Xem mẫu

  1. NGHIÊN C U ÁP D NG CÁC GI I PHÁP K THU T CANH TÁC Đ U TƯƠNG HI U QU VÀ B N V NG TRÊN Đ T D C T I HUY N TH CH AN, T NH CAO B NG guy n Quang Tin1, Lê Qu c Doanh1 Tr n Thanh Bình2 SUMMARY Research on the technical application of efficient and solid cultivation of soybeans in the steep land of Thach An District, Cao Bang Province Soybean is a nutritious and economical food plant. The high demand for soybeans in the world as well as in Vietnam has created favorable conditions for soybean cultivation in different areas of Vietnam. Cao Bang is a province with large area of steep land and good conditions for soybean production. Choosing the right breed such as DT22 and DT26, and the techniques of soybean intensive cultivation including balanced fertilizing together with land covering, density adjusting have increased productivity from 488.4 kg to 799.7 kg/ha, or from 39.1% to 64% compared with the traditional method. These techniques have contributed to the increase of produtivity of soybean cultivation/production, strong development and natural resources and ecology conservation. Keywords: ew varieties, cultural technique, mulch, sustainable, environment. I. TV N 1 nư c ta, u tương cũng có m t không gian phát tri n r t l n như: V u tương (Glycine max L.) là cây th c phNm d tr ng, có giá tr dinh ông sau thu ho ch lúa mùa; v hè sau ngô trên t bãi ven sông; chuy n di n dư ng và hi u qu kinh t cao. S n phNm t cây u tương ư c s d ng r t a tích tr ng s n và m t s cây khác trên t d ng như dùng tr c ti p h t thô ho c ch d c sang tr ng u tương; trên t tr ng bi n thành u ph , ép thành d u u cây lâu năm và r ng chưa khép tán; trên t mía chưa khép tán... Do v y, thu nh p nành, làm bánh k o, s a u nành, okara, nư c gi i khát, nư c ch m... áp ng cho bà con nông dân ư c tăng lên, tăng phì c a t, mang l i hi u qu kinh t nhu c u m trong khNu ph n ăn hàng ngày c a ngư i cũng như s d ng trong cao và b o v môi trư ng sinh thái. chăn nuôi. Huy n Th ch An, t nh Cao B ng có nhi u i u ki n thu n l i cho s n xu t u tương hàng hóa. Tuy nhiên, hi n ph n l n 1 Vi n KHKT N LN mi n núi phía B c. di n tích ây s d ng gi ng a phương 2 Vi n Cây lương th c và Cây th c phNm.
  2. nên năng su t u tương không cao. tài - B trí thí nghi m: Thí nghi m ư c “N ghiên c u áp d ng các gi i pháp k thu t thi t k theo kh i ng u nhiên y RCBD canh tác u tương hi u qu và b n v ng (Randomized Complete Block Design) v i 3 l n nh c l i, kho ng cách hàng u tương là trên t d c huy n Th ch An, t nh Cao 35 cm. B ng” ư c th c hi n nh m l a ch n b - Ký hi u công th c: gi ng thích h p và áp d ng các bi n pháp k M t : M1: 30 cây/m2, M2: 35 cây/m2 thu t u tương cho năng su t, ch t lư ng và M3: 40 cây/m2 cao theo nh hư ng s n xu t hàng hóa. Thí nghi m phân bón và che ph , g m II. V T LI U VÀ PHƯƠN G PHÁP 3 công th c: N GHIÊN C U + P0: ( i ch ng) theo cách làm truy n th ng c a nông dân (ch bón 200 kg phân 1. V t li u nghiên c u lân, tương ương 33 kg P2O5/ha + cào d n - B gi ng u tương g m 5 gi ng là t bình thư ng). T12, T22, T26, VN6 và gi ng a + P1: Theo quy trình tác gi (30N + phương ( i ch ng); 60P2O5 + 60K2O/ha) + 300 kg vôi b t/ha. - Phân m urea (46% N), phân lân + P2: Theo quy trình tác gi (30N + Lâm Thao (16,5% P2O5), phân kaliclorua 60P2O5 + 60K2O/ha) + 300 kg vôi b t/ha + (60% K2O), theo t l l N:P:K= 30:60:60; che ph vôi b t và thu c BVTV thông d ng; • Thí nghi m v các bi n pháp k thu t - V t li u che ph t: Tàn dư cây ngô m i g m 7 công th c, ký hi u như sau: v trư c, c d i... Lư ng ph : 5 t n khô/ha. C: M2PO (m t 35 cây/m2 + 33 kg 2. Phương pháp nghiên c u P2O5/ha + cào d n t bình thư ng). T1: M1P1 (m t 30 cây/m2 + (30N + 2.1. Phương pháp thí nghi m ng ru ng 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha). • Thí nghi m so sánh gi ng: T2: M1P2 (m t 30 cây/m2 + (30N + - Ký hi u công th c: C: gi ng a 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha + phương; V1: T12; V2: T22; V3: T26; che ph ). V4: VN6. T3: M2P1 (m t 35 cây/m2 + (30N + - Thí nghi m ư c b trí theo kh i 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha). ng u nhiên y RCBD (Randomized T4: M2P2 (m t 35 cây/m2 + (30N + Complete Block Design) v i 3 l n nh c l i. 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha + - M t : 35 cây/m2, kho ng cách hàng: che ph ). 35 cm, gieo 4 hàng d c theo kích thư c chi u dài ô thí nghi m. T5: M3P1 (m t 40 cây/m2 + (30N + 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha). • Thí nghi m so sánh bi n pháp k thu t:
  3. T6: M3P2 (m t 40 cây/m2 + (30N + S li u sau khi thu th p ư c x lý b ng 60P2O5 + 60K2O)/ha + 300 kg vôi b t/ha + ph n m m Excel, IRRISTAT for Windows. che ph ). 2.4. Phương pháp tính hi u qu kinh t 2.2. Các ch tiêu theo dõi L i nhu n (RVAC - Returns Above - Các ch tiêu sinh trư ng, phát tri n: Variable Cost) ư c tính b ng t ng thu nh p (GR - Gross Returns) tr i t ng chi phí (TVC Theo dõi th i gian t gieo n m c, m c - Total Variable Cost): RAVC = GR - TVC. n n hoa, m c - qu và gieo n chín (ngày); chi u cao cây khi chín (cm); s t; III. K T QU VÀ TH O LU N s cành. 1. K t qu nghiên c u v l a ch n b - Các y u t c u thành năng su t: S gi ng u tương thích h p cho canh tác qu ch c, qu 1, 2 và 3 h t, kh i lư ng h t t d c t nh Cao B ng c a cây, kh i lư ng 100 h t và năng su t thí 1.1. Kh năng sinh trư ng và phát tri n nghi m (t /ha). c a các gi ng u tương - Kh năng ch ng ch u t i ng ru ng: có ư c b gi ng u tương t t nh t Ch ng và nhi m sâu, b nh h i. ph c v s n xu t hàng hóa, ã ti n hành th nghi m 5 gi ng trên t d c. K t qu ư c 2.3. Phương pháp x lý s li u trình bày t i b ng 1 B ng 1. c tính sinh trư ng, phát tri n c a các gi ng u tương (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) TGST Gieo - m c M c - hoa M c - qu M c - chín Cao cây S đ t S cành Tên gi ng (ngày) (ngày) r (ngày) (ngày) (ngày) (cm) (đ t) c p1 C 99 7 40 50 91 48 12,0 2,0 V1 78 7 28 40 71 43 11,7 2,0 V2 88 7 32 45 81 46 12,0 1,7 V3 97 7 37 50 90 55 13,0 1,0 V4 84 7 30 42 77 44 12,0 2,0 Ghi chú: C: gi ng a phương; V1: T12; V2: T22; V3: T26; V4: VN6 Qua b ng 1 cho th y: nghi m là 35 cây/m2. V hè thu năm 2009 - T ng TGST c a các gi ng là khác khá h n nên quá trình n y m m c a các nhau bi n thiên t 78 n 99 ngày, gi ng có gi ng u tương không ư c thu n l i. TGST dài nh t là gi ng a phương (99 - Th i gian m c - hoa: Sau m c t 28 - ngày) và gi ng ng n nh t và gi ng T12 40 ngày s cây n hoa c a các công th c (78 ngày). chi m 50% t ng s cây trong ô. Gi ng có - Th i gian gieo - m c hai lá m m: t t th i gian m c - n hoa ng n nh t là T12 c các gi ng sau th i gian 7 ngày t l m c là 28 ngày và dài nh t là gi ng a phương t trên 75%, m b o theo m t thí là 40 ngày.
  4. - Th i gian m c- qu mNy: Sau m c t cao cây ã b h n ch r t nhi u trong năm 40 - 52 ngày s cây có qu mNy c a các 2009 do b h n trong tháng 8 và u tháng 9 công th c chi m 50% t ng s cây trong ô. khi cây th i kỳ phát tri n m nh 5-7 lá. Gi ng có th i gian m c- qu mNy ng n nh t là T12 là 40 ngày và dài nh t là gi ng -S t trung bình c a các gi ng là 11- T26 và a phương là 50 ngày. 13 t; s t không có s khác bi t trong m i nhóm gi ng. - Th i gian m c - chín: Sau m c t 71 - 91 ngày các gi ng u tương ã chín - S cành c a các gi ng < 2 cành/cây; sinh lý m b o cho thu ho ch lúc này. có th k t lu n ây là các gi ng thu c d ng N hìn chung TGST chia thành 2 nhóm ít phân cành, thích h p v i vi c tăng m t gi ng: nhóm ng n ngày là g m T12 và và tr ng xen. VN 6; nhóm trung g m T22, T26 và 1.2. Các y u t c u thành năng su t c a gi ng a phương. các gi ng u tương so sánh - Chi u cao cây: Chi u cao các gi ng u M t s y u t c u thành năng su t u tương bi n thiên t 43 cm n 55 cm, chi u tương ư c trình bày b ng 2. B ng 2. Các y u t c u thành năng su t c a các gi ng u tương so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) T l (%) qu có Kh i lư ng Kh i lư ng S qu ch c Gi ng 1 cây 100 h t (qu /cây) 1h t 3h t 2h t (g) (g) C 23,3 14,3 4,7 81,0 4,97 13,50 V1 19,3 15,0 20,3 64,7 5,07 15,53 V2 22,7 17,3 20,7 62,7 5,67 14,40 V3 21,3 11,3 16,0 74,0 6,10 16,13 V4 19,3 19,3 8,7 71,7 4,47 15,00 LSD0.05 1,1 3,6 2,3 3,5 0,28 0,26 CV% 2,7 12,7 9,2 2,8 3,00 1,00 Ghi chú: C: Gi ng a phương; V1: T12; V2: T22; V3: T26; V4: VN6. Qua b ng 2 cho th y: gi ng, trong ó gi ng T22 t cao nh t - S qu ch c/cây trung bình c a các 20,7%, gi ng a phương t l qu 3 h t là gi ng bi n thiên t 19,3 - 23,3 qu . th p nh t. - T l % c a các qu có s h t 1, 2 và - Kh i lư ng h t/cây thay i, bi n 3 là khác nhau và t l này các gi ng là thiên t 4,47 n 6,10 g. g n tương ương nhau th p hơn 20%, t l - Kh i lư ng 100 h t là có thay i v i qu 3 h t có s khác nhau do c i m c a i u ki n th i ti t khô h n c a năm 2009,
  5. kh i lư ng h t c a các gi ng ã gi m i áng k . 1.3. ăng su t th c thu c a các gi ng u tương so sánh B ng 3. ăng su t c a các gi ng u tương so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) ơn v tính: kg/ha Năng su t Năng su t Năng su t Tăng/gi m % Gi ng các gi ng so lý thuy t th c thu so đ i ch ng đ i ch ng C 1.745 1.645 0 0 V1 1.774 1.673 28 1,7 V2 1.984 1.885 240 14,6 V3 2.135 1.956 311 18,9 V4 1.559 1.460 -185 -11,2 LSD0.05 107 110 CV% 3,2 3,5 Ghi chú: C: gi ng a phương; V1: T12; V2: T22; V3: T26; V4: VN6. Qua theo dõi, tính toán, cho th y: - Sâu h i: Các gi ng u b nhi m sâu Năng su t th c thu trung bình c a các h i chính là sâu cu n lá, sâu c qu giai gi ng tuy n ch n có khác nhau m c so o n qu ch c, t l b nhi m giòi c thân sánh có ý nghĩa gi a các nhóm như sau: khá l n >85%. Tuy nhiên, sâu h i không nh hư ng nhi u n năng su t. + Nhóm 1 năng su t cao nh t g m 2 gi ng là T26 và T22 tương ng t - Nhi m b nh: Gi ng T12 b xoăn 1.956 và 1.885 kg/ha, cao hơn gi ng i lá nh . ch ng t 14,6 - 18,9%. - Gi ng T26 t ra ch ng ch u khá, cây + Nhóm 2 là gi ng T12 t 1.673 kg/ha, sinh trư ng phát tri n t t nh t. cao hơn gi ng i ch ng 1,7%. Tuy nhiên, 2. K t qu nghiên c u v các bi n pháp m c sai s 0.05 thì s sai khác này không có nghĩa. k thu t thâm canh u tương t hi u qu cao trên t d c t i Cao B ng + Nhóm 3 là gi ng VN6 có năng su t th p nh t t 1.460 kg/ha, b ng -11,2% so 2.1. Sinh trư ng và phát tri n c a u i ch ng. tương các công th c so sánh 1.4. Kh năng ch ng ch u c a các gi ng Ngoài nghiên c u v b gi ng tìm ra u tương so sánh ư c gi ng u tương t t nh t cho s n xu t - Tính ch ng : Nhìn chung các gi ng hàng hóa, ã nghiên c u các k thu t canh u tương tr ng trong v hè thu trên t d c tác ph c v s n xu t u tương hi u qu không b . và b n v ng nh t. Trong b gi ng tri n
  6. v ng, gi ng T26 ư c ch n th c hi n ư c th hi n qua b ng 4. các bi n pháp k thu t so sánh. K t qu B ng 4. c tính sinh trư ng, phát tri n c a u tương T26 các công th c so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) Tăng/gi m so Tăng/gi m so Công th c Cao cây (cm) S đ t (đ t) S cành c p 1 đ i ch ng (cm) đ i ch ng (%) C 48 12,1 1,4 T1 51 3 6,3 12,4 1,5 T2 52 4 8,3 12,3 1,6 T3 55 7 14,6 12,6 1,1 T4 56 8 16,7 12,3 1,2 T5 61 13 27,1 12,1 1,6 T6 62 14 29,2 12,1 1,4 LSD0.05 0,67 0,18 0,21 CV% 0,7 0,8 8,3 Ghi chú: C: M2P0, T1: M1P1, T2: M1P2, T3: M2P1, T4: M2P2, T5: M3P1, T6: M3P2. TGST c a gi ng u tương T26 các dân ( i ch ng) chi u cao cây là th p nh t, công th c trong kho ng 96 - 98 ngày, nhìn t 48 cm/cây. Trong khi ó, chi u cao cây chung t gieo n m c là 7 ngày, m c - hoa r tăng t 3 - 14 cm/cây so v i i ch ng t 36 - 38 ngày và m c n chín 90 - 92 ngày. các công th c khác. - Chi u cao cây: Chi u cao u tương -S t trung bình c a các công th c các công th c bi n thiên t 48 cm n 61 h u như không bi n ng, t trung bình cm, chi u cao cây ã b h n ch r t nhi u l n hơn 12 t/cây. trong năm 2009 do b h n trong tháng 8 và - S cành c a gi ng các công th c khác u tháng 9 khi cây th i kỳ phát tri n nhau, t 1,1 - 1,6 cành/cây tùy công th c. m nh 5-7 lá. Tuy nhiên có s sai khác gi a các công th c so sánh. 2.2. Các y u t c u thành năng su t c a + Khi m t cây tăng 35 cây/m2 u tương các công th c so sánh 2 (M2) và 40 cây/m (M3) chi u cao cây tăng Các k t qu v y u t c u thành năng lên rõ r t trung bình là 4 cm. su t các công th c so sánh ư c trình bày + Theo cách làm truy n th ng c a nông t i b ng 5: B ng 5. Các y u t c u thành năng su t u tương T26 các công th c so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) S qu ch c T l (%) qu có Kh i lư ng Kh i lư ng 100 Công th c (qu /cây) 1h t 3h t 2h t h t/cây (g) h t (g) C 14,9 12,7 16,6 71,2 3,73 15,60 T1 20,0 7,7 16,2 76,2 5,93 16,70 T2 20,2 7,6 15,2 77,1 6,02 17,27 T3 20,1 7,2 15,4 77,7 5,83 16,33 T4 20,5 6,4 17,0 76,6 6,23 16,77 T5 19,0 10,5 16,0 73,6 5,20 15,90 T6 18,9 11,6 16,9 71,5 5,40 16,63 LSD0.05 0,87 1,93 2,09 3,02 0,36 0,40 CV% 0,6 0,8 6,4 8,2 2,35 0,78
  7. Ghi chú: C: M2P0, T1: M1P1, T2: M1P2, T3: M2P1, T4: M2P2, T5: M3P1, T6: M3P2. Qua b ng 5 cho th y: lư ng h t/cây ph thu c vào s lư ng h t - S qu ch c/cây trung bình c a các c a cây và kh i lư ng 100 h t. công th c bi n thiên t 14,9 - 20,2 qu /cây, - Kh i lư ng 100 h t thay i vì năm m t gieo M1 (30 cây/m2) s qu ch c 2009 th i ti t khô h n; trong các công t cao nh t trung bình trên 20 qu /cây. th c kh i lư ng 100 h t ph thu c nhi u vào vi c che ph t và có chi u hư ng - T l % c a các qu có s h t 1, 2 và gi m khi m t gieo tăng M2 và M3. 3 không khác nhau nhi u, tuy nhiên khi Khi t ư c che ph , Nm t cao hơn tăng m t lên M3 t l qu 1 h t ã cao nên ã phát huy ư c hi u l c c a phân hơn m t M1 và M2 cũng như trong bón. trư ng h p bón lân m c P0, t l qu 3 h t ít bi n ng nh t. 2.3. ăng su t u tương các công th c - Kh i lư ng h t/1 cây có thay i bi n so sánh thiên t 3,73 n 6,23 g và kh i lư ng K t qu v năng su t u tương các h t/cây t th p m t M2 và M3; kh i công th c so sánh ư c trình bày t i b ng 6: B ng 6. ăng su t u tương T26 các công th c so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) ơn v tính: kg/ha Năng su t lý thuy t Năng su t th c thu Tăng/gi m so Tăng/gi m so Công th c (kg/ha) (kg/ha) đ i ch ng (kg/ha) đ i ch ng (%) C 1.439 1.250 T1 1.958 1.738 488,4 39,1 T2 2.050 1.829 579,7 46,4 T3 2.255 2.035 785,4 62,9 T4 2.391 2.037 787,6 63,0 T5 2.294 2.045 795,3 63,6 T6 2.388 2.049 799,7 64,0 LSD0.05 126,0 171,0 CV% 3,8 5,8 Ghi chú: C: M2P0, T1: M1P1, T2: M1P2, T3: M2P1, T4: M2P2, T5: M3P1, T6: M3P2. K t qu b ng 6 cho th y: v t, lư ng ph 5 t n khô/ha cho k t qu cao - Năng su t th c thu c a các công th c nh t, năng su t u tương tăng 799,7 kg/ha, có khác nhau m c so sánh có ý nghĩa. tương ương tăng 64,% so i ch ng. Công th c i ch ng cho năng su t th p 2.4. Hi u qu kinh t c a bi n pháp k hơn các công th c có tác ng khác. thu t m i - Năng su t th c thu khi bón phân cân i k t h p che ph t b ng tàn dư th c
  8. Sau thu ho ch, chúng tôi tính toán hi u k t qu th hi n qua b ng 7. qu kinh t c a t ng công th c thí nghi m, B ng 7. Hi u qu kinh t c a s n xu t u tương các công th c so sánh (v hè thu 2009 t i Th ch An - Cao B ng) ơn v tính: tri u ng/ha Tăng/gi m so Công th c T ng chi T ng thu L i nhu n đ i ch ng C 10,7 15,0 4,3 T1 12,9 20,9 10,2 5,9 T2 15,3 22,0 11,3 7,0 T3 13,2 24,4 13,8 9,4 T4 15,6 24,4 13,8 9,5 T5 13,4 24,5 13,9 9,5 T6 15,8 24,6 13,9 9,6 Ghi chú: C: M2P0, T1: M1P1, T2: M1P2, T3: M2P1, T4: M2P2, T5: M3P1, T6: M3P2. K t qu b ng 7 cho th y: Chi phí cho - Sâu h i: B nhi m sâu h i chính là sâu các công th c khác nhau và u chi cao hơn cu n lá, sâu c qu giai o n qu ch c i ch ng. Trong khi v i cách làm truy n nhưng không nh hư ng nhi u n năng th ng, ngư i dân ch ph i u tư 10,7 tri u su t. T l b nhi m giòi c thân > 85% ng/ha thì các công th c khác ph i chi t nhưng không khác bi t gi a các công th c. 12,9 - 15,8 tri u ng/ha. Tuy nhiên, ây là - B nh h i: Không b nhi m b nh. u tư có l i vì l i nhu n c a các công th c IV. K T LU N VÀ N GHN này cao hơn i ch ng t 5,9 - 9,6 tri u ng/ha. 1. K t lu n Ngoài l i nhu n trư c m t, các công - Xác nh ư c các gi ng u tương th c có che ph còn h n ch xói mòn r a T26, T22 là phù h p cho s n xu t hàng trôi t r t l n, giúp ngư i dân canh tác trên hóa t i Cao B ng. N ăng su t các gi ng t t d c b n v ng và hi u qu hơn. ng t 1.885 - 1.956 kg/ha, cao hơn gi ng a th i, b o v và c i thi n ư c môi trư ng phương t 240 - 311 kg/ha, tương ương sinh thái. 14,6 - 18,9% so i ch ng. TGST trung bình, t 88 - 98 ngày, thu n l i cho vi c b 2.5. Kh năng ch ng ch u trí th i v canh tác 2 v trên t d c. - Tính ch ng : u tương trong các - K thu t bón phân cân i (theo qui công th c so sánh có tính ch ng t t. trình tác gi 30 + 60P2O5 + 60K2O/ha +
  9. 300 kg vôi b t/ha) k t h p che ph t cho nghi p, Vi n KHKTNN Vi t Nam. Hà hi u qu s n xu t cao nh t, năng su t tăng N i. 799,7 kg/ha, tương ương 64,0% so i 5. guy n Danh Thìn (2001). Vai trò cây ch ng. u tương, cây l c và m t s bi n pháp k thu t thâm canh m t s t nh trung 2. ngh du mi n núi phía B c. Lu n án TS Khoa - Ti p t c nghiên c u l a ch n b h c Nông nghi p, Vi n KHKTNN Vi t gi ng u tương thích h p và các bi n pháp Nam. Hà N i. canh tác b n v ng, hi u qu trên t d c v i nhi u th i v khác nhau. gư i ph n bi n: PGS.TS. guy n Văn Vi t - Gi i thi u 2 gi ng m i trong cơ c u s n xu t u tương Cao B ng, i v i gi ng u tương T12 nên ưa vào cơ c u th i v ng n ngày, gi ng T26 ưa vào cơ c u thâm canh, tăng năng su t, nh hư ng s n xu t hàng hóa. TÀI LI U THAM KH O 1. Lê Qu c Doanh, guy n Văn B , Hà ình Tu n (2003). Nông nghi p vùng cao: th c tr ng và gi i pháp. Nhà xu t b n Nông nghi p, Hà N i. 2. Bùi Huy Hi n (2003). t mi n núi: Tình hình s d ng, tình tr ng xói mòn, suy thoái và các bi n pháp b o v và c i thi n phì. Trong Nông nghi p vùng cao: th c tr ng và gi i pháp. Nhà xu t b n Nông nghi p, Hà N i. 3. Tr n ình Long và c ng s (2007). K t qu nghiên c u và ch n t o gi ng u tương T26. Nhà xu t b n Nông nghi p, Hà N i, 160-167. 4. guy n Th ương (1998). Nghiên c u xây d ng cơ c u cây tr ng h p lý t nh Cao B ng. Lu n án TS Khoa h c Nông
  10. T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam 10
nguon tai.lieu . vn