- Trang Chủ
- Môi trường
- NHIỄM ĐỘC DIOXIN VÀ CÁC HỢP CHẤT CÓ ĐỘC TÍNH GIỐNG DIOXIN DO Ô NHIỂMMÔI TRƯỜNG
Xem mẫu
- NHIỄM ĐỘC DIOXIN VÀ CÁC
NHI
HỢP CHẤT CÓ ĐỘC TÍNH
GIỐNG DIOXIN DO Ô NHIỂM
MÔI TRƯỜNG
PGS.TS.DƯƠNG THANH LIÊM
Bộ môn Dinh dưỡng
Khoa Chăn nuôi Thú Y
Trường Đại học Nông Lâm
- CÂU TRUC HOA HOC VÀ CAC ĐĂC TINH CUA DIOXIN
́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉
CÂU
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin
Cl O Cl
Cl O Cl
Dẫn xuất này là dạng độc nhất của dioxin
- Các hợp chất giống dioxin
Các
Dioxin-like Compounds (DLCs)
Số lượng các dẫn xuất hình thành trong phản ứng tổng
hợp
Cac đông đăng hóa học
́ ̀ ̉
PCB PCDD PCDF
Monochloro (M) 3 2 4
Dichloro (D) 12 10 16
Trichloro(T) 24 14 28
Tetrachloro(Tr) 42 22 38
Pentachloro (P) 46 14 28
Hexachloro (Hx) 42 10 16
Heptachloro (Hp) 24 2 4
Otachloro (O) 12 1 1
Nonachloro 3
Decachloro 1
̉
Tông 209 75 135
- Cấu trúc khung hóa học của
PCDD và PCDF
9 1 9 1
2
8 O 8 2
O 7 O 3
7 3
6 PCDD 4 6 4
PCDF
Các vị trí đánh số là vị trí mà chlor có thể gắn lên,
càng gắn nhiều thì hợp chất càng độc và càng bền vững
- So sánh mức độ gây độc (độc lực) của
So
các dẫn xuất của dioxin (Nguồn ATSDR, 1997).
Hợp chất (Dẫn xuất dioxin) Liều gây chết 50%, Đương lượng độc
lực TEQ (TEFi)
LD50
2,3,7,8-tetrachloro-DD ① 1 1
1,2,3,7,8-pentachloro-DD 5 0,2
1,2,3,7,8,9-hexachloro-DD 10 0,1
1,2,3,4,6,7,8-heptachloro-DD 100 0,01
1,2,4,7,8-pentachloro-DD 1125 0,00089
2,3,7-trichloro-DD 30000 0,00003
2,3,4,7,8-pentacholro-DF ② 2 0,5
2,3,7,8-tetrachloro-DF 10 0,1
1,2,3,7,8,9-hexachloro-DF 10 0,1
1,2,3,7,8-pentachloro-DF 20 0,05
1,2,3,4,7,8, 9-heptachlor-DE 100 0.01
①. DD = dibenzo-p-dioxin ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry)
②. DF = dibenzofuran
- Bảy hợp chất hóa học độc
hại gây chết người bậc nhất
LD50 mg/kg
Botulinum toxin A 3 x 10-8
Tetanus toxin A 5 x 10-6
Diphtheria toxin 3 x 10-4
Dioxin * 3 x 10-2
Muscarine 2 x 10-1
Bufotoxin 4 x 10-1
Sarin * 4 x 10-1
http://www.chemit.co.uk/ftpupload/CHEMOPHOBIA.ppt
- Hệ số đương lượng độc lực (TEFi)
của các hợp chất giống dioxin PCB
Đương lượng Đương lượng
Các dẫn xuất Các dẫn xuất
độc lực TEFi độc lực TEFi
của PCB Của PCB
do do
WHO đề nghị WHO đề nghị
3,3’,4,4’-TCB 0,0005 2,3,3’,4,4’,5-HxCB 0,0005
3,3’,4,4’,5-PeCB 0,1 2,2,3’,4,4’,5’-HxCB 0,0005
3,3’,4,4’,5,5’-HxCB 0,01 2,3’,4,4’,5,5’-HxCB 0,00001
2,3,3’,4,4’-PeCB 0,0001 2,3,3’,4,4’,5,5’-HpCB 0,0001
2,3,4,4’,5-PeCB 0,0005 2,2’,3,3’,4,4’,5-HpCB 0,0001
2,3’,4,4’,5-PeCB 0,0001 2,2’,3,4,4’,5,5’-HpCB 0,00001
2’,3,4,4’,4-PeCB 0,0001 - -
- Tính tổng đương lượng độc lực của
Tính
dioxin và các hợp chất giống dioxin
n
Total TEQs = Sum (CI x TEFi)
i=1
Trong đó:
TEQ là đương lượng độc lực (Toxicity equivalent)
CI là nồng độ của một đơn chất trong hỗn hợp các chất giống dioxin.
TEFi là hệ số nhân đương lượng độc lực của mỗi hợp chất giống dioxin.
- Nguồn gốc và sự hình thành dioxin
Ngu
Dioxin là san phâm phụ không mong muôn cua cac nganh công
̉ ̉ ́ ̉ ́ ̀
nghiêp liên quan đên Clo như công nghiêp san xuât nhựa
̣ ́ ̣ ̉ ́
PVC; thuôc trừ sâu, đôt chât thai đồ nhựa, công nghiêp san
́ ́ ́ ̉ ̣ ̉
xuât đồ nhựa và tây trăng giây…
́ ̉ ́ ́
Dang đôc nhât cua dioxin là 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin
̣ ̣ ́ ̉
(TCDD). Thâp niên 40 -50: Thuôc diêt cỏ 2, 4, 5-
̣ ́ ̣
trichlorophenoxyacetic acid (2,4,5-T) được sử dung như là
̣
chât lam rung lá mau da cam trong chiên tranh Viêt Nam.
́̀ ̣ ̀ ́ ̣
Dioxin được hinh thanh khi những hợp chât có chứa clo bị tac
̀ ̀ ́ ́
đông bởi nhiêt độ cao hay được xuc tac bởi cac chât vô cơ.
̣ ̣ ́ ́ ́ ́
Nhiêt độ tôi thich là từ 300oC cho phản ứng tạo thành dioxin
̣ ́ ́
(Yasuhara, 1988; Huang, 1995).
- Dioxin có ở đâu?
Dioxin
Dioxin có thể tim thây khăp nơi trên thế giới: trong nước,
̀ ́ ́
không khí (nông độ thâp), đât đá (nông độ cao).
̀ ́ ́ ̀
Dioxin được thai ra môi trường từ khí thai, rac thai từ cac nhà
̉ ̉ ́ ̉ ́
may công nghiêp, từ những dang vât chât có chứa Clo, đồ
́ ̣ ̣ ̣ ́
nhựa bị chay. ́
Ngoai ra, dioxin con có nguôn gôc từ cac quá trinh tự nhiên:
̀ ̀ ̀ ́ ́ ̀
hoat đông nui lửa, chay rừng…
̣ ̣ ́ ́
Dioxin từ không khí khu trú vao đât, đi cac loai thực vât và
̀ ́ ́ ̣ ̣
nước. Và sau đó chung đi vao chuôi thức ăn và điêm đich
́ ̀ ̃ ̉ ́
là xâm nhâp vao cơ thể người.
̣ ̀
Nguy hiêm nhât là dioxin được tim thây trong thực phâm, đăc
̉ ́ ̀ ́ ̉ ̣
biêt là san phâm từ sữa, thit, cá có chứa chất béo...
̣ ̉ ̉ ̣
Đôi với thit, sữa, ca, hâu hêt cac loai dioxin tim thây trong mô
́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ́
mơ. ̃
- Nguồn phát sinh dioxin từ sản xuất công nghiệp
Ngu
http://lnweb18.worldbank.org/ESSD/envext.nsf/50ByDocName/WhatArePOPsSourcesofPOPsThermalProcesses
Chất gây ô nhiểm
Các quá trình chế biến Đặc điểm công nghệ
bền với nhiệt độ
sản xuất công nghiệp của các quá trình chế biến
cao (POPs), dioxin
Lò luyện kim sắt thép. Tro bay ra, tuần hoàn PCDD/PCDF
Lò nấu chảy quặn đồng PCDD/PCDF
Lò chế biến kim loại
Đốt cháy dây diện, cáp kim loại
thứ cấp để luyện thép,
phục hồi thu lại kim loại phế PCDD/PCDF, PCB
nhôm, chì, kẽm, đồng,
thải.
mangan.
Quá trình sản xuất than Sử dụng than non, than bùn, PCB, HCB,
cốc và hóa học carbon than đá PCDD/PCDF
Sử dụng chất thải nguy hiểm từ
nguồn nhiên liệu đốt có chứa PCDD/PCDF, PCB,
Lò đốt luyện xi-măng
các nguyên tố halogen độc hại HCB
như: Clo, brom, crom
Chế biến khóang (vôi,
Qui mô nhỏ, thiếu sự kiểm soát PCDD/PCDF
gốm sứ, thủy tinh, gạch)
- Nguồn phát sinh dioxin từ đốt chất thải
Ngu
Các quá trình chế biến Chất gây ô nhiểm bền
Đặc điểm công nghệ của các
công nghiệp và sử dụng với nhiệt độ (POPs),
quá trình xử lý chất thải
sản phẩm công nghiệp các dẫn xuất
củadioxin
Đốt rác thải đô thị, hỏa táng Thiếu kiểm tra ô nhiểm khí thải. PCDD/PCDF
Thiết trang thiết bị chống ô
Đốt chất thải công nghiệp PCDD/PCDF
nhiểm
Đốt các chất thải bệnh
Thiếu trang bị kiểm soát khí thải. PCDD/PCDF
viện.
Thiếu trang bị kiểm soát khí thải.
Nhà hỏa tán và lò thiêu xác. PCDD/PCDF
Thiếu trang bị kiểm soát khí thải.
Đốt bếp gas và khí biogas PCDD/PCDF
Đốt than đá Than nâu / than non, than đá PCB
Khí thải động cơ đốt trong Xăng, diesel pha chì, PCDD/PCDF, PCB
Hỏa họan, cháy nhà, ch. rừng Tổ hợp công nghiệp, kho, nhà ở PCDD/PCDF, PCB
Đốt chất dẽo, cao su, dây Chất dẽo chứa kim loại halogen
PCDD / PCDF / PCB
điện (Clo, Cr, Brom, Flo..)
- Dioxin trong thực phâm ở Mỹ
̉
Dioxin
Nguồn: FISIS (Food Safety and Inspection Service) 2005 .
Giá trị TEQ Giá trị TEQ trung
Các loại súc sản trung bình bình
1994 - 1996 2002 – 2003
Thịt heo trong cửa hàng 1,47 0,28
Thịt bò tơ, bê 1,38 0,93
Thịt gia cầm 0,94 0,33
Thịt gà tây 1,53 0,63
- Mức dioxin trong các loại thực phẩmcó nguồn gốc
chăn nuôi ở các nước Bắc Mỹ
(www.ejnet.org/dioxin,2002)
- Hàm lượng Dioxin trong
Hàm
thực phẩm ở Mỹ (1995): Link
http://www.ejnet.org/dioxin/#cancer
- Sự hấp thu dioxin và các hợp chất
giống dioxin (DLT) vào cơ thể
Con đường chinh để dioxin xâm nhâp vao cơ thể con người là con
́ ̣ ̀
đường thực phâm (đăc biêt là những thức ăn có nguôn gôc từ
̉ ̣ ̣ ̀ ́
đông vât) - phơi nhiêm thứ câp. Qua con đường ăn uông những
̣ ̣ ̃ ́ ́
thực phẩm nhiểm dioxin, cơ thể tich luy môt lượng lớn dioxin.
́ ̃ ̣
Sản phẩm thực phẩm có nguồn gốc động vật tích lũy dioxin
nhiều hơn
Tỉ lệ (%)
́
Hâp thu
Mức tiêu thụ
Loai thực phâm
̣ ̉ ̉ tổng số
Tông TEQ
TCDD (ng)
(g chất beo)
́
TEQ
Sữa và san phâm từ sữa
̉ ̉ 27,6 4,6 41,7 32
Thit, trứng và san phâm của
̣ ̉ ̉
37,1 7 39 29,9
nó
Cá và san phâm từ cá
̉ ̉ 1 5,1 33,9 26
Rau 28 2,2 6,3 4,8
Nguôn thực phẩm khac
̀ ́ 6,9 1,1 9,4 7,3
̉ ̣
Tông công 100,6 20 130,3 100
- Sự phân bố và tích tụ dioxin trong cơ th ể
phân
Trong cơ thê, khoang 10% dioxin được tim thây trong gan và 1%
̉ ̉ ̀ ́
́
trong mau.
Dioxin tâp trung chủ yêu ở mô mỡ và gan, đây chinh là những nơi
̣ ́ ́
nhay cam nhât tich tụ dioxin trong cơ thể người.
̣ ̉ ́́
Dioxin (2, 3, 7, 8 TCDD) tập trung trong mô mỡ cua người khoang
̉ ̉
5-15ppb. Dioxin được loai trừ khoi cơ thể rât châm, mât khoang
̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉
7 năm để loai trừ được khỏang ½ bằng cách ban phân huy,
̣ ́ ̉
thông thường phai mât từ 6-10 năm, tuy thuôc vao loai mô tich
̉ ́ ̀ ̣ ̀ ̣ ́
tụ dioxin.
Trong quá khứ, lượng dioxin tich tụ cao hơn so với lượng dioxin
́
được loai bo. Dioxin trong cơ thể tăng tỷ lệ với tuôi thọ cua
̣ ̉ ̉ ̉
con người: từ khoang
- Lượng dioxin trong sữa mẹ thông kê ở
́
cac nước khac nhau (ng/kg beo)
́ ́ ́
Quôc gia – Thanh phố PCDD TEQ
́ ̀ ̉
PCDF TEQ TôngTEQ
Viêt Nam- Đà Năng
̣ ̃ 18 16 34
̣ 12 15 27
Nhât
Đức 13 14 27
18 8 26
Canada
Mỹ 12 8 26
Viêt Nam- Tp. Hồ Chí Minh
̣ 13 6 19
5 7 12
Nga
Viêt Nam- Hà Nôi
̣ ̣ 5 4 9
́ 1 2 3
Thai Lan
2 1 3
Campuhia
(theo Schecter, 1994b )
n
PCDD: polychlorinated
Toxicity equivalent (TEQ) Total TEQs = Sum (CI x TEFi)
dibenzodioxin
i=1
PCDF: polychlorinated
dibenzofuran
- Dioxin có qua sữa mẹ được không?
Dioxin
Dioxin chuyền qua sữa mẹ rất nhiều!
Dioxin tich tụ trong sữa mẹ bởi vì dioxin hoa tan tôt trong sữa co ́
́ ̀ ́
ham lượng beo cao.
̀ ́
Trong thời kỳ cho con bu, dioxin từ mẹ sẽ truyên sang con rất
́ ̀
nhiều.
Đứa bé có thể hâp thụ 95% lượng dioxin trong sữa mẹ và tích tự
́
trong mô bào có nhiều chất béo của đứa trẻ.
Nhiêu nghiên cứu cho thây dioxin hiên diên trong sữa mẹ với ham
̀ ́ ̣ ̣ ̀
lượng từ 20 đên 30 ng/kg TEQ ở cac nước công nghiêp và từ 3
́ ́ ̣
đên 13 ng/kg TEQ ở cac nước có nên công nghiêp phat triên
́ ́ ̀ ̣ ́ ̉
́
kem.
Theo bao cao cua Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì ham lượng trung
́ ́ ̉ ̀
binh là 20 ng/kg TEQ (trong chất beo), với giá trị thay đôi từ
̀ ́ ̉
thâp 3.1 ng/kg TEQ (trong chất beo) đên cao 110 ng/kg TEQ
́ ́ ́
(trong chất beo) (IARC, 1997).
́
- Mức chấp nhận dioxin trong cơ thể
Ham lượng dioxin có thể châp nhân được.
̀ ́ ̣
Ham lượng
̀
Ham lượng
̀
̀
(pg) / ngay
Các cơ quan và tổ chức đề nghị (pg)/kg thể
(người
̣ ̀
trong/ngay
70kg)
Cuc Bao vệ môi trường My-EPA (liêu rui ro
̣ ̉ ̃ ̀ ̉
0,01 0,70
-1994)
̀ ̉ ́ ́
ATSDR (liêu rui ro thâp nhât -1998) 1,0 70,0
̀ ́ ̣
WHO (liêu châp nhân -1998) 1-4 70-280
̀
Trung binh (dioxin) 1-3 70-210
̀
Trung binh (dioxin + PCB) 3-6 210-240
nguon tai.lieu . vn