Xem mẫu
- NGHIÊN C U TUY N CH N M T S GI NG V I CHÍN S M
MI N B C VI T NAM
Vũ M nh H i
SUMMARY
Selection of early varieties of litchi in the orth of Vietnam
For years, the study on the evaluation of litchi germplasm in the North of Vietnam aimed at
selecting good early cultivars to be introduced in the production have been carried out by
researchers of Fruit and Vegetable Research Institute. Results conducted from the above-
mentioned study showed that 3 cultivars named Binh Khe, Yen Hung and Yen Phu selected from
31 accessions are considered promising ones interms of the yield, quality and harvesting time
especially. These cultivars can be introduced in large-scale of litchi production to prolong the
duration of product harvested that makes product price increased and consumption much
comfortable.
Keywords: Early cultivas, accession, germplasm, duration, pilot demonstration.
I. TV N ư c B N ông nghi p và PTN T công nh n
các c p khác nhau.
Do có nhu c u sinh thái tương i c
thù, c n m t th i gian l nh phân hoá
m m hoa, cây v i (Litchi sinensis L.) ch II. V T LI U VÀ PHƯƠN G PHÁP
tr ng tr t có hi u qu m t s vùng nh t N GHIÊN C U
nh mi n B c Vi t Nam và là m t trong T ngu n qu gen ã t n t i các vùng
11 cây ăn qu ch o ư c ưu tiên phát a lý khác nhau, ư c ngư i dân a
tri n trong c nư c. phương tr ng tr t ph c v tiêu th t i ch
M t trong nh ng như c i m r t áng bao g m c m t s th c li u di th c khá lâu
k là b gi ng v i trong s n xu t i trà còn i t nơi khác n, ti n hành i u tra, ánh
ơn i u, gi ng chi m ưu th là v i thi u giá, ch n l c cá th theo h th ng thang
Thanh Hà có th i gian thu ho ch quá t p i m c a tiêu chuNn ngành ã ư c ban
trung (trên dư i 15 ngày) làm nh hư ng hành (k t h p t ch c các h i thi tuy n t i
áng k n hi u qu s n xu t và s d ng cơ s ). Các cá th ưu tú, sau khi ánh giá
lao ng. tính khác bi t c v hình thái (VCU) và
phân tích a d ng di truy n b ng k thu t
Theo hư ng a d ng hoá ngu n gen,
m r ng biên thu ho ch s n phNm RADP và AFLP ư c nhân vô tính, xây
tăng kh năng tiêu th và hi u qu kinh t , d ng các khu vư n so sánh theo phương
pháp thí nghi m cây lâu năm (Phương pháp
các gi ng v i s m có s n t ngu n gen b n
a ư c ưu tiên nghiên c u, t p trung ánh Pearce) và các vư n trình di n m t s
giá, ch n l c và xây d ng quy trình thâm vùng sinh thái c trưng mi n B c. Thông
tin thu th p t công tác i u tra và s li u
canh t ng h p.
c a các thí nghi m ư c t p h p và x lý
Trong bài vi t này, gi i thi u m t s theo các chương trình ph n m m tuỳ theo
gi ng v i chín s m, có th i gian thu ho ch tính ch t c a các nhóm ch tiêu.
ch y u trong tháng 5, ã ư c tuy n ch n,
ánh giá và m t s trong các gi ng ó ã
- III. K T QU N GHIÊN C U VÀ TH O tích tr ng (tính theo s cây), chúng tôi ã
LU N thu th p ư c 31 m u gi ng v i chín s m
(B ng 1) phân b ch y u các t nh ng
1. Hi n tr ng các gi ng v i chín s m b ng sông H ng và m t s a phương ph
mi n B c Vi t am c n, t p trung nhi u theo d c bãi b i c a
i u tra t i 17 huy n thu c 8 t nh các con sông l n như sông H ng, sông
tr ng v i ch l c c v ch ng lo i và di n áy, sông u ng....
B ng 1. Danh m c các gi ng v i t i các i m i u tra
Đ a đi m S cây M u gi ng
TT Tên gi ng
đi u tra đi u tra thu th p
1 Hoà Bình 315 2 Lai Lương Sơn, Lai Liên Sơn
2 Hà Tây 1.050 16 Bánh trôi, Đư ng phèn, D a, L c, Vàng anh, Cánh tr , L ng
vàng, Hoàng bào, Lai Đ ng Quang, t, B u đ t, Mít dai, Ông
thi u, Sung, Nh n i, Hoa hang
3 Hà Nam 5.489 4 Do L , B p, Chín Tr ng, Ngh
4 Phú Th 4.200 1 Hùng Long
5 B c Giang 10.300 3 Phúc Hoà, U h ng, U tr ng
6 Qu ng Ninh 32.600 2 Yên Hưng, Bình Khê
7 Hưng Yên 350 1 Yên Phú
8 H i Dương 1.200 2 Lai Thanh Hà, U tr ng
T ng c ng 55.024 31
Sau 3 năm theo dõi li n t c t i các vùng cá th ưu tú c a 6 gi ng có tri n v ng
nguyên s n, d a vào các ch tiêu c trưng (B ng 2 - t s 1 n s 6; 2 gi ng Hùng
v sinh trư ng, phát tri n, năng su t và ch t Long - s 7 và Thi u Thanh Hà - s 8 ã
lư ng, t 31 m u gi ng (sau khi ã ánh ư c công nh n và có m t trong s n xu t)
giá hình thái), chúng tôi ch n l c ư c các ưa vào so sánh.
B ng 2. Các cá th ưu tú c a các gi ng v i ư c tuy n ch n
NS bq 3 năm Kh i lư ng qu T l cùi Đ Brix Th i gian
TT Tên gi ng Tu i cây
(kg/cây) (kg) (%) (%) chín
1 Bình Khê > 30 94,2 33,50 71,50 17,5 5/5 - 15/5
2 Đư ng Phèn > 50 104,3 23,61 65,35 15,8 20/4 - 5/5
3 Th ch Bình > 20 82,3 24,50 70,50 16,5 10/5 - 20/5
4 Yên Hưng 20 62,1 30,10 73,20 17,8 10/5 - 20/5
5 Yên Phú > 30 85,6 27,20 74,50 18,6 10/5 - 20/5
6 Phúc Hoà 50 89,8 23,08 71,88 17,5 10/5 - 20/5
7 Hùng Long 30 99,7 23,47 73,01 17,4 15/5 - 25/5
8 Thi u Thanh Hà 30 56,4 20,70 75,48 21,2 15/6 - 25/6
kh ng nh ch c ch n v tính khác sinh h c có th kh ng nh s khác nhau
bi t, chúng tôi ã s d ng k thu t RAPD, gi a các gi ng ch n l c t các a phương
có ki m ch ng l i b ng k thu t AFLP s khác nhau là hoàn toàn rõ ràng và có
a hình c a các gi ng tuy n ch n (B ng 3 i u ki n công nh n gi ng chính th c n u
và sơ 1). Cùng v i s quan tr c, theo dõi s ưu vi t v các m t sinh h c, kinh t ư c
v hình thái, các k t qu ánh giá a d ng kh ng nh ch c ch n.
- B ng 3. H s ng d ng c a 6 gi ng tuy n ch n
H s đ ng d ng
Gi ng
I II III IV V VI
Yên Hoà (I) 1
Th ch Bình (II) 0,557758 1
Bình Khê (III) 0,557758 0,633093 1
Đư ng phèn (IV) 0,417603 0,416703 0,416703 1
Yên Hưng (V) 0,493117 0,493117 0,493117 0,416703 1
Yên Phú (VI) 0,416703 0,416703 0,416703 0,568996 0,416703 1
I
II
III
V
IV
VI
HÖ sè ®ång d¹ng
0,42 0,47 0,52 0,57 0,62
Sơ 1. Cây phân lo i các gi ng v i tuy n ch n
2. K t qu ánh giá các gi ng v i tuy n cao hơn so v i gi ng Hùng Long - là
ch n gi ng ã tuy n ch n và công nh n t năm
6 gi ng ch n l c ban u ti p t c 2000. Tuy nhiên, khi xét n các ch tiêu
ư c so sánh và ánh giá nông sinh h c ch t lư ng s n phNm (hàm lư ng ư ng,
trong cùng m t i u ki n sinh thái t i vitamin t ng s và vitamin C, axit t ng
vư n thí nghi m c a Vi n Nghiên c u s , hàm lư ng ch t khô...), t l ph n ăn
Rau qu (Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà N i) ư c (th hi n B ng 4), k t h p v i k t
ch n ra các gi ng th c s t t, có th ưa qu ánh giá c m quan (màu s c v , màu
vào cơ c u gi ng c a s n xu t i trà. th t cùi qu , hương v , ch c...) và c
Nh n xét chung là: cùng m t tu i bi t là tiêu chí chín s m, chúng tôi ánh
(tu i 5 và 6) và cùng m t phương th c giá 3 gi ng Bình Khê, Yên Hưng và Yên
nhân vô tính, c 6 gi ng u bi u hi n kh Phú có nhi u ưu i m n i tr i, có th áp
năng sinh trư ng t t, có các ch tiêu v ng yêu c u c a m t gi ng chín s m, b
sinh kh i và năng su t tương ương ho c sung vào s n xu t i trà.
- B ng 4. M t s ch tiêu liên quan n ch t lư ng các gi ng v i tuy n ch n
(Bình quân tu i 5 và 6)
T l cùi Đư ng TS Axit TS Vt.C TS Ch t khô Đánh giá
TT Tên gi ng
(%) (%) (%) (%) (%) c m quan
1 Bình Khê 71,50 15,37 0,21 16,27 16,06 T t
2 Đư ng Phèn 65,35 12,00 0,36 31.50 14,40 Khá
3 Th ch Bình 70,50 12,31 0,17 15,20 16,20 Khá
4 Yên Hưng 73,20 13,75 9,57 17,09 14,50 T t
5 Yên Phúc 74,50 14,60 0,45 14,50 15,70 T t
6 Phúc Hoà 71,88 13,40 0,26 9,80 15,10 Khá
7 Hùng Long 73,01 12,96 0,20 10,60 15,82 T t
8 Thanh Hà 75,48 16,28 0,28 24,00 18,20 T t
Hưng và Bình Khê th hi n qua các ch
3. K t qu kh o nghi m các gi ng v i
tiêu: Chi u cao cây, ư ng kính tán, ư ng
ch n l c
kính thân... các tu i 4 và 5 là tương i
Do ngu n th c li u b h n ch , 2 trong t t, m nh h¬n so v i gi ng v i Thanh Hà
3 gi ng ư c tuy n ch n và ánh giá t t cùng tu i và trên cùng m t i u ki n
các giai o n trư c là Yên Hưng và Bình sinh thái. Bên c nh ó, chúng tôi c bi t
Khê ư c tr ng kh o nghi m trên di n r ng quan tâm ® n nhóm các ch tiêu v th i
3 vïng sinh thái mi n B c (có so sánh gian thu ho ch và ch t lư ng qu thêm
v i gi ng v i Thi u Thanh Hà) có ánh m t l n n a có s ánh giá toàn di n và
giá chính xác hơn. K t qu cho th y, kh ch c ch n hơn trư c khi khuy n cáo và b
năng sinh trư ng c a 2 gi ng chín s m Yên sung vào cơ c u trong s n xu t (B¶ng 5).
B ng 5. Th i gian thu ho ch và m t s c i m ch t lư ng qu các gi ng kh o nghi m
Th i gian NS Đư ng TS Axit Vt.C Ch t Đ Brix
Gi ng Vùng tr ng
thu ho ch (kg/cây) (%) TS (%) (mg%) khô (%) (%)
Uông Bí (QN) 5/5 - 20/5 20,0 16,5 0,31 26,3 17,3 17,0
Bình Khê B o Th ng (LC) 10/5 - 25/5 19,2 16,6 0,32 25,5 18,2 17,4
Gia Lâm (HN) 15/5 - 5/6 21,6 16,7 0,30 26,8 17,9 17,5
Đông Tri u (QN) 5/5 - 15/5 24,4 15,2 0,37 21,3 17,7 17,0
Yên Hưng B o Th ng (LC) 10/5 - 20/5 22,8 15,4 0,34 21,8 17,8 17,1
Gia Lâm (HN) 10/5 - 20/5 24,9 15,7 0,35 22,2 17,6 17,2
Đông Tri u (QN) 1/6 - 10/6 12,6 16,9 0,26 27,1 21,5 20,3
Thi u Thanh Hà B o Th ng (LC) 5/6 - 15/6 10,3 16,9 0,26 27,4 21,2 20,4
Gia Lâm (HN) 15/6 - 20/6 11,5 17,1 0,25 27,2 22,9 21,2
- V i k t qu trình bày B ng 5, có th
nh n th y các gi ng Bình Khê và Yên Hưng
có tính n nh v kh năng cho năng su t,
ch t lư ng và c bi t là th i gian thu ho ch
khi tr ng tr t các vùng sinh thái khác nhau
t i m t s a phương mi n B c và hoàn toàn
có th áp ng tiêu chuNn c a m t gi ng v i
s m ưa b sung vào cơ c u gi ng.
IV. K T LU N
1. T p oàn qu gen các gi ng v i b n
a các a phương mi n B c Vi t Nam
tương i phong phú và a d ng trong ó
bao g m nhi u gi ng chín s m có m t s
c i m t t, có th ch n l c và b i d c
ph c v s n xu t.
2. Các gi ng v i Bình Khê, Yên Hưng
và Yên Phú bi u hi n kh năng sinh trư ng
t t, n nh v năng su t, ch t lư ng và th i
gian thu ho ch các i u ki n sinh thái
khác nhau, có th b sung vào cơ c u gi ng
v i hi n t i.
TÀI LI U THAM KH O
1 Ph m Văn Côn, 1996. Các bi n pháp
di u khi n sinh trư ng, phát tri n, ra
hoa, k t qu cây ăn trái. Nhà xu t b n
Nông nghi p Hà N i.
2 Vũ Công H u, 1996. Tr ng cây ăn qu
Vi t Nam. Nhà xu t b n Nông
nghi p, Thành ph H Chí Minh.
3 Tr n Th T c, 1998. H i áp v nhãn,
v i. Nhà xu t b n Nông nghi p, Hà N i.
4 C.M Menzel and G.K Waite, 2005.
Litchi and longan - Botany, Production
and Uses. CABI Publishing.
gư i ph n bi n: guy n Văn Vi t
- T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam
6
nguon tai.lieu . vn
