Phật giáo Việt Nam và chữ “Vạn”

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± 



HÀ THÚC MINH (*)

PHҰT GIÁO VIӊT NAM VÀ CHӲ “VҤN”
Tóm tҳt: Bi͋u t˱ͫng
âm Hán Vi͏t ÿ͕c là “V̩n”) là m͡t bi͋u t˱ͫng
có ͧ nhi͉u tôn giáo trên th͇ giͣi, cNJng nh˱ ͧ Vi͏t Nam. Tͳ tr˱ͣc ÿ͇n nay
ÿã có nhi͉u ki͇n gi̫i v͉ bi͋u t˱ͫng này nh˱ng ch˱a có s͹ th͙ng nh̭t. Bài
vi͇t này góp ph̯n làm rõ h˯n l͓ch s͵ ra ÿͥi và ý nghƭa cͯa chͷ “V̩n”
trong Ph̵t giáo nói chung và trong Ph̵t giáo Vi͏t Nam nói riêng.

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ



Tӯ khóa: Ph̵t giáo, Ph̵t giáo Vi͏t Nam, chͷ V̩n, Svastika.
Chùa chiӅn ӣ ViӋt Nam tӯ Bҳc chí Nam, tӯ xѭa ÿӃn nay ÿâu ÿâu cNJng có
biӇu tѭӧng . Âm Hán ViӋt gӑi ÿó là chӳ “Vҥn”, Trung Quӕc ÿӑc là “Wan”
( ) Nhұt Bҧn cNJng ÿӑc là “Manji” (
). Gӑi là “chӳ” nhѭng thӵc ra
không phҧi là “chӳ” mà là mӝt “biӇu tѭӧng”. TiӃng Anh gӑi biӇu tѭӧng này là
“Swastika”(1), có nguӗn gӕc tӯ tiӃng Sanskrit là “Svastika”(2) nghƭa là “cái tӕt
cNJng chӍ là biӇu tѭӧng tӯ
ÿҽp tӗn tҥi”(3). CNJng có ý kiӃn cho rҵng, biӇu tѭӧng
chӳ “Thұp”
ӣ Hy Lҥp kéo dài thành mӝt góc cùng hѭӟng vӅ bên phҧi(4).

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ǭȨȓ
ǭȨȓ
ǭȨȓ
ǭȨȓ



ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

з
ˈз
з
з

⋩

Thӵc ra, biӇu tѭӧng
không phҧi chӍ có ӣ Phұt giáo hay ӣ mӝt vài tôn giáo
khác nhѭ Bà La Môn giáo, Ҩn Ĉӝ giáo, Jaina giáo, Cao Ĉài giáo,v.v… Khҧo cә
hӑc còn phát hiӋn biӇu tѭӧng này xuҩt hiӋn muӝn nhҩt là ӣ thӡi ÿҥi ÿӗ ÿá mӟi(5)
ӣ nhiӅu nӅn văn hóa khác nhau nhѭ Ҩn Ĉӝ, Ba Tѭ, Slave, Hy Lҥp… Ӣ ViӋt Nam,
biӇu tѭӧng này thѭӡng thҩy ӣ trang phөc ngѭӡi Tày cùng vӟi hình tѭӧng Mһt
Trӡi, chim muông, cӓ cây, hoa lá.

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ

Tӯ chӛ biӇu tѭӧng này xuҩt hiӋn rҩt sӟm và ӣ khҳp mӑi nѫi nhѭ vұy, cho nên
có nhà nghiên cӭu cho rҵng, ÿó chӍ là biӇu tѭӧng ÿѫn giҧn ÿѭӧc hình thành tӯ
tұp quán ÿan lát cӫa con ngѭӡi cә xѭa. Nhӳng nhành cây ÿѭӧc ÿan chéo vào
nhau ÿӇ làm thành nhӳng vұt dөng hҵng ngày là tiӅn ÿӅ ra ÿӡi cӫa biӇu tѭӧng
này. CNJng có giҧ thuyӃt cho rҵng, sӣ dƭ có biӇu tѭӧng
là do ngѭӡi nguyên
thӫy trong quá trình tҥo ra lӱa ÿã nghƭ ra. Lӱa ÿѭӧc tôn thӡ thì hình tѭӧng cӫa nó
cNJng ÿѭӧc xem là linh thiêng. Ngoài ra, biӇu tѭӧng này còn ÿѭӧc xem là hình
ҧnh cӫa Mһt Trӡi hoһc cӫa nѭӟc… NӃu vұy, biӇu tѭӧng
bҳt nguӗn tӯ lao
ÿӝng bình thѭӡng hҵng ngày cӫa con ngѭӡi. Ӣ Ҩn Ĉӝ, biӇu tѭӧng Swastika có
mһt khҳp mӑi nѫi trong ÿӡi sӕng cӫa ngѭӡi dân tӯ trang trí nhà cӱa ÿӃn các nghi
lӉ cѭӟi xin. Nhѭng chính nó lҥi trӣ thành biӇu tѭӧng linh thiêng, ÿѭӧc xem nhѭ
là mӝt trong 108 phù hiӋu cӫa thҫn sáng tҥo Visnu, là tѭӧng trѭng cho Mһt Trӡi

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

*

Nhà Nghiên cӭu, Thành phӕ Hӗ Chí Minh.

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   



và lӱa không thӇ thiӃu cho cuӝc sӕng. Swastika ngày xѭa, ӣ bӕn góc còn có bӕn
chҩm nhӓ. Phҧi chăng bӕn chҩm nhӓ dùng ÿӇ tѭӧng trѭng cho nhӳng gì dù lӟn
hay nhӓ ÿӃn ÿâu cNJng không ra ngoài Swastika? Khҧo cә hӑc Trung Quӕc cNJng
tìm thҩy ӣ thѭӧng du sông Hoàng Hà (tӍnh Thanh Hҧi ngày nay) thuӝc văn hóa
Mã Gia Quұt cuӕi thӡi kǤ ÿӗ ÿá mӟi (3300 - 2050 trѭӟc Công nguyên), hѫn 150
phù hiӋu, trong ÿó có phù hiӋu
. Ngѭӡi ta cho rҵng, ÿó chӍ là ký hiӋu dùng ÿӇ
ghi chép sӵ viӋc hҵng ngày, không phҧi là biӇu tѭӧng tín ngѭӥng.

⋵
⋵
⋵
⋵

Có vҿ lãng mҥn hѫn, Solomon Reinach không nhìn dѭӟi ÿҩt mà nhìn lên trӡi.
Theo ông,
là hình tѭӧng cӫa con chim ÿang bay ÿѭӧc cách ÿiӋu (oiseau
stylisé). Carle Sagan trong tác phҭm Sao Ch͝i (Comet, 1985) lҥi vѭѫn xa hѫn khi
cho rҵng, ÿó là hình tѭӧng cӫa sao chәi ÿang vұn ÿӝng trong vNJ trө bao la.
Nhӳng biӇu tѭӧng nhѭ “Bánh xe Mһt Trӡi” hay “Thái cӵc”(6) ӣ Trung Quӕc
ÿѭӧc xem nhѭ mô phӓng hình dҥng vұn hành cӫa các tinh vân, có lӁ cNJng ÿѭӧc
giҧi thích theo xu hѭӟng ÿó.

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ

Nhѭ vұy, phҧi chăng biӇu tѭӧng
xuҩt hiӋn ngүu nhiên, phә biӃn ӣ khҳp
mӑi nѫi? Không phҧi ai cNJng ÿӗng tình vӟi kiӃn giҧi này, cho nên vүn có ngѭӡi
tiӃp tөc ÿi tìm nguӗn gӕc xuҩt xӭ cӫa nó. “Swastika” có nguӗn gӕc tӯ tiӃng
Sanskrit là ÿiӅu không ai có thӇ phӫ nhұn ÿѭӧc. Vұy có thӇ tӯ tiӃng Sanskrit lҫn
ra ÿѭӧc dҩu vӃt ban ÿҫu cӫa nó?

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

Trong các bӝ sӱ thi Ramayana và Mahabharata cách ÿây hѫn bӕn nghìn năm ӣ
Ҩn Ĉӝ ÿã ÿӅ cұp ÿӃn “Swastika”. Bà La Môn giáo (Brahmanism) xem ÿó là biӇu
tѭӧng cӫa ánh sáng, sáng hѫn cҧ Mһt Trӡi và cNJng rҩt thiêng liêng, có thӇ phù hӝ
cho con ngѭӡi. Phұt giáo xuҩt hiӋn sau ÿó (thӃ kӹ VI trѭӟc Công nguyên), tuy phӫ
ÿӏnh Bà La Môn giáo ӣ nhiӅu mһt, nhѭng lҥi kӃ thӯa biӇu tѭӧng Swastika. Phұt
giáo xem ÿó là biӇu tѭӧng cӫa lӱa, lӱa có thӇ ÿӕt cháy mӑi thӭ trên ÿӡi. Trí tuӋ
cNJng có sӭc mҥnh nhѭ lӱa, cho nên gӑi là “trí hӓa” “
”. Lӱa còn thiêu cháy
mӑi phiӅn não. Vào thӡi kǤ ĈӃ chӃ Maurya (321 - 185 trѭӟc Công nguyên), biӇu
tѭӧng
cӫa Phұt giáo Ҩn Ĉӝ rҩt ÿѭӧc xem trӑng và phә biӃn khҳp mӑi nѫi. Chùa,
tháp ӣ vѭӡn Lӝc UyӇn do vua Asoka xây dӵng vүn còn lѭu giӳ nhiӅu biӇu tѭӧng
. NhiӅu kinh ÿiӇn Phұt giáo Ҩn Ĉӝ nhѭ Kim C˱˯ng bát nhã, Tr˱ͥng A Hàm,
Th̵p ÿ͓a kinh lu̵n,… ÿӅu ghi chép vӅ biӇu tѭӧng này. Nhѭ vұy, biӇu tѭӧng
Swastika ÿã có tӯ lâu và cNJng ÿã trӣ thành biӇu tѭӧng quan trӑng cӫa Phұt giáo,
ÿӃn nӛi thiên hҥ tѭӣng nhѭ biӇu tѭӧng này ( chӍ có ӣ Phұt giáo.
⚛Ც

⋵
⋵
⋵
⋵

⋵
⋵
⋵
⋵

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ



Sanskrit là ngôn ngӳ cӫa ngѭӡi Aryan và cNJng là ngôn ngӳ quan trӑng dùng
ÿӇ ghi chép kinh ÿiӇn Phұt giáo. Sanskrit là ngôn ngӳ chӫ yӃu trong hӋ thӕng
ngôn ngӳ Ҩn - Âu (Indo - European), bao gӗm 400 ngôn ngӳ có cùng mӝt nguӗn
gӕc, trҧi dài tӯ Ҩn Ĉӝ ÿӃn Tây Âu, tӯ Ĉӏa Trung Hҧi ÿӃn Bҳc Âu. Nhánh lӟn

62

+j 7K~F 0LQK 3KɪW JLiR 9LʄW 1DP Yj FKͯ ³9ɞQ´



nhҩt trong hӋ thӕng ngôn ngӳ này là Ҩn - Iran, ngôn ngӳ chính là Sanskrit.
Ngѭӡi Aryan tӯ vùng Iran tràn xuӕng thôn tính Ҩn Ĉӝ. BiӇu tѭӧng
ÿѭӧc tìm
thҩy rҩt sӟm trên nhӳng ÿӗ gӕm ӣ Iran, nѫi mà nӅn văn hóa ӣ ÿó ÿã xuҩt hiӋn
3.000 năm trѭӟc văn minh Ai Cұp. Có lӁ không phҧi ngүu nhiên mà Hégel lҥi
ÿѭӧc
cho rҵng, lӏch sӱ loài ngѭӡi bҳt ÿҫu tӯ Iran(7). Cho nên, nӃu biӇu tѭӧng
xem là cӫa ngѭӡi Aryan cNJng không phҧi là quá ÿáng. Vѭѫng Tích Xѭѫng trong
Kh̫o cͱu ngu͛n g͙c chͷ
còn vӁ cҧ sѫ ÿӗ vӅ hành trình này nhѭ sau: Ĉҫu tiên
là tӯ TiӇu Á TӃ Á thuӝc Aryan, truyӅn vӅ hѭӟng nam tӯ Ba Tѭ - Ҩn Ĉӝ - Trung
Quӕc - Nhұt Bҧn; hѭӟng tây sang Âu Châu - Hy Lҥp - Ý - Ĉӭc - Pháp - Ĉan
Mҥch - Na Uy - Thөy ĈiӇn - Anh; sau ÿó là Châu Phi - Châu Mӻ - Châu Úc.

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

⋵
⋵
⋵
⋵

Tuy nhiên, ý nghƭa biӇu tѭӧng chӳ
cӫa Phұt giáo Ҩn Ĉӝ ҧnh hѭӣng nhiӅu
nhҩt ÿӃn văn hóa các nѭӟc Phѭѫng Ĉông nhѭ Trung Quӕc, ViӋt Nam, Nhұt Bҧn,
TriӅu Tiên,v.v… Phұt giáo Ҩn Ĉӝ truyӅn sang Tây Tҥng gһp phҧi sӵ chӕng ÿӕi
cӫa “Bҧn giáo” (
), tín ngѭӥng bҧn ÿӏa cӫa khu vӵc này. Bҧn giáo (Bön faith)
Tây Tҥng cNJng có biӇu tѭӧng
ÿѭӧc gӑi là “Gyung drung”, nghƭa là “vƭnh

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ

ᮉᵜ

hҵng, bҩt biӃn”. Sau khi Phұt giáo và Bҧn giáo thӕng nhҩt, biӇu tѭӧng
ÿѭӧc thӕng nhҩt sӱ dөng (quay vӅ bên trái).

cNJng

Phұt giáo Ҩn Ĉӝ và biӇu tѭӧng “Swastika” truyӅn bá sang Trung Quӕc lúc
ÿҫu chѭa có tên gӑi, cNJng nhѭ chѭa có ý nghƭa rõ ràng. Cѭu Ma La Thұp
(Kumarajiva, 344 - 413) và HuyӅn Trang dӏch “Swastika” là “Ĉӭc” ( ). Bӗ ĈӅ
Lѭu Chi (Bodhiruci)(8) dӏch là “Vҥn”. TuӋ UyӇn trong Hoa Nghiêm âm nghƭa (
) nhұn xét: “ vӕn không phҧi là chӳ Hán. Trѭӡng Thӑ năm thӭ hai ÿӡi
Chu (693), (Võ Tҳc Thiên) ban hành quy ÿӏnh gӑi ÿây là chӳ “Vҥn”, nghƭa cӫa
nó là kӃt tinh cӫa năng lӵc trí tuӋ (Vҥn) và ÿӭc hҥnh trong trӡi ÿҩt” ( bҧn phi
Hán tӵ, Chu Trѭӡng Thӑ nhӏ niên quyӅn chӃ thӱ văn âm chi vi Vҥn, vӏ cát tѭӡng
Vҥn ÿӭc chi sӣ tұp dã

ॾ

ᗧ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

⋵
⋵
з
⋵
⋵
зࢅ ਹᬳз Ѫѻ᮷ ↔ࡦ ᵳᒤҼ ሯ⒟ઘ ˈᆇ≹♾ ᵜ⋵
⋵

ѹѕ

). Do ÿó, tӯ ÿӡi Ĉѭӡng vӅ sau,
luôn ÿѭӧc ÿӑc là “Vҥn” ( ) vӟi ý
nghƭa tӕt ÿҽp, may mҳn. Tuy nhiên, cNJng có ý kiӃn phҧn bác ÿiӅu ÿó. Bӣi vì, tra
cӭu kƭ trong Tân Ĉ˱ͥng th˱, C͹u Ĉ˱ͥng th˱, mөc Võ H̵u b̫n k͑ không thҩy
ghi chép ÿiӅu này. Ӣ bҧn tҩu lên Võ Tҳc Thiên ÿӅ nghӏ sӱa ÿәi cách viӃt 12 chӳ
Hán cNJng không thҩy nói ÿӃn chӳ “Vҥn”. Trong Hoa Nghiêm kinh âm nghƭa,
quy͋n Th˱ͫng cӫa HuӋ UyӇn, sau biӇu tѭӧng
không thҩy ghi chép nhӳng chӳ
nhѭ ÿã nói ӣ trên. Hѫn nӳa, trong kinh tӏch Phұt giáo thӡi Nam - Bҳc triӅu nhѭ
Th̵p ÿ͓a kinh lu̵n, Ĉ̩i tát già ni can t͵ sͧ thuy͇t kinh hay ӣ tѭӧng ÿá thӡi
Lѭѫng (513) cNJng ÿã dùng chӳ “Vҥn” ( ) ÿӇ thay thӃ cho biӇu tѭӧng
. Do ÿó,

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

63

з
з
з
з

ҏ ◦ᡰѻᗧ

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   



ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

theo Vѭѫng Tích Xѭѫng, biӇu tѭӧng
âm ÿӑc là “Vҥn”(9).

không phҧi tӯ ÿӡi Ĉѭӡng mӟi quy ÿӏnh

Kinh tӏch Phұt giáo nhѭ Ĉ̩i Thͳa nghƭa ch˱˯ng, Hoa Nghiêm kinh (Tân
d͓ch Hoa Nghiêm kinh)(10), Lăng Nghiêm kinh, T͙ng cao tăng truy͏n, Trang
Nghiêm kinh… ÿӅu ghi chép biӇu tѭӧng
vӟi ý nghƭa tӕt lành nhѭ: thanh tӏnh,
trang nghiêm, tӯ bi, trí tuӋ, công ÿӭc viên mãn,v.v… Theo Ph̵t Quang ÿ̩i tͳ
ÿi͋n, trong Hoa Nghiêm kinh có 17 chӛ ghi chép vӅ biӇu tѭӧng , ÿӕi chiӃu vӟi
tiӃng Sanskrit có thӇ chia thành 4 loҥi:

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

⋵
⋵
⋵
⋵

1) Srivas, Hoa Nghiêm kinh, quyӇn 48 chép: “Trѭӟc ngӵc cӫa Nhѭ Lai có
biӇu hiӋn tѭӟng mҥo phi phàm hình
, có nghƭa là cát tѭӡng nhѭ bӇ cҧ, mây
trӡi (Nhѭ Lai hung ӭc hӳu ÿҥi nhân tѭӟng hình nhѭ
danh cát tѭӡng hҧi vân,

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

⋵
⋵
⋵
⋵

).

Ӂ ⎧ࢅਹ਽ ॽ ྲᖒ‫ ؘ‬Ӫབྷᴹ ღဘᶕྲ

2) Nandyavarta, Hoa Nghiêm kinh, quyӇn 27 chép: “Quay vӅ bên phҧi, sáng
sӫa khҳp nѫi, chӳ
nghiêm chӍnh, ÿҽp ÿӁ (KǤ phát hӳu tuyӅn, quang minh
tӵ nghiêm sӭc

 ƀ ѕ ᆇॽ⌭ ⏖᰾‫ ݹ‬᯻ਣਁަ

⋵
⋵
⋵
⋵

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

nhuұn trҥch,

3) Svastika, Hoa Nghiêm kinh, quyӇn 27 chép: “Cҫu mong hӃt thҧy chúng
sinh tӓa sáng nhѭ, chӳ này quay vӅ bên phҧi” (NguyӋn nhҩt thiӃt chúng sinh ÿҳc
nhѭ phát, loa văn hӳu tuyӅn phát,
 ਁ᯻ਣ ᮷ᛚ ਁྲᗇ пՇ࠷ аᝯ

4) Pumaghata, Hoa Nghiêm kinh, quyӇn 27 chép: “Cҫu mong chúng sinh
nhѭ hình chuyӇn luân này, biӇu hiӋn viên mãn và quay vӅ bên phҧi. Cҫu mong
hӃt thҧy chúng sinh giӕng nhѭ hoa sen nhѭ hѭӟng quay cӫa chӳ
(NguyӋn nhҩt
thiӃt chúng sinh ÿҳc luân tѭӟng chӍ chӍ tiӃt viên mãn hӵu hѭӟng hӳu tuyӅn,
nguyӋn nhҩt thiӃt chúng sinh ÿҳc nhѭ liên hoa tӵ
tuyӅn chӍ, (

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

Ẏᗇ пՇ࠷аᝯ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

 ᤷ ᯻ᆇॽ ᇑዒྲ ᗇпՇ࠷ аᝯ ᯻ਣੁ ৸┑ഝ ᆢᤷᤷ‫ؘ‬

Tuy trong Hoa Nghiêm kinh, biӇu tѭӧng có 4 âm khác nhau, nhѭng hҫu nhѭ
ngѭӡi ta chӍ nói ÿӃn mӛi “Swastika” mà thôi. Tuy nhiên, tҩt cҧ ÿӅu tѭӧng
trѭng cho may mҳn, tӕt ÿҽp, mҥnh mӁ, ÿӭc hҥnh,… và thӕng nhҩt hѭӟng
quay vӅ bên phҧi.
Thӵc ra cNJng khó thӕng nhҩt biӇu tѭӧng “Swastika” nên quay vӅ hѭӟng nào.
BiӇu tѭӧng này có tӯ lâu trѭӟc khi Phұt giáo xuҩt hiӋn và cNJng không thӕng nhҩt
hѭӟng quay. Ngay ÿӃn thӃ nào gӑi là “phҧi” thӃ nào gӑi là “trái” cNJng không
giӕng nhau. Ph̵t Quang ÿ̩i tͳ ÿi͋n cho rҵng, “trái” hay “phҧi” là căn cӭ vào
chӫ thӇ nhұn thӭc, tùy theo vӏ trí (lұp trѭӡng chi sai dӏ) cӫa chӫ thӇ nhұn thӭc ÿӇ
xác ÿӏnh “trái” hay “phҧi”. Có ý kiӃn ngѭӧc lҥi cho rҵng, “trái” hay “phҧi” là căn
cӭ vào tѭӧng Phұt, nӃu căn cӭ vào “lұp trѭӡng” cӫa ngѭӡi quan sát thì sӁ phát

64

+j 7K~F 0LQK 3KɪW JLiR 9LʄW 1DP Yj FKͯ ³9ɞQ´



sinh tùy tiӋn, lӝn xӝn. Ngay ӣ ÿiӇn tӏch Phұt giáo, biӇu tѭӧng chӳ “Vҥn” quay
trái, quay phҧi không thӕng nhҩt. Cho nên, HuӋ Lâm ÿӡi Ĉѭӡng trong Nh̭t thi͇t
kinh âm nghƭa (
) ÿӅ nghӏ thӕng nhҩt biӇu tѭӧng chӳ “Vҥn” theo
chiӅu quay bên phҧi ( )(11). NӃu thӕng nhҩt theo hѭӟng này, thì chӳ “Thұp
ngoһc” cӫa Ĉӭc Quӕc Xã lҥi theo hѭӟng quay ngѭӧc lҥi. Hѫn nӳa, trөc cӫa nó
luôn nghiêng 45o chӭ không thҷng ÿӭng nhѭ “Swastika”. Nói ÿúng hѫn, ÿây
không phҧi là “biӇu tѭӧng” nhѭ “Swastika”, mà chӍ là kí hiӋu cӫa hai chӳ S (SS)
ÿѭӧc rút gӑn tӯ tên gӑi cӫa tә chӭc Ĉӭc Quӕc Xã “Schutzstaffel”, không liên
quan gì ÿӃn “Swastika”, hay chӳ “Vҥn” cҧ(12). Nhӳng gì ngѭӧc lҥi lӁ sӕng tӵ
nhiên cӫa con ngѭӡi, không sӟm thì muӝn cNJng sӁ bӏ ÿào thҧi.

⋵
⋵
⋵
⋵
ѹ෯࠷а

“Swastika” hay chӳ “Vҥn” tѭӧng trѭng cho thӡi gian và không gian. “Vҥn” là
tӯ chӍ sӕ lѭӧng xác ÿӏnh, nhѭng lҥi trӣ thành không xác ÿӏnh. Nói ÿúng hѫn, cái
vô hҥn nҵm trong cái hӳu hҥn, cái không xác ÿӏnh cNJng nҵm ngay trong cái xác
ÿӏnh. “Vҥn” là tѭӧng trѭng cho nhӳng gì vƭnh cӱu trong thӡi gian và vô hҥn
trong không gian. Phұt giáo Nhұt Bҧn cNJng giҧi thích chӳ “Vҥn” theo hai hѭӟng
quay cӫa nó. Hѭӟng quay vӅ “bên ngoài” (Omote manji):
tѭӧng trѭng cho

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

ÿӭc tính “nhân ái, tӯ bi”
trong Ura manji, gyako manji),
sagess, énergie).

amour,compassion). Hѭӟng quay vӅ bên
tѭӧng trѭng cho “trí tuӋ, năng lӵc”

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ
ᛢ᝸ őӱ 

ˈភᲪ 

࣋ဝ


BiӇu tѭӧng chӳ “Vҥn”, cho dù quay trái
hay quay phҧi , trong hay ngoài,
chӍ là hiӋn tѭӧng (dөng), có thӇ thay ÿәi, còn vӅ bҧn chҩt (thӇ) nói gì thì nói vүn
không thӇ thiӃu hai ÿӭc tính: ÿҥo ÿӭc và trí tuӋ.

ঀ
ঀ
ঀ
ঀ

ॽ
ॽ
ॽ
ॽ

Ӣ Trung Quӕc, cho dù Võ Tҳc Thiên là ngѭӡi ÿҫu tiên xem xét, chӑn âm,
nghƭa “Ĉӭc” hay là “Vҥn” ÿӇ trӣ thành chӳ Hán, thì ӣ ViӋt Nam, ngѭӡi ÿҫu tiên
xѭng ÿӃ (Lý Nam ĈӃ) là Lý Bí (Lý Bôn) vào năm Giáp Tý (544), ÿã ÿһt quӕc
hiӋu là Vҥn Xuân, niên hiӋu là Thiên Ĉӭc. Nghƭa là ÿã bao gӗm cҧ chӳ “Vҥn” và
chӳ “Ĉӭc”. NӃu ÿúng Võ Tҳc Thiên là ngѭӡi ÿҫu tiên quy ÿӏnh biӇu tѭӧng âm
là “Vҥn” (bao gӗm cҧ “Vҥn” và “Ĉӭc”), thì Lý Nam ĈӃ ÿã thӇ hiӋn ý nghƭa cӫa
biӇu tѭӧng chӳ “Vҥn” trong ÿҩu tranh dӵng nѭӟc và giӳ nѭӟc ӣ ViӋt Nam trѭӟc
ÿó hѫn 150 năm. Còn nӃu chӍ là quy “công” cho Võ Tҳc Thiên, thì “công” cӫa
Lý Bí cNJng ÿâu có kém?
Ai cNJng biӃt Lý Bí tӯ nhӓ ÿã ÿѭӧc ThiӅn sѭ Pháp Tә nuôi dѭӥng ӣ chùa Linh
Bҧo (Hoài Ĉӭc, Hà Nӝi ngày nay). Nhѭ vұy, Hoàng ÿӃ ÿҫu tiên cӫa nhà nѭӟc
ÿӝc lұp ÿã biӇu hiӋn sӵ thӕng nhҩt giӳa “Ĉҥo” và “Ĉӡi”. Nói cách khác, năng lӵc
trí tuӋ và ÿӭc hҥnh tӯ bi là ÿiӅu kiӋn không thӇ thiӃu ÿӇ hình thành nhà nѭӟc ÿӝc
lұp Vҥn Xuân cӫa dân tӝc ta.

65