- Trang Chủ
- Môi trường
- Phát triển bền vững nông nghiệp tỉnh An Giang trong điều kiện biến đổi khí hậu và lũ có xu hướng xuống thấp
Xem mẫu
- Nghiên cứu
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG
TRONG ĐIỀU KIỆN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ LŨ
CÓ XU HƯỚNG XUỐNG THẤP
Nguyễn Chí Hải
Trường Đại học An Giang
Tóm tắt
An Giang là tỉnh đầu nguồn của vùng châu thổ sông Cửu Long, nơi dòng sông
Mê Kông chia làm 2 nhánh sông Tiền, sông Hậu, mang phù sa theo mùa nước nổi
hàng năm đổ về tạo nên những cánh đồng màu mỡ, trù phú, có điều kiện thuận lợi
trong phát triển nông nghiệp, là Tỉnh luôn dẫn đầu cả nước về sản lượng lúa gạo,
có tiềm năng rất lớn về thủy sản. Tuy nhiên, do điều kiện biến đổi khí hậu và có lũ
thấp trong những năm gần đây, đã ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của nông
nghiệp tỉnh An Giang, bài viết phân tích, đánh giá những thuận lợi và khó khăn
trong điều kiện biến đổi khí hậu và có lũ thấp, đề xuất một số giải pháp nhằm phát
triển bền vững nông nghiệp tỉnh An Giang.
Từ khóa: Nông nghiệp bền vững, biến đổi khí hậu, lũ thấp, phù sa.
Abstract
Sustainable development of agriculture in An Giang Province, adapt to climate
change, floods low
An Giang Province is located at the waterhead of Cửu Long Delta, where the
MeKong River splits into two branches called Tiền River and Hậu River. Alluvial
soil carried by the seasonal tide has consolidated the formation of the fertile fields
in this region, favorable conditions for agricultural development. Location always
leads the country in rice production, potential for seafood development. In recent
years, climate Change, floods low, affect the sustainable development of agriculture
in An Giang province. The article aims to analyze, assess the advantages and
disadvantages, proposed solution to sustainable development of agriculture in An
Giang province.
Keyword: Sustainable agriculture, climate change, floods low, alluvial soil.
1. Đặt vấn đề Từ trước đến nay, mùa lũ ở tỉnh An
An Giang là một tỉnh biên giới Tây Giang luôn xuất hiện đều đặn với cường
Nam của Việt Nam, thuộc vùng đồng độ lớn và thường xuyên, tỉnh An Giang
bằng sông Cửu Long. Tỉnh có hệ thống đã tận dụng “về khai thác lợi thế mùa
sông ngòi, kênh rạch chằng chịt là nơi nước nổi” nhằm giúp người dân giảm
khởi nguồn của sông Mê Kông chảy nhẹ thiệt hại và chung sống hòa bình
vào Việt Nam mang theo trữ lượng nước với lũ, phát triển các mô hình, ngành
dồi dào, lượng phù sa màu mỡ phục vụ nghề có hiệu quả trong mùa lũ. Kết quả
trồng trọt và nuôi trồng thủy sản. An đã làm hài hòa giữa lợi ích kinh tế của
Giang có những lợi thế để trở thành địa người dân với môi trường, vừa đảm bảo
phương dẫn đầu cả nước về phát triển tăng thu nhập trong mùa lũ vừa bù đắp
nông nghiệp, là vựa lúa và vùng thủy phù sa, rửa phèn cải tạo đất, nên định
sản lớn của cả nước. hướng sản xuất nông nghiệp của Tỉnh
91
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
trong giai đoạn này là “sống chung với mùa khô xuất hiện ngày càng nhiều, ảnh
lũ” sẽ bền vững lâu dài. hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông
Do một số nguyên nhân khách quan nghiệp tỉnh An Giang. Theo dự báo của
về biến đổi khí hậu và nguyên nhân chủ Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam
quan của con người về khai thác thủy Bộ, hiện tượng El Nino đang xảy ra và
điện, tình trạng lũ lớn không còn xảy ra có thể kéo dài, gây ra hiện tượng thời
trên địa bàn Tỉnh từ giai đoạn 2003 đến tiết cực đoan.
nay (trừ đỉnh lũ 2011), chúng ta cần đưa Thực tế, từ năm 2015 đã xảy ra
nhiều giải pháp điều chỉnh và thích ứng những hiện tượng nhiệt độ tăng cao có
nhằm giúp nền nông nghiệp ổn định và thời điểm lên đến 37,6 0C, lượng bốc
phát triển bền vững, giúp người nông dân hơi ở mức cao, độ ẩm không khí thấp,
tăng thu nhập thông qua năng suất, và chất số giờ nắng luôn ở mức cao hơn so với
lượng sản phẩm. Hạn chế làm suy kiệt tài cùng kỳ các năm trước. Mực nước tại
nguyên đất và làm ô nhiễm môi trường. Tân Châu, Châu Đốc, Chợ Mới, Long
Dự báo tình trạng lũ thấp và biến đổi Xuyên xuống thấp so với những năm
khí hậu còn kéo dài trong những thập niên trước đây, hệ thống kênh mương nội
tới, ngành nông nghiệp tỉnh An Giang đồng phục vụ sản xuất nông nghiệp cạn
đang và sẽ đối mặt nhiều nguy cơ tiềm nước làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến
ẩn, tình trạng gia tăng chi phí sản xuất và sản xuất nông nghiệp.
đe dọa môi trường sinh thái. Do đó, cần Với diễn biến phức tạp hạn hán đã
có những giải pháp đột phá, đúng đắn để ảnh hưởng nhất định gây nguy cơ thiếu
cân bằng các yếu tố về kinh tế và môi nước sinh hoạt cho khoảng 150000 dân ở
trường, có phương hướng phát triển nông khu vực vùng cao của các xã Văn Giáo,
nghiệp bền vững. Tác động của biến đổi Nhơn Hưng, Chi Lăng, Núi Voi và An
khí hậu và lũ có xu hướng xuống thấp Cư của huyện Tịnh Biên; các xã Cô Tô,
đến phát triển nông nghiệp tỉnh An Giang Lương Phi, Lê Trì, Ba Chúc và Lạc Quới
của huyện Tri Tôn. Tình hình xâm nhập
2. Tác động của biến đổi khí hậu mặn đang diễn ra ở nhiều địa phương
và lũ có xu hướng xuống thấp đến vùng đồng bằng sông Cửu Long có khả
phát triển nông nghiệp tỉnh An Giang năng sẽ ảnh hưởng một vài huyện của tỉnh
2.1. Tác động của biến đổi khí An Giang. Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh
hậu đến phát triển nông nghiệp tỉnh An Giang đã phối hợp đoàn công tác của
An Giang Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Tình hình biến đổi khí hậu đang tỉnh An Giang đã đo khảo sát di động vào
diễn biến khó lường và theo chiều hướng ngày 16/2/2016. Kết quả, độ mặn trên
tiêu cực, đặc biệt là hiện tượng hạn hán, kênh Tám Ngàn (tại ranh giới An Giang
xâm nhập mặn, mưa trái mùa, và sạt lở - Kiên Giang và khu vực tiếp giáp kênh
đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát Rạch Giá - Hà Tiên) ở mức 1,4‰. Tại
triển nông nghiệp tỉnh An Giang. cầu Tân Tuyến (kênh 10), cầu Tân Vọng
2 (ranh An Giang - Kiên Giang), cầu
2.1.1. Hạn hán và xâm nhập mặn Kênh Ranh (ngã ba kênh Ninh Phước 2
vào mùa khô - kênh Tri Tôn) và cầu Tân Chí Thành
Trong những năm gần đây, tình (cách cầu Xã Diễu về phía Kiên Giang
trạng hạn hán và xâm nhập mặn vào khoảng 2,5 km), độ mặn 1,2‰.
92
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
Theo trang Thông tin điện tử Tuyên trọng, đặc biệt là sạt lở dọc các tuyến
giáo An Giang về tình hình và giải pháp sông Tiền, sông Hậu, sông Vàm Nao.
ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn Năm 2012 sạt lở tại phường Bình
trên địa bàn tỉnh An Giang, xâm nhập Đức, thành phố Long Xuyên với chiều
mặn có thể ảnh hưởng đến 14564 ha đất dài 80 m; phường Bình Khánh, thành
sản xuất, trong đó khu vực giáp ranh tỉnh phố Long Xuyên.
Kiên Giang là 8000 ha (huyện Thoại Sơn
Năm 2017 đã xảy ra sạt lở nghiêm
2730 ha, huyện Tri Tôn 5270 ha)
trọng bờ sông Vàm Nao, với chiều dài
An Giang là tỉnh có bị ảnh hưởng 70 m, vách sạt thẳng đứng, lấn sâu về
của hạn hán và xâm nhập mặn, và đã có phía bờ 35 m, sạt lở đã nhấn chìm hoàn
những tác hại đến sản xuất nông nghiệp toàn 16 căn nhà và cắt đứt tuyến đường
của nông dân. Vì vậy, việc đánh giá liên xã.
đúng các tác động của hạn hán, xâm
Tình hình sạt lở tiếp tục diễn biến
nhập mặn để tìm ra giải pháp ứng phó
hết sức phức tạp, trong 5 tháng đầu năm
trước mắt, cũng như xây dựng kế hoạch
chủ động ứng phó lâu dài là nhiệm vụ 2017 đã xảy ra 15 điểm sụt lún, sạt lở đất
quan trọng mà các cấp, các ngành cần bờ sông, kênh, rạch, ở An Phú 6 điểm,
đặc biệt quan tâm. Chợ Mới 3 điểm, Tân Châu 4 điểm, Phú
Tân 2 điểm, với chiều dài sạt lở 1224 m,
2.1.2. Hiện tượng mưa trái mùa có 18 căn nhà đã sụp hoàn toàn xuống
thường xuyên diễn ra sông cùng với nhiều tài sản, công trình
Hiện tượng thời tiết bất thường hạ tầng khác, đã di dời khẩn cấp 136
đang ngày càng khó đoán, mưa lớn căn, phải di dời thêm các hộ dân vùng
bắt đầu đến muộn hoặc sớm hơn trung lân cận có nguy cơ tiếp tục xảy ra sạt lở.
bình khoảng 1 tháng, thông thường mùa Kết quả khảo sát của Viện Khoa
mưa bắt đầu từ tháng V và kết thúc cuối học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí
tháng XI. Hiện nay, nhiều cơn mưa trái hậu, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng
mùa xuất hiện, có mưa lớn kéo dài làm sản đã sơ bộ nhận định một số nguyên
lúa đổ ngã, gây ngập úng đã ảnh hưởng nhân gây ra các vụ sạt lở nghiêm trọng
đến nâng suất, chất lượng lúa của tỉnh trên địa bàn tỉnh An Giang nói chung và
An Giang cũng như toàn vùng đồng sạt lở tại bờ sông Vàm Nao, đoạn chảy
bằng sông Cửu Long,
qua ấp Mỹ Hội, xã Mỹ Hội Đông, huyện
Nhiều loại cây ăn trái bị mưa làm ảnh Chợ Mới nói riêng là do các đập thượng
hưởng tới khả năng ra hoa kết trái, ảnh nguồn giữ lại bùn cát nên dòng chảy hạ
hưởng không nhỏ tới quá trình sinh trưởng lưu bị đói bùn cát, để cân bằng năng
của nhiều loại cây trồng. Biên độ nhiệt độ lượng dư thừa buộc dòng nước phải bào
giữa ngày và đêm có sự chênh lệch lớn xói bờ. Kết quả điều tra khảo sát, tính
(ngày nóng, đêm lạnh) dễ làm phát sinh toán ổn định mái dốc cho thấy tại nhiều
bệnh cháy lá trên lúa, hay khí hậu ấm nóng, vị trí mặt cắt hệ số ổn định K < 1, bờ
ẩm độ cao dễ phát sinh rầy nâu. sông có nguy cơ mất ổn định cao.
2.1.3. Tình trạng sạt lở ven sông ở Tình trạng sạt lở đang xảy ra ở
tỉnh An Giang nhiều nơi vùng đồng bằng sông Cửu
Trong những năm qua ở tỉnh An Long ngày càng nghiêm trọng, đặc
Giang, tình hình sạt lở càng nghiêm biệt là ở tỉnh An Giang; nên cần có
93
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
sự quan tâm của các nhà khoa học, sự 2.2. Ảnh hưởng của lũ về ít đến
vào cuộc của chính quyền địa phương phát triển nông nghiệp tỉnh An Giang
nhằm đánh giá đúng mức những 2.2.1. Xu hướng lũ sẽ thấp dần
nguyên nhân, hậu quả. Tìm giải pháp Trong những năm gần đây, tình hình
khắc phục, hạn chế tình trạng sạt lở, lũ về An Giang cũng như đồng bằng sông
Cửu Long về lưu lượng có xu hướng thấp
đảm bảo vùng đê bao, mùa vụ cho dần, đỉnh lũ liên tục biến đổi và có chiều
nhân dân an tâm sản xuất. hướng giảm dần qua các năm.
Hình 1. Biểu đồ mực nước cao nhất vào mùa mưa tại hai trạm Tân Châu và Châu Đốc
trên sông Cửu Long
Qua hình 1. Biểu đồ mực nước Có thể lũ sẽ không còn nhiều như
cao nhất vào mùa mưa tại hai trạm Tân trước đây, đất đai sẽ kém màu mỡ,
Châu và Châu Đốc trên sông Cửu Long, chi phí cho nông nghiệp tăng cao, có
chúng ta thấy mực nước cao nhất năm nguy cơ hạn hán và xâm nhập mặn.
2005 là 435 cm trạm Tân Châu và 390 Đây là một thách thức mới đối với sự
cm trạm Châu Đốc, và đang giảm dần phát triển bền vững của nông nghiệp
qua các năm từ năm 2005 đến 2015, gần An Giang.
như giảm đều, tuy nhiên năm 2013, mực 2.2.2. Tác động tích cực của lũ thấp
nước ở hai trạm Tân Châu và Châu Đốc Sản xuất nông nghiệp tỉnh An
tăng cao, nguyên nhân do có mưa lớn Giang trong điều kiện biến đổi khí hậu
kéo dài ở vùng hạ Lào, có xả lũ từ phía và có lũ xuống thấp đã làm thay đổi
thượng nguồn, đến năm 2014, năm 2015 tập quán canh tác của nông dân theo
mực nước lại tiếp tục giảm. hướng chạy theo số lượng. Nông dân
đã mạnh dạn chuyển từ sản xuất lúa
Hiện tượng lũ thấp nguyên nhân là
1-2 vụ/năm sang 2-3 vụ/năm. Năm
do tác động xây dựng hệ thống thủy lợi
2006 diện tích lúa 3 vụ là 43143 ha,
khép kín phục vụ phát triển sản xuất lúa sản lượng 179906 tấn thì 10 năm sau,
3 vụ, một nguyên nhân khác là tác động đến năm 2016 diện tích lúa 3 vụ là
từ xây dựng các công trình thủy điện do 185111 ha, sản lượng 1,04 triệu tấn,
Trung Quốc, Lào triển khai ở thượng tăng gấp 6 lần so với 2006. Từ đó,
nguồn sông Mê Kông đã làm hạn chế diện tích sản xuất nông nghiệp ở tỉnh
lưu lượng nước ở hạ nguồn đồng bằng An Giang không ngừng tăng lên, đặc
sông Cửu Long. biệt là diện tích sản xuất lúa.
94
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
Bảng 1. Diện tích đất trồng lúa ở tỉnh An Giang và đồng bằng sông Cửu Long
Diện tích: Nghìn ha
Khu vực/Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Đồng bằng sông Cửu Long 3945,9 4093,9 4184,0 4340,3 4249,5 4308,5
An Giang 586,6 607,6 625,1 641,4 625,8 644,2
[Nguồn: Tổng cục Thống kê]
Nông nghiệp tỉnh An Giang đã đóng Đảm bảo an ninh lương thực quốc
góp giá trị kim ngạch xuất khẩu cao năm gia với sản lượng lúa tăng đều hàng
2016, “Một số mặt hàng xuất khẩu chủ năm, năm 2016 đạt 4,068 triệu tấn (tăng
yếu: Gạo ước đạt 450 ngàn tấn, tương 141% so với 2006 là 2,88 triệu tấn), có
đương 200 triệu USD; Thuỷ sản đông sản lượng cao nhất, nhì cả nước, cho
lạnh ước đạt 140 ngàn tấn, tương đương thấy tỉnh An Giang giữ vai trò quan
253 triệu USD; Rau quả đông lạnh xuất trọng trong hệ thống an ninh lương thực
9,4 ngàn tấn đạt 14,8 triệu USD”(Ủy của quốc gia.
ban nhân nhân tỉnh An Giang, 2016).
Hình 2. Sản lượng lúa của tỉnh An Giang và đồng bằng sông Cửu Long
Bảng 2. Sản lượng thủy sản của tỉnh An Giang và đồng bằng sông Cửu Long
Sản lượng: tấn
2011 2012 2013 2014 2015
Đồng bằng sông Cửu Long 3.169.715 3.385.989 3.439.665 3.604.813 3.680.470
An Giang 335.399 339.323 327.200 340.427 343.078
Nguồn: Tổng cục Thống kê
Ngoài sản lượng lúa gạo, tỉnh An Nhìn chung, lũ có xu hướng thấp
Giang còn là vùng trọng điểm sản xuất cộng với tác động của biến đổi khí hậu,
thủy sản nước ngọt như cá tra, cá ba sa, đã ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Tuy nhiên, ngành nông nghiệp đã tỏ ra
cá diêu hồng,... do có lợi thế về nguồn
thích nghi, năng động chuyển đổi cơ cấu
nước và diện tích mặt nước khá lớn, nên sản xuất, đã mang lại hiệu quả tốt. Cụ
có sản lượng thủy sản lớn, đóng góp giá thể về diện tích đất trồng lúa, sản lượng
trị kim ngạch cao. lúa, sản lượng thủy sản luôn tăng.
95
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
2.2.3. Tác động tiêu cực khi lũ có Qua hình 3. Biểu đồ lượng phù sa
xu hướng xuống thấp trung bình đo được tại Châu Đốc, cho
Tỉnh An Giang sẽ chịu nhiều ảnh thấy lượng phù sa chảy vào sông Hậu ở
hưởng do lũ xuống thấp, sẽ đe dọa mùa khô và mùa mưa đang theo hướng
nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp giảm dần. Vào mùa mưa lượng phù sa
của Tỉnh, nghiêm trọng nhất là lượng
từ 9,3 triệu tấn năm 2009 xuống còn 4,8
phù sa sẽ giảm mạnh, đất đai bạc màu,
diện tích đất bị nhiễm phèn ngày càng triệu tấn năm 2015, vào mùa khô lượng
tăng, đa dạng sinh học giảm mạnh, phù sa từ 3,2 triệu tấn năm 2009 xuống
nhiều bệnh dịch mới xuất hiện. còn 1,6 triệu tấn năm 2015.
Hình 3. Biểu đồ lượng phù sa trung bình đo được tại Châu Đốc
Hình 4. Biểu đồ lượng phù sa trung bình đo được tại Tân Châu
Qua hình 4, lượng phù sa trung bình Làm tăng chi phí sản xuất nông
đo được tại Tân Châu, cho thấy lượng nghiệp, tăng giá sản phẩm, giảm năng
phù sa chảy vào sông Tiền vào mùa khô, suất. Nguyên nhân do độ phì nhiêu,
và mùa mưa đang theo hướng giảm dần. màu mỡ của đất giảm nhiều nên người
Vào mùa mưa lượng phù sa từ 82,8 triệu nông dân phải bù đắp dinh dưỡng cho
tấn năm 2009 xuống còn 34,8 triệu tấn cây lúa bằng cách bón nhiều phân, phun
năm 2015, vào mùa khô lượng phù sa từ nhiều thuốc, chi phí lao động cũng tăng
31,4 triệu tấn năm 2009 xuống còn 12,1 cao, làm cho giá sản phẩm tăng cao
triệu tấn năm 2015. khó cạnh tranh với thị trường, mặt khác
Qua biểu đồ hình 2, hình 3, ta chất lượng sản phẩm kém, năng suất lại
thấy lượng phù sa đang giảm trên sông không cao.
Cửu Long, điều này sẽ tác động tiêu Qua khảo sát so sánh chi phí sản
cực đến sản xuất nông nghiệp của tỉnh xuất vụ lúa Đông xuân 2014 - 2015 với
An Giang. lúa Đông xuân 2015 - 2016.
96
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
Bảng 3. So sánh chi phí sản xuất giữa 2 vụ Đông xuân 2014 - 2015 và Đông xuân 2015 - 2016
Đông xuân Đông xuân
Các yếu tố % Tăng
2014 - 2015 (đồng) 2015 - 2016 (đồng)
Chi phí vật chất/1 ha (Giống, làm
22.074.647 22.256.921 0,83
đất, thuốc, phân bón...)
Chi phí lao động 4.506.076 4.645.979 3,1
Tổng chi phí cho 1 ha 26.580.722 26.902.900 1,21
Năng suất 7,747 7,204 -7,01
[Nguồn: Báo cáo điều tra chi phí sản xuất vụ Đông xuân 2015 - 2016 trên địa bàn tỉnh An Giang]
Qua bảng 4, so sánh chi phí sản Ngoài ra, lũ xuống thấp còn tác động
xuất vụ lúa vụ Đông xuân 2014 - 2015 tiêu cực đến nguồn lợi thủy sản tự nhiên.
với lúa vụ Đông xuân 2015-2016. Ta Tỉnh An Giang nằm ở hạ lưu sông Mê
thấy chi phí vật chất cho 1 ha đã tăng Kông, là tỉnh đầu nguồn của vùng đồng
0,8%, chi phí cho lao động tăng 3,1%, bằng sông Cửu Long có hệ thống sông
tổng chi phí cho 1 ha tăng 1,21%, ngược ngòi, kênh mương chằng chịt. Vào mùa
lại năng suất giảm 7,01%. Điều này, có lũ, toàn tỉnh có khoảng 70 - 80% diện tích
thể hiểu đất sản xuất nông nghiệp đã bị ngập nước, đây là điều kiện thuận lợi
bạc màu, cần nhiều phân bón để tăng cho các loài thủy sản sinh sống và phát
dinh dưỡng, lượng thuốc bảo vệ thực triển. Nguồn lợi thủy sản ở đây rất phong
vật cũng tăng cao, và tăng chi phí lao phú (có khoảng 140 loài cá), được bổ sung
động. Kết quả cho thấy lượng phù sa ít từ thượng nguồn sông Mê Kông và biển
đã tác động đến hoạt động sản xuất nông Hồ thuộc Campuchia vào mùa lũ hàng
nghiệp, phá hoại cân bằng sinh thái, gây năm. Những năm gần đây, sản lượng thủy
ô nhiễm môi trường, cản trở sự phát sản giảm đáng kể (năm 2002 là 79.000
triển bền vững. tấn, năm 2004 chỉ còn 58.000 tấn).
Bảng 4. Sản lượng khai thác thủy sản tự nhiên của An Giang
Sản lượng: Tấn
2010 2011 2012 2013 2014 2015
An Giang 37.209,0 40.183,0 38.486,0 33.700,0 34.689,0 21.513,0
[Nguồn: Tổng cục thống kê]
Nguyên nhân gây giảm sút nguồn 2.3. Một số giải pháp định hướng
lợi thủy sản tự nhiên chính là do hoạt phát triển bền vững nông nghiệp tỉnh
động của con người, việc khai thác với An Giang trong giai đoạn tới
cường độ cao và mang tính chất hủy Thứ nhất, giải pháp thị trường:
diệt hàng loạt, hiện tượng phá hoại Cần tăng cường công tác xúc tiến mời
rừng đầu nguồn, đắp đập ngăn sông và gọi đầu tư tham gia trực tiếp liên kết và
tiêu thụ sản phẩm chủ lực và sản phẩm
xây dựng các hồ chứa ở thượng nguồn,
tiềm năng của tỉnh như lúa gạo, thủy
ảnh hưởng của các biện pháp thủy lợi sản, rau màu, cây ăn quả làm cơ sở cho
như bao đê chống lũ, môi trường nước việc đầu tư, triển khai các hoạt động
bị ô nhiễm... đã làm suy giảm đáng kể thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát
nguồn lợi thủy sản. triển ổn định.
97
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
Thứ hai, giải pháp quy hoạch và nước. Có thể tận dụng rơm rạ sau thu
chuyển đổi sản xuất: Do sự thay đổi hoạch lúa vào trồng nấm rơm nhằm tăng
nhanh chóng của điều kiện tự nhiên, cần thu nhập cho người dân.
rà soát, cập nhật và điều chỉnh các quy Ứng dụng công nghệ sinh học, cây
hoạch, kế hoạch của ngành theo yêu cầu trồng biến đổi gen để sản xuất đại trà
của thực tế, thị trường như các vùng các sản phẩm chủ lực như lúa, ngô các
sản xuất chuyên canh, các vùng sản loại cây trồng có giá trị kinh tế, cho năng
xuất ứng dụng công nghệ cao, các mô suất cao, kháng sâu bệnh tốt, chịu mặn,
hình sản xuất phù hợp với điều kiện lũ chịu phèn. Phát triển nhân rộng mô hình
thấp như hiện nay. Luân canh các loại sản xuất theo hướng an toàn như 3G3T,
rau màu phù hợp, có giá trị cao trên thị
1P5G, mô hình lúa-tôm, ruống lúa bờ
trường trên đất trồng lúa, nhất là vụ Hè
hoa, nhằm thu hút thiên địch diệt trừ sâu
thu thường xảy ra tình trạng khô hạn
hại, giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật,
đầu vụ và mưa bão cuối vụ. Chuyển đổi
giảm khí CO2, giảm chi phí sản xuất và
mô hình canh tác từ 3 vụ lúa sang 2 lúa
bảo vệ môi trường sinh thái.
1 màu.
Thứ năm, giải pháp vận dụng các
Thứ ba, giải pháp về công trình:
chính sách để thúc đẩy sản xuất: Nhằm
Trong xu hướng lũ thấp xuất hiện nhiều
đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm chủ
hơn thì giải pháp đầu tư hạ tầng công
lực và tiềm năng của tỉnh theo hướng
trình thủy lợi là cần thiết, tăng cường
an toàn thông qua việc thực hiện lồng
công tác phối hợp các cơ quan có liên
ghép chương trình, dự án triển khai cụ
quan để dự báo và cảnh báo sớm về thời
tiết, khí hậu, diễn biến của lũ để có kế thể trên cơ sở vận dụng các chính sách
hoạch ứng phó kịp thời. Chủ động có hiện có của trung ương và địa phương
kế hoạch và triển khai thi công các công như liên kết sản xuất, tiêu thụ, xây dựng
trình thủy lợi phục vụ tưới tiêu cho khu cánh đồng mẫu lớn nhằm hình thành
vực đồng bằng và cả vùng cao, tăng chuỗi giá trị liên kết giữa nông dân, các
cường phối hợp với các tỉnh trong vùng tổ chức đại diện nông dân (hợp tác xã),
tứ giác Long Xuyên để có sự thống nhất doanh nghiệp theo hướng nâng cao giá
trong việc chia sẽ nguồn nước trong khu trị nông sản, giảm chi phí sản xuất, bảo
vực góp phần phát triển hài hòa cho cả vệ môi trường và phát triển bền vững.
vùng đồng bằng sông Cửu Long. Triển khai thực hiện các chính sách thí
Thứ tư, giải pháp ứng dụng khoa điểm như kế hoạch gói kỹ thuật - tài
học công nghệ: Ứng dụng biện pháp chính - thị trường cho sản phẩm rau màu
canh tác giảm phát thải khí nhà kính như an toàn.
không đốt rơm rạ trên đồng, kết hợp bón Khuyến khích các tổ chức, cá nhân
phân cân đối và sử dụng nước ở mức tham gia liên kết áp dụng các tiêu chuẩn
hợp lý. Điều này sẽ làm giảm đáng kể thực hành sản xuất tốt (GAP), hữu cơ
lượng khí CO2 thải ra sau khí đốt, giảm và các tiêu chuẩn theo hướng an toàn,
lượng khí N2O phát thải ra không khí, và nhằm khai thác có hiệu quả tài nguyên
lượng CH4 phát sinh khi sử dụng nhiều đất, nước, bảo tồn đa dạng sinh học.
98
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
- Nghiên cứu
3. Kết luận rõ rệt. Làm giảm hàm lượng phù sa dẫn
Tỉnh An Giang có hơn 2 triệu dân đến việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật,
với diện tích đất trồng lúa khoảng 460 phân bón ngày càng nhiều, năng suất
ngàn ha. Đa số người dân sống phụ thuộc cây trồng giảm, chi phí cho nông nghiệp
vào các hoạt động nông nghiệp bao gồm tăng cao, đất ngày càng bạc màu.
trồng lúa và nuôi trồng thủy sản. Do sự Qua nghiên cứu chúng ta thấy,
biến đổi khí hậu và lũ có xu hướng xuống tác động lớn của sự thay đổi lũ đã ảnh
thấp đã ảnh hưởng trực hoặc giáp tiếp hướng đến sinh kế của người nông dân,
đến hoạt động nông nghiệp của người lợi nhuận từ sản xuất nông nghiệp đã
dân, đây là một thách lớn đối với người bị giảm mạnh, canh tác lúa gặp nhiều
dân tỉnh An Giang.Lũ gây ra những thiệt rủi ro, vì thế nông dân phải chủ động
đáng kể cho người dân, nhưng nó cũng chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Nhìn
góp phần làm phát triển kinh tế xã hội chung, sản xuất nông nghiệp trong điều
như tạo ra sinh kế cho người dân địa kiện biến đổi khí hậu, xu hướng có lũ
phương, thực tế lũ đã đem về lượng thấp sẽ tác động mạnh mẽ đến nông dân,
thủy sản lớn và phù sa cho vùng. Phù buộc họ phải thích ứng để có thể phát
sa giàu khoáng chất có tiềm năng trong triển bền vững.
việc cung cấp dinh dưỡng cho đất, cây
trồng, nguồn dinh dưỡng cho thủy sản
TÀI LIỆU THAM KHẢO
trong suốt mùa lũ. Tuy nhiên, do sự biến
[1]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển
đổi khí hậu, sự phát triển của thủy điện, Nông thôn (2017). Báo cáo tình hình sạt lở
ảnh hưởng của mực nước biển dâng là bờ sông Vàm Nao, huyện Chợ Mới, tỉnh An
động lực chính tác động đến lưu lượng Giang. An Giang.
dòng chảy và khả năng bồi lắng phù sa [2]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển
tại đồng bằng sông Cửu Long, cũng như Nông thôn (2016). Báo cáo đánh giá xã
tỉnh An Giang.Kết quả nghiên cứu cho hội vùng Dự án chống khí hậu tổng hợp
thấy chế độ thủy văn, cụ thể là tần suất và sinh kế bền vững đồng bằng sông Cửu
Long. Hà Nội.
và lưu lượng nước qua 2 trạm Tân Châu
và Châu Đốc trên sông Cửu Long một
vài năm gần đây trong mùa lũ giảm sút
BBT nhận bài: Ngày 1/5/2017; Phản biện xong: Ngày 25/5/2017
99
Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 16 - năm 2017
nguon tai.lieu . vn