Xem mẫu
- NG D NG
TH C TI N
Nh ng u tiên và Chi n l c
cho Giáo d c
- Nh ng u tiên và Chi n l c
cho Giáo d c
Nghiên c u c a Ngân hàng Th gi i
NGÂN HÀNG TH G I I
WASHINGTON, D.C.
- B n quy n 1995.
Ngân hàng Tái thi t và Phát tri n Qu c t /NGÂN HÀNG TH GI I
B n quy n thu c v tác gi
Xu t b n t i H p ch ng qu c Hoa K
In l n u tiên tháng 8/1995
Tuy n t p các n ph m ng d ng Th c ti n công b nh ng nghiên c u v
ho t ng c a Ngân hàng Th gi i nh ng khu v c và ngành khác nhau. Các n
ph m này c bi t t p trung c p nh ng ti n b ã t c và nh ng chính
sách c ng nh th c ti n có kh n ng thành công nh t trong vi c xoá ói gi m
nghèo các n c ang phát tri n.
Báo cáo này là n ph m nghiên c u do nhân viên c a Ngân hàng Th gi i
th c hi n, nh ng ánh giá ây không nh t thi t ph n ánh quan i m c a H i
ng Qu n tr Ngân hàng Th gi i hay các chính ph mà h i di n.
nh bìa: N sinh Fatehpur Sikri ( n ) c a ông Maurice Asseo.
Th vi n Qu c h i.
Nh ng u tiên và các chi n l c giáo d c: Nghiên c u c a ngân hàng Th gi i.
( ng d ng Th c ti n)
Bao g m c các tài li u tham kh o trong th m c. ISBN 0-8213-3311-9
1. Giáo d c - Các n c ang phát tri n. 2. Giáo d c - Các n c ang phát tri n -
Tài chính. 3. Giáo d c Ph thông C s - Các n c ang phát tri n. 4. Giáo d c
và Nhà n c - Các n c ang phát tri n. 5. Công b ng hoá trong giáo d c - Các
n c ang phát tri n. 6. Phát tri n kinh t - Hi u qu c a Giáo d c. I. Ngân hàng
Tái thi t và Phát tri n Qu c t . II Các n ph m: ng d ng Th c ti n
(Washington, D.C.)
LC 2605.P756 1995
370. 9172 4 -dc20 95- 1 8770
CIP
- M cl c
L I NÓI U. xi
L I C M N. xv
CÁC NH NGH A VÀ GHI CHÚ. xvii
TÓM T T. 1
PH N I KINH NGHI M VÀ NH NG NHI M V TR C M T. 19
1 Gíáo d c và phát tri n.
Giáo d c và t ng tr ng kinh t .
Các m i liên h v i th tr ng lao ng.
Xoá ói gi m nghèo.
Sinh và s c kho .
2 Nh ng thành t u và thách th c.
Ti p c n.
S công b ng.
Ch t l ng.
Ch m tr trong c i cách giáo d c.
Ph l c. S nghèo nàn c a các d li u v giáo d c.
3 Tài tr công c ng cho hi u qu và s công b ng.
Lý do c n có ngu n tài tr công c ng.
S phân b không h p lý gi a các c p giáo d c.
Phân b không h p lý trong t ng c p giáo d c.
Chi phí công c ng ch a công b ng.
Ti m n ng t ng hi u qu và s bình ng.
v
- vi
M CL C
Tài tr cho giáo d c.
4 Nâng cao ch t l ng.
Xác nh tiêu chu n.
H tr cho các u vào có. hi u qu .
Linh ho t trong cung c p các u vào.
PH N II: SÁU C I CÁCH THEN CH T
5 u tiên cao h n cho công tác giáo d c.
6 Vn k t qu .
S d ng k t qu i u hành và xác l p các u tiên công c ng.
nh ra các tiêu chu n và theo dõi vi c th c hi n.
7 u t công c ng t p trung vào giáo d c c b n.
Chính sách v già cho giáo d c công c ng.
S duy trì.
8 Quan tâm n s công b ng.
Các bi n pháp tài chính.
Các bi n pháp c bi t.
9 S tham gia c a các gia ình.
Qu n lý tr n g h c.
L a ch n tr ng h c.
R i ro.
10 Các c quan t qu n.
Các bi n pháp hành chính.
Các bi n pháp tài chính.
R i ro.
- vii
CÁC U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C
PH N III TH C HI N C I CÁCH.
11 B i c nh chính tr và xã h i c a quá trình chuy n i.
Ph l c. Các u tiên c i cách giáo d c Trung và ông Âu.
12 Ngân hàng Th gi i và giáo d c.
Quá trình phát tri n k t n m 1980.
H tr giáo d c c a Ngân hàng trong t ng lai.
TÀI LI U THAM KH O
B NG
1 Nh ng th thách trong ngành giáo d c và nh ng c i t .
1.1 T su t l i nhu n c a u t vào giáo d c theo vùng và c p giáo d c.
1.2 Các y u t u t vào giáo d c n , Pa-kis-tan.
2.1 Tr em tu i 6-11 không n tr ng, 1960-90 và d báo n m 2000 và
2015.
2.2 Các n c có t l tuy n sinh ti u h c chung d i 90%, 1990
3.1 Chi phí cho giáo d c t t c các c p theo ngu n tài tr , các n c ch n
l c, 1991.
3.2 Chi phí công c ng th ng xuyên cho giáo d c theo c p, 1990.
3.3 Chi phí công c ng cho m i h c sinh: giáo d c i h c nh là b i s c a
giáo d c ti u h c, 1980-1990.
3.4 H c sinh i h c theo thu nh p c a gia ình.
3.5 Phân b l i nhu n giáo d c ông Á 1985.
3.6 Chi phí c a Chính ph và các h gia ình cho giáo d c Ke-nia theo b c
giáo d c, 1992-1993.
5.1 T su t l i nhu n các ngành kinh t khác nhau.
6.1 Giáo d c b t bu c, t l tuy n sinh và h n tu i tuy n sinh t i thi u, các
n c ch n l c, 1990s.
7.1 T tr ng h c phí giáo d c i h c công trong n v chi phí ho t ng, các
n c ch n l c.
7.2 T tr ng chi phí cho phúc l i c a sinh viên trong ngân sách giáo d c trung
h c và i h c, ti u Sahara Châu Phi và Châu Á kho ng n m 1985.
- viii
M CL C
7.3 Kho n ti t ki m trong GNP nh gi m t l ông Á c chi cho giáo
d c.
9.1 Chi phí trung bình t ng i hi u qu c a tr ng công và tr ng t u
nh ng n m 1980.
10.1 C p quy t nh trong h th ng giáo d c c p m t m ts n c ang phát
tri n.
10.2 T l quy t nh tr ng trong t ng s quy t nh c a các tr ng công
các n c OECD, tính theo c p h c, 1991
12.1 Tài tr n c ngoài cho giáo d c 1975-1990.
HÌNH
1.1 T l sinh t ng theo trình h c v n c a m và theo vùng.
1.2 Xác su t ch t c a tr em d i hai tu i theo trình h cv nc am .
2.1 T l tuy n sinh theo vùng và c p giáo d c, 1980 và 1990.
2.2 S n m i h c m i theo vùng, 1980 và 1990.
2.3 T l t ng nh p h c theo vùng và c p h c, 1980-1990.
2.4 S gia t ng dân s trong tu i i h c ti u h c (6-11), 1990-2000 và
2000-2010.
2.5 S h c sinh h c ti u h c và u n m c a ti u h c theo vùng, kho ng n m
1990.
2.6 Các kho ng cách v gi i trong các n m h c theo vùng, 1980 và 1990
2.7 S phân b kh n ng c tu i 14 trong các n c c l a ch n, 1990-
1991.
2.8 S khác bi t trong k t qu môn h c gi a các tr ng nông thôn và thành
th cho l a tu i 14 các n c ã l a ch n, 1990-1991.
3.1 Thay i trong phân b chi phí công c ng th ng xuyên cho giáo d c theo
khu v c và c p, 1980- 1990.
3.2 T l h c sinh-giáo viên c p ti u h c và trung h c, 1980- 1990.
3.3 Phân b tr c p cho giáo d c Cô-lôm-bi-a, In- ô-nê-xi-a và Kê-ni-a,
theo các n m l a ch n.
3.4 T tr ng ph n tr m chi phí giáo d c công c ng trong GNP và t ng chi phí
c a Chính quy n Trung ng, 1980- 1990.
3.5 Quan h gi a chi phí công c ng cho giáo d c và T l tuy n sinh cho
nh ng ng i tu i 6-23, các n c c l a ch n, 1990.
3.6 M c t ng tuy n sinh i h c và chi phí công c ng cho giáo d c ih c
phân nhóm theo thu nh p, 1980-1988.
- ix
CÁC U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C
3.7 M i liên h gi a các t l sinh viên tuy n m i trong giáo d c i h c và
m c t ng c a tài tr t nhân, các n c Châu Á c l a ch n, kho ng
n m 1985.
4.1 Các y u t quy t nh vi c h c t p có hi u qu c p ti u h c.
12.1 Cho vay giáo d c c a NHTG, n m tài chính 1980-1994.
12.2 Cho vay giáo d c c a NHTG theo ti u ngành, n m tài chính 1964-1994.
12.3 Cho vay giáo d c c a NHTG theo vùng, n m tài chính 1964-1994.
12.4 Cho vay giáo d c c a NHTG theo lo i hình chi phí, n m tài chính 1964-
1994.
KHUNG
1.1 T su t l i nhu n t giáo d c.
1.2 Giáo d c và t ng tr ng kinh t ông Á.
2.1 B nh SIDA và Giáo d c.
2.2 Giáo d c ông và Trung Âu trong th i k quá v chính tr và kinh t .
4.1 S thiên v v gi i trong sách giáo khoa.
4.2 Con ng y h a h n: S lãnh o c a nhà tr ng.
8.1 Gi m chi phí c a các gia ình trong vi c giáo d c.
9.1 Các u ban phát tri n tr ng h c Sri Lanka.
10.1 Thu hút các t ch c phi chính ph vào công tác giáo d c: các BRAC.
11.1 T ng Quan gi a ph m vi ph c p và ch t l ng: Bài h c kinh nghi m
c a Kênia và Thái Lan.
11.2 Vi c h p tác hùn v n Mauritius.
12.1 C i cách giáo d c ph c p các bang nghèo mi n Nam Mêhicô.
- L i nói u
Giáo d c t o ra ki n th c, k n ng, giá tr và hình thành thái . Giáo d c
là s c n thi t c b n i v i k c ng xã h i, i v i ng i công dân và t
c s t ng tr ng kinh t b n v ng và gi m ói nghèo. Giáo d c c ng có
ngh a là v n hoá; nó là công c ch y u truy n bá nh ng thành t u c a n n
v n minh c a nhân lo i. Nh ng m c tiêu phong phú này làm cho giáo d c tr
thành m t l nh v c then ch t c a chính sách công c ng t t c m i n c. T m
quan tr ng c a giáo d c c công nh n trong m t s công c Qu c t và
trong nhi u hi n pháp qu c gia. N m 1 990, giáo d c là tài c a m t h i ngh
Qu c t quan tr ng: H i ngh Giáo d c Th gi i cho t t c .m i ng i, ct
ch c t i Jomtien, Thái Lan, d i s ng b o tr c a UNDP, UNESCO,
UNICEF và Ngân hàng Th gi i.
M c tiêu dân s c a giáo d c - chia s các giá tr trong toàn xã h i ngày
càng n i b t d i ánh sáng c a phong trào gi i phóng chính tr trong th p k
qua. Xu th này, rõ nét nh t ông Âu và Trung Á c ng bao g m c vi c c ng
c ch dân ch dân s châu M La Tinh, vi c áp d ng ch a d ng
châu Phi và vi c chuy n giao quy n l c chính tr c p chính quy n ti u bang
nhi u vùng trên th gi i.
Công tác nghiên c u và kinh nghi m c ng mang l i s hi u bi t sâu s c
h n v vi c giáo d c ã óng góp vào t ng tr ng kinh t , gi m ói nghèo và
công tác qu n lý t t c n thi t cho vi c th c hi n các chính sách kinh t - xã h i
nh th nào. Phù h p v i tình hình và quan ni m ang bi n i này, vi c tài tr
c a Ngân hàng Th gi i cho giáo d c ã t ng nhanh chóng trong 15 n m qua và
gi ây Ngân hàng Th gi i là ngu n tài tr n c ngoài l n nh t cho giáo d c
các n c có thu nh p th p và thu nh p trung bình. Các d án h tr giáo d c ti u
h c và giáo d c c p hai - giáo d c c s - ngày càng n i b t trong ch ng trình
cho vay c a Ngân hàng cho ngành giáo d c. S t p trung này phù h p v i
nh ng khuy n ngh c a H i ngh Th gi i vì giáo d c cho t t c m i ng i.
S m r ng các kho n cho vay c a Ngân hàng Th gi i i v i ngành
giáo d c c ti n hành song song v i nhi u công trình nghiên c u v chính
sách giáo d c các n c ang phát tri n: Giáo d c vùng Ti u Xa-ha-ra Châu
Phi (1988), Giáo d c ti u h c (1990), Giáo d c và ào t o trung c p k thu t
(1991) và Giáo d c i h c (1994). Ngoài ra, các Báo cáo phát tri n m i ây c a
Ngân hàng Th gi i, nh - Tình tr ng nghèo ói (1990), Nh ng thách th c c a
phát tri n (1991), u t vào s c kho (1993) và Công nhân trong m t th gi i
x
- xi
CÁC U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C
ang hoà nh p (1995) - ã nh n m nh t m quan tr ng c a giáo d c i v i phát
tri n.
Cu n sách Lý thuy t phát tri n trong th c ti n này - tài li u t ng quan
hoàn thi n u tiên c a Ngân hàng Th gi i k t khi phát hành tài li u chính
sách v ngành giáo d c n m 1980 - t ng h p các k t qu c a các tài li u ã c
phát hành trong nh ng n m t ó n nay, c ng thêm m t t ng quan v giáo d c
trung h c trong ó (ph n ánh) các k t qu c a công vi c v n ang c ti n
hành t i V Phát tri n nhân l c c a Ngân hàng Th gi i và phát tri n các k t qu
này vào các l nh v c tài chính và qu n lý c a ngành giáo d c. Cu n sách này
c ng s d ng nhi u các tài li u c a Báo cáo v giáo d c th gi i c a UNESCO
(1993). B n báo cáo này phác th o ra các ph ng án chính sách mà các n c có
thu nh p th p và thu nh p trung bình có th áp d ng áp ng nh ng thách
th c khi b c vào th k 21.
Báo cáo này c thi t k giúp cho các nhà ho ch nh chính sách
các n c này, nh t là nh ng ng i quan tâm n toàn th h th ng giáo d c và
n vi c phân b các ngu n l c công c ng cho giáo d c. Báo cáo này c ng
nh m giúp cho nh ng cán b c a Ngân hàng Th gi i làm vi c v i các n c
thành viên h tr cho các chính cách và d án giáo d c. B n báo cáo th o
lu n các ph ng án chính sách giáo d c, ch không th o lu n các chi ti t c a d
án giáo d c. Báo cáo này t p trung vào h th ng giáo d c chính th c và vai trò
c a Chính ph thông qua các chính sách úng n v tài chính và qu n lý
khuy n khích s phát tri n c a khu v c t nhân và nâng cao ch t l ng c a các
tr ng công. Báo cáo này s không bao quát th t chi ti t các khía c nh, c ng
không th o lu n sâu v công tác ào t o (ph n này ã c th o lu n trong tài
li u n m 1991) hay giáo d c cho ng i l n, m t l nh v c c c p trong
ch ng trình công tác hi n ang tri n khai t i V phát tri n ngu n nhân l c.
Nhi m v c c a báo cáo này là xem xét t ng th toàn ngành giáo d c chính
th ng. Báo cáo t p trung vào vi c phân tích, ánh giá s óng góp c a ngành
giáo d c chính th ng vào t ng tr ng kinh t và gi m nghèo ói. Nó c ng nh n
m nh các ph ng pháp ti p c n và cách xác nh nh ng u tiên và các chi n
l c, v i nh n th c r ng các chính sách khi c i u ch nh cho phù h p v i
t ng giai o n phát tri n giáo d c và kinh t n c và trong b i c nh l ch s
chính tr c a n c ó. Nhìn chung, báo cáo này s bám sát các m c tiêu c a
Ngân hàng Th gi i xuyên su t công tác c a Ngân hàng trong l nh v c giáo d c
c ng nh trong t ng ngành: ó là giúp cho các n c vay v n gi m nghèo ói và
c i thi n m c s ng b ng vi c duy trì táng tr ng và u t vào con ng i.
Armeane M.Choski
Phó Ch t ch
Phát tri n ngu n v n con ng i và th c thi chính sách
Ngân hàng Th gi i
- L ic m n
B n báo cáo này ã c xây d ng b i oàn công tác do Nicholas Burnett
làm tr ng oàn và g m Tom Eisemon, Kari Marble và Harry Anthony
Patrinos, d i s ch o c a K.Y. Amoako và s giám sát tr c ti p c a Peter
R.Moock thu c V Giáo d c và Chính sách xã h i. Nh ng ng i khác có óng
góp nhi u cho báo cáo là Arun Joshi, Marlaine Lockheed và Kim Bing Wu; t
li u c ng do Barbara Bruns, Charbani Chakraborty, Helen Craig, Joy Del Rosso,
Reed Garfield, Indermit Gill, Masooma Habib, Jane Hannaway, Ward Heneveld,
Donald Holsinger, Theresa Moran, Christina Rawley, Omporn Regel, Rajendra
Swamy và Stella Tamayo cung c p. Các b n nháp ban u ã nh n c nh n g
l i bình lu n b ích c a Arvil Van Adams, Jean Claude Eicher, Vincent
Grgreaney, Lauriztz Holm-Nielsen, Bruno Laporte, Jon Lauglo, Michael
Mertaugh, John Middleton, Alain Mingat, Paud Murphy, Orivel, Jamil Salmi,
Nate Scovronick, Lyn Squire, Jee-Peng Tan, Francoiszafiris Tzannatos, Michael
Walton, Maureen Woodhall và Adrian Ziderman. Các thành viên c a H i ng
t v n t kh p các phòng ban c a Ngân hàng, nh ng ng i ã dành cho chúng
tôi s giúp quí báu là Mark Baird, Carl Dahlman, Birger Fredriksen, Wadi
Haddad, Ralph Harbison, Roslyn Hees, Stephen Heyneman, Emmanuel
Jimenez, Homi Kharas, Jack Maas, Himelda Marinez, Philip Musgrove, George
Psacharopoulos, Julian Schweitzer, Richard Skolnik, James Socknat và Donald
Wink. Báo cáo này ã c duy t l i tháng 9 n m 1994 b i m t h i ng bên
ngoài Ngân hàng g m các b tr ng, quan ch c cao c p và các h c gi t các
n c Armenia, Colombia, Pháp, Guinea, n , Nh t B n, Jordan, Mê-hi-cô,
Nigeria, Pakistan, Phi-lip-pin, Liên bang Nga, C ng hoà Slô-v c, Thái Lan,
Uganda và V ng qu c Anh. Chúng tôi c ng ã có nh ng cu c th o lu n v i
cán b c a các T ch c H p tác và phát tri n kinh t (OECD), UNESCO,
UNICEF, CIDA Ca-na- a, SIDA Thu i n và C quan Phát tri n Qu c t c a
Hoa K , v i U ban c a UNESCO v giáo d c cho th k 21 do ông Jacques
Delors làm Ch t ch, v i i di n c a các c quan tài tr t i cu c h p d i s b
tr c a Nhóm công tác Qu c t v giáo d c, v i các B tr ng giáo d c c a các
n c thu c kh i Th nh v ng chung, v i các h c gi và quan ch c ng i Anh
t i cu c h p do H i ng Anh t ch c; và v i T ch c giáo d c qu c t . Các
ng s Jo Bischoff, Gian Conachy, Richard Chum, Kari Labrie, và Margot
Verbeeck ã giúp vào vi c so n th o báo cáo này.
xii
- Các nh ngh a và ghi chú
Ph c v cho các m c ích ho t ng c a mình, Ngân hàng Th gi i ã
chia các n c có thu nh p th p và thu nh p trung bình (theo nh ngh a c a V
kinh t Qu c t c a Ngân hàng Th gi i) thành sáu nhóm: Ti u Sa-ha-ra Châu
Phi, ông Á và Thái Bình D ng, Châu Âu và Trung Á, Trung ông và B c
Phi và Nam Á. Các phân tích c a báo cáo này c p t i các vùng này và vì m c
ích so sánh, có c p n hai vùng n a là t t c các n c thu nh p th p và thu
nh p trung bình, các n c thành viên c a t ch c OECD.
Vì s li u có c không ng u, m t vài s li u trung bình cho vùng
châu Âu và Trung Á không g m các n c thu c Liên Xô c .
Tr tr ng h p có nh ngh a khác, l ng ô la là ng ô la hi n hành.
M t t là m t ngàn tri u.
xiii
- Tóm t t
Giáo d c có ý ngh a h t s c quan tr ng i v i phát tri n kinh t và gi m
ói nghèo. Quá trình thay i công ngh và các c i cách kinh t ã t o ra nh ng
b c chuy n bi n to l n trong c c u kinh t , các ngành công nghi p và các th
tr ng s c lao ng trên toàn th gi i. S phát tri n ki n th c nhanh chóng và
ti n trình thay i công ngh t o i u ki n cho phát tri n kinh t m nh m và
kèm theo ó là s thay i ngh nghi p th ng xuyên h n trong cu c i m i cá
nhân. Nh ng phát tri n này làm n y sinh hai u tiên l n cho giáo d c: ph i áp
ng nhu c u ngày càng t ng c a các n n kinh t là cung c p i ng công nhân
có kh n ng ti p thu các k n ng m i và ph i h tr cho quá trình phát tri n ki n
th c không ng ng. Bài vi t này t ng h p các ho t ng c a Ngân hàng Th gi i
trong l nh v c giáo d c k t khi xu t b n tài li u v chính sách giáo d c g n
ây nh t, n m 1980 và xem xét các l a ch n cho nh ng n c vay ti n c a Ngân
hàng Th gi i.
Chi n l c gi m ói nghèo c a Ngân hàng Th gi i t p trung vào thúc
y s d ng có hi u qu nhân l c - tài s n chính c a t ng l p nghèo. u t vào
giáo d c t o ra s tích lu v n con ng i là y u t h t s c quan tr ng t ng
thu nh p và phát tri n kinh t . Giáo d c - c bi t là giáo d c c b n (ti u h c và
b c u trung h c) - giúp gi m ói nghèo nh t ng n ng su t lao ng c a t ng
l p nghèo, gi m sinh và t ng c ng s c kho , trang b cho dân chúng nh ng
k n ng h c n có th tham gia h t s c mình vào n n kinh t và xã h i. Khái
quát h n, giáo d c giúp c ng c các th ch dân s , xây d ng ti m n ng qu c
gia và n n qu n lý u vi t là nh ng y u t c n b n th c hi n các chính sách
kinh t và xã h i quan tr ng.
Giáo d c c b n bao g m giáo d c nh ng k n ng chung nh ngôn ng ,
khoa h c t nhiên và toán, thông tin liên l c t o c s cho giáo d c và ào t o
cao h n. Giáo d c c b n c ng bao g m c giáo d c thái úng m c n i làm
vi c. trình cao, các k n ng h c thu t và chuyên môn (lý thuy t và th c
hành) là không th tách r i, ào t o t i n i làm vi c và ti p t c giáo d c theo
công vi c giúp nâng cao nh ng k n ng ó.
Các ti n b và thách th c
N n kinh t c a các n c có thu nh p trung bình và th p ang phát tri n
v it c l ch s . S ti n b trong giáo d c - th hi n vi c t ng s h c sinh và
1
- NH NG U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C 2
th i gian h c - góp ph n quan tr ng vào s t ng tr ng này và nh ó giúp gi m
ói nghèo các n c ang phát tri n. N m 1990, m t tr em 6 tu i bình th ng
m t n c ang phát tri n theo d ki n s h c ph thông trung bình 8,5 n m,
t ng h n so v i 7,6 n m vào n m 1980. các n c ông Âu và Trung Á, theo
lu t l , giáo d c ph thông kéo dài t 9 n 10 n m, ông Á, M La-tinh và
vùng v nh Ca-ri-bê, giáo d c ti u h c h u nh là ph c p. Các n c Trung ông
và Nam Phi ang có nh ng ti n b áng k , các n c khu v c Nam Á c ng
v y, tuy nhiên h còn c quãng ng dài c n ph i i. Các n c Châu Phi khu
v c Sa-ha-ra ang t t h u, m t s n c nh t nh có nh ng thành t u nh ng
nhìn chung, t l h c sinh ti u h c trong th c t ang gi m.
M c dù trên toàn th gi i t c nh ng thành t u to l n nh v y, v n
còn t n t i nh ng v n c b n: c n t ng m c ti p c n v i giáo d c m t s
n c, t ng c ng công b ng, nâng cao ch t l ng và y nhanh c i cách giáo
d c nh ng n i c n thi t.
Ti p c n
N u m c t ng dân s cao hi n nay ti p t c duy trì các n c Châu Phi,
Nam Á, Trung ông và B c Phi, s l ng tr em tu i t 6 n 11 không
c i h c s t ng thành 162 tri u vào n m 2015 so v i con s 129 tri u n m 1
990. V n còn t i t h n vì ch có hai ph n ba s h c sinh ti u h c thi ch t
c p. K t qu là v n n n ng i l n mù ch v n ã nh h ng n h n 900
tri u ng i, ph n l n trong s ó là ph n , d ng nh v n ti p t c t n t i.
h u h t các n c, s tr em mu n h c trung h c nhi u h n s tr em có
th c tuy n và C U trong giáo d c i h c nhìn chung t ng nhanh h n
CUNG. M c chênh l ch s l ng tuy n sinh các n c có n n kinh t quá
Châu Âu và Trung Á v i các n c thành viên c a T ch c H p tác Kinh t và
Phát tri n (OECD) c ng ang t ng lên do t l tuy n sinh gi m các n c th
nh t và t ng các n c thành viên OECD.
Công b ng
V n công b ng ch y u nh h ng n m t s nhóm b b t l i trong xã
h i, trong ó có nh ng ng i nghèo, các nhóm dân t c ít ng i và nói ti ng
thi u s , nh ng ng i du c , nh ng ng i t n n, nh ng tr em ph i lao ng và
s ng lang thang ngoài ng ph . S ti p c n khác nhau v i h th ng giáo d c
c a các tr em trai và tr em gái m t s n i trên th gi i c ng r t quan tr ng vì
i u ó làm t ng thêm nh ng khác bi t gi i tính sau này trong cu c s ng. S
khác bi t gi i tính trong nh ng n m h c ph thông h u h t các n c Châu Âu,
Trung Á và M La-tinh hi n nay r t nh . S khác bi t này l n h n các khu
v c Trung ông, Nam Phi và Nam Á là nh ng n i ch a c xoá b .
- TÓM T T 3
Ch t l ng
Ch t l ng giáo d c t t c các c p nh ng n c có thu nh p trung bình
và th p khá nghèo nàn. M c t c c a h c sinh các n c ang phát tri n
th p h n c a h c sinh các n c phát tri n và trình làm vi c c a h còn bi n
ng nhi u h n xung quanh m c trung bình.
y nhanh c i cách giáo d c
S ch m tr trong c i cách các h th ng giáo d c t ng ng v i các c
c u kinh t th ng th hi n rõ các n c ông và Trung Âu ang trong giai
o n quá . C i cách ch m ch s c n tr t ng tr ng, ng c l i, c i cách úng
lúc s c bù p b ng t ng tr ng kinh t và gi m ói nghèo, i u này th
hi n rõ các n c khu v c ông Á, n i nói chung u t khá l n vào ngu n
v n nhân l c c b n, c nam gi i l n n gi i.
Tài tr và qu n lý
Các h th ng tài tr và qu n lý giáo d c hi n hành th ng ch a thích h p
áp ng nh ng thách th c nêu trên. H n n a tài tr công c ng ngày càng
khó kh n do s l ng tuy n sinh t ng.
S can thi p c a nhà n c vào giáo d c có th ánh giá trên m y i m:
gi m c s m t công b ng, t o thêm c h i cho t ng l p dân nghèo và b t l i
trong xã h i, bù p kinh phí giáo d c không vay c ti n t th tr ng v n,
cung c p c các thông tin nói chung v l i ích và kh n ng c a giáo d c.
Nh ng các kho n chi công c ng cho giáo d c th ng không hi u qu và không
công b ng. Các kho n chi công c ng không hi u qu khi nó c phân ph i
không úng gi a nh ng ng i s d ng, không công b ng khi nh ng h c sinh có
kh n ng th c s không c tuy n vào các tr ng i h c ch vì thi u c h i
c ào t o ho c vì không kh n ng tr ti n h c.
nh ng n c ch a t c m c g n ph c p b c ti u h c và u trung
h c, tài tr nhà n c ph i u tiên cung c p cho giáo d c c b n. H u h t các
n c u chi ph n l n nh t trong các kho n chi công c ng cho giáo d c vào b c
ti u h c. Tr c p c a nhà n c làm t ng m c cung i v i giáo d c i h c.
M c dù các kho n chi công c ng cho m i sinh viên i h c gi m so v i chi phí
cho m t h c sinh ti u h c nh ng m c chi phí ó v n còn r t cao. Ví d , Châu
Phi, chi phí cho m i sinh viên i h c nhi u g p kho ng b n m i l n so v i chi
phí cho m i h c sinh ti u h c và ph n chi cho giáo d c i h c trong t ng s các
kho n chi công c ng cho giáo d c hi n nay cao h n b t k khu v c nào khác
trên th gi i. Tuy v y, v n còn m t n a s tr em tu i ti u h c Châu Phi
còn ch a c i h c và ch t l ng các tr ng i h c khu v c này th ng là
th p.
- NH NG U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C 4
S ph i h p các u vào không hi u qu - ch ng h n, gi a i ng giáo
viên và các tài li u gi ng d y b t bu c - có th d n n k t qu gi ng d y kém, t
l b h c và l u ban cao. vi c gi ng d y có hi u qu , vi c ph i h p u vào
không th gi ng nhau gi a n c này v i n c khác, gi a tr ng này v i tr ng
khác, mà ph i tu thu c vào các i u ki n a ph ng. Tuy nhiên, vi c so sánh
gi a các n c và gi a các tr ng có th cùng làm sáng t nhi u v n . Vi c
t ng chút ít t l s h c sinh - giáo viên là nh m m c ích c i ti n giáo d c vì
i u ó cho phép phân b l i các ngu n l c vào nh ng u vào quan tr ng khác,
ch ng h n nh sách giáo khoa. Các c s tr ng h c c ng có th c xây d ng
r h n so v i hi n nay và nh ng c s này s t n t i c lâu h n n u c
cung c p m t kho n tài tr b o d ng thích áng. Vi c c ng c các tr ng nh ,
s d ng giáo viên gi ng d y nhi u l p và h c nhi u ca t o thêm c h i s
d ng các c s tr ng h c m t cách hi u qu h n.
Các kho n chi công c ng cho giáo d c ti u h c th ng có l i cho dân
nghèo nh ng các kho n chi công c ng cho giáo d c nói chung l i có l i cho t ng
l p khá gi vì ph n l n tr c p nhà n c chi cho các b c cu i trung h c và i
h c là n i có t ng i ít h c sinh t nh ng gia ình nghèo. Các kho n chi công
c ng cho giáo d c i h c là r t không công b ng vì tr c p cho m i sinh viên
i h c cao h n m c tr c p ó cho giáo d c c b n, h n th n a, ph n l n sinh
viên i h c là con em các gia ình giàu có h n.
Kh n ng ti t ki m nh nâng cao hi u qu
N m 1990, các kho n chi công c ng cho giáo d c khu v c Trung ông
và B c Phi chi m 5,2% t ng thu nh p qu c dân, nh ng ông Á ch chi m
3,4%. Tuy v y, c hai khu v c nói trên, h c sinh 6 tu i trung bình có th
kh n ng c h c h n 9 n m ph thông. Các kho n chi cho giáo d c Châu
Phi, khu v c có t l tuy n sinh th p nh t, chi m t l cao h n trong t ng thu
nh p qu c dân (4,2%) so v i Châu M La-tinh (3,7%) ho c ông Á là n i h u
h t các n c t c ph c p ti u h c. M t s n c t ng chi r t ít cho giáo d c
có th c i thi n áng k k t qu giáo d c ch b ng cách nh t ng các kho n chi
công c ng. Tuy nhiên, nhi u n c, ngành giáo d c có th c c i thi n v i
m c chi công c ng t ng t ho c th p h n b ng cách t p trung các kho n chi
công c ng vào các b c giáo d c th p h n và t ng hi u qu giáo d c nh ã t ng
làm ông Á.
C n thi t ph i có các ngu n tài tr m i
S kém hi u qu và không công b ng trong giáo d c c miêu t trên,
cùng v i vi c t ng s l ng tuy n sinh vào các tr ng công m i c p làm t ng
t l các kho n chi công c ng cho giáo d c trong t ng s n ph m qu c dân. K t
qu là t ng s c ép i v i ngân sách nhà n c trong khi nhi u n c, c bi t là
các n c ông Âu và Châu Phi, ang g p ph i nh ng khó kh n tài chính chung.
- TÓM T T 5
Trong th p k 80, các kho n chi công c ng cho giáo d c tính theo t l t ng s n
ph m qu c dân t ng i n nh ho c t ng và t l ó trong các kho n chi c a
chính ph trung ng t ng h u h t t t c các khu v c c a th gi i ang phát
tri n. Châu M La-tinh là n i ch u suy thoái do n , chi phí công c ng th c s
cho m i h c sinh ti u h c gi m. Châu Phi, các kho n chi th c cho m i h c
sinh c b c ti u h c l n trung h c u gi m. Chi phí th c cho m i h c sinh i
h c t t c các khu v c u gi m. Vì s l ng tuy n sinh t ng nên ngu n chi
cho m t h c sinh gi m và ch t l ng giáo d c c ng v y tr khi các kho n chi
công c ng c s d ng có hi u qu h n.
M c dù nh ng bi n pháp t ng hi u qu các kho n chi công c ng cho giáo
d c có th làm cho nh ng qu hi n hành có hi u qu h n nh ng ch riêng nh ng
bi n pháp này có th c ng ch a . M t s n c ch n cách phân b l i các
kho n chi công c ng cho giáo d c t các kho n chi cho nh ng ho t ng công
c ng khác, ch ng h n nh qu c phòng hay các doanh nghi p nhà n c không có
hi u qu mà có th c i u hành t t h n b i khu v c t nhân. Các n c khác
tìm ra bi n pháp t ng các kho n thu nh p c a chính ph , trong ph m vi các
chính sách kinh t v mô c a mình và nh v y có thêm ti n chi cho giáo d c.
Còn m t s n c l i tìm cách b sung ngân sách nhà n c cho giáo d c b ng
qu t nhân.
Tài tr t nhân có th c khuy n khích ho c cung c p cho các tr ng t
ho c b sung cho thu nh p c a các tr ng công. M t s n c không cho phép
các tr ng ph thông và i h c t , m t s khác qu n lý nh ng tr ng ó r t
nghiêm ng t. Vì các tr ng t th ng c tài tr ngu n h c phí, nh ng h n
ch này làm m t i s tài tr t nhân cho giáo d c áng l có th có và chính vì
v y t ng áp l c i v i các tr ng công. M t l p lu n ng h các tr ng ph
thông và i h c t khác là m c dù nh ng tr ng này có xu h ng thu hút
nh ng h c sinh có c s kinh t xã h i u th h n, các tr ng này s thúc y s
a d ng và t o s c nh tranh có ích i v i các tr ng công, c bi t là b c i
h c và trên i h c.
Thu h c phí c a h c sinh các tr ng công làm n y sinh nh ng v n
khó kh n liên quan n s công b ng, ti p c n và óng thu . N u t t c h c sinh
các tr ng công t t c các c p b thu h c phí, t ng l p dân nghèo s c
bi t khó kh n và không khuy n khích h i h c.
Có th s d ng h c b ng ho c nh ng bi n pháp khác i phó v i v n
này nh ng các bi n pháp ó th ng ph c t p khó qu n lý các b c giáo d c
th p. b c cu i trung h c và các c p giáo d c cao h n, vi c h c sinh các tr ng
công ph i tr h c phí có nhi u c s h n. nh ng c p này, s chênh l ch gi a
hi u qu xã h i v i giáo d c và hi u qu cho t nhân l n h n nhi u so v i các
c p giáo d c c b n. S b t bình ng này có th kh c ph c b ng cách thu h c
phí c a h c sinh ho c t thu nh p hi n t i c a gia ình ho c t thu nh p trong
- NH NG U TIÊN VÀ CHI N L C CHO GIÁO D C 6
t ng lai thông qua c ch cho vay ho c h th ng thu .
T ch c giáo d c ào t o có hi u qu
H u h t các h th ng giáo d c u do chính quy n trung ng qu n lý là
c quan có nh ng c g ng l n trong vi c gi i quy t các v n nh àm phán v
vi c tr l ng cho giáo viên, các ch ng trình xây d ng tr ng h c và c i cách
ch ng trình gi ng d y. S qu n lý t trung ng này, th m chí m r ng n c
các u vào c a tr ng và môi tr ng l p h c làm gi m linh ho t có th giúp
nâng cao hi u qu h c t p.
Nh ng bi n pháp chính mà các chính ph có th giúp nâng cao hi u qu
giáo d c là t tiêu chu n, h tr các u vào nh m t ng c ng hi u qu giáo
d c, thông qua các chi n l c linh ho t s d ng các u vào và giám sát vi c
th c hi n. Tuy nhiên, nói chung nh ng bi n pháp này không c th c hi n vì
s c n ng các kho n chi cho giáo d c hi n hành, th c t qu n lý và nh ng l i ích
liên quan.
Các tiêu chu n
Các chính ph c n giúp nâng cao thành tích h c ng thông qua vi c t
la các tiêu chu n cao và rõ ràng i v i nh ng môn h c c b n.
Các u vào
Vi c h c t p òi h i 5 u vào: kh n ng c a h c sinh và ng c h c t p,
môn h c, giáo viên n m v ng môn h c và có th gi ng d y môn ó, th i gian
h c, d ng c gi ng d y và vi c h c. Kh n ng h c t p có th c nâng cao
thông qua các ch ng trình giáo d c tr c ph thông ch t l ng cao, các
ch ng trình tr c ph thông và trong nh ng n m ph thông nh m gi i quy t
tình tr ng thi u n t m th i, suy dinh d ng n ng l ng và suy dinh d ng vi
ch t, suy gi m thính giác và th giác, các b nh ph bi n nh t, nh ký sinh trùng
các t p quán v s c kho và dinh d ng không thích h p. Nh ng ch ng trình
này s hi u qu h n n u c k t h p v i nh ng c g ng c i thi n môi tr ng
v t ch t tr ng h c.
Ch ng trình gi ng d y xác nh các b môn c gi ng d y và h ng
d n chung v t n s và th i gian gi ng d y. Ch ng trình gi ng d y và tóm t t
ch ng trình gi ng d y c n c g n ch t ch v i các tiêu chu n gi ng d y và
các bi n pháp ánh giá k t qu . Không có m t ch ng trình gi ng d y duy nh t
nào thích h p cho t t c ho c h u h t các n c ang phát tri n, song v n có th
khái quát hoá m c nào ó. c p m t, ch ng trình gi ng d y t ng i
tiêu chu n, nh ng th ng có quá nhi u môn h c, do ó gi m b t th i gian dành
cho vi c luy n các k n ng c b n. Ngôn ng ban u có hi u qu nh t cho vi c
gi ng d y là ti ng m c a a tr . T i c p hai, ch ng trình gi ng d y các
- TÓM T T 7
n i có s khác bi t l n, nh t là trong giáo d c khoa h c và giáo d c d y ngh .
Giáo d c khoa h c, vì tính quan tr ng c a nó i v i phát tri n kinh t , ngày
càng c k t h p vào trong ch ng trình gi ng d y; giáo d c d y ngh chuyên
ngành và k thu t, hai môn h c mang l i hi u qu xã h i th p h n nhi u so v i
giáo d c c p hai ph thông, c th c hi n t t nh t là n i làm vi c, sau khi ã
cung c p ki n th c c s tr ng ph thông. Giáo d c d y ngh có hi u qu t t
nh t khi mà khu v c t nhân tham gia tr c ti p vào quá trình ào t o, tài tr và
qu n lý. m i c p, vi c làm cho ch ng trình gi ng d y nh y c m v v n
gi i tính có ý ngh a c bi t quan tr ng trong vi c khuy n khích s giáo d c c a
n sinh.
Nh ng giáo viên có hi u su t cao nh t l i là nh ng ng i có ki n th c t t
v b môn mình gi ng d y và có v n k n ng gi ng d y d i dào. Chi n l c có
hi u qu nh t b o m r ng giáo viên có ki n th c v b môn c a mình là
tuy n d ng nh ng giáo viên c ào t o y mà ki n th c c a h ã c
th nghi m trong th c t gi ng d y ã c ánh giá. Chi n l c này c ng c
ti p t c i v i các giáo viên c p hai và c p ba, nh ng hi m th y c p ti u h c.
ào t o t i ch c nâng cao ki n th c b môn cho giáo viên c k t h p ch t
ch v i th c hành trên l p và do giáo viên chính ti n hành.
L ng th i gian th c s dành cho vi c h c t p quan h t l thu n v i k t
qu t c. H c sinh các n c có thu nh p th p và thu nh p trung bình có ít
gi trên l p h n các n c công nghi p thu c t ch c OECD - h qu c a tình
hình n m h c chính th c ng n h n vi c k t thúc n m h c không có l ch c th ,
tình tr ng h c sinh và th y giáo v ng m t trên l p và các gián o n khác. Th i
gian gi ng d y có th c kéo dài b ng cách kéo dài n m h c chính th c; cho
phép áp d ng th i khoá bi u linh ho t phù h p v i yêu c u c a mùa v nông
nghi p, c a các ngày ngh l tôn giáo và vi c v t c a h c sinh nhà và b ng
cách giao bài t p.
Ph ng ti n gi ng d y có hi u qu nh t là b ng en, ph n và sách giáo
khoa. Tài li u c thêm c bi t quan tr ng i v i nâng cao k n ng c.
Tính linh ho t
S linh ho t trong vi c k t h p và qu n lý các u vào và theo dõi ho t
ng có ý ngh a c t lõi i v i tính hi u qu c a nhà tr ng. Tuy nhiên, nhi u
h th ng giáo d c các n c ang phát tri n v n còn b t p trung m t cách c ng
nh c. Ví d m t c quan trung ng th ng l a ch n và mua sách giáo khoa và
t ra ph ng pháp gi ng d y. Các t ch c qu n lý nhà tr ng, các hi u tr ng
và giáo viên, là nh ng ng i hi u bi t sâu s c v các i u ki n a ph ng là
nh ng ng i có kh n ng nh t trong vi c l a ch n m t t ng th u vào thích
h p nh t. Trong hoàn c nh úng, làm cho các tr ng h c và các c s giáo d c
ch u trách nhi m tr c ph huynh h c sinh, tr c c ng ng và tr c h c sinh
nguon tai.lieu . vn
