Xem mẫu
- TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH KHOA LYÙ LUAÂN CHÍNH TRÒ ********************************** G.V.C. Thaïc só .Traàn Tuaán Phaùt bieân soaïn (Döïa treân chöông trình giaùo duïc Ñaïi hoïc ñaïi cöông do boä giaùo duïc v aø ñaøo taïo quy ñònh naêm 1995 . Daønh cho sinh vieân ñaïi hoïc vaø cao ñaúng khoâng chuyeân ngaønh xaõ hoäi hoïc) THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH THAÙNG 8 NAÊM 2011 1
- LÔØI GIÔÙI THIEÄU Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu hoïc vaø nghieân cöùu moân “ xaõ hoäi hoïc” cuûa sinh vieân ñaïi hoïc vaø cao ñaûng khoâng chuyeân ngaønh xaõ hoäi hoïc. Chuùng toâi döïa treân chöông trình giaùo duïc Ñaïi hoïc ñaïi cöông do boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo quy ñònh naêm 1995 ( chöông trình daønh cho sinh vieân ñaïi hoïc vaø cao ñaúng khoâng chuyeân ngaønh xaõ hoäi hoïc) ñeå bieân soaïn cuoán nhaäp moân xaõ hoäi hoïc. Vôùi kinh nghieâm giaûng daïy nhieàu naêm moân xaõ hoäi hoïc vaø vôùi söï hôïp taùc vaø ñoùng goùp cuûa caùc giaûng vieân, ñaõ giaûng moân “xaõ hoäi hoïc” cuøng vôùi caùc giaùo trinh ñaõ bieân soaïn “ nhaäp moân xaõ hoäi hoïc” cuûa caùc giaùo sö, tieán só vaø caùc taøi lieäu khaùc lieân quan ñeán moân xaõ hoäi hoïc ñeå soaïn cuoán “ nhaäp moân xaõ hoäi hoïc” theo yeâu caàu cuûa ñoái töôïng hoïc laø sinh vieân ñaïi hoïc vaø cao ñaêng khoâng chuyeân ngaønh xaõ hoäi hoïc; nhaèm ñaùp öùng kòp thôøi theo yeâu caàu cuûa caùc anh ( chò ) sinh vieân ñaïi hoïc vaø cao ñaêng khoâng chuyeân ngaønh xaõ hoäi hoïc. Tröôùc heát xin chaân thaønh caûm ôn söï ñoùng goùp cuûa quyù thaøy coâ vaø baïn ñoàng nghieâp ñaõ giuùp chuùng toâi bieân soaïn cuoán saùch nay. Sau laø trong quaù trinh bieân soaïn laàn ñaàu khoâng theå khoâng bò sai soùt. Chuùng toâi xin quy ñoäc giaû ï ñoùng goùp yù kieân ñeå chænh söûa laïi toát hôn. Chaân thaønh caûm ôn! Taùc giaû 2
- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRÖÔØNG Ñ.H.S.P.K. TP HOÀ CHÍ MINH Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc ******************************************* ************************* CHÖÔNG TRÌNH MOÂN HOÏC NHAÄP MOÂNXAÕ HOÄI HOÏC . ( Döïa treân chöông trình giaùo duïc Ñaïi hoïc ñaïi cöông do boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo quy ñònh naêm 1995) 1.Teân moân hoïc: - Nhaäp moân xaõ hoäi hoïc . - Maõ moân hoïc…………………….. 2.Thôøi löôïng: ba tin chæ (45 tieát ) 3.. Trình độ : - Sinh viên khối không chuyên ngành xã hội học, - Trình độ đại học và cao đẳng. 4. Mục tiêu của môn học : - Hiểu và nắm bắt được, nghieân cöùu döôïc moät caùch khoa hoïc nhöõng con ngöôøi trong moái töông quan vôùi nhöõng ngöôøi khaùc . - Nhân thức và giải quyết các vấn đề về xã hội và cá nhân con người một cách khoa học - Xác định một cách khoa học về sự kiện con người “ sông chung” với nhau. - Bieát phaân tích toång hôïp caùc söï kieän vaø hieân töôïng xaõ hoäi ‚ soâng chung‛ vôùi nhau moät caùch khoa hoïc. 5. Điều kiện tiên quyết: - Bố trí học năm thứ nhất đối với sinh viên đại học và cao đẳng không chuyên ngành xã hội học. - Phaûi coù maët treân lôùp. 3
- - Phaûi coù giaùo trình vaø nghieân cöùu tröôùc khi leân lôùp.( ñoïc giaùo trình tröôùc khi nghe giaûng). - Phaûi doïc caùc taøi lieäu lieân quan . 6. Mô tả vắn tắt nội dung: Nhập môn xã hội học, chương trình goàm coù: trang BAØI. 1: Ñoái töôïng, chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc ……… …. 6 BAØI. 2: Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi hoïc ………………… … .. 17 BAØI. 3: Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc …………………….. 28 BAØI. 4: Caù nhaân vaø xaõ hoäi. …………………………………………… 42 BAØI. 5: Nhöõng khaùi nieäm vaø phaïm truø cô baûn cuûa xaõ hoäi hoïc ………. 58 BAØI. 6: Di ñoâng xaõ hoäi vaø bieán ñoåi xaõ hoäi …………………………….. 83 BAØI. 7: Vaên hoùa vaø xaõ hoäi …………………………………… ……... 87 BAØI. 8: Dö luaän xaõ hoäi vaø thoâng tin ñaïi chuùng ………………… …… 95 BAØI 9: Xaõ hoäi hoïc noâng thoân …………………………………… …… 99 BAØI 10: Xaõ hoäi hoïc doâ thò ………………………………………… 101 BAØI .11: Xaõ hoäi hoïc gia ñình…………………………………………..103 7. Nhiệm vụ của sinh viên : - Phải nghiên cứu giáo trinh “ nhập môn xã hội học” và đọc các giáo trình liên quan - Tham dự đầy dủ các giờ thực hành . 8. Tài liệu học tập : - Giáo trình “ Nhập môn xã hội học” cuûa taäp theå taùc giaû bieân soaïn, do giaùo sö Phaïm Taát Dong vaø tieán só Leâ Ngoïc Huøng ñoàng chuû bieân. Saùch do Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noïi xuaát baûn naêm 1997 . - Nhaâp moân xaõ hoäi hoïc .Thaïc sæ. Traàn Tuaán phaùt bieân soan - Ñoïc vaø nghieân cöùu taát caû caùc taøi lieäu xaõ hoäi hoïc - Caùc taøi lieäu khaùc lieân quan ñeán moân hoïc . 9. Tiêu chuẩn đánh giá sinh viên : Theo quy chế đào tạo đại học và cao đẳng của bô giáo dục và đại học quy định. 4
- 10. Nội dung chi tiết trong chương trình “ Nhập môn xã hội học ”. BAØI .I ÑOÁI TÖÔÏNG, CHÖÙC NAÊNG, NHIEÄM VUÏ CUÛA XAÕ HOÄI HOÏC I .Ñoái töôïng nghieân cöùu cuõa xaõ hoäi hoïc I.1. Xaõ hoäi hoïc laø gì? I.1.1Thuaät ngöõ ‚ xaõ hoäi hoïc‛. Ngöôøi ñaàu tieân ñöa ra danh töø ‚ xaõ hoäi hoïc‛ laø oâng Auguste Comte ( 1798 – 1857) nhaø trieát hoïc thöïc chöùng ngöôøi Phaùp . Auguste Comte ñöa . Danh töø ‚ xaõ hoäi hoïc‛ vaøo naêm 1839. Danh töø ‚ xaõ hoäi hoïc‛ ñöôïc geùp töø hai chöõ ‚ Societas‛ goác Latinh dòch ra tieâng vieät laø ‚xaõ hoäi‛ vaø töø ‚ Logos‛ laø goác töø Hy Laïp dòch ra tieâng Vieät laø ‚ hoïc thuyeát‛, geùp hai töø ‚ Logos‛ laø goác töø Hy Laïp vôùi ‚ Societas‛ goác Latinh coù nghóa laø ‚hoïc thuyeât veà xaõ hoäi‛. Auguste Com te coi xaõ hoäi hoïc gioáng nhö khoa hoïc töï nhieân . Theo Auguste Comte ‚ xaõ hoäi hoïc‛ laø ‚ vaät lyù hoïc xaõ hoäi‛. I.1.2. Ñònh nghóa xaõ hoäi hoïc . Ngay töø khi môùi ra ñôøi cho tôùi nay ‚ xaõ hoäi hoïc‛ coù raát nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau . Auguste Comte laø ngöôøi ñaàu tieân ñöa ra khaùi nieäm xaõ hoäi hoïc. Auguste Com te coi xaõ hoäi hoïc gioáng nhö khoa hoïc töï nhieân; chính vì vaäy, quan ñieåm xaõ hoäi hoïc cuûa Auguste Comte laø ‚ Vaät lyù hoïc xaõ hoäi‛. Nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc laø ‚ khoa hoïc veà caùc quy luaät cuûa toå chöùc xaõ hoäi‛. Durkhiem thì quan nieäm xaõ hoäi hoïc laø ‚ khoa hoïc nghieân cöùu caùc söï kieän xaõ hoäi‛. Nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc laø nghieân cöùu caùc söï kieän, hieân töôïng xaõ hoäi. M.Weber quan nieäm veà xaõ hoäi hoïc laø ‚ khoa hoïc coù nhieäm vuï lyù giaûi, töùc giaûi nghóa, thoâng hieåu ñoäng cô, yù nghóa cuûa haønh ñoäng‛. Nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc laø haønh ñoäng xaõ hoäi. Tìm hieåu veà ñoäng cô haønh ñoäng. 5
- Töø ñoù tôùi nay caùc nhaø xaõ hoäi hoïc ñöa ra nhöõng ñònh nghóa khaùc nhau. Nhöng ñeàu thoáng nhaát laø ngh ieân cöùu veà cuoäc soáng con ngöôøi soáng chung vôùi nhau. Trong cuoán ‚ sociology‛ ( xaõ hoäi hoc) cuûa Joseph H. Fichter laø giaùo sö tieán só øxaõ hoäi hoïc Myõ, ñaõ töng giaûng day moân xaõ hoäi hoc nhieàu nöôùc treân theá giôi ñöa ra ñònh nghóa xaõ hoäi hoïc coù tính chaát bao quaùt nhaát ñoù laø: ‚ xaõ hoäi hoïc laø coâng cuoäc nghieân cöùu moät caùch khoa hoïc nhöõng con ngöôøi trong moái töông quan vôùi nhöõng ngöôùi khaùc.‛ ( trang 1 trong cuoân xaõ hoäi hoïc ngöôøi dòch Traân Vaên Ñónh ) Xeùt khaùi nieäm cuûa Joseph H. Fichter veà noäi haøm vaø ngoaïi dieân cuûa khaùi nieäm. Ta xeùt veà noäi haøm cuûa khaùi nieâm noù chöùa nhöõng thoâng tin sau: ñoù laø ‚ xaõ hoäi hoïc laø coâng cuoäc nghieân cöùu moät caùch khoa hoïc ‛ veà con ngöôøi quan heä vôùi con ngöôøi. Nghieân cöùu con ngöôøi töông taùc vôùi con ngöôøi. Nghieân cöùu con ngöôøi haønh ñoäng taùc ñoäng ñeán con ngöôøi; nghieân cöùu con ngöôøi naøy laø ñoái töôïng bò taùc ñoäng cuûa con ngöôøi kia vaø ngöôïc laïi. Nghieân cöùu con ngöôøi vöøa laø chuû theå laïi ñoàng thôøi laø khaùch theå. Taát caû nhöõng söï kieân aáy dieân ra trong cuoäc soáng chung giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi. Noù hình thaønh neân tinh quy luaät hay quy luaät xaõ hoäi.quaù trình haønh ñoäng cuûa con ngöôøi dieãn ra raát ña dang vaø phong phuù nhöng laïi tuaân theo moät traät töï nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi hình thaønh caùc cô caáu vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi trong quaù trình oân ñònh vaø bieán ñoåi. Nghieân cöùu xaõ hoäi ôû traïng thaùi tónh vaø nghieân cöùu xaõ hoäi ô û traïng thaùi ñoäng. Söï bieán ñoåi vò trò; vò theá; ñòa vò; vai troø cuûa caùc caù nhaân laøm bieán ñoåi xaõ hoäi vaø ngöôùc lai. V.v.. Nhö vaäy, ñònh nghóa chöa ñöïng caùc yeáu toá ñeå xaùc ñònh noù laø noù c höù khoâng phaûi laø caùi khaùc. Xaùc ñònh ro õ noäi dung nghieân cöùu cuûa moân xaõ hoäi hoïc khaùc haún vôùi caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc. Xaùc ñònh roõ moân xaõ hoäi hoïc hoïc nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà gì? Noäi haøm cuûa khaùi nieäm xaõ hoäi hoïc laø raát roâng, do ñoù ngoaïi dieân cuûa khaùi nieäm xaõ hoäi hoïc laø heïp; ñoù laø ngoaïi dieân cuûa xaõ hoäi hoïc noùi chöùa taát caû caùc moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi trong cuoäc soáng xaõ hoâi. Do ñoù ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc seõ laø nghieân cöùu caùc sö ï kieän vaø hieän töôïng con ngöôøi ‚ soáng chung‛ vôùi nhau trong moät coäng ñoàng xaõ hoäi nhaát ñònh hay moät xaõ hoäi nhaát ñònh. Sau ñaây chuùng ta xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc. 6
- I.2.Ñoái töôïng nghieân cöùu vaø cô caáu cuûa xaõ hoäi hoïc. I.2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc. Baát cöù moân khoa hoïc naøo cuõng phaûi coù ñoái töôïng nghieân cöùu rieâng cuûa noù. Xaõ hoäi hoïc laø moät moân khoa hoïc nghieân cöùu veà xaõ hoäi con ngöôøi ‚ soáng chung‛ vôùi nhau; neân noù cuõng phaûi coù ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa noù. Ñeå xaùc ñònh moân khoa hoïc ‚ xaõ hoäi hoïc‛ vôùi moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc; xaõ hoäi hoïc phaûi xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa minh trong caùc ngaønh khoa hoïc khaùc nhaát laø caùc ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu veà xaõ hoäi. Neáu xeùt veà ngoaïi dieân khai nieäm ‚ xaõ hoäi hoc‛, thì noù naêm trong moân khoa hoïc xaõ hoäi; töùc laø ñeàu nghieân cöùu veà quan heä xaõ hoäi cuûa nhöõng con ngöôøi; ñoù laø quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi trong cuoäc ‚soáng chung‛ trong moät coäng ñoàng xaõ hoäi hoäi nhaát ñònh naøo ñoù. Xeùt veá moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi vaø con ngöôøi vôùi töï nhieân, coù raát nhieàu moân khoa hoïc xaõ hoäi nghieân cöùu ; khoâng chæ nhöõng moân khoa hoïc xaõ hoäi maø caû moân khoa hoïc tö nhieän cuõng nghieân cöùu veà con ngöôøi soáng chung vôùi nhau cuû yeáu vaø cô baûn veà hai moái quan heä laø : quan heä veà vaät chaát ( theá giôùi tö nhieân ) vaø quan heä veà tinh thaân ( hình thaùi yù thöùc xaõ hoäi ) . Nhö vaäy, xeùt veà ngoaïi dieân cuûa khaùi nieäm xaõ hoäi hoïc noù chöùa taát caû caùc döõ lieäu lieân quan ñeán moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi ( moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi veà maët xaõ hoäi ) vaø giöõa con ngöô øi vôùi töï nhieân ( moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi trong giôùi tö nhieân) . Vaø cuõng ùchính laø ngoaïi dieân cuûa caùc khoa hoïc nghieân cöùu veà xaõ hoäi. Xeùt veà noäi haøm cuûa cuûa moân ‚ xaõ hoäi hoïc‛ vôùi caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc thì noù phaûi khaùc bieät vôùi nhau, khoâng theå truøng laëp. Ñeå phaân ñònh xaõ hoäi hoïc vôùi caùc moân khoa hoïc khaùc thì phaûi xaùc ñònh noù laø noù chöù khoâng phaûi laø caùi khaùc. Vì vaäy, noäi haøm cuûa ‚ xaõ hoäi hoïc‛ so vôùi nhöõng moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc noù phaûi chöùa nhöõngø: ‚ söï kieän con ngöôøi > vôùi nhau : xaï hoäi hoïc veà nhöõng yeáu toá ñeàu ñaën vaø > cuûa taùc phong xaõ hoäi trong trang thaùi thöïc teá ôû khaép moïi nôi trong xaõ hoäi.‛. 7
- Nhö vaäy, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc laø raát roâng. Nhöng khoâng truøng vôùi caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc. Xaõ hoäi hoïc xeùt veâø ngoaïi dieân cuûa noù chung vôùi caùc moân khoa hoïc khaùc do ñoù noù phaûi lieân quan ñeán caùc moân khoa hoïc khac, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc moân khoa hoïc nghieân cöùu veà xaõ hoäi. Vì noù cuøng coù ngoaïi dieân vôùi c aùc moân khoa hoïc xaõ hoäi khaùc. Xeùt cuïm töø ‚baát bieán‛ khoâng neân hieåu laø ‚nhaát thaønh baát bieán‛, töùc laø khoâng bao giôø thay ñoåi. Maø phaûi hieåu noù laø caùi quy ñònh vaø ca ùi xaùc ñònh, caùi chuaån hoùa cuûa moät söï vaät hay hieän töôïng nhaát ñònh naøo ñoù, ñeå xaùc ñònh noù laø noù chöù khoâng phaûi laø caùi khaùc. Caùi maø xaùc ñònh noù laø noù chöù khoâng phaûi laø caùi khaùc. Caùi phaân bieät söï vaät naøy vôùi söï vaät khaùc, hieân töôïng naøy vôùi hieân töôïng khaùc veà chaát. Ví du : con ngöôøi khaùc vôùi con vaát laø do con ngöôøi coù ‚tö duy, coù yù thöùc‛. Cum töø ‚tö duy‛ laø baát bieán vì neáu khoâng coù tö duy – yù thöùc, thì khoâng phaûi laø con ngöôøi. Maëc duø xeùt veà ‚theå xaùc‛ veà hình thöùc bieåu hieän töùc laø caùi thöïc theå sinh hoïc aáy laø moät dang vaät chaát ( vaät lyù ) cuõng nhö con ngöôøi, hay coù daùng ngöôøi, nhöng khoâng phaûi laø con ngöôøi. Vì khoáng coù yù thöùc. Chaúng haïn laø moät ñoäng vaät xeùt veà hình thöùc coù daùng con ngöôøi; neáu khoâng coù kaû naêng tö duy, nhaän thöùc; khoâng coù yù thöc thì khoâng theå laø con ngöôøi. Vì, caùi baûn chaát khaùc vôùi con ngöôøi, baûn ch aát xaõ hoäi cuûa noù khoâng coù. Baûn chaát xaõ hoäi cuûa con ngöôøi laø baûn chaát ‚ yù thöùc‛. Chi khi con vaát, hay loaøi ñoäng vaät naøo coù khaû naêng nhaän thöùc, khaû naêng ‚tö duy‛, saùng taïo thì môùi laø con ngöôi, laø loaøi ngöôøi. Cuïm töø ‚ tö duy‛ laø phaân bieät giöõa con ngöôøi vôùi con v aät. Kal Marx ñaõ chæ roõ laø : “Coù theå phaân bieät con ngöôøi vôùi suùc vaät baèng yù thöùc, baèng toân giaùo, noùi chung baèng baát cöù caùi gì cuõng ñöôïc. Baûn thaân con ngöôøi baét ñaàu töï phaân bieät vôùi suùc vaät ngay khi con ngöôøi baét ñaàu saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa mình, ñoù laø moät böôùc tieán do toå chöùc cô theå cuûa con ngöôøi quy ñònh. Saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa mình, nhö theá laø con ngöôøi ñaõ giaùn tieáp saûn xuaát ra chính ñôøi soáng vaät chaát cuûa minh.” 8
- Nhö vaây, cum töø ‚ tö duy‛ laø cum tö ñöôïc coi laø > khi xaùc ñònh noù laø con ngöôøi. Con ngöôøi coù khaû naêng nhaân thöùc, coù yù thöùc, ‚tö duy‛ vaø saùng taïo. Vì vaäy, con ngöôøi laø chuû theå, coù khaû naêng caûi taïo tö nhieân, caûi taïo xaõ hoäi ñoàng thôøi caûi taïo chính con ngöôøi, nhôø lao ñoäng, trong quaù trình lao ñoäng. Thöïc tieãn ñaõ chöùng minh. Ñoù laø chaân lyù khoâng theå thay ñoåi vaø khoâng choái caõi, coù phaûi ñuùng theá khoâng? I.2.2 Cô caáu cuûa moân xaõ hoäi hoïc Xaõ hoäi hoïc laø moân khoa hoïc nghieân cöùu xaõ hoäi con ngöôøi treân taát caû caùc söï kieân con ngöôøi ‚ soâng chung‛ vôùi nhau, do ñoù caên cöù vaøo loaïi hình hoaït ñoäng hay lónh vöïc cô baûn cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi maø nghieân cöùu nhö: xaõ hoäi hoïc kinh teá; xaõ hoäi hoïc chính tri; xaõ hoäi hoïc toân giaùo; xaõ hoäi hoïc gia ñinh V.V.. song, taát caû caùc lónh vöïc nghieân cöùu aáy ñeàu taäp trung tìm hieåu veà con ngöôøi ‚ soâng chung‛ vôùi nhau; do ñoù, noù laïi quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Caùc nhaø nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc ñaõ phaân chia thaønh caùc loaïi nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc cô baûn sau: Thöù nhaát laø ‚xaõ hoäi hoïc ñaïi cöông‛, noù nghieân cöùu caùc quy luaät, tính quy luaät, thuoäc tính vaø ñaëc ñieåm chung nhaát cuûa caùc döï kieän, hieän töôïng vaø quaù trình xaõ hoäi, trong traïng thaùi tónh vaø trong traïng thaùi bieán ñoåi. Xaõ hoäi hoïc ñaïi cöông coù noäi dung nghieân cöùu raát gaàn vôùi xaõ hoä i hoïc vó moâ vaø xaõ hoäi hoïc lyù thuyeát. Noù coù tính khaùi quaùt. Thöù hai laø ‚xaõ hoäi hoïc chuyeân ngaønh ‛ ( chuyeân bieät ), noù nghieân cöùu veà moât maët, moät khia caïnh, moät goùc ñoä trong quan heä xaõ hoäi con ngöôi ø soáng chung vôùi nhau. Noù laø moät boä phaän cuûa xaõ hoäi hoïc; noù gaén lyù luaän xaõ hoäi hoïc ñaïi cöông vaøo vieäc nghieân cöùu caùc hieän töôïng cuûa moät moät lónh vöïc cuï theå, nhaát ñònh cuûa ñôøi soáng con ngöôøi ‚ soáng chung‛ trong moät xaõ hoäi nhaát ñònh. Chaêng haïn nghieân cöùu veà xaõ hoäi hoïc gia ñinh; nghieân cöùu veà xaõ hoäi hoïc toäi phaïm hay nghieân cöùu veà xaõ hoäi hoïc noâng thoân. V.v.. 9
- Thöù ba laø ‚xaõ hoäi hoïc lyù thuyeát‛ laø moät boä phaân xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu moät caùch khaùch quan, khoa hoïc veà caùc söï kieän vaø hieän töôïng, nghieân cöùu quaù trình bieân ñoåi xaõ hoäi. Nhaèm phaùt hieän ra tri thöùc môùi vaø xaây döïng thaønh caùc lyù thuyeát, caùc khaùi nieäm vaø caùc phaïm truø xaõ hoäi hoïc. Hình thaønh moät heä thoáng khaùi nie äm phaïm truø cuûa xaõ hoäi hoïc. Thöù tö laø ‚xaõ hoäi hoïc thöïc nghieâm‛ laø moät boä phaän xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu veà hieän töôïng, quaù trình xaõ hoäi baèng caùch vaän duïng caùc lyù thuyeát, caùc khaùi nieäm, caùc phaïm truø cuûa xaõ hoäi hoïc vaoø thöïc tieãn hay caùc phöông phaùp thöïc chöùng nhö quan saùt, ño löôøng, thí nghieäm nhaèm kieåm tra, chöùng minh giaû thuyeát xaõ hoäi hoïc. Thöù naêm laø ‚xaõ hoäi hoïc trieån khai öùng duïng ‛ laø moät boä phaän cuûa xaõ hoäi hoïc coù nhieäm vuï vaän duïng caùc nguyeân lyù vaø yù töôûng xaõ hoäi hoïc vaøo vieäc phaân tích, tìm hieåu vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà, söï kieän cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Xaõ hoäi hoïc trieån khai öùng duïng nghieân cöùu cô cheá hoaït ñoäng, ñieàu kieän, hình thöùc bieåu hieän cuûa caùc quy luaät xaõ hoäi hoïc nhaèm chæ ra caùc giaûi phaùp vaø ñöa trí thöùc xaõ hoäi hoïc vaøo cuoäc soáng. Trong caùc loaïi nghieân cöùu xaõ hoäi hoc thí x aõ hoäi hoïc lyù thuyeát, xaõ hoäi hoïc öùng duïng vaø xaõ hoäi hoïc thöïc nghieäm co ù moái quan heä khaêng khít vôùi nhau Xeùt veà cô caáu caùc ngaønh cuûa xaõ hoäi hoïc. Thì phaûi döïa vaøo ñòa lyù, döïa vaøo ñôøi soâng, döïa vaøo hoaït ñoäng xaõ hoäi, döïa vaøo nhu caàu xaõ hoäi maø phaàn chia caùc ngaønh xaõ hoäi hoïc nhö: xaõ hoäi hoïc noâng thoân ( döïa vaøo ñòa lyù ) xaõ hoäi hoïc ñoâ thi ( döïa vaøo moâi tröôøng xaõ hoäi ) Xaõ hoäi hoïc chính trò ( döïa vaøo cheá ñoä, yù thöùc chính trò ) Xaõ hoäi hoïc toäi phaïm ( döïa vaøo chuaån möïc, khuoân maãu, , theå che,á thieát cheá xaù c ñinh xu höôùng leäch chuaån, ) . xaõ hoäi hoïc baùo chí ( döïa vaøo nhu caàu truyeàn thoâng ñaïi chuùng, dö luaän xaõ hoäi ) v. v. ..do nhu caàu cuoäc soáng phaùt sinh caùi môùi hoaëc do bieán ñoåi xaõ hoäi maø phaùt sinh caùc ngaønh nghieân cöùu xaõ ho äi hoïc. Xaõ hoäi hoïc khoâng bao giôø keùp kín, hay coá ñònh vì noù nghieân cöùu veà xaõ hoäi, xaõ hoäi bieán ñoåi phaùt sinh caùi môùi laø noù nghieân cöùu. 10
- I.3. Quan heä giöõa moân xaõ hoäi hoïc vôùi caùc moân khoa hoïc khaùc . Do noäi haøm cuûa xaõ hoäi hoïc raát roâng, chöa ñöïng raát nhieàu söï lieân, hieän töôïng trong ñôøi soáng xaõ hoäi veà con ngöôøi soáng chung vôùi nhau, do ño,ù xaõ hoäi hoïc lieân quan ñeán raát nhieàu moân khoa hoïc nghieân cöùu veà û tö nhieân vaø xaõ hoäi. Xaõ hoäi hoïc taäp trung nghieân cöùu veà con ngöôøi ‚ soâng chung‛ vôùi nhau; do ñoù noù lieân quan ñeán caùc khoa hoïc nghieân cöùu veà xaõ hoäi. Vaø nghieân cöùu veà töï nhieân trong moái tröôøng soáng cuûa con ngöôøi. Xaõ hoäi laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi. Caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi ñeàu nghieân cöùu veá moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi nhaèm thoûa maïn hai nhu caàu cô baûn laø nhu caàu vaät chaát vaø nhu caàu tinh thaân. Nhöng moãi moân khoa hoïc tieáp caän ôû goùc ñoä khaùc nhau trong ñôøi soâng xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Ta xeùt veà moät söï vaät hay moät hieän töôïng baát kyø naøo lieân quan ñeán ñôøi soáng cuûa con ngöôøi sau ñaây: Chaúng haïn nhö chieác gheá duøng ñeå thoûa maïn nhu caàu laø > noù khoâng chæ theå hieân coâng duïng duy nhaát laø ñaùp öùng nhu caàu söû duïng ñeå ngoài; maø noù coøn theå hieän nhöõng moái lieân heä, quan heä khaùc trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Chuùng ta hay quan saùt moät chieác gheá vaø xeùt caùc moái quan heä veà nhu caâu cuûa moãi ngöôøi ngoài treân chieác gheá ñoù. Ta haõy ñaët noù trong caùc moái quan heä xaõ hoäi sau ñaây: Thöù nhaát xeùt treân lónh vöïc kinh teá. Caùi gheá laø moät saûn phaåm coù giaù trò trao ñoåi vaø söû duïng neáu noù laø haøng hoùa. Ngöôøi saûn xuaát ra chieác gheá neáu laø haøng hoùa thì anh ta phaûi nghó tôùi ngöôøi söû duïng noù ( ngöôøi mua caùi gheá) vaø giaù trò trao ñoåi cuûa caùi gheá laø theå hieän theå löïc, trí löïc vaø nhieân nguyeân vaät lieäu taïo thaønh caùi gheá ñöôïc xaùc ñ ònh giaù trò theå hieän giaù caû laø bao nhieâu ( tieàn ), hôn nöõa con lieân quan ñeán söï caïnh tranh vôùi nhöõng ngöôøi cuøng saûn xuaát maët haøng ñoù töùc laø saûn xuaát ra caùi gheá noù coøn lieân quan ñeân nhu caàu töùc laø quy luaät cung caàu ñeå xac1 ñònh giaù caû. 11
- Thöù hai xeùt treân lónh vöïc trieát hoïc thìù caùi gheá laø söï saùng taïo cuûa con ngöôøi tö moät daïng vaät chaát laø goã coù theå do con ngöôøi troàng, hay khai thaùc treân röøng ñem veà quaù trình lao ñoäng ñaõ laøm noù thay ñoåi veà daïng ( tö caây goã thaønh caùi gheá ) laø daïng vaät chaát do con ngöôøi saûn xuaát ra. Laø moät vaät theå ñöôïc hình thaønh tö moät vaät theå khaùc nhö laø ‚ caây goã‛. Goã con coù theå saùng taïo thaønh vaät khaùc, nhö laøm chaát ñoát ( cuûi ) taïo nhieät v.v. neáu xeùt noù laø vaät chaát töùc laø caùi toàn taïi khaùch quan thì noù khoâng maát, chæ chuyeån töø daïng naøy sang daïng khaùc, töø chaát naøy sang chaát khaùc. .con caùi maát ñi chính daïng vaät chaát, caùi theå hieân, caùi bieåu hieän ñoù chính laø caây goã, caùi gheá, v.v..nhö vaäy töø caùi cuï theå muoân hình muoân veû khaùi quaùt thaønh caùi phoå bieán laø vaät chaát , vaät chaát vôùi yù nghóa laø vaät chaát khoâng theå vaø khoâng bao giôø maát ñi; caùi maát ñi chæ coù daïng cuï theå cuûa vaät chaát. Daïng cuï theå cuûa vaät chaát laø khoâng toân taïi vónh vieãn maø coù tính lòch söû; con vaät chaát laø toân taïi vónh vieãn,. Töø ñoù lieân quan ñeân nhu caàu soáng cuûa con ngöôøi ñoù laø nhöõng saûn phaåm do con ngöôøi saùng taïo ra xeùt veà giaù trò söû duïng, xeùt veà giaù trò trao ñoåi xeùt veà nhu caàu thò hieáu, thaåm myõ v.v..noù luoân luoân bieán ñoåi khoâng ngöøng. Do ñoù vaán ñeà phaù moái tröôøng tö nhieân moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi laø khoâng theå khoân quan taâm nhaát laø thôøi ñaïi khoa hoïc coâng ngheä phaùt trieån. Vì vaäy, nhu caàu nghieân cöùu veà moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi ñöôïc ñaët ra vaø moân xaõ hoäi hoïc moâi tröôøng ra ñôøi. Thöù ba xeùt treân lónh vöïc chính trò. Ngöôøi ngoài gheá ñoù coù quyeàn löïc gì? Xeùt quyeân haïn, xeùt veà traùch nhieäm, xeùt veà vò theá, xeùt veà khaû naëng laõnh ñaïo, khaû naêng toå chöùc, xeùt veà tin nhieäm cuûa quaàn chuùng .v.v. ngaønh xaõ hoäi hoïc chính trò xuaát hieän ñeå khaûo cöùu veà nhöõng nhu caàu ñoù. Thöù tö xeùt treân lónh vöïc xaõ hoäi hoïc. Vaân ñeà nghieân cöùu con ngöôøi, taùc phong xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Xaõ hoäi hoïc ra ñôøi nghieân cöùu noù trong taát caû moái quan heä veà nhu caàu cuoäc soâng chung trong xaõ hoäi ñoù laø giaù trò vaät chaát, giaù trò tinh thaàn thì ta haõy xaùc ñònh treân caùc lónh vöc : vò trí, vò theá, ñòa vò, vai troø cuûa caùi gheá. Ta thaáy cuøng moät söï vaät nhöng moái quan heä khaùc n hau thì giaù trò theå hieân khaùc nhau. Xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu taát caû caùc moái q uan heä trình baøy treân vaø khaùi quaùt leân thaønh lyù thuyeât, lyù luaän tìm vaø phaùt hieän tính quy luaät hay nhöõng quy luaät xaõ hoäi. 12
- Nhö vaây, xaõ hoäi hoïc laø moân khoa hoïc nghieân cöùu moïi maët ñôøi soâng cuûa con ngöôøi ‚soâng chung‛ vôùi nhau treân moïi bình dieân, do ñoù noù lieân quan raát nhieàu ngaønh khoa hoïc khaùc, tuøy thuoäc vaøo lónh vöïc nghieân cöùu cuûa noù. Xaõ hoäi hoïc laø moät moân khoa hoïc thöïc nghieâm, chuyeân khaûo cöùu caùc söï kieân vaø hieân töôïng xaõ hoäi ñaõ x aây ra hoaëc ñang xaåy ra treân moïi lónh vöc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi hieân thöïc. Do ñoù quaù trinh nghieân cöùu cuûa noù lieân quan ñeán caùc moân khoa hoïc khaùc vöøa laø hoã trôï,ä vöøa laø tieáp nhaân keát quaû cuûa khoa hoïc khaùc. Xeùt ñeán cuøng noù coøn laø phöông tieän, coâng cuï cho caùc ngaønh khoa hoïc khaùc nghieân cöùu treân lónh vöïc xaõ hoäi. Treân cô sôû phaân tích treân; Nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc ñoøi hoûi phaûi coù kieân thöùc saâu, roäng vaø kieân thöùc chuyeân ngaønh. Vi du: xaõ hoäi hoïc kinh teá thì phaûi coù kieân thöùc kinh teá hay xaõ hoäi hoïc chính trò thì phaûi coù kieân thöùc chính trò hoaëc xaõ hoäi hoïc toân giaùo thì phaûi coù kieân thöùc toân giaùo. II. Chöùc naêng cuûa xaõ hoäi hoïc II.1.Chöùc naêng nhaân thöùc . Treân cô sôû khoa hoïc ñeå lyù giaûi, giaûi nghóa, ñeå chöùn g minh, ñeå xaùc ñònh, hay ñaùnh giaù moät söï vaät hay moät hieän töôïng naøo ñoù laø nhu caàu taát yeáu cuûa cuoäc soáng con ngöôøi trong moái tröôøng soáng tö nhieân hay moái tröôøng soáng xaõ hoäi. Tri thöùc khoa hoïc laïi laø quaù trình hoaït doäng, quaù trình lao ñoäng cuûa nhaân loaïi ñuùc keát leân vaø truyeàn tö ñôøi naøy qua ñôøi khaùc töø theá heä naøy qua theá heä tieáp theo. Xaõ hoäi hoïc nhaèm trang bò cho moi ngöôøi , nhaát laø nhöõng nhaø xaõ hoäi hoïc coù tri thöùc khoa hoïc xaõ hoäi hoïc, cuõng chính laø do nhu caàu vaø muïc ñích ñoù. Xaõ hoäi hoïc truyeàn ñaït nhöõng tri thöùc veà nhöõng quy luaät khaùch quan cuûa caùc quaù trình toàn taïi, bieán ñoåi vaø phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, cho moi ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi nghieân cöùu veà xaõ hoäi hoäi hoïc. Ñoù chính laø chöùc naêng nhaân thöùc cuûa xaõ hoäi hoïc . II.2. Chöùc naêng thöïc tieãn . 13
- Xaõ hoäi hoïc laø moân khoa hoïc khaûo cöùu veà thöïc traïng xaõ hoäi; nhieäm vuï cuûa noù laø moâ taû quaù khöù, xaùc ñònh hieän taïi, döï baùo töông lai. Do ñoù, nhaø xaõ hoäi hoïc phaûi naém baët thöïc trang ñôøi soáng xaõ hoäi moät caùch chaân thöïc vaø chính xaùc. Thoâng qua nhöõng söõ kieän, hieän töôïng rieâng leû ( nhöõng söï kieän , hieän töôïng xaõ hoäi ñaõ xaåy ra hay ñang xaåy ra ) ñeå tìm ra caùi phoâ bieán coù tính quy luaät hay quy luaät cuûa xaõ hoäi. II.3. Chöùc naêng tö töôûng Tö chöùc naêng nhaân thöùc vaø chöùc naêng thöïc tieãn naém baët ñöôïc xu höôùng vaän ñoäng bieán ñoåi cuûa xaõ hoäi. Vaán ñeà ñaët ra laø truyeân truyeàn, taùc ñoäng, giaùo duïc quaân chuùng, nhaân daân chuû ñoäng haønh ñoäng theo ñ uùng quy luaät khaùch quan, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng löïc löôïng laõnh ñaïo, coù côû khoa hoïc thöïc tieãn ñeå töø ñoù coù keá hoaëc toå chöùc , ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén; ñoàng thôøi tuyeân truyeàn, giaùo duïc vaø thöïc hieän. II.4. Chöùc naêng döï baùo. Xaõ hoäi hoïc laø moät moân khoa hoïc, noù khaûo cöùu veà taùc phong xaõ hoäi moät caùch khoa hoïc. Qua quaù trình khaûo cöùu caùc söï kieän vaø hieän töôïng cuûa quaù khöù, moâ taû caùc söï khieân hieän töôïng ñoù ñeå xaùc ñònh hieän taïi moät caùch khoa hoïc, xaùc ñònh tính quy luaät, hay quy luaät ñeå ñöa ra nhöõng döï baùo theo xu höôùng vaän ñoäng vaø p haùt cuûa xaõ hoäi. Do naém baét ñöôïc thöïc traïng bieân ñoåi cuûa xaõ hoäi, xaùc ñònh ñöôïc baûn chaát vaø xu höông höôùng vaän ñoäng khaùch quan ma ø ñöa ra nhöõng dö baùo. Nhöõng döï baùo döïa treân cô sôû ñieàu tra caùc söï kieän, hieän töôï ng xaõ hoäi moät cach khoa hoïc cuûa xaõ hoäi hoïc. Do ñoù, xaõ hoäi hoïc tröôùc heát laø giuùp cho nhöõng löïc löôïng laõnh ñaïo, hay ngöôøi laõnh ñaïo hay löïc löôïng quaûn lyù xaõ hoäi coù cô sôû thöïc tieãn treân cô sôû ñieàu tra xaõ hoäi hoïc moät caùch khoa hoïc ñeå coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén. Sau laø xaõ hoäi hoïc giuùp cho moïi ngöôøi, nhaát laø caùc toå chöùc vaø laõnh ñaïo xaõ hoäi chuû ñoäng ñoùn baét vaø coù keá hoaëch thöïc hieän moät caùch khoa hoïc veà xu höôùng bieán ñoåi cuûa xaõ hoäi treân lónh vöïc nhaát ñònh naøo ñaáy. III. Nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc Xaõ hoäi hoïc nhieäm vuï cô baûn cuûa noù laø moâ taû, giai thích, giaûi nghóa caùc söï kieän, hieän töôïng cuûa quaù khöù ( Caùi ñaõ xaåy ra vaø ñang xaåy ra ) nhaèm xaùc ñònh hieän taïi; treân cô sôû ñoù ñöa ra döï baùo xu höôùng vaän ñoäng, bieán 14
- ñoåi vaø phaùt trieån cuûa söï vaät hay hieän töôïng xaõ hoäi ñoù ñoù. Töùc laø moâ taû quaù khöù nhaèm xaùc ñònh hieän taïi vaø döï baùo töông lai. Caên cöù vaøo nhöõng chöùc naêng treân maø xa ùc ñònh nhieäm vuï cuûa xaõ hoäi hoïc : III.1. Nhieäm vuï tröôùc tieân laø xaùc ñònh caùc cô che,á thieát cheá xaõ hoäi trong thöïc tieãn coù phu hôïp vôùi cô caáu xaõ hoäi moät caùch khaùch quan hay khoâng. Vi duï moät cô quan thuoäc tröôøng ñaïi hoïc x eùt veà cô caáu chæ caàn caùc phoøng baûn nhö moät phoøng toå chöùc caùn boä nhöng coù hai phoøng thì dö thöøa moät phoøng. Hay moät gia ñình haït nhaân laø moät vôï moät choàng nhöng coù hai ngöôøi vôï thì khoâng theå daân ñeán gia ñình coù söï xung ñoät giöõa hai ngöôøi vôï vaø ngöôøi choàng khoâng theå khoâng rôøi vaøo quyeát ñoaùn thieáu daân chuû trong quan heä vôï choàng. V..v..Xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu caùc hình thaùi bieåu hieän xaõ hoäi vaø caùc cô cheá hoaït ñoäng cuûa caùc quy luaät vaän ñoäng x aõ hoäi . III.2. Nhieäm vuï thöù hai laø döï baùo xu höông bieán ñoåi xaõ hoäi Xaõ hoäi hoïc phuïc vuï tröùc tieáp hay giaùn tieáp cho coâng taùc quan lyù xaõ hoäi . cung caáp caùc döõ lieäu ñieàu tra thöïc trang xaõ hoäi moät caùch trung thöïc vaø khaùch quan khoa hoïc, ñoâng thôøi ñöa ra döï bao xu höôùng bieán ñoåi treân cô sôû nguyeân nhaân khaùch quan ñeå coù döï baùo khoa hoïc theo chieàu naøo cuûa söï vaän ñoäng xaõ hoäi. Caâu hoûi oân taäp : 1. Xaõ hoäi hoïc laø gi? 2. Anh ( chi ) trình baøy ñoái tö ôïng nghieân cöùu cuûa xaõ hoäi hoïc vaø moái quan heä giöõa xaõ hoäi hoïc vôùi caùc moân khoa hoïc khaùc. 3. Anh ( chò ) cho bieát xaõ hoäi hoïc coù nhöõng chöùc naêng vaø nhieäm vuï gì? Hay trình baøy noäi dung cô baûn cuûa nhöõng chöùc naêng vaø nhieäm vuï ñoù. 4. Anh ( chò ) haõy cho bieát yù nghóa cuûa vieäc nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc ñoái vôùi xaõ hoäi Vieät Nam hieân nay. 15
- BAØI . II SÖÏ RA ÑÔØI VAØ PHAÙT TIEÅN CUÛA XAÕ HOÄI HOÏC I . Nhöõng ñieàu kieän vaø tieàn ñeà ñeå xaõ hoäi hoïc ra ñôøi. I.1. Ñieàu kieân kinh teá, chính trò, xaõ hoäi. I.1.1 Xeùt veà kinh teá – xaõ hoäi. Phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån nhaát laø vaøo cuoái theá ky XIX ( möôøi chin) vaø ñaàu theá kyû XX (hai möôi.)û Neàn saûn xuaát haøng hoùa tö baûn chuû nghóa phaùt trieån daãn ñeán söï caïnh tranh giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa nhaèm thu lôïi nhuaân nhieàu ñaõ thuùc ñaåy cuoäc caùch maïng coâng nghieäp ra ñôøi vaø phaùt trieån . Ñaëc bieät ôû chaâu Aâu vaøo thôøi kyø cuoái theá kyû IX ñaàu theá kyû XX Vôùi trình ñoä saûn xuaát coâng nghieäp taïo ra nhieàu haøng hoùa daãn ñeán nhu caàu thò tröông tieâu thuï roäng lôùn ôû trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc. Treân phaïm vi quoác teá. 16
- Trao ñoåi haøng hoùa ñoàng thôøi laø trao ñoåi khoa hoïc - kyõ thuaät, daãn tôùi xu höôùng ï hoøa nhaäp vaên hoùa daãn ñeán taùc ñoäng veà loái soáng, caùch soáng , neáp soáng theo xu höôùng ‚ töï do, daân chuû tö baûn chuû nghóa‛. Xu höôùng phaù boû traät töï, chuaån möïc, khuaân maãu , kyû cöông xaõ hoäi phong kieán ngaøy caøng quyeát lieät treân moïi lónh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi . Cuoäc caùch maïng coâng nghieäp daân ñeán v aán ñeà ñoâ thi hoùa; laøm cho söï caùch bieät giöõa noâng thoân vaø ñoâ thi treân moïi lónh vöïc ñôøi soáng. Xeùt veà quan heä xaõ hoäi. Nhu caàu trao ñoåi haøng hoùa treân thò tröôøng roäng . laøm cho v aán ñeà quan heä xaõ hoäi roäng lôùn, phaïm vi quan heä t rong nöôùc vaø theá gôùi caøng môû roäng, do ñoù cheá ñoä caùt cö phong kieân khoâng con phuø hôïp daãn ñeán söï xung ñoät giöõa cheá ñoä tö baûn vaø cheá ñoä phong kieân gay gaét. Vaán deà giaùo duïc vaø ñaøo taïo ngheà. Do cuoäc caùch maïng coâng nghieäp ñoûi ho ûi trình ñoä hoïc vaán, trình ñoä kyõ thuaät vaø tay ngheà caøng nhieàu nhu caàu veà trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät caân thieát cho saûn xuaát vôùi coâng cuï laø maùy moùc caøng cao . Caùch thöùc giaùo duïc taïi gia theo kieàu cha truyeân con noái kheùp kín trong xaõ hoäi phong kieân khoâng con phuø hôïp. Thay vaøo ñoù laø giaùo duïc mang tính xaõ hoäi hoùa; xaõ hoäi hoùa giaùo duïc laø nhu caàu taát yeáu ñeå ñaùp öng cho cuoäc caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät hieân ñaïi. Do nhu caàu neàn saûn xuaát coâng nghieäp nhaø tröôøng coâng vaø nhaø tröôøng tö ñua nhau ra ñôøi ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu saûn xuaát coâng nghieäp. Xeùt veà quan heä giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi ; xu höôùng töï do caù nhaân ñaõ phaù vôõ quan heä kyø cöông, truyeân thoáng, vaø traät töï xaõ hoäi theo cheá ñoä phong kieán. Xaõ hoäi ñaët ra nhöõng nhu caàu böùc xuùc veà nghieân cöùu con ngöôøi vaø nghieân cöùu traät töï xaõ hoäi, nhaèm xaùc ñònh con ngöôøi vaân haønh theo xu höôùng naøo? Vaø vaân ñeà xaõ hoäi bieán ñoåi theo xu höôùng naøo? Tìm ra caùch thöùc, con ñöôøng ñeå duy trì traät töï xaõ hoäi . I.1.2 . Xeùt veà chính trò xaõ hoäi. Giai caáp tö saûn tieán haønh cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn. Giai caáp tö saûn döông laù côø ‚ tö do daân chuû‛ ñaõ ñaùp öùng xu höôùng ñoøi tö do daân chuû cuûa noâng daân noùi rieâng vaø ‚thaân daân‛ trong cheá ñoä phong kieán noùi 17
- chung. Noù ñaõ thu huùt ñöôïc löïc löôïng caùch maïn, tröôùc heát laø noâng daân vaø sau laø caùc taàng lôùp khaùc ñi theo giai caáp tö saûn thöïc hieân cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn. Ñ ieån hình laø cuoäc caùch maïng tö saûn naêm 1789 ôû Phaùp ñöôïc coi laø cuoäc caùch maïng tö saûn ( caùch maïng daân chuû tö saûn ) trieät ñeå nhaát. Cuoäc caùch maïng coâng nghieäp noå ra ñaàu tieân ôû nöôùc Anh cuoái theá kyû XVIII vaø ñaàu theá kyû XIX. Vaøo cuoái theá kyû XIX lan traøn khaép chaâu Aâu. Baùo hieäu söï suïp ñoå hoaøn toaøn cuûa cheá ñoä phong kieân. Söï xung ñoät giöõa caùc giai caáp vaø taàng lôùp xaõ hoäi trôû leân quyeât lieät nhaát laø giöõa giai caáp tö saûn vôùi giai caáp phong kieân, giöõa giai caáp tö saûn vôùi giai caáp voâ saûn, giöõa giai caáp boùc loät vôùi nhaân daân lao ñoäng . I.2.Tieàn ñeà khoa hoïc töï nhieân vaø khoa hoïc xaõ hoäi. I.2.1 Tieàn ñeà khoa hoïc tö nhieân Lónh vöïc khoa hoïc kyõ thuaät cang phaùt trieån maïnh caû lónh vöïc khoa hoïc tö nhieân vaø khoa hoïc xaõ hoäi. Cuoäc caùch maïng khoa hoïc ôû theá kyû XVI , XVII vaø theá kyû XVIII. Laøm thay ñoåi caên baûn veà theá gôùi quan vaø phöông phaùp luaän khoa hoïc. THEÁ GÔÙI HIEÂN THÖÏC ÑÖÔÏC XEM NHÖ LAØ MOÄT THEÅ THOÁNG NHAÁT COÙ TRAÄT TÖÏ VAØ Giaûi thích baèng nhöõng khai nieâm, phaïm THEO NHÖÕNG QUY LUAÄT TAÁT YEÂU. truø vaø phöông phaùp nghieân cöu hoa hoïc. Nhaät laø nhöõng moân hoùa hoïc , vaät lyù hoc, vaø sinh hoïc.( Ñaëc bieät laø ba phaùt minh : hoïc thuyeát teá baøo; thuyeát tieán hoùa; ñònh luaät baûo toaøn ) I.2.2. Tieàn ñeà khoa hoïc xaõ hoäi Vaán ñeà ñaët ra cho caùc nhaø khoa hoïc nhaát laø khoa hoïc xaõ hoäi veà nhöõng nhu caàu: Giaûi thích xaõ hoäi veà con ngöôøi, giaûi thích veà traät töï xaõ hoäi , veà khuaân maãu vaø chuaån möùc xaõ hoà giaûi thích nhöõng hoaït ñoäng cuûa caù nhaân con ngöôøi vôùi kyû cöông xaõ hoäi. xen xeùt xaõ hoäi, xem xeùt con ngöôøi ñang dieân ra khoâng con traät töï vaø kyù cöông nhö tröôùc nöõa. Do nhu caàu caáp thieât ño,ù ñoøi hoûi caùc nhaø trí thöùc khoâng theå khoâng quan taâm, maø phaûi tìm hieåu veà con ngöôøi, veà nhaân caùch con ngöôøi. Tìm hieåu veà xaõ hoäi; veà traät töï xaõ hoâi, veà quan lyù vaø toå chöùc xaõ hoäi. V.v.. 18
- Ñeå ñaùp öùng nhu caàu xaõ hoäi ñaët ra luùc ñoù; raát nhieàu nhaø khoa hoïc boû coâng söùc tìm hieåu nghieân cöùu veà con ngöôøi, caù nhaân con ngöôøi nghieân cöùu veà xaõ hoäi. Trong nhöõng caùc nhaø khoa hoïc ñoù khoâng theå khoâng keå tôùi nhöõng nhaø khoa hoïc taàm côõ; laø nhöõng nhaø khoa hoïc tieâu bieåu nhaát ñoù laø: 1. Auguste Comte ( 1798 – 1857 ) ngöôøi Phaùp. 2.Karl Marx ( 1818 – 1883 ) ngöôøi Ñöùc.3.Hebert Spencer ( 1820 – 1903 ) ngöôøi Anh. 4.Emile DurKeim ( 1858 – 1917 ) ngöôøi Phaùp. 5.Max Weber ( 1864 – 1920 ) ngöôøi Ñöùc. Sau ñaây seõ laàn löôït trình baøy quan dieåm cuûa caùc nhaø xaõ hoäi hoïc tieàn boái neâu treân: II. Nhöõng ñoùng goùp cuûa caùc nhaø xaõ hoäi hoïc tieàn boái, tieâu bieåu laø: II.1 Auguste Comte ( 1798 – 1857). Ngöôøi ñaët neân mong cho söï ra ñôøi moân xaõ hoäi hoc, l aø ngöôøi khôûi xöôùng ra moân khoa hoïc xaõ hoäi hoc. II1.1.Toùm taét tieåu söû cuûa Auguste Comte. Auguste Comte sinh tai Montpelier, nöôùc Phaùp, sinh ra trong moät gia ñình theo ñaïo Gia toâ. Theo xu höôùng quaân chuû. Naêm 1814 Auguste Comte hoïc taïi tröôøng Baùch khoa Pari . Auguste Comte laø ngöôøi coù tö töôûng tö do vaø caùch maïng. Auguste Comte laøm trôï lyù cho nhaø xaõ hoäi chuû nghóa khoâng töông pheâ phaùn ngöôøi Phaùp laø Saint Simon. Naêm 1826 Auguste Comte baét ñaàu giaûng giaùo trình ‚ trieát hoïc thöïc chöùng‛. Goàm sau taäp. Trong taùc phaåm naøy oâng ñi vaøo nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc vaø laø ngöôøi ñaàu tieân ñöa ra khaùi nieäm xaõ hoäi hoïc. Auguste Comte chia khoa hoïc ra laøm sau moân chính : 1. Toaùn hoïc. 19
- 2. Thieân – vaên – hoïc. 3. Vaät lyù hoïc. 4. Hoùa hoïc. 5. Sinh hoïc. 6. Xaõ hoäi hoïc. Theo Augus Comte thì moân toaùn; thieân vaên hoïc; vaät lyù hoïc thuoäc veà vaät lyù voâ cô. Coøn moân hoùa hoïc; sinh hoïc; xaõ hoäi hoïc thuoäc veà vaät lyù höõu cô. Augus Comte cho raèng khoa hoïc cô b aûn laø toaùn hoïc; thieân vaên hoïc; xaõ hoäi hoïc. Coøn moân khoa hoïc söû hoïc; vaên hoïc; ngoân ngöõ hoïc; laø khoa hoïc cuï theå. Chính söï phaân chia caùc moân khoa hoïc thaønh sau moân oâng ñeàu coi laø vaät lyù, vì vaäy maø xaõ hoäi hoïc theo oâng nhö laø ‚ moät ngaønh vaät lyù hoïc hoïc xaõ hoäi‛( Physiguesociale) töø ‚Sociologie‛ ( xaõ hoäi hoïc) ñöôïc geùp vôùi töø ‚Socius‛ ( goác tieáng La Tinh), coù nghóa laø ngöôøi ñoàng haønh, vôùi tö ‚ Logos‛ ( xuaát phaùt tö tieáng Hy Laïp) coù nghóa laø m oân hoïc veá. ( trong saùch ‚ xaõ hoäi hoïc nhaäp moân‛, taùc giaû Traân Höõu Quang. Trang 6. ) Oâng vieát nhieàu taùc phaåm nhö: - Giaùo trình trieát hoïc thöïc chöùng. Goàm nhieàu taäp xuaát baûn naêm 1830 – 1842 coù nhöõng taäp Auguste Comte trình baøy veà xaõ hoäi hoïc. Auguste Comte goïi xaõ hoäi hoïc laø ‚ vaät ly hoïc xaõ hoäi‛. - Heä thoáng chính trò hoïc thöïc chöùng. Xuaát baûn naêm 1851 – 1854 . Do boái caûnh xaõ hoäi coù nhieàu bieán ñoåi neân Auguste Comte cho raèng phaûi coù nhieäm vuï g oùp phaàn toå chöùc laïi xaõ hoäi vaø laäp laïi traät töï xaõ hoäi . döïa vaøo quy luaät toå chöùc vaø bieán ñoåi xaõ hoäi do xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu phaùt hieân ñöôïc. Theo A.Comte ( lyù thuyeât ) xaõ hoäi hoïc phaûi höôùng tôùi tìm ra nhöõng quy luaät khaùi quaùt phaûn aûnh moái quan heä caên baûn nhaát cuûa caùc söï vaät, hieân töôïng xaõ hoäi. Augus Comte tin raèng xaõ hoäi hoïc coù theå phaùt hieän, chöùng minh vaø laøm saùng toû ñöôïc caùc quy luaät veà toå chöùc xaõ hoäi vaø bieán ñoåi xaõ hoäi baèng phöông phaùp luaân chuû nghóa thöïc chöng. II.1.2 Thuaät ngöõ xaõ hoäi hoïc. Naêm 1838 trong taùc phaåm trieát hoïc thöïc chöùng A.Comte daõ söû duïng thuaät ngö õ ‚ Sociologie‛ töùc laø Xaõ hoäi hoïc. Theo caùch hieåu cuûa A.Comte laø ‚ Vaät lyù hoïc xaõ hoäi‛ ( physiquesociale ). Noäi dung nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc A.Comte chia thaønh hai noäi dung cô baûn ñoù laø : tónh hoïc xaõ hoäi vaø ñoäng hoïc xaõ hoâi. 20
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học