûâa; 3/ giaãi quyïët xung àöåt). ra, Thaái Lan cuäng toã roä mong muöën phaát triïín Hiïån nay húåp taác vïì an ninh giûäa ÊËn Àöå vaâ lônh vûåc nùng lûúång haåt nhên. Vaâ bùçng viïåc àïì ASEAN coân àûúåc múã röång sang möåt vêën àïì nghõ ÊËn Àöå cung cêëp loâ phaãn ûáng àïí nghiïn cûáu múái: húåp taác chöëng khuãng böë. Vúái nhûäng nhoám haåt nhên, trong chuyïën viïëng thùm cuãa thuã tûúáng khuãng böë hoaåt àöång maånh meä úã Inàönïsia, ÊËn Àöå Narasimha Rao àïën Thaái Lan, Thaái Lan Philippines, Malaysia vaâ miïìn nam Thaái Lan, àaä bùæt àêìu hiïån thûåc hoáa yá tûúãng àoá [4, tr.340]. cöång àöìng thïë giúái coi Àöng Nam AÁ laâ möåt trong Nhûäng cuöåc têåp trêån chung thûúâng xuyïn vaâ nhûäng àiïím noáng cuãa chuã nghôa khuãng böë quöëc nhûäng chuyïën viïëng thùm cuãa caác quan chûác tïë. ÊËn Àöå laâ möåt nûúác àa tön giaáo, àa dên töåc cêëp cao trong lûúåc lûúång haãi quên Inàönïsia àïën cuäng àaä nhiïìu nùm nay phaãi chõu àûång naån khuãng nhûäng àiïím àoáng quên cuãa haãi quên ÊËn Àöå trïn böë. Àoá coá leä laâ cú súã chung àïí hai bïn àêíy maånh quêìn àaão Andamans vaâ Nicobars, vöën laâ nhûäng möëi quan hïå naây: "Tuyïn böë chung vïì húåp taác lo ngaåi lúán cuãa Inàönïsia, àaä khiïën nûúác naây chöëng khuãng böë" maâ hai bïn kyá höm 8/10/2003. yïn têm hún. Vaâ trong chuyïën cöng du cuãa thuã 2.2. Möëi quan hïå ÊËn Àöå - ASEAN: Nhûäng tûúáng ÊËn Àöå, A.B. Vajpayee, àïën Inàönïsia vaâo vêën àïì noáng thaáng 11 nùm 2001, möëi quan hïå quöëc phoâng 2.2.1. Saáng kiïën húåp taác söng Mïköng- Hùçng giûäa hai nûúác àûúåc thùæt chùåt hún bùçng viïåc kyá Haâ (Mekong - Ganga Cooperation - MGC) K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦41
  10. Taåi höåi nghõ böå trûúãng caác nûúác ASEAN laåi. Àaáng chuá yá laâ sûå kiïån khaánh thaânh tuyïën (AMM) úã Bangkok (Thaái Lan) thaáng 7 nùm àûúâng Tamu-Kalemyo-Kalewa, nöëi vuâng Àöng 2000, böå trûúãng böå ngoaåi giao saáu nûúác, bao bùæc ÊËn Àöå vaâ Têy bùæc Mianma vúái nhau, múã ra göì m ÊË n Àöå , Campuchia, Laâ o , Thaá i Lan, möåt kyã nguyïn múái cho tònh hûäu nghõ giûäa hai Mianma vaâ Viïåt Nam àaä àûa ra dûå aán húåp taác nûúác, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi, thuác àêíy giao lûu söng Mïköng - söng Hùçng, muåc àñch laâ nhùçm kinh tïë, vùn hoáa vaâ húåp taác an ninh giûäa hai vuâng tùng cûúâng möëi quan hïå vaâ sûå hiïíu biïët lêîn nhau biïn giúái cuãa hai nûúác. Coá thïí kïí ra nhûäng hoaåt giûäa ÊËn Àöå vaâ nùm quöëc gia ASEAN trïn lûu àöång khaác nùçm trong khuön khöí húåp taác söng vûåc söng Mïköng. Mïköng - söng Hùçng nhû: xêy dûång tuyïën àûúâng Dûå aán naây chñnh thûác àûúåc àõnh hònh vaâo sùæt tam giaác ÊËn Àöå - Minama - Thaái Lan, möåt ngaây 10 thaáng 11 nùm 2000 khi saáu quöëc gia phêìn cuãa haânh lang kinh tïë Àöng-Têy; tham gia naây quyïët àõnh töí chûác höåi nghõ caác böå trûúãng Festival Huïë 2004; ÊËn Àöå höî trúå möåt triïåu àöla saáu nûúác lêìn thûá nhêët taåi Viïn Chùn (Laâo) vaâ àaä cho dûå aán xêy dûång baão taâng caác ngaânh dïåt truyïìn nhêët trñ ra "Tuyïn böë Viïn Chùn", xaác àõnh cuå thöëng úã Campuchia; töí chûác lïî höåi vùn hoáa úã thïí böën lônh vûåc húåp taác, àoá laâ: du lõch, vùn hoáa, Siem Reap (Campuchia) vúái sûå tham gia cuãa giaáo duåc vaâ giao thöng liïn laåc. caác àoaân ca muáa Campuchia vaâ ÊËn Àöå; ÊËn Àöå Höåi nghõ caác böå trûúãng saáu nûúác lêìn thûá hai thaânh lêåp àöåi nghiïn cûáu khaã thi cho dûå aán xêy diïîn ra taåi Haâ Nöåi vaâo ngaây 28 thaáng 7 nùm dûång tuyïën àûúâng sùæt nöëi New Delhi - Haâ Nöåi... 2001. Kïët thuác höåi nghõ, saáu quöëc gia àaä cuâng Bïn caånh àoá, nhû àaä trònh baây úã chûúng I, ÊËn nhau quyïët têm àêíy maånh tiïën àöå thûåc hiïån saáng Àöå coân chuã àöång àûa ra caác saáng kiïën vïì giaáo kiïën naây bùçng "Chûúng trònh haânh àöång Haâ Nöåi". duåc tûâ xa, thaânh lêåp caác viïån cöng nghïå thöng Möåt söë biïån phaáp thûåc hiïån àûúåc àïì ra: phaát tin úã caác nûúác Campuchia, Laâo, Mianma vaâ Viïåt triïín maång lûúái giao thöng vêån taãi cuãa saáu nûúác Nam. So saánh nùm nùm hoaåt àöång tñch cûåc cuãa thaânh viïn, trong àoá àaáng chuá yá laâ chûúng trònh caác nûúác söng Mïköng - söng Hùçng noái chung haânh àöång àïì cêåp àïën viïåc àêíy maånh hiïån thûåc laâ sûå nhiïåt tònh cuãa ÊËn Àöå noái riïng trong saáng hoáa tuyïën Haânh lang Àöng Têy, tuyïën àûúâng kiïën húåp taác naây vúái sûå im húi lùång tiïëng vaâ sùæt xuyïn AÁ vaâ dûå aán àûúâng cao töëc xuyïn AÁ; keám hiïåu quaã cuãa töí chûác húåp taác kinh tïë caác àêíy maånh húåp taác vïì quan hïå vaâ dõch vuå haâng nûúác võnh Bengal (BIMSTEC), möåt töí chûác húåp khöng. taác kinh tïë khaác giûäa ÊËn Àöå, Thaái Lan, Mianma Höåi nghõ böå trûúãng lêìn thûá ba caác nûúác khu vaâ böën nûúác vuâng võnh khaác, chuáng ta coá thïí vûåc söng Mïköng - söng Hùçng diïîn ra hai nùm thêëy àûúåc roä raâng ÊËn Àöå daânh nhiïìu sûå quan sau höåi nghõ thûá hai, vaâo ngaây 20 thaáng 3 nùm têm hún cho lûu vûåc söng Mïköng naây. 2003 taåi Phnöm Pïnh (Campuchia). Höåi nghõ Söng Mïköng, vúái àöå daâi 4800 km, laâ möåt lêìn naây àaä àêíy nhanh hún nûäa quaá trònh thûåc trong nhûäng con söng quöëc tïë lúán nhêët thïë giúái. hiïån dûå aán húåp taác naây vúái baãn "Löå trònh Phnöm Con söng bùæt nguöìn tûâ daäy nuái cao phña Têy Pïnh", trong àoá ghi roä khung thúâi gian àïí thûåc nam Trung Quöëc, chaãy qua tónh Vên Nam (Trung hiïån caác hoaåt àöång húåp taác cuå thïí laâ saáu nùm, tûâ Quöëc) vaâ trûúác khi àöí ra biïín Àöng, con söng thaáng 7 nùm 2001 àïën thaáng 7 nùm 2007. Keâm naây coân ài qua nùm nûúác Àöng Nam AÁ khaác: theo baãn löå trònh, höåi nghõ àaä ra tuyïn böë àaánh Mianma, Laâo, Thaái Lan, Campuchia vaâ Viïåt giaá nhûäng viïåc maâ dûå aán àaä vaâ àang thûåc hiïån Nam (theo thûá tûå tûâ thûúång lûu xuöëng haå lûu). trong thúâi gian qua. Laâ möåt con söng daâi laåi ài troån möåt voâng quanh Dûå aán húåp taác söng Mïköng - söng Hùçng Àöng Nam AÁ luåc àõa, vuâng àïåm coá võ trñ àõa tñnh àïën nay coân khiïm töën nhûng ngûúâi ta àang chiïën lûúåc vö cuâng quan troång, nïn khöng ngaåc hy voång vïì hiïåu quaã lúán lao àöëi vúái sûå phaát triïín nhiïn nïëu ngûúâi ta àiïím danh coá túái têån 23 saáng cuãa vuâng maâ nhûäng kïët quaã húåp taác naây mang kiïën vaâ diïîn àaân húåp taác nöåi trong khu vûåc naây4. 4. Malaysia Shiraishi - Mekong subregion cooperation and east asia http://www.grips.ac.jp/vietnamVDFTokyo/ Doc/1stConf18Jun05/paper(profshiraishi).pdf 42♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  11. Sûå xuêët hiïån cuãa haâng loaåt saáng kiïën vúái nhûäng hiïån roä võ trñ kinh tïë múâ nhaåt cuãa ÊËn Àöå trong muåc àñch vaâ nöåi dung tûúng tûå nhau àaä khiïën vuâng maâ coân cho thêëy sûác aãnh hûúãng thiïëu sinh caác nhaâ quan saát luáng tuáng, goåi àêy laâ hiïån tûúång khñ cuãa ÊËn Àöå úã vuâng naây. Vúái àõa võ laâ möåt "Böåi thûåc söng Mïköng"5. Thêåm chñ àïën trûúác khu vûåc àõa chiïën lûúåc quan troång thò sûå lûu têm khi ÊËn Àöå chuã àöång àûa ra saáng kiïën húåp taác cuãa ÊËn Àöå àïën vuâng naây nhû vêåy quaã laâ khöng söng Mïköng - söng Hùçng, úã khu vûåc Àöng Nam cên xûáng. Hún nûäa húåp taác chùåt cheä vúái caác quöëc AÁ luåc àõa chó göìm coá nùm quöëc gia naây àaä coá gia tiïíu vuâng söng Mïköng (àùåc biïåt laâ Mianma), àïën 14 saáng kiïën vaâ diïîn àaân húåp taác, trong söë seä giuáp ÊËn Àöå tùng cûúâng an ninh khu vûåc biïn àoá khöng ñt laâ saáng kiïën tûâ caác cûúâng quöëc nhû giúái (àùåc biïåt laâ vuâng Àöng bùæc), xoa dõu nöîi lo Trung Quöëc hay Nhêåt Baãn. Àiïìu àoá nïëu khöng vïì möåt Mianma coá Trung Quöëc boåc hêåu vaâ thùæt noái lïn rùçng àêy laâ möåt vuâng giaâu tiïìm nùng vaâ chùåt àûúåc möëi quan hïå vúái ASEAN. Àoá laâ coân hêëp dêîn thò cuäng laâ möåt minh chûáng khùèng àõnh chûa tñnh àïën nhûäng lúåi ñch chiïën lûúåc maâ ÊËn têìm quan troång chiïën lûúåc cuãa khu vûåc naây àöëi Àöå coá àûúåc àïí gia tùng thïm aãnh hûúãng cuãa vúái caác nûúác xung quanh. Ngoaâi ra, ngûúâi ta mònh úã khu vûåc ÊËn Àöå Dûúng. coân nhùæc àïën möåt nguyïn do khiïën vuâng naây Duâ àïí caånh tranh vúái Trung Quöëc, àïí àiïìu trúã thaânh möåt vuâng àêët maâu múä cho caác saáng chónh sûå mêët cên bùçng trong möëi quan hïå giûäa kiïën húåp taác, laâ sûå àöëi àêìu vaâ caånh tranh giûäa ÊËn Àöå vaâ hai nhoám nûúác Àöng Nam AÁ hay àïí nhiïìu quöëc gia, nhiïìu töí chûác àang töìn taåi úã vuâng tòm cú höåi khùèng àõnh vai troâ möåt cûúâng quöëc naây. Coá thïí kïí ra nhû giûäa: Nhêåt Baãn vaâ Trung àang lïn cuãa mònh úã vuâng ÊËn Àöå Dûúng hay Quöëc, Malaysia vaâ Thaái Lan, Thaái Lan vaâ Viïåt röång hún laâ chêu AÁ Thaái Bònh Dûúng, thò saáng Nam...6. Ai cuäng biïët, àöëi vúái Trung Quöëc vaâ kiïën húåp taác söng Mïköng - söng Hùçng vêîn laâ ÊËn Àöå, vuâng Àöng Nam AÁ luåc àõa, göìm nùm möåt muäi tïn truáng nhiïìu àñch cuãa ÊËn Àöå. quöëc gia coá chung doâng söng Mïköng naây, laâ 2.2.2. Khu vûåc tûå do thûúng maåi ÊËn Àöå - khu vûåc coá têìm quan troång vïì àõa chiïën lûúåc, ASEAN taác àöång àïën an ninh vaâ muåc tiïu nûúác lúán cuãa Ngaây 10 thaáng 3 nùm 2002, taåi höåi nghõ caã hai quöëc gia naây. Thïë nhûng, trong khi Trung thûúång àónh ASEAN - ÊËn Àöå (Bali - Indönïsia), Quöëc, dûúái sûå höî trúå cuãa Ngên haâng Phaát triïín caác nûúác ASEAN vaâ ÊËn Àöå quyïët àõnh kyá hiïåp chêu AÁ (Asia Development Bank - ADB) àaä húåp àõnh khung vïì húå p taá c kinh tïë toaâ n diïå n taác vúái nùm quöëc gia nùçm trïn haå lûu söng (Framework Agreement on comprehensive Mïköng thöng qua dûå aán húåp taác tiïíu vuâng söng Economic Cooperation), nhùçm tiïën túái möåt khu Mïköng múã röång (General Mekong Subregion vûåc mêåu dõch tûå do (Free Trade Area - FTA) cooperation- GMS) tûâ 1992, thò àïën têån thaáng giûäa hai bïn. 10 nùm 2000, ngoaâi BIMSTEC, möåt diïîn àaân Àiïìu möåt cuãa baãn hiïåp àõnh naây ghi roä muåc kinh tïë thiïëu triïín voång tñnh àïën thúâi àiïím àoá. àñch cuãa hiïåp àõnh laâ tùng cûúâng vaâ thuác àêíy ÊËn Àöå chó coá ASEAN vaâ caác cú chïë chung cuãa húåp taác kinh tïë giûäa caác bïn (ÊËn Àöå vaâ ASEAN); hiïåp höåi naây àïí tiïëp cêån vúái caác nûúác naây. Cho tûå do hoáa vaâ àêíy maånh thûúng maåi haâng hoáa, àïën nùm 1999-2000, töíng kim ngaåch xuêët nhêåp dõch vuå cuäng nhû taåo ra möåt cú chïë àêìu tû thöng khêíu cuãa khu vûåc tiïíu vuâng söng Mïköng àöëi thoaáng, tûå do vaâ thuêån lúåi; khai thaác nhûäng lônh vúái ÊËn Àöå chó chiïëm 15,8% töíng kim ngaåch vûåc húåp taác múái vaâ taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho xuêët khêíu cuãa toaân ASEAN sang ÊËn Àöå, trong caác thaânh viïn múái cuãa ASEAN höåi nhêåp kinh àoá tó troång cuãa ba nûúác Thaái Lan, Mianma vaâ tïë. Viïåt Nam chiïëm têån 15,7%, nhûng vêîn chûa Àiïìu hai cuãa baãn hiïåp àõnh khung coá àïì cêåp bùçng ½ kim ngaåch xuêët nhêåp khêíu cuãa Malaysia àïën caác bïn nhêët trñ tham gia caác cuöåc àaâm phaán àöëi vúái ÊËn Àöå. Nhûäng con söë àoá khöng chó thïí àïí ài àïën thaânh lêåp Khu vûåc àêìu tû vaâ thûúng 5. Malaysia Shiraishi - Mekong subregion cooperation and east asia http://www.grips.ac.jp/vietnamVDFTokyo/ Doc/1stConf18Jun05/paper(profshiraishi).pdf 6. Malaysia Shiraishi - Mekong subregion cooperation and east asia http://www.grips.ac.jp/vietnamVDFTokyo/ Doc/1stConf18Jun05/paper(profshiraishi).pdf K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦43
  12. maåi ÊËn Àöå - ASEAN (India-ASEAN Regional àêìy tiïìm nùng cuâng vúái nhûäng quy àõnh thöng Trade and Investment Area- IARTIA), trong àoá thoaáng, thuêån lúåi vïì thuïë quan, quy chïë àêìu tû, bao göìm möåt khu vûåc mêåu dõch tûå do (FTA) vïì FTA naây seä khiïën caã ÊËn Àöå vaâ ASEAN, trúã nïn haâng hoáa, dõch vuå vaâ àêìu tû àïí thuác àêíy húåp taác hêëp dêîn trong con mùæt caác nhaâ àêìu tû. Cuöëi cuâng, kinh tïë giûäa hai bïn. Thûåc chêët quaá trònh ài àïën xeát trong khuön khöí chñnh saách hûúáng Àöng, FTA laâ quaá trònh cùæt giaãm thuïë möåt söë mùåt haâng nïëu FTA naây ra àúâi thò àêy seä laâ möåt thaânh cöng theo thoãa thuêån giûäa caác bïn tham gia vaâ phuâ rêët lúán. húåp vúái hiïåp àõnh chung vïì thuïë quan vaâ thûúng Tuy nhiïn, tñnh àïën gêìn àêy, viïåc thûåc hiïån maåi (General Agreement on Tariffs and Trade - FTA naây vêîn chûa hoaân toaân tröi chaãy. Nguyïn GATT) vaâ hiïåp àõnh chung vïì thûúng maåi dõch nhên laâ caã hai bïn vêîn chûa nhêët trñ àûúåc caác vuå (General Agreement on Trade in Service - quy àõnh vïì nguöìn göëc saãn phêím. Tñnh àïën nay, GATS) vaâ caác quy àõnh hiïån haânh cuãa töí chûác viïåc thûåc hiïån hiïåp àõnh tûå do thûúng maåi naây thûúng maåi thïë giúái (World Trade Organization àaä bõ trò hoaän àïën hún möåt nùm (tñnh theo chûúng - WTO). trònh thu hoaåch súám). Haån múái cho viïåc thûåc Vïì khung thúâi gian thûåc hiïån, hiïåp àõnh ghi hiïån FTA naây laâ ngaây 1 thaáng 1 nùm 20078. roä: Àöëi vúái thûúng maåi haâng hoáa, caác cuöåc àaâm 2.2.3. ÊËn Àöå, an ninh vuâng ÊËn Àöå Dûúng vaâ phaán vïì cùæt giaãm thuïë vaâ möåt söë vêën àïì khaác seä khu vûåc Àöng Nam AÁ àûúåc bùæt àêìu thûåc hiïån tûâ thaáng 1 nùm 2004 vaâ Vúái diïån tñch gêìn 74 triïåu km2, chiïëm gêìn kïët thuác vaâo 30 thaáng 6 nùm 2005. 20 % diïån tñch caác àaåi dûúng trïn thïë giúái, ÊËn Àùåc biïåt, hiïåp àõnh coân àûa ra möåt chûúng Àöå Dûúng laâ àaåi dûúng röång lúán thûá ba trïn thïë trònh thu hoaåch súám (Early Harvest Programme giúái sau Thaái Bònh Dûúng vaâ Àaåi Têy Dûúng. - EHP), àûúåc aáp duång cho möåt söë saãn phêím hai Vïì mùåt àõa lyá, do nùçm giûäa hai àaåi dûúng lúán bïn nhêët trñ. Theo chûúng trònh naây, quaá trònh nïn noá àûúåc coi nhû con àûúâng tûå nhiïn nöëi cùæt giaãm thuïë caác mùåt haâng àoá seä àûúåc tiïën haânh Thaái Bònh Dûúng vúái Àaåi Têy Dûúng vaâ ngûúåc tûâ ngaây 1 thaáng 11 nùm 2004, quaá trònh cùæt giaãm laåi. Nïëu nhû, Thaái Bònh Dûúng vaâ Àaåi Têy thuïë naây seä àûúåc hoaân thaânh vaâo 31 thaáng 10 Dûúng laâ nhûäng àaåi dûúng múã thò ÊËn Àöå Dûúng nùm 2007 àöëi vúái ÊËn Àöå vaâ ASEAN - 6 (tûác laâ: laåi laâ möåt àaåi dûúng kñn: giúái haån phña Bùæc laâ Brunei Darussalam, Indonessia, Malaysia, vuâng Nam AÁ; phña Têy laâ ròa àöng Chêu Phi; Philippines, Singapore vaâ Thaái Lan) vaâ vaâo ngaây phña Nam laâ chêu Nam cûåc coân phña Àöng laâ 31 thaáng 10 nùm 2010 àöëi vúái caác thaânh viïn khu vûåc Àöng Nam AÁ vaâ Australia. Thïm möåt múái cuãa ASEAN (Campuchia, Laâo, Mianma vaâ àiïìu nûäa àaáng chuá yá laâ ta chó coá thïí ài vaâo vuâng Viïåt Nam). biïín naây qua möåt söë con àûúâng nhêët àõnh sau: Àöëi vúái bêët kyâ quöëc gia naâo, möåt FTA àûúåc qua muäi Haão Voång vaâ eo biïín Madagasca (phña kyá kïët luön laâ möåt sûå kiïån kinh tïë thu huát àûúåc Têy); qua Bab el-Mandeb, cuöëi biïín àoã vaâ eo rêët nhiïìu sûå chuá yá. Búãi noá taåo ra nhûäng cú höåi biïín Homur (phña Bùæc); qua eo biïín Mallacca lúán àïí phaát triïín kinh tïë. Àöëi vúái ASEAN vaâ ÊËn (phña àöng) vaâ eo Sunda & Lumbock vaâ eo biïín Àöå cuäng vêåy. Möåt khi khu vûåc thûúng maåi tûå do Ombai-Weter. giûäa hai bïn àûúåc hònh thaânh, àoá seä laâ bûúác nhaãy Trong möåt baâi viïët coá tïn "ÊËn Àöå úã vuâng ÊËn voåt vïì trao àöíi kinh tïë giûäa hai bïn. Àöëi vúái ÊËn Àöå Dûúng" (India in the Indian Ocean) àùng Àöå, FTA naây coân laâ "möåt bûúác ài nhoã àïí ÊËn Àöå trïn taåp chñ Naval War College Review, söë 2 nùm saãi bûúác vaâo thõ trûúâng thïë giúái"7. Búãi noá seä giuáp 2006, taác giaã Daniel L. Berlin coá àùåt ra hùèn möåt ÊËn Àöå àaåt àûúåc muåc tiïu chiïëm 2% töíng thûúng àïì muåc nhan àïì "Taåi sao àaåi dûúng àoá laåi laâ ÊËn maåi thïë giúái. Ngoaâi ra, vúái thõ trûúâng 1.5 tó ngûúâi Àöå Dûúng". Öng bùæt àêìu nhûäng lyá giaãi cuãa mònh 7. Nataraj Greethanjali & Pravakar Sahoo, FTA-small step for a big stride in world trade http:// www.thhindubusiness.com/2004/09/22/200409200010800.htm 8. Deepshikha Sikawar, India - ASEA FTA runs into roadblock, http://www.rediff.com/money/2006/mar/ 24asean.htm 44♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  13. tûâ võ trñ chiïën lûúåc cuãa ÊËn Àöå úã vuâng ÊËn Àöå Mallanca, nùçm trong khu vûåc Àöng Nam AÁ. Trïn Dûúng. "ÊËn Àöå nùçm ngay úã trung têm ÊËn Àöå thûåc tïë Àöng Nam AÁ nùçm úã ròa phña Àöng bùæc Dûúng, chñnh àiïìu naây seä taåo ra nhûäng taác àöång cuãa ÊËn Àöå Dûúng vaâ nïëu nhû nhòn tûâ luåc àõa thò - maâ thûåc tïë gêìn nhû laâ quyïët àõnh - àïën möi caã Mianma vaâ Thaái Lan cuäng trúã thaânh nhûäng trûúâng an ninh cuãa ÊËn Àöå". Öng coân dêîn lúâi cûãa ngoä trïn caån àïí tiïën vaâo ÊËn Àöå Dûúng. Hún K.M. Panmikar, möåt ngûúâi àaä tûâng laâm cöë vêën nûä a , nïë u nhòn theo quan àiïí m cuã a K.M. quên sûå cho chñnh phuã ÊËn Àöå, rùçng: "Àöëi vúái Panmikar thò àöëi vúái nhûäng quêìn àaão nhû caác quöëc gia khaác, ÊËn Àöå Dûúng chó laâ möåt Andaman vaâ Nicobar cuãa ÊËn Àöå, eo Mallacca trong nhûäng vuâng biïín quan troång, trong khi àoá giöëng nhû haâm cuãa möåt con caá sêëu khöíng löì, àöëi vúái ÊËn Àöå, ÊËn Àöå Dûúng laâ möåt vuâng biïín àang múã chûåc nuöët nhûäng con möìi beá nhoã àoá. mang tñnh söëng coân. Vêån mïånh cuãa àêët nûúác Vaâ nïëu chûa tñnh àïën võ trñ chiïën lûúåc cuãa eo naây têåp trung úã àêy, sûå tûå do cuãa àêët nûúác naây biïín Mallacca àöëi vúái an ninh quöëc gia cuãa nhiïìu phuå thuöåc vaâo sûå tûå do trïn vuâng biïín êëy. Seä nûúác Àöng Bùæc AÁ, thò khu vûåc naây cuäng àaä àuã chùèng coá phaát triïín cöng nghiïåp, thûúng maåi vaâ têìm quan troång àïí ÊËn Àöå phaãi àùåt noá vaâo chiïën sûå öín àõnh cuãa cêëu truác chñnh trõ nïëu vuâng búâ lûúåc an ninh vaâ ngoaåi giao cuãa mònh. biïín cuãa quöëc gia naây khöng àûúåc baão vïå". Chó Hiïån taåi, nhûäng lo ngaåi cuãa ÊËn Àöå úã ÊËn Àöå bao nhiïu àoá thöi cuäng chûáng toã ÊËn Àöå Dûúng Dûúng göìm coá: sûå xuêët hiïån cuãa caác thïë lûåc bïn quan troång àöëi vúái ÊËn Àöå dûúâng naâo9. ngoaâi, trong àoá àaáng kïí nhêët laâ Myä vaâ Trung Coá möåt cêu noái nhû thïë naây: Bêët cûá quöëc gia Quöëc; vêën àïì Pakistan; an ninh nùng lûúång, àùåc naâo kiïím soaát àûúåc ÊËn Àöå Dûúng, quöëc gia àoá biïåt laâ dêìu moã (7). Trong àoá, vêën àïì Trung Quöëc seä laänh àaåo thïë giúái. Àoá hùèn khöng phaãi laâ möåt liïn quan mêåt thiïët túái möëi quan hïå ÊËn Àöå vúái phaát ngön thiïëu cú súã búãi taåi ÊËn Àöå Dûúng hiïån ASEAN. Hiïån nay, Trung Quöëc àaä vaâ àang tòm nay coá xuêët hiïån cuãa rêët nhiïìu cûúâng quöëc trïn kiïëm cú höåi àïí tùng cûúâng sûå hiïån diïån cuãa mònh thïë giúái: Myä, Nhêåt, Phaáp, thêåm chñ caã Trung úã khu vûåc ÊËn Àöå Dûúng thöng qua caã àûúâng Quöëc vaâ àûúng nhiïn ÊËn Àöå. Hún nûäa, ngaây biïín vaâ àûúâng böå. Nïëu tñnh caã phña bùæc ÊËn Àöå nay, khi dêìu moã ngaây caâng trúã thaânh nöîi lo vïì nûäa (phêìn giaáp Trung Quöëc) thò sûå xuêët hiïån an ninh quöëc gia cuãa nhiïìu cûúâng quöëc, thò ÊËn cuãa Trung Quöëc gêìn nhû trúã thaânh möåt voâng Àöå Dûúng laåi caâng àûúåc quan têm hún. Búãi vò troân xung quanh ÊËn Àöå, coân úã khu vûåc ÊËn Àöå dêìu moã tûâ Trung Cêån Àöng, Têy AÁ muöën sang Dûúng, Trung Quöëc cuäng àaä coá àûúåc nhûäng võ àïën chêu Êu, Myä, Nhêåt Baãn vaâ caã Trung Quöëc trñ quan troång. Vaâ Àöng Nam AÁ laâ möåt trong àïìu phaãi ài qua vuâng naây - vuâng nöëi liïìn Àaåi nhûäng cêy cêìu àïí Trung Quöëc bûúác nhûäng bûúác Têy Dûúng vaâ Thaái Bònh Dûúng vaâ ngûúåc laåi. quan troång êëy. ÊËn Àöå úã ngay trung têm con àûúâng chiïën lûúåc Vêåy nïn bïn caånh viïåc tùng cûúâng khaã nùng êëy, ÊËn Àöå laâ cûúâng quöëc àang lïn vaâ khöng ai quên sûå cuãa mònh, ÊËn Àöå àaä àêíy maånh liïn kïì laâ khöng biïët ÊËn Àöå àang tòm kiïëm thûá gò trïn trïn têët caã caác lônh vûåc àöìng thúâi cuäng xuác tiïën vuä àaâi chñnh trõ thïë giúái. Búãi vêåy, nïëu ÊËn Àöå coá vaâ tùng cûúâng caác biïån phaáp xêy dûång loâng tin coi ÊËn Àöå Dûúng laâ sên sau cuãa mònh (giöëng àöëi vúái caác quöëc gia Àöng Nam AÁ. Àïën àêy, nhû nhûäng gò ngûúâi Myä laâm khi hoå múái tröîi dêåy chuáng ta coá thïí nhòn thêëy möåt muåc àñch khaác vúái Àaåi Têy Dûúng) thò cuäng laâ möåt àiïìu dïî nûäa cuãa chñnh saách hûúáng Àöng: àoá laâ nhùçm hiïíu. tùng cûúâng an ninh vuâng ÊËn Àöå Dûúng. Búãi Vêåy an ninh ÊËn Àöå Dûúng coá quan hïå gò túái caâng coá nhiïìu lúåi ñch chung vïì kinh tïë bao nhiïu möëi quan hïå giûäa ÊËn Àöå vaâ caác nûúác Àöng Nam nhûäng nguy cú an ninh seä caâng giaãm bêëy nhiïu. AÁ? Nhû àaä trònh baây, ÊËn Àöå Dûúng laâ möåt vuâng Coân mùåt trêån chöëng cûúáp biïín - àêy laâ möåt biïín kñn vaâ chó coá möåt söë cûãa ngoä. Möåt trong söë trong nhûäng lônh vûåc húåp taác múái giûäa hai bïn nhûä n g cûã a ngoä quan troå n g àoá laâ eo biïí n ÊËn Àöå vaâ ASEAN. Taåi diïîn àaân húåp taác khu 9. Vïì vai troâ cuãa ÊËn Àöå Dûúng àöëi vúái ÊËn Àöå, xin xem thïm L.Berlin Donald, India in the Indian Ocean, naval War college Review, Spring 2006, vol 59, No.2. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦45
  14. vûåc ASEAN (ARF) àûúåc töí chûác vaâo thaáng 7 trong AZPAK, Malaysia vaâ Singapore trong nùm 2004 taåi Jakarta (Inàönïsia), Böå trûúãng Böå ANZUS - nhûäng liïn minh chöëng cöång saãn, ngoaåi giao ÊËn Àöå, Natwar Singh, tuyïn böë ÊËn chöëng Xaä höåi chuã nghôa. Trong àoá Viïåt Nam, Àöå sùén saâng tham gia baão vïå vuâng eo biïín Laâo - hai quöëc gia ài theo con àûúâng Xaä höåi Mallacca vaâ khùèng àõnh rùçng baão vïå tuyïën àûúâng chuã nghôa vaâ Campuchia àang phaãi chöëng laåi naây cuäng laâ àaãm baão lúåi ñch quöëc gia cuãa ÊËn cuöåc xêm lùng cuãa àïë quöëc Myä. Àoá laâ möåt trong Àöå. Búãi, ngoaâi lyá do eo biïín naây laâ möåt trong nhûäng lyá do khiïën ngay tûâ àêìu Viïåt Nam vaâ töí nhûäng cûãa ngoä vaâo ÊËn Àöå Dûúng, thò àêy coân chûác naây khöng coá möëi quan hïå töët àeåp. Vêåy laâ àõa àiïím maâ ¼ khöëi lûúång haâng hoáa thûúng nïn trûâ Inàönïsia, Viïåt Nam khöng hïì coá quan maåi cuãa thïë giúái vaâ hêìu hïët nguöìn nùng lûúång hïå ngoaåi giao vúái bêët kyâ quöëc gia ASEAN naâo nhêåp khêíu cuãa Trung Quöëc, Nhêåt Baãn bùæt buöåc cho maäi àïën sau khi hiïåp àõnh Pari vïì Viïåt Nam phaãi ài qua. Ngoaâi ra khu vûåc naây coân laâ núi àûúåc kyá kïët (1.1973), tûác laâ Myä seä phaãi ruát hoaåt àöång rêët maånh meä cuãa boån cûúáp biïín vaâ khoãi Viïåt Nam. Àïën thaáng 2 nùm 1973, ASEAN khuãng böë. baây toã mong muöën múã röång thaânh phêìn hiïåp Cuâng vúái sûå thaânh cöng cuãa chñnh saách hûúáng höå i . Àïë n giûä a nùm 1976, têë t caã caá c nûúá c Àöng, võ trñ cuãa ÊËn Àöå úã Àöng Nam AÁ ngaây ASEAN àaä thiïët lêåp quan hïå ngoaåi giao vúái caâng àûúåc ASEAN cöng nhêån. Àoá khöng chó laâ Viïåt Nam (11). Bùæt àêìu tûâ àoá quan hïå giûäa Viïåt bûúác àïåm àïí ÊËn Àöå vûún têìm aãnh hûúãng cuãa Nam vaâ ASEAN àûúåc àêíy maånh. Tuy nhiïn mònh sang àïën khu vûåc chêu AÁ - Thaái Bònh àïën nùm 1979, "sûå kiïån Campuchia" möåt lêìn Dûúng maâ àoá coân laâ nhûäng bûúác ài tûå khùèng nûäa àaä khiïën möëi quan hïå Viïåt Nam - ASEAN àõnh võ trñ nûúác lúán cuãa mònh úã vuâng ÊËn Àöå cùng thùèng. "Sûå kiïån Campuchia" - thïí hiïån Dûúng cuãa ÊËn Àöå. Vai troâ nûúác lúán àoá, coá leä àaä nhûäng mûu àöì chiïëm àoáng vuâng Àöng Nam AÁ àûúåc ÊËn Àöå thïí hiïån khaá töët bùçng nhûäng nöî lûåc luåc àõa phuåc vuå cho nhûäng muåc àñch chñnh trõ cûáu höå nhûäng naån nhên soáng thêìn trong vuâng roä raâng cuãa möåt söë cûúâng quöëc10. Trong khi àoá ÊËn Àöå Dûúng sau tai hoåa xaãy ra taåi khu vûåc naây caác nûúác ASEAN kïët töåi Viïåt Nam àaä xêm lûúåc vaâo thaáng 12 nùm 2004. Campuchia, àoâi Viïåt Nam ruát quên vïì nûúác 3. Quan hïå ÊËn Àöå - Viïåt Nam trong möëi coân Viïåt Nam laåi phaãn baác quan àiïím naây vaâ tûúng taác vúái ASEAN yïu cêìu quên àöåi cuãa têët caã nûúác ngoaâi phaãi Hai nûúác ÊËn Àöå - Viïåt Nam àaä coá möëi quan ruát khoãi Campuchia. Vaâ chñnh ÊËn Àöå laâ àêët hïå thên thiïët vúái nhau trûúác khi ASEAN ra àúâi nûúác àaä goáp phêìn rêët lúán trong viïåc giaãi quyïët möåt thúâi gian daâi. Vaâ cho àïën trûúác khi Viïåt Nam vêën àïì Campuchia, haân gùæn möëi quan hïå Viïåt tham gia ASEAN, möëi quan hïå àoá coá thïí noái àaä Nam - ASEAN. trúã thaânh möåt tònh hûäu nghõ khaá bïìn chùåt. Mùåt Khu vûåc Àöng Nam AÁ noái chung coá yá nghôa khaác, Viïåt Nam vaâ caác nûúác thaânh viïn ASEAN chiïën lûúåc àöëi vúái an ninh cuãa ÊËn Àöå, coân khu trûúác àêy hêìu nhû khöng coá quan hïå vúái nhau. vûåc Àöng Nam AÁ luåc àõa noái riïng laåi nùçm goån Ta coá thïí thêëy phêìn naâo sûå taác àöång lêîn nhau trong vuâng àïåm giûäa Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå. cuãa möëi quan hïå ÊËn Àöå - Viïåt Nam, ÊËn Àöå - Vêåy nïn bêët kyâ möåt trong hai quöëc gia naây hay ASEAN vaâ Viïåt Nam - ASEAN. bêët cûá cûúâng quöëc naâo khaác gêy aãnh hûúãng lïn Hiïå p höå i caá c quöë c gia Àöng Nam AÁ àûúåc vuâng naây, seä coá nhiïìu cú höåi gêy töín thûúng (ASEAN) àûúåc thaânh lêåp vaâo 28.8.1968 taåi àïën an ninh chñnh trõ cuãa Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå. Bangkok (Thaái Lan) vúái nùm quöëc gia thaânh Riïng Viïåt Nam khöng nhûäng chó laâ haâng xoám viïn ban àêìu: Thaái Lan, Philippines, Indönïsia, saát sûúân vúái Trung Quöëc maâ coân laâ möåt cûãa ngoä Malaysia, Singapore. Trong àoá hêìu hïët caác quöëc quan troång ài vaâo vuâng Thaái Bònh Dûúng. Àöëi gia naây àïìu laâ thaânh viïn cuãa nhûäng liïn minh vúái ÊËn Àöå, khi khöng thïí coá quan hïå mêåt thiïët khu vûåc nùçm dûúái sûå baão trúå cuãa Myä: Thaái àûúåc vúái Mianma - quöëc gia Àöng Nam AÁ duy Lan vaâ Philippine trong SEATO, Malaysia nhêët coá àûúâng biïn giúái chung vúái caã Trung Quöëc 10. Trung Quöëc, Myä 46♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  15. vaâ ÊËn Àöå - ÊËn Àöå coá thïí quay sang Viïåt Nam thiïån vúái Trung Quöëc; àöëi thoaåi vúái Nga, múã àïí tòm kiïëm cú höåi cên bùçng aãnh hûúãng vúái Trung röång aãnh hûúãng trong vuâng ÊËn Àöå Dûúng, àaä Quöëc úã vuâng Àöng Nam AÁ. àaåt àûúåc vai troâ nhêët àõnh àöëi vúái caác nûúác trong Vúái võ trñ quan troång nhû vêåy, ÊËn Àöå khöng khu vûåc Àöng Nam AÁ, vêån àöång maånh meä àïí coá thïí àïí Àöng Nam AÁ bõ chi phöëi vaâ hún nûäa laâ àûúåc möåt ghïë àaåi diïån cho Chêu AÁ trong Höåi nùçm ngoaâi têìm kiïím soaát cuãa mònh. Vaâ möåt khu àöìng Baão an Liïn húåp quöëc khi töí chûác lúán nhêët vûåc khöng dïî bõ chi phöëi nïëu nhû noá àoaân kïët. haânh tinh naây caãi töí, nïìn kinh tïë trong nûúác àaä ÊËn Àöå quyïët àõnh seä chung tay vúái caác quöëc gia hoaân toaân bûúác ra khoãi khuãng hoaãng vaâ àang Àöng Nam AÁ, giaãi quyïët vêën àïì Campuchia, àûa vûäng bûúác ài lïn. Tuy nhiïn, thïë giúái àêìu thïë kyã Viïåt Nam vaâ caác nûúác ASEAN xñch laåi gêìn nhau XXI laåi phaãi baâng hoaâng trûúác nhûäng thaãm [9, tr.58]. Coân àöëi vúái Viïåt Nam, luác naây, thûåc khuãng böë taân khöëc vaâ daä man. Caách àêy ñt lêu, hiïån àöíi múái nïìn kinh tïë trong böëi caãnh bõ Myä thuã àö Delhi, Mumbai cuãa ÊËn Àöå cuäng àaä phaãi cêëm vêån laâ rêët khoá khùn, thïë nïn ASEAN khöng hûáng chõu haâng loaåt vuå àaánh bom khuãng böë... chó laâ möåt giaãi phaáp àïí Viïåt Nam àûúng àêìu vúái Vúái sûå hoaåt àöång maånh meä cuãa caác töí chûác khuãng sûå cêëm vêån cuãa Myä maâ ASEAN coân laâ cú höåi böë nhû hiïån nay, chùæc chùæn àoá chûa phaãi laâ thaãm phaát triïín cho nïìn kinh tïë vûâa bùæt àêìu múã cûãa hoåa cuöëi cuâng. naâ y. Vïì phña ASEAN, tuy trong vêë n àïì Trong hoaân caãnh múái naây, coá nhûäng yïëu töë Campuchia möåt söë nûúác coá e deâ Viïåt Nam, nhûng múái taác àöång àïën möëi quan hïå ÊËn Àöå-ASEAN, vïì lêu daâi Trung Quöëc múái laâ nöîi lo lúán nhêët hêìu nhû àïìu laâ nhûäng yïëu töë taác àöång tñch cûåc. cuãa hoå [9, tr.53-68]. Vaâ hoå cêìn Viïåt Nam nhû Trûúác hïët àoá laâ möëi quan hïå ÊËn Àöå - Iran, möëi möåt vuâng àïåm an toaân, ngùn caách hoå vúái Trung quan hïå àoá dûúâng nhû àang xêëu ài. Tònh traång Quöëc. hiïån nay cuãa möëi quan hïå naây coá thïí coi laâ hïå Quan hïå Viïåt Nam - ASEAN giúâ àêy àaä khaác, quaã cuãa triïín voång töët àeåp trong möëi quan hïå thaái àöå cùng thùèng cuãa hoå daânh cho nhau àaä luâi ÊËn Àöå-Myä gêìn àêy. Àïí thùæt chùåt quan hïå vúái vaâo dô vaäng, sûå tñnh toaán deâ chûâng àûúåc thay thïë Myä, ÊËn Àöå àaä uãng höå Myä àûa vêën àïì haåt nhên bùçng sûå thên thiïån vaâ chuã àöång húåp taác. ASEAN cuãa Iran ra Höåi àöìng baão an. Vaâ Iran - quöëc gia giúâ àaä laâ möåt ASEAN 10 àoaân kïët àêìy tiïìm nùng. saãn xuêët dêìu thûá hai cuãa thïë giúái, àöìng thúâi laâ Lúåi ñch cuãa ASEAN cuäng laâ lúåi ñch cuãa Viïåt nguöìn cung cêëp dêìu lúán cho ÊËn Àöå - àaä tuyïn Nam. Viïåt Nam thöng qua ASEAN àaä trúã thaânh böë chêëm dûát dûå aán xêy dûång àûúâng öëng dêîn thaânh viïn cuãa nhûäng diïîn àaân kinh tïë lúán trïn dêìu Iran - Pakistan - ÊËn Àöå. Maâ nhu cêìu sûã thïë giúái APEC, ASEM... núi quöëc gia naây nhòn duång dêìu moã thò ngaây caâng tùng, chùæc chùæn thêëy nhiïìu triïín voång cho sûå phaát triïín kinh tïë. ÊËn Àöå seä phaãi xuác tiïën nhûäng möëi quan hïå Vúái nhûäng gò laâm àûúåc khi giuáp sûác giaãi quyïët múái vaâ àêíy maånh nhûäng möëi quan hïå cuä cêìn vêën àïì Campuchia, ÊËn Àöå laâ chòa khoáa àïí Viïåt thiïët àïí tòm kiïëm nguöìn dêìu moã múái, vaâ nïëu Nam bûúác vaâo ASEAN. Vaâ duâ khöng coá bïn àiïìu àoá xaãy ra, chùæc chùæn möëi quan hïå vúái naâ o chñnh thûá c tuyïn böë nhûng sûå kiïå n ASEAN seä àûúåc àêíy maånh hún nûäa. Thûá hai, Campuchia àaä thùæt chùåt hún nûäa möëi quan hïå àoá laâ vêën naån khuãng böë. Caã ÊËn Àöå vaâ nhiïìu giûäa ÊËn Àöå vaâ Viïåt Nam. vuâng cuãa ASEAN àïìu laâ àiïím noáng cuãa caác 4. Kïët luêån nhoám khuãng böë, trong àoá coá caác nhoám khuãng Sûå àöí vúä cuãa trêåt tûå hai cûåc Xö - Myä seä taåo böë quöëc tïë. Húåp taác àïí chöëng khuãng böë hiïåu ra nhiïìu cú höåi cho ÊËn Àöå hún laâ töín thêët. Vaâ coá quaã laâ àiïìu caã hai bïn àaä tñnh túái nhûng chùæc veã nhû ÊËn Àöå àaä khöng boã qua nhûäng cú höåi chùæn noá seä laâ möåt trong nhûäng yïëu töë thuác àêíy àoá. Hiïån taåi, võ thïë cuãa ÊËn Àöå so vúái chñnh noá möëi quan hïå naây trong tûúng lai. caách àêy hún 10 nùm àaä khaác hùèn. ÊËn Àöå khöng Xeát trong böëi caãnh hiïån nay vaâ xu hûúáng cuãa coân bõ àöång trûúác nhûäng thay àöíi cuãa thúâi cuöåc nïìn kinh tïë thïë giúái, tûúng lai cuãa möëi quan hïå maâ àang chuã àöång taåo ra nhûäng thay àöíi coá lúåi ÊËn Àöå-ASEAN khöng phaãi laâ khoá àoaán trûúác. cho mònh: gêìn àêy ÊËn Àöå àang cöë gùæng taåo dûång Chùæc chùæn nhûäng súåi dêy raâng buöåc giûäa hai möåt möëi quan hïå gêìn guäi vúái Myä, nöî lûåc àïí tiïën bïn seä ngaây caâng àûúåc thùæt chùåt. Nhûng noá thùæt túái bònh thûúâng hoáa vúái Pakistan, quan hïå thên chùåt àïën àêu phêìn nhiïìu phuå thuöåc vaâo sûå chuã K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦47
  16. àöång cuãa ÊËn Àöå11. cú höåi gêy bêët lúåi cho nhau. Thïë coân yïëu töë Trung Quöëc? Liïåu Trung *** Quöëc coá laâ möëi caãn trúã naâo cho quan hïå ÊËn G.V.C Naidu trong baâi viïët "Whither the Look Àöå-ASEAN? Vúái "thuyïët tröîi dêåy hoâa bònh", East Policy" àùng trïn taå p chñ: "Strategic roä raâng Trung Quöëc àang tòm caách xêy dûång Analysis", söë 2 nùm 2004, noái rùçng: "Duâ thïë naâo loâng tin vúái caác nûúác laáng giïìng vaâ keáo sûå chuá ài chùng nûäa chuáng ta cuäng coá thïí noái rùçng chñnh yá tûâ caác nûúác naây vïì phña mònh cho nïn ñt nhiïìu saách hûúáng Àöng àaä àoáng möåt vai troâ thiïët yïëu àoá cuäng laâ sûå caãn trúã, nïëu xeát khña caånh tñch trong viïåc thuác àêíy ÊËn Àöå trúã thaânh möåt trong cûåc, Trung Quöëc coá thïí trúã thaânh yïëu töë àöång nhûäng cûúâng quöëc úã vuâng Chêu AÁ Thaái Bònh lûåc àöëi vúái möëi quan hïå ÊËn Àöå-ASEAN. Hún Dûúng. Ngaây nay, khöng coá cuöåc thaão luêån naâo nûäa, àöëi vúái ASEAN, tuy hai nûúác (ÊËn Àöå vaâ vïì chñnh trõ, chiïën lûúåc hay kinh tïë àûúåc coi laâ Trung Quöëc) cuâng chung muåc tiïu nhûng xeát hoaân têët nïëu khöng àïì cêåp àïën ÊËn Àöå". Öng àaä vïì tiïìm lûåc kinh tïë, hai nûúác coá nhûäng thïë maånh khùèng àõnh sûå quan troång cuãa chñnh saách Hûúáng hoaân toaân khaác nhau: ÊËn Àöå maånh vïì cöng Àöng àöëi vúái ÊËn Àöå. Àiïìu àoá àöìng nghôa vúái nghïå thöng tin, dõch vuå phong phuá, xuêët khêíu viïåc thûâa nhêån kïët quaã cuäng nhû vai troâ trong phêìn mïìm, coân Trung Quöëc maånh vïì cú súã haå tûúng lai cuãa möëi quan hïå ÊËn Àöå - Àöng Nam têìng, xuêët khêíu phêìn cûáng cho nïn, caách hoå AÁ trong haânh trònh tiïën túái muåc àñch nûúác lúán tiïëp cêån caác nûúác ASEAN vaâ ngûúåc laåi seä ñt coá cuãa ÊËn Àöå. TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO 1. A.Z.Hilali, Indias strategic thinking and its national security policy, Asian survey, vol 41, No 5, Sept-Oct 2001, pp 737-764. 2. Àöî Àûác Àõnh (1998), 50 nùm kinh tïë ÊËn Àöå, Nxb. Thïë giúái, Haâ Nöåi. 3. Focus: ASEAN + 2, Programme for enhancing India"s trade with ASEAN, Australia and New Zealand, Indian ministry of commerce & industry. 4. G.V.C Naidu, Whither the Look East policy: India and Southeast Asia, Strategic Analysis, vol 28, No2, Apr-Jun 2004. 5. K.Roy Mihir, Looking East: Maritime cooperation in the Indian Ocean, African Security Riview, vol 4, No3, 1995. 6. Kumar Satish, Indian"s national security: annual review 2002, India Research Press, New Delhi, 2003. 7. L.Berlin Donald, India in the Indian Ocean, naval War Colledge Review, Vol 59, No2, spring 2006. 8. Michel Klen (9/2000), Àöng AÁ sau khuãng hoaãng, thöng tin tham khaão quan hïå quöëc tïë, Thöng têën xaä Viïåt Nam. 9. Mohammed Ayoob, India and southeast Asia: Indian perceptions and policies, Routledge, London, 1990. 10. Nguyïîn Caãnh Huïå (2002), Nhòn laåi viïåc ÊËn Àöå cöng nhêån chñnh phuã cöång hoâa nhên dên Campuchia, taåp chñ Nghiïn cûáu lõch sûã, söë 1. 11. Nguyïîn Huy Höìng (1995), Vïì quan hïå giûäa Viïåt Nam vaâ ASEAN, taåp chñ Nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ, söë 2. 12. Nguyïîn Trûúâng Sún (7/2005), Chñnh saách hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå vaâ taác àöång cuãa noá túái aãnh hûúãng ÊËn Àöå- ASEAN, Luêån vùn thaåc sô, Hoåc viïån quan hïå quöëc tïë. 13. Nguyïîn Xuên Thùæng - Buâi Trûúâng Giang (2006), Khu vûåc thûúng maåi tûå do ASEAN - Trung Quöëc (ACFTA) vaâ triïín voång húåp taác ASEAN - Trung Quöëc, taåp chñ Nghiïn cûáu Trung Quöëc, söë 6. 14. P.Limaye Satu, India"s relations with Southeast Asia take a wing, Southeast Assia Affairs 2003, pp 39-45. 15. Shiraishi Masaya, Mekong regional cooperation and East Asia. 16. Thöng têën xaä Viïåt Nam (2004) Taâi liïåu tham khaão söë 3. 17. Trêìn Cao Thaânh, ASEAN - ÊËn Àöå vaâ húåp taác söng Mïköng - söng Hùçng, taåp chñ nghiïn cûáu quöëc tïë, söë 44. 18. Trêìn Thõ Lyá (2000), Sûå àiïìu chónh chñnh saách cuãa Cöång hoâa ÊËn Àöå tûâ nùm 1991 àïën 2000, Nxb. KHXH, Haâ Nöåi. 27. Gêìn àêy nhêët laâ sûå viïåc ÊËn Àöå àûa ra baãn danh saách 1414 saãn phêím maâ quöëc gia naây muöën àûa ra khoãi danh saách caác saãn phêím phaãi cùæt giaãm thuïë theo hiïåp àõnh tûå do thûúng maåi ÊËn Àöå - ASEAN. Caác nhaâ chuyïn mön àaánh giaá àiïìu naây laâ do ÊËn Àöå chûa sùén saâng àïí ài vaâo thûåc thi baãn hiïåp àõnh naây. Tuy nhiïn, chùæc chùæn, noá laâ möåt trong nhûäng nguyïn nhên laâm chêåm thúâi àiïím hiïån thûåc hoáa cuãa khu vûåc mêåu dõch tûå do ÊËn Àöå - ASSEAN. 48♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
  17. 19. Trêìn Thõ Lyá, Mûúâi nùm àiïìu chónh chñnh saách àöëi ngoaåi cuãa Cöång hoâa ÊËn Àöå (1991-2000): Nhûäng thaânh tûåu, Höåi thaão khoa hoåc "30 nùm quan hïå Viïåt Nam - ÊËn Àöå: nhòn laåi vaâ triïín voång" (1972-2002). 20. Tridib Chakraborti (2003), Quan hïå ÊËn Àöå - Viïåt Nam: Möåt tònh baån hûúáng Àöng àaä àûúåc thûã thaách qua thúâi gian, taåp chñ Nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ, söë 5. 21. V.D. Chopra, Vietnam today Indo-Vietnam relations, Gyan pulishing House, Delhi, 2000. 22. Voä Xuên Vinh (2005), Viïåt Nam trong chñnh saách hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå, taåp chñ Nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ, söë 2. 23. Voä Xuên Vinh (2005), Chñnh saách hûúáng Àöng cuãa ÊËn Àöå: caác nguyïn nhên hònh thaânh, taåp chñ Nghiïn cûáu Àöng Nam AÁ, söë 3. 24. Walman Amy, India harvests fruit of a diaspora, the New York Times, 11 January 2003. 25. Yahya Faizal, India and Southeast Asia: Revisited, Contemporary Southeast Asia, vol 25, Iss 1, 2003. 26. Yahya Faizal, Pakistan, SAARS and as relations, Contemporary Southeast Asia, vol 26, Iss 2, 2004. 27. http://apcss.org/core/Conference/CR_ES0308/9-2?ES.htm (India and the emerging geopgrapolitics of the Indian Ocean region). 28. http://www.asiapacificresearch.ca/caprn/cisp_project/resources.cfm#session1. 29. http://www.atmes.com/reports?CB21AI01.html. (Special report: Myanmar shows India the road to Southeast Asia, Tony Allison). 30. http://www.epao.net/epSubPageExtractor.asp?src=news_secton.opinions.Trans-Asia_highway_a_dream_reality. (Trans-Asia Highway(Saustra to singapore via Imphal)-a dream reality, G.S. Oinam). 31. http://www.fsas.upm.edu.my/~masdec/web/straits.html. 32. http://www.grips.ac.jp/vietnamVDFTokyo/Doc/1stConf18Jun05/paper(profshiraishi).pdf 33. http://www.hinduonnet.com/fline/fl1724/17240490.htm. (Looking East, Armit Baruah). 34. http://www.ibc-nsu>org/2005_conference_proceedings.pdf (India_ASEAN free trade area: a roadmap to new economic synergies, Vijita Aggarwal). 35. http://www.ipcs.org/India_articles2.jsp?action_showView&Kvalue=896&country+1016&status=article&mod=a. (The Indian Diaspora: An untapped asset, Prafulla Ketkar). 36. http://www.manipuronline.com/Features/January2002/mekongganga19.htm. (Whatever happened to India's Look East policy? The Mekong-Ganga. 37. http://www.mfa.go.th?web/882.php (India-ASEAN agreement on comprehensive economic cooperation) 38. http://www.observerindia.com/analysis/AO22.htm (Indo-Myanmar energy cooperation, Happymon Jacob) 39. http://www.pinr.com/report.php?ac=view_report&report_id=330-32k-23 (India's project seabird and the Indian Ocean's balance of power). 40. http://www.rediff.com/money/2006/mar/24asean.htm (India-ASEAN FTA runs into roadblock, Deepshikha Sikarwar). 41. http://www.sai.uni-heidebeirg.de/abt/sabol/HDSACP.htm (The challenge of security in the Indian Ocean in the 21st century, Peter lehr). 42. http://www.thehindubusiness.com/2004/09/22/2004092200010800.htm (India-ASEAN FTA- small step for a bis stride in world trade, Geethanjali Nataraj and Pravakar Sahoo). SUMMARY ASEAN - Indian Relationship in the Past Decade . Associate Prof. Dr. Do Thu Ha Owing to the close relations of culture, history and geography between India and South East Asia as well as the objective impacts of the world affairs and nations' strategic interests, India's 'Look East Policy', in which South East Asia plays a vital role, came into being. That policy expresses the aspiration for a powerful economy, national defense, and more importantly, the aspiration to prove India itself. K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦49
  18. The article deals with the role of South East Asia in India's Look East Policy, the decisive conditions to that role such as cultural and historical context, the strategic location of South East Asia... The main points of the article is about ASEAN - Indian relationship over the last ten years in all aspects such as dialogue mechanism and foreign affairs, economic relations (import - export, foreign investment, Comprehensive Agreements on Economic Cooperation - CACE), security cooperation... Furthermore, the article also analyzes some hot issues in the relation between India and South East Asia: Free Trade Area - FTA, Mekong - Ganga Cooperation - MGC, security in the Indian Ocean, prospects of the relation between India and ASEAN, and last but not least, the relation between India and Vietnam in the interaction with ASEAN. 50♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học