1. Trang Chủ
  2. Báo cáo khoa học
  3. Nghiên cứu áp dụng các chuẩn lưu trữ trao đổi thông tin trong hệ thống thông tin khoa học và công nghệ quốc gia

Nghiên cứu áp dụng các chuẩn lưu trữ trao đổi thông tin trong hệ thống thông tin khoa học và công nghệ quốc gia

Phân biệt các khái niệm “chuẩn” thường dùng trong lĩnh vực thông tin- thư viện ở nước ta. Giải thích và giới thiệu xu thế phát triển hiện nay trên thế giới của các tiêu chuẩn mở, đặc biệt có liên quan đến “định dạng mở” và “mã nguồn mở”. Trình bày những vấn đề mới trong Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam, số 68/2006/QH11, thể hiện yêu cầu đổi mới toàn diện về tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động tiêu chuẩn hóa nước ta. Điểm qua những việc đã làm và sẽ làm... bé khoa häc vµ c«ng n

Thể loại Tài liệu miễn phí Báo cáo khoa học

Số trang 189

Ngày tạo 8/30/2018 2:44:07 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 2.61 M

Tên tệp

Tải Nghiên cứu áp dụng các chuẩn lưu trữ trao đổi thôn... (.pdf)

Xem mẫu

  1. bé khoa häc vµ c«ng nghÖ trung t©m th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong hÖ thèng th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia Chñ nhiÖm ®Ò tµi ThS Phan Huy QuÕ Hµ Néi 12 - 2003
  2. môc lôc Trang Gi¶i thÝch thuËt ng÷ 1 Gi¶i thÝch ch÷ tiÕng ViÖt viÕt t¾t 3 PhÇn më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 4 2. Môc tiªu cña ®Ò tµi 6 3. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc 6 4. Néi dung nghiªn cøu 10 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 12 6. S¶n phÈm vµ dù kiÕn hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi 12 cña ®Ò tµi KÕt qu¶ nghiªn cøu NhiÖm vô 1. HiÖn tr¹ng x©y dùng vµ ¸p 14 dông tiªu chuÈn trong hÖ thèng TTKHCNQG 1. HiÖn tr¹ng x©y dùng tiªu chuÈn ViÖt Nam trong HÖ 14 thèng TTKHCNQG 2. HiÖn tr¹ng ¸p dông tiªu chuÈn trong HÖ thèng 18 TTKHCNQG 3. Xem xÐt vµ ®Ò xuÊt ®èi víi 6 TCVN vÒ th«ng tin t− 32 liÖu NhiÖm vô 2. X¸c ®Þnh ®èi t−îng tiªu chuÈn 38 hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu, c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi cã thÓ ¸p dông, c¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam cÇn x©y dùng trong HÖ thèng TTKHCNQG 1. C¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t−îng tiªu chuÈn hãa trong lÜnh 38 vùc th«ng tin t− liÖu
  3. 2. Néi dung c«ng viÖc 41 3. KÕt qu¶ 42 NhiÖm vô 3. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy 55 ®Þnh cña dù th¶o tiªu chuÈn vÒ viÕt ®Þa danh ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin 1. Quan hÖ cña ®Þa danh ViÖt Nam ®èi víi tµi liÖu trong 55 qu¸ tr×nh xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin 2. HiÖn tr¹ng viÕt ®Þa danh ViÖt nam trong xö lý, l−u tr÷ 59 vµ trao ®æi th«ng tin cña HÖ thèng TTKHCNQG 3. X©y dùng c¸c quy ®Þnh cña dù th¶o tiªu chuÈn vÒ viÕt 66 ®Þa danh ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG NhiÖm vô 4. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy 71 ®Þnh cña dù th¶o tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ viÕt tªn c¬ quan tæ chøc ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cña HÖ thèng TTKHCNQG 1. C¸c mèi quan hÖ cña tªn CQTC ViÖt Nam ®èi víi tµi 72 liÖu trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cña HÖ thèng TTKHCNQG 2. HiÖn tr¹ng viÕt tªn CQTC ViÖt Nam trong xö lý, l−u 76 tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG 3. X©y dùng c¸c quy ®Þnh cña tiªu chuÈn vÒ viÕt tªn 81 CQTC ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cña HÖ thèng TTKHCNQG NhiÖm vô 5. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c yÕu tè 91 cña chuÈn metadata cho HÖ thèng th«ng tin KH&CN quèc gia 1. Tæng quan vÒ Metadata 91 2. Mét sè tiªu chuÈn Metadata ®−îc sö dông trong m«i 99 tr−êng th«ng tin th− viªn
  4. 3. X©y dùng Bé yÕu tè Metadata cho HÖ thèng 114 TTKHCNQG NhiÖm vô 6. Hoµn chØnh mét b−íc Khung ®Ò 134 môc hÖ thèng ttKHCNqg 1. Giíi thiÖu K§M HÖ thèng TTKHCNQG 134 2. Nh÷ng c«ng viÖc chÝnh cña nhiÖm vô 6 136 3. KÕt qu¶ 138 KiÕn nghÞ cña ®Ò tµi 165 KÕt luËn 167 Tµi liÖu tham kh¶o 169 Phô lôc 172
  5. Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh: ThS Phan Huy QuÕ, Trung t©m TTKHCNQG, Chñ nhiÖm ®Ò tµi ThS Cao Minh KiÓm Trung t©m TTKHCNQG TS NguyÔn Thu Th¶o Trung t©m TTKHCNQG TS NguyÔn ViÕt NghÜa Trung t©m TTKHCNQG KS NguyÔn Xu©n B×nh Trung t©m TTKHCNQG ThS NguyÔn ThÞ H¹nh Trung t©m TTKHCNQG Vµ c¸c c¸n bé kh¸c thuéc c¸c c¬ quan: Trung t©m TTKHCNQG Th− viÖn Quèc gia ViÖt Nam ViÖn Th«ng tin KHXH Côc L−u tr÷ nhµ n−íc Trung t©m TC-CL
  6. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG gi¶i thÝch mét sè thuËt ng÷ liªn quan ®Õn lÜnh vùc tiªu chuÈn (C¸c thuËt ng÷ nµy ®−îc gi¶i thÝch theo TCVN 6450:1998 Tiªu chuÈn hãa vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan – ThuËt ng÷ vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n. T−¬ng øng víi ISO/IEC Guide 2:1996) 1. Tiªu chuÈn hãa: Lµ ho¹t ®éng thiÕt lËp c¸c ®iÒu kho¶n ®Ó sö dông chung vµ lÆp ®i lÆp l¹i ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ hoÆc tiÒm Èn, nh»m ®¹t ®−îc møc ®é trËt tù tèi −u trong mét khung c¶nh nhÊt ®Þnh 2. Tiªu chuÈn: Lµ tµi liÖu ®−îc thiÕt lËp b»ng c¸ch tho¶ thuËn vµ do mét c¬ quan ®−îc thõa nhËn phª duyÖt nh»m cung cÊp nh÷ng quy t¾c, h−íng dÉn hoÆc ®Æc tÝnh cho c¸c ho¹t ®éng hoÆc kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Ó sö dông chung vµ lÆp ®i lÆp l¹i nh»m ®¹t ®−îc møc ®é trËt tù tèi −u trong mét khung c¶nh nhÊt ®Þnh 3. Tiªu chuÈn quèc tÕ: Lµ tiªu chuÈn ®−îc mét tæ chøc ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa quèc tÕ/tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ chÊp nhËn vµ phæ biÕn réng r·i 4. Tiªu chuÈn quèc gia: Lµ tiªu chuÈn ®−îc c¬ quan tiªu chuÈn quèc gia chÊp nhËn vµ phæ cËp réng r·i 5. Tiªu chuÈn c¬ b¶n: Lµ tiªu chuÈn bao trïm mét ph¹m vi réng hoÆc chøa ®ùng nh÷ng ®iÒu kho¶n chung cho mét lÜnh vùc cô thÓ 6. Dù th¶o tiªu chuÈn: Lµ ph−¬ng ¸n ®Ò nghÞ cña tiªu chuÈn dïng ®Ó th¶o luËn réng r·i, lÊy ý kiÕn hoÆc xÐt duyÖt 7. §èi t−îng tiªu chuÈn Lµ chñ ®Ò (®èi t−îng) ®−îc tiªu chuÈn hãa hãa: 8. LÜnh vùc tiªu chuÈn Lµ tËp hîp c¸c ®èi t−îng tiªu chuÈn hãa cã hãa: liªn quan víi nhau ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 1
  7. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG 9. C¬ quan tiªu chuÈn Lµ c¬ quan tiªu chuÈn ®−îc thõa nhËn ë cÊp quèc gia: quèc gia vµ cã quyÒn lµ thµnh viªn quèc gia cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc t−¬ng øng 10. Tæ chøc tiªu chuÈn quèc Lµ tæ chøc tiªu chuÈn mµ quy chÕ thµnh viªn tÕ: më réng cho c¬ quan quèc gia t−¬ng øng cña tÊt c¶ c¸c n−íc tham gia 11. So¸t xÐt tiªu chuÈn: Lµ ho¹t ®éng kiÓm tra mét tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chuÈn nµy cã ®−îc gi÷ nguyªn, thay ®æi hoÆc hñy bá hay kh«ng 12. Thêi h¹n hiÖu lùc cña Lµ mét kho¶ng thêi gian hiÖn hµnh cña tiªu tiªu chuÈn: chuÈn tÝnh tõ ngµy cã hiÖu lùc do mét c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm quyÕt ®Þnh ®Õn khi bÞ thay thÕ, hñy bá 13. ChÊp nhËn tiªu chuÈn Lµ viÖc xuÊt b¶n mét tiªu chuÈn quèc gia dùa quèc tÕ: trªn mét tiªu chuÈn quèc tÕ t−¬ng øng, hoÆc chÊp thuËn mét tiªu chuÈn quèc tÕ cã gi¸ trÞ nh− lµ mét tiªu chuÈn quèc gia, víi mét sè kh¸c biÖt ®−îc x¸c ®Þnh so víi tiªu chuÈn quèc tÕ ®ã 14. Tæ chøc ho¹t ®éng tiªu Lµ tæ chøc tiªu chuÈn hãa mµ quy chÕ thµnh chuÈn hãa quèc tÕ: viªn më réng cho c¬ quan quèc gia t−¬ng øng cña tÊt c¶ c¸c n−íc tham gia ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 2
  8. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG gi¶i thÝch nh÷ng ch÷ tiÕng ViÖt viÕt t¾t trong b¸o c¸o 1. CQTC C¬ quan tæ chøc 2. CSDL C¬ së d÷ liÖu 3. K§M Khung ®Ò môc cña HÖ thèng th«ng tin KH&CN quèc gia 4. KH&CN Khoa häc vµ C«ng nghÖ 5. KHKT Khoa häc kü thuËt 6. HÖ thèng TTKHCNQG HÖ thèng th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia 7. TT-TL Th«ng tin t− liÖu 8. Trung t©m KHXHNVQG Trung t©m Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia 9. Trung t©m TTKHCNQG Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ quèc gia 10. Trung t©m Trung t©m Th«ng tin T− liÖu khoa häc vµ TTTLKHCNQG c«ng nghÖ quèc gia 11. TTKHCN Th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ 12. ViÖn TTKHKTTW ViÖn Th«ng tin khoa häc kü thuËt trung −¬ng 13. ViÖn TTKHXH ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 3
  9. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG phÇn Më ®Çu 1. Lý do lùa chän ®Ò tµi Mét trong nh÷ng môc tiªu hoµn thiÖn HÖ thèng th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia lµ kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng trªn c¬ së b¶o ®¶m sù thèng nhÊt hãa vµ hîp lý hãa c¸c mÆt ho¹t ®éng cña c¸c ph©n hÖ trong hÖ thèng. Vµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy lµ c«ng t¸c tiªu chuÈn hãa. Vai trß cña ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu ®−îc thÓ hiÖn trªn mét sè mÆt c¬ b¶n nh− sau: - N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu, b¶o ®¶m mèi liªn hÖ gi÷a ho¹t ®éng nµy víi c¸c nhiÖm vô ®Èy m¹nh tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; - Hoµn thiÖn viÖc tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu; - N©ng cao hiÖu suÊt lao ®éng cña c¸n bé th«ng tin t− liÖu, b¶o ®¶m chÊt l−îng lao ®éng b»ng c¸ch thiÕt lËp c¸c ®Þnh møc hîp lý, c¸c yªu cÇu vµ ph−¬ng ph¸p ®èi víi lao ®éng th«ng tin; - B¶o ®¶m mèi liªn hÖ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ. NhËn thøc râ vai trß cña ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu, trong nh÷ng n¨m qua, c¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu trong HÖ thèng TTKHCNQG ®· cã ý thøc chuÈn hãa tõng b−íc c¸c c«ng viÖc cña d©y chuyÒn th«ng tin t− liÖu, h−íng tíi sù thèng nhÊt vÒ kü thuËt nghiÖp vô, nh»m ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng xö lý, l−u tr÷ vµ phæ biÕn, trao ®æi th«ng tin. ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 4
  10. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG Tuy nhiªn, ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa trong HÖ thèng TTKHCNQG n−íc ta cßn mang tÝnh ch¾p v¸. Chóng ta ch−a cã ®−îc mét chiÕn l−îc tiªu chuÈn hãa ®Ó cã thÓ x©y dùng mét c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc thèng nhÊt vµ hîp lý hãa c¸c c«ng viÖc cña quy tr×nh th«ng tin t− liÖu. §iÒu nµy thÓ hiÖn trªn hai mÆt c¬ b¶n cña c«ng t¸c tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu: - Thø nhÊt lµ vÊn ®Ò x©y dùng c¸c tiªu chuÈn quèc gia vµ tiªu chuÈn ngµnh vÒ th«ng tin t− liÖu. Cã thÓ coi thêi ®iÓm khai sinh cña c«ng t¸c Tiªu chuÈn hãa trong ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu lµ vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr−íc, ®¸nh dÊu b»ng sù xuÊt hiÖn cña Tiªu chuÈn quèc gia (TCVN) ®Çu tiªn do ViÖn Th«ng tin KHKTTW (tiÒn th©n cña Trung t©m TTTLKHCNQG hiÖn nay) x©y dùng. Nh−ng ®Õn nay, míi chØ cã 6 TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu do c¬ quan th«ng tin t− liÖu trùc tiÕp x©y dùng. So víi sè l−îng c¸c ®èi t−îng cña d©y chuyÒn th«ng tin t− liÖu cÇn ®−îc tiªu chuÈn hãa th× sè l−îng TCVN nãi trªn thËt qu¸ Ýt ái. PhÇn lín 6 Tiªu chuÈn nãi trªn ban hµnh ®· qu¸ l©u, kh«ng tu©n thñ nguyªn t¾c so¸t xÐt ®Þnh kú ®èi víi tiªu chuÈn vµ ®Æc biÖt ch−a ®Þnh h−íng theo sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu lµ: tù ®éng hãa. H¬n n÷a, trong sè c¸c tiªu chuÈn ®· x©y dùng vµ ban hµnh, ch−a cã mét tiªu chuÈn nµo ®iÒu chØnh nh÷ng ®èi t−îng liªn quan ®Õn ng«n ng÷ tiÕng ViÖt lµ ng«n ng÷ chÝnh trong viÖc xö lý, l−u tr÷, t×m kiÕm vµ trao ®æi th«ng tin. §ã lµ ch−a kÓ 6 tiªu chuÈn trªn hÇu nh− ®−îc rÊt Ýt c¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu biÕt vµ ¸p dông. - Thø hai lµ vÊn ®Ò ¸p dông Tiªu chuÈn quèc tÕ, Tiªu chuÈn n−íc ngoµi vÒ th«ng tin t− liÖu. Bªn c¹nh c¸c TCVN nªu trªn, c¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu n−íc ta còng ®· ¸p dông hoÆc ®ang nghiªn cøu ¸p dông mét sè Tiªu chuÈn quèc tÕ vµ Tiªu chuÈn n−íc ngoµi. Cã thÓ kÓ mét sè Tiªu chuÈn c¬ b¶n nh−: ISO 2709:1996 cña Tæ chøc Tiªu chuÈn hãa quèc tÕ (ISO); ISBD, UNIMARC cña HiÖp héi th− viÖn quèc tÕ (IFLA); c¸c Tiªu chuÈn quèc gia (GOST) thuéc HÖ thèng Tiªu chuÈn vÒ th«ng tin, th− viÖn vµ xuÊt b¶n cña Liªn x«; AACR-2, ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 5
  11. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG ANSI/NISO Z39.50 vµ gÇn ®©y lµ MARC 21 cña Mü, v.v...Tuy nhiªn, c¸c Tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi nµy ®−îc ¸p dông theo kiÓu “m¹nh ai nÊy lµm” mµ kh«ng cã sù thèng nhÊt chÝ Ýt lµ trong cïng mét hÖ thèng. Do ®ã, nhiÒu khi “lîi bÊt cËp h¹i”, nhÊt lµ trong vÊn ®Ò trao ®æi, chia sÎ th«ng tin. ViÖc c¬ së d÷ liÖu th− môc cña c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn hiÖn ch−a ¸p dông theo mét khæ mÉu trao ®æi thèng nhÊt vµ chóng ta vÉn cßn ®ang bµn b¹c ®Ó thèng nhÊt mét MARC cña ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng hËu qu¶ ®ã. Nh− vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña HÖ thèng TTKHCNQG trªn c¬ së hîp lý hãa vµ thèng nhÊt hãa c¸c quy tr×nh, s¶n phÈm, ph−¬ng tiÖn vµ c«ng cô cña chóng, cÇn ph¶i cã mét chiÕn l−îc tiªu chuÈn hãa, tr−íc hÕt lµ trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin, b¾t ®Çu b»ng viÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c«ng t¸c tiªu chuÈn hãa trong hÖ thèng, ®Ò xuÊt x©y dùng c¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n cÊp quèc gia vµ cÊp ngµnh, chän lùa vµ ®Ò xuÊt ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é ho¹t ®éng th«ng tin KH&CN ViÖt Nam. §ã lµ lý do h×nh thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp bé: “Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG”. 2. Môc tiªu cña ®Ò tµi Tæng quan hiÖn tr¹ng ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa trong HÖ thèng TTKHCNQG. X¸c ®Þnh c¸c ®èi t−îng cÇn tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu ViÖt Nam. §Ò xuÊt x©y dùng tiªu chuÈn ViÖt Nam hoÆc ¸p dông tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi cho c¸c ®èi t−îng nµy. X©y dùng c¸c quy ®Þnh cña dù th¶o mét sè tiªu chuÈn c¬ b¶n vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cña HÖ thèng TTKHCNQG. 3. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc 3.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc Trªn thÕ giíi, viÖc nghiªn cøu, x©y dùng vµ ¸p dông c¸c chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin ®· ®−îc triÓn khai thùc hiÖn tõ l©u ë c¸c tæ chøc ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 6
  12. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG Tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ, c¸c tæ chøc x· héi-nghÒ nghiÖp quèc tÕ vÒ th«ng tin t− liÖu vµ c¸c c¬ quan tiªu chuÈn hãa cña mét sè quèc gia ph¸t triÓn. Cô thÓ: a. Tiªu chuÈn cña Tæ chøc Tiªu chuÈn hãa quèc tÕ (ISO): Ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu trªn ph¹m vi quèc tÕ chñ yÕu do Tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ (ISO) ®¶m nhËn. ISO hiÖn cã 218 Uû ban kü thuËt (TC- Technical Committee), mçi TC ®¶m nhËn nhiÖm vô tiªu chuÈn hãa trong mét lÜnh vùc. TC46 cña ISO ®¶m nhËn nhiÖm vô tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu. C¸c Tiªu chuÈn cña ISO mang ký hiÖu lµ ISO. HiÖn cã trªn 90 ISO do TC46 tæ chøc biªn so¹n, trong ®ã phÇn lín lµ nh÷ng tiªu chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin. Mét sè trong nh÷ng Tiªu chuÈn ISO nµy cã thÓ xem xÐt, chän läc ®Ó ¸p dông cho c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn ViÖt Nam. b. Tiªu chuÈn cña c¸c tæ chøc x· héi-nghÒ nghiÖp quèc tÕ vÒ th«ng tin t− liÖu: Trong sè c¸c tæ chøc x· h«i-nghÒ nghiÖp quèc tÕ vÒ th«ng tin t− liÖu, Liªn ®oµn th− viÖn quèc tÕ (IFLA) lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ®· biªn so¹n mét sè tiªu chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin ®−îc ¸p dông t−¬ng ®èi réng r·i trong c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn cña c¸c n−íc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. ë ViÖt Nam, cã 2 tiªu chuÈn cña IFLA ®−îc ¸p dông trùc tiÕp hoÆc lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c tiªu chuÈn kh¸c vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin. §ã lµ Tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ m« t¶ th− môc - ISBD (International Standard Bibliographical Description ) vµ Khæ mÉu trao ®æi th− môc – UNIMARC (UNIversal Machine Readable Catalog). c. Tiªu chuÈn cña c¬ quan tiªu chuÈn hãa quèc gia mét sè n−íc ph¸t triÓn: Trong sè c¸c n−íc cã truyÒn thèng ho¹t ®éng th«ng tin th− viÖn l©u ®êi, th× Nga vµ Mü lµ 2 quèc gia cã ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ vÒ th«ng tin t− liÖu ph¸t triÓn nhÊt. ë Nga, HÖ thèng SIBID (Sistema standartov po Informacionnym, Bibliotechnynym i Izdatel’nym Delam) - HÖ thèng tiªu chuÈn ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 7
  13. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG vÒ th«ng tin, th− viÖn vµ xuÊt b¶n cña Nga ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1979 lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng tiªu chuÈn lín nhÊt trªn thÕ giíi trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu. Sè l−îng tiªu chuÈn do hÖ thèng nµy x©y dùng hiÖn tíi hµng tr¨m, trong ®ã phÇn lín liªn quan ®Õn c¸c ®èi t−îng cña d©y chuyÒn ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu. Cã thÓ nãi, tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX trë vÒ tr−íc, mét sè c¸c t¸c vô trong d©y chuyÒn th«ng tin t− liÖu ViÖt Nam, hoÆc trùc tiÕp, hoÆc gi¸n tiÕp dùa trªn nh÷ng quy ®Þnh cña c¸c tiªu chuÈn GOST (ký hiÖu Tiªu chuÈn quèc gia Nga) thuéc HÖ thèng SIBID. Toµn bé 6 TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu ®Òu ®−îc biªn so¹n dùa trªn c¸c GOST. ë Mü, thùc hiÖn nhiÖm vô tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu lµ Tæ chøc tiªu chuÈn th«ng tin quèc gia (NISO- National Information Standard Organization ), trùc thuéc ViÖn tiªu chuÈn quèc gia Mü (ANSI- Americal National Standard Institute). Thµnh viªn cña NISO gåm mét sè nh÷ng hiÖp héi vµ c¬ quan th«ng tin th− viÖn lín nh−: Liªn ®oµn th− viÖn Mü (Americal Library Association); Th− viÖn Quèc héi Mü (Library of Congress); Liªn ®oµn th− viÖn Y häc (Medical Library Association); Th− viÖn y häc quèc gia (National Library of Medicine); ñy ban quèc gia Mü vÒ khoa häc th«ng tin vµ th− viÖn (U.S. National Commission on Libraries and Information Science ). Nh÷ng tiªu chuÈn mang ký hiÖu ANSI/NISO gÇn ®©y rÊt ®−îc c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn ViÖt Nam chó ý, nhÊt lµ nh÷ng tiªu chuÈn liªn quan ®Õn trao ®æi th«ng tin. ViÖc ra ®êi hµng lo¹t c¸c Tiªu chuÈn quèc tÕ vµ quèc gia vÒ l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c n−íc cã ho¹t ®éng th«ng tin th− viÖn míi ph¸t triÓn. §èi víi ViÖt Nam, viÖc nghiªn cøu ¸p dông c¸c Tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi gia vÒ l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong thêi gian qua cßn tuú tiÖn vµ thiÕu tÝnh hÖ thèng. Do ®ã bªn c¹nh lîi Ých còng xuÊt hiÖn nhiÒu ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 8
  14. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG phiÒn to¸i, ®Æc biÖt lµ sù thiÕu thèng nhÊt trong xö lý, l−u tr÷ th«ng tin, g©y khã kh¨n rÊt nhiÒu cho viÖc trao ®æi, chia sÎ th«ng tin tù ®éng hãa. 3.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc ViÖc nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG cÇn ®−îc xem xÐt trªn 2 m¶ng c«ng viÖc nh− sau: a. Nghiªn cøu x©y dùng tiªu chuÈn quèc gia vµ tiªu chuÈn ngµnh vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin: ë ViÖt Nam, do ho¹t ®éng tiªu chuÈn hãa quèc gia nãi chung vµ trong lÜnh vùc TT-TL nãi riªng ph¸t triÓn chËm so víi nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi nªn viÖc nghiªn cøu x©y dùng c¸c tiªu chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin thiÕu tÝnh hÖ thèng. Cho ®Õn nay, trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu, míi chØ cã 6 Tiªu chuÈn quèc gia (TCVN) ®−îc x©y dùng vµ ban hµnh, nh−ng hÇu hÕt lµ biªn so¹n l¹i theo mét sè tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi (chñ yÕu lµ theo GOST cña Nga) vµ chØ bao qu¸t mét phÇn nhá ®èi t−îng cÇn tiªu chuÈn hãa trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin. Chóng ta hiÖn thiÕu mét m¶ng tiªu chuÈn rÊt quan träng. §ã lµ c¸c chuÈn liªn quan ®Õn xö lý tiÕng ViÖt, ph−¬ng tiÖn c¬ b¶n thÓ hiÖn th«ng tin néi sinh hiÖn nay. ViÖc thiÕu v¾ng m¶ng tiªu chuÈn nµy g©y khã kh¨n rÊt nhiÒu cho c¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu cña HÖ thèng TTKHCNQG trong viÖc xö lý, l−u tr÷, phæ biÕn vµ trao ®æi th«ng tin. Do ®ã, nghiªn cøu x©y dùng tiªu chuÈn quèc gia vµ tiªu chuÈn ngµnh lµ mét bé phËn quan träng cña ho¹t ®éng nghiªn cøu vÒ tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu ViÖt Nam. b. Nghiªn cøu ¸p dông tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin: C«ng viÖc nµy ®−îc triÓn khai tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, b¾t ®Çu b»ng viÖc nghiªn cøu ¸p dông mét sè tiªu chuÈn cña Liªn x« (c¸c GOST). Sau ®ã, khi mét sè tiªu chuÈn quèc tÕ nh− ISBD, UNIMARC, v.v... ®−îc phæ biÕn vµo ViÖt Nam, mét sè c¬ quan TT-TL ®· nghiªn cøu ¸p dông vµ gÇn ®©y lµ viÖc ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 9
  15. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG ¸p dông MARC 21 cña Th− viÖn quèc héi Mü. Trung t©m TTKHCNQG ®· cã ®Ò ¸n nghiªn cøu x©y dùng Khæ mÉu trao ®æi th«ng tin th− môc cña ViÖt Nam (VN MARC) dùa trªn UNIMARC vµ MARC 21. KÕt qu¶ lµ ®· cã Dù th¶o VN MARC. Dù th¶o nµy ®· triÓn khai thö nghiÖm vµ ®ang cÇn ®−îc tæng kÕt ®¸nh gi¸ nh»m hoµn thiÖn ®Ó cã thÓ trë thµnh Dù th¶o s¬ bé cña mét Tiªu chuÈn quèc gia. ViÖc ¸p dung tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi trong ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu ë ViÖt Nam lµ viÖc mang l¹i nhiÒu lîi Ých. Thø nhÊt, chóng ta kh«ng ph¶i tèn c«ng søc vµ tiÒn cña ®Ó biªn so¹n tiªu chuÈn. Thø hai, chóng ta cã thÓ kÕ thõa nh÷ng tinh hoa vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña thÕ giíi trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu. Tuy nhiªn, nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, viÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi trong HÖ thèng TTKHCNQG hiÖn nay cßn tù ph¸t, thiÕu tÝnh tæ chøc vµ tÝnh hÖ thèng. Do ®ã, nhiÒu khi kh«ng nh÷ng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ nh− mong muèn mµ cßn g©y khã kh¨n trong viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan trong HÖ thèng. V× vËy, nghiªn cøu ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu lµ mét thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña ho¹t ®éng nghiªn cøu vÒ tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu ViÖt Nam. 4. Néi dung nghiªn cøu 4.1. §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau ®©y: a. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng viÖc x©y dùng vµ ¸p dông c¸c chuÈn vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG. Trong ®ã cã ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ¸p dông vµ ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ ®èi víi 6 TCVN ®· ban hµnh trong lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu; b. Nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¸c ®èi t−îng cÇn ®−îc tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc th«ng tin KH&CN. Chän lùa, lËp danh môc c¸c Tiªu chuÈn ViÖt Nam cÇn ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 10
  16. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG x©y dùng, tiªu chuÈn quèc tÕ vµ tiªu chuÈn n−íc ngoµi vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cã thÓ ¸p dông trong HÖ thèng TTKHCNQG; c. X©y dùng Dù th¶o c¸c quy ®Þnh cña mét sè tiªu chuÈn c¬ b¶n vÒ xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cho HÖ thèng TTKHCNQG. 4.2. C¸c nhiÖm vô cô thÓ cña ®Ò tµi: Trªn c¬ së nh÷ng néi dung nghiªn cøu trªn, nhãm ®Ò tµi ®−îc giao nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ nh− sau (theo Hîp ®ång sè 01/H§/§T ký ngµy 02 th¸ng 6 n¨m 2003 gi÷a ®¹i diÖn Bé KH&CN víi Gi¸m ®èc Trung t©m TTKHCNQG vµ chñ nhiÖm ®Ò tµi): NhiÖm vô 1. Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng x©y dùng TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu; hiÖn tr¹ng ¸p dông TCVN, tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi vÒ th«ng tin t− liÖu trong HÖ thèng TTKHCNQG; NhiÖm vô 2. X¸c ®Þnh c¸c ®èi t−îng tiªu chuÈn hãa cña lÜnh vùc ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu n−íc ta. Chän lùa, lËp danh môc tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi cã thÓ ¸p dông vµ tiªu chuÈn ViÖt Nam cÇn x©y dùng cho HÖ thèng TTKHCNQG; NhiÖm vô 3. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy ®Þnh cña Dù th¶o tiªu chuÈn vÒ viÕt ®Þa danh ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin; NhiÖm vô 4. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy ®Þnh cña Dù th¶o tiªu chuÈn vÒ viÕt tªn c¬ quan, tæ chøc ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin; NhiÖm vô 5. Nghiªn cøu x©y dùng dù th¶o c¸c yÕu tè cña tiªu chuÈn Metadata; NhiÖm vô 6. ChuÈn ho¸ mét b−íc Khung ®Ò môc HÖ thèng TTKHCNQG (K§M), bao gåm: biªn so¹n Ph−¬ng ph¸p luËn cËp nhËt K§M. S¾p xÕp l¹i c¸c ®Ò môc hiÖn cã trong B¶ng chÝnh vµ B¶ng tra chñ ®Ò ch÷ c¸i cña K§M. Bæ sung ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 11
  17. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG 1000 ®Ò môc míi vµ 2 b¶ng trªn theo ph−¬ng ph¸p luËn. ViÕt phÇn mÒm qu¶n trÞ K§M (gåm c¸c thao t¸c cËp nhËt, s¾p xÕp vµ in 2 b¶ng cña K§M); NhiÖm vô 7. Tæ chøc c¸c héi th¶o néi bé vµ lÊy ý kiÕn chuyªn gia vÒ c¸c s¶n phÈm cña 6 nhiÖm vô trªn. Tæ chøc 2 Héi th¶o më réng vÒ s¶n phÈm cña c¸c nhiÖm vô 3, 4. vµ 5. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Nhãm thùc hiÖn ®Ò tµi sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu: chñ yÕu lµ nghiªn cøu c¸c tiªu chuÈn ISO, GOST, ANSI/NISO vµ TCVN; - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t: chñ yÕu lµ ®iÒu tra b»ng PhiÕu hái vµ pháng vÊn trùc tiÕp; - Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia ®¸nh gi¸: lÊy ý kiÕn chuyªn gia trong vµ ngoµi héi th¶o khoa häc. 6. S¶n phÈm vµ dù kiÕn hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi cña ®Ò tµi 6.1. Mét sè s¶n phÈm chÝnh cña ®Ò tµi cã thÓ ¸p dông vµo thùc tÕ: - Danh môc c¸c ®èi t−îng tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu ViÖt Nam. Danh môc c¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam cÇn x©y dùng vµ c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ cã thÓ ¸p dông; - C¸c quy ®Þnh cña Dù th¶o tiªu chuÈn viÕt ®Þa danh ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin; - C¸c quy ®Þnh cña Dù th¶o tiªu chuÈn vÒ viÕt tªn c¬ quan, tæ chøc ViÖt Nam trong xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin; - Dù th¶o c¸c yÕu tè cña chuÈn Metadata; ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 12
  18. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG - Khung ®Ò môc HÖ thèng TTKHCNQG ®· hoµn thiÖn mét b−íc, cã thÓ sö dông mét sè phÇn c¬ b¶n sau: + Ph−¬ng ph¸p luËn cËp nhËt K§M; + B¶ng chÝnh K§M; + B¶ng tra chñ ®Ò ch÷ c¸i K§M. 6.2. Dù kiÕn hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi cña ®Ò tµi: C¸c c¬ quan th«ng tin t− liÖu trong HÖ thèng TTKHCNQG hiÖn ®ang cã nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ mét hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin bëi ®©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè chi phèi hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi nµy khi triÓn khai ¸p dông sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých sau: - Gãp phÇn t¹o nªn sù thèng nhÊt, æn ®Þnh cña c¸c c¬ quan th«ng tin trong viÖc ®¶m b¶o ph−¬ng ph¸p luËn vµ ph−¬ng tiÖn trong ho¹t ®éng x©y dùng c¸c c¬ së d÷ liÖu néi sinh, chia sÎ th«ng tin trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ; - Tr¸nh ®−îc sù tèn kÐm vÒ söa ®æi d÷ liÖu vµ ®¶m b¶o an toµn th«ng tin. §ång thêi lµ c¬ së khoa häc ®Ó x©y dùng chiÕn l−îc tiªu chuÈn hãa ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu cña HÖ thèng TTKHCNQG; - Gi¶m ®−îc chi phÝ x©y dùng tiªu chuÈn míi trªn c¬ së chän läc, ¸p dông tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi cã s½n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu ë ViÖt Nam. S¶n phÈm cña ®Ò tµi tr−íc hÕt ¸p dông cho c¸c c¬ quan trong HÖ thèng TTKHCNQG. §ång thêi cã thÓ xem xÐt ¸p dung cho hÖ thèng c¸c c¬ quan th− viÖn tæng hîp. ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 13
  19. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG KÕt qu¶ nghiªn cøu nhiÖm vô I ®¸nh gi¸ HiÖn tr¹ng x©y dùng vµ ¸p dông tiªu chuÈn trong HÖ thèng TTKHCNQG 1. HiÖn tr¹ng x©y dùng tiªu chuÈn ViÖt Nam trong HÖ thèng TTKHCNQG 1.1. Tæng quan Cã thÓ coi thêi ®iÓm khai sinh cña c«ng t¸c Tiªu chuÈn hãa trong lÜnh vùc TT-TL lµ vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr−íc, ®¸nh dÊu b»ng sù xuÊt hiÖn cña Tiªu chuÈn quèc gia (TCVN) ®Çu tiªn do ViÖn TTKHKTTW (tiÒn th©n cña Trung t©m TTKHCNQG hiÖn nay) x©y dùng. §ã lµ TCVN 4523-88. Ên phÈm th«ng tin . Ph©n lo¹i, cÊu tróc vµ tr×nh bµy. Cho ®Õn n¨m 2003, míi chØ cã 6 TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu do c¬ quan th«ng tin t− liÖu trùc tiÕp x©y dùng. Th«ng tin chi tiÕt vÒ c¸c TCVN nµy ®−îc tr×nh bµy trong B¶ng 1.1. Ký hiÖu, sè hiÖu Tiªu Tªn Tiªu chuÈn N¨m ban hµnh chuÈn TCVN 4523-88 Ên phÈm th«ng tin. Ph©n lo¹i, cÊu tróc vµ 1988 tr×nh bµy TCVN 4524-88 Xö lý th«ng tin. Bµi tãm t¾t vµ bµi chó gi¶i 1988 TCVN 4743-89 Xö lý th«ng tin. M« t¶ th− môc tµi liÖu. 1989 Yªu cÇu chung vµ quy t¾c biªn so¹n TCVN 5453-1991 Ho¹t ®éng th«ng tin khoa häc vµ t− liÖu. 1991 ThuËt ng÷ vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 14
  20. Nghiªn cøu ¸p dông c¸c chuÈn l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin trong HÖ thèng TTKHCNQG TCVN 5697-1992 Ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu. Tõ vµ côm tõ 1992 tiÕng ViÖt viÕt t¾t dïng trong m« t¶ th− môc TCVN 5698-1992 Ho¹t ®éng th«ng tin t− liÖu. Tõ vµ côm tõ 1992 tiÕng n−íc ngoµi viÕt t¾t dïng trong m« t¶ th− môc B¶ng 1.1. C¸c TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu Ngoµi 6 TCVN kÓ trªn, cßn cã 2 TCVN kh¸c do c¬ quan tiªu chuÈn hãa quèc gia ban hµnh trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn ISO. §ã lµ: TCVN 6380:1998 Th«ng tin vµ t− liÖu. M· sè tiªu chuÈn Quèc tÕ cho s¸ch (ISBN) vµ TCVN 6381:1998 T− liÖu. M· sè tiªu chuÈn quèc tÕ cho xuÊt b¶n phÈm nhiÒu kú (ISSN). Chóng t«i kh«ng xÕp 2 TCVN nµy vµo danh s¸ch c¸c TCVN TCVN vÒ th«ng tin t− liÖu do c¬ quan th«ng tin t− liÖu trùc tiÕp x©y dùng v× ®èi t−îng cña 2 TCVN nµy kh«ng chØ liªn quan ®Õn lÜnh vùc th«ng tin t− liÖu mµ cßn liªn quan ®Õn c¸c lÜnh vùc kh¸c nh− xuÊt b¶n, l−u tr÷, ph¸t hµnh... Ngoµi c¸c tiªu chuÈn quèc gia, còng cÇn kÓ ®Õn mét sè tµi liÖu tµi liÖu quy chuÈn kh¸c ®−îc c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn biªn so¹n vµ ¸p dông trong ph¹m vi c¬ quan m×nh hoÆc trong mét sè c¬ quan th«ng tin th− viÖn cã chung chøc n¨ng. Nh÷ng tµi liÖu nµy th−êng lµ c¸c quy ®Þnh, quy t¾c, c¸c b¶n h−íng dÉn thùc hµnh, v.v... ®−îc biªn so¹n trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, tiªu chuÈn n−íc ngoµi vµ TCVN phï hîp. Cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè tµi liÖu thuéc lo¹i nµy. §ã lµ: Tµi liÖu: “M« t¶ c¸c truêng vµ h−íng dÉn ®iÒn phiÕu nhËp tin cho c¸c c¬ së d÷ liÖu t− liÖu sö dông ch−¬ng tr×nh CDS/ISIS”. Tµi liÖu nµy do Trung t©m TTKHCNQG biªn so¹n vµ ¸p dông n¨m 1992. VÒ b¶n chÊt, ®©y cã thÓ coi lµ mét khæ mÉu th− môc dïng cho xö lý, l−u tr÷ vµ trao ®æi th«ng tin cña ___________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé 2003 15
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược