Xem mẫu
- NGHEÄ THUAÄT LAÕNH ÑAÏO
VAØ ÑOÄNG VIEÂN
(Leadership and Motivation)
MUÏC TIEÂU CUÛA KHOÙA HOÏC
Khoùa hoïc naøy ñöôïc thieát keá nhaèm naâng cao naêng löïc cuûa caùc nhaø quaûn
trò trong vieäc phaùt huy taøi naêng vaø söùc löïc cuûa caáp döôùi höôùng vaøo thöïc hieän
muïc tieâu cuûa coâng ty vaø öùng phoù hieäu quaû vôùi moâi tröôøng kinh doanh thay
ñoåi.
Khoùa hoïc seõ trang bò cho caùc hoïc vieân caùc kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng
vieân hieäu quaû.
Ñaëc bieät laø khoùa hoïc seõ chuù troïng vaøo vieäc öùng duïng nhöõng lyù thuyeát
vaø kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân trong ñieàu kieän Vieät nam noùi chung vaø caùc
coâng ty Vieät nam noùi rieâng.
LÔÏI ÍCH CUÛA KHOÙA HOÏC
Sau khi keát thuùc khoùa hoïc naøy, hoïc vieân seõ
Hieåu caùc kyõ naêng veà laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân
Hieåu bieát veà caùc phong caùch laõnh ñaïo vaø caùc ñoái töôïng bò laõnh ñaïo
Phaùt trieån caùc kyõ naêng laõnh ñaïo hieäu quaû
Nhaän thöùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà thöôøng gaëp phaûi trong laõnh ñaïo vaø ñoäng
vieân vaø giaûi phaùp khaéc phuïc
Hoïc hoûi nhöõng kinh nghieäm veà laõnh ñaïo thaønh coâng ôû Vieät nam vaø theá
giôùi
AÙp duïng caùc kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân hieäu quaû vaøo thöïc tieãn cuûa
doanh nghieäp
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -1- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- NOÄI DUNG CUÛA KHOÙA HOÏC
Baûn chaát vaø vai troø cuûa laõnh ñaïo Caùc ví duï laõnh ñaïo gioûi
Phaân bieät laõnh ñaïo vaø quaûn lyù Caùc yeáu toá ñoäng vieân
Caùc phong caùch laõnh ñaïo Kyõ naêng ñoäng vieân hieäu quaû
Kyõ naêng laõnh ñaïo hieäu quaû Quy trình phaùt trieån vaø thöïc hieän
Phaùt trieån taàm nhìn & Chia seû vieäc ñoäng vieân coù hieäu quaû trong
taàm nhìn coâng ty
Phaùt trieån kyõ naêng laõnh ñaïo Nhöõng ví duï ñieån hình veà ñoäng
trong giai ñoïan hieän nay. vieân hieäu quaû
NHÖÕNG NGÖÔØI NEÂN THAM GIA KHOÙA HOÏC
Khoùa hoïc naøy ñöôïc thieát keá cho caùc nhaø quaûn trò cuûa coâng ty.
Nhöõng ngöôøi sau ñaây neân tham gia khoùa hoïc:
Giaùm ñoác vaø phoù giaùm ñoác
Tröôûng phoøng vaø phoù phoøng trong coâng ty
Tröôûng phoù caùc boä phaän trong coâng ty
PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY
Khoùa ñaøo taïo chuù troïng vieäc öùng duïng caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng vaøo
thöïc tieãn, nhaán maïnh söï tham gia tích cöïc cuûa hoïc vieân trong qua trình hoïc.
Phöông phaùp ñaøo taïo seõ laø söï keát hôïp giöõa vieäc giôùi thieäu caùc khaùi nieäm, kyõ
naêng, vaø vieäc thaûo luaän nhoùm, baøi taäp tình huoáng vaø troø chôi. Caùc hoïc vieân
ñöôïc khuyeán khích chia seû nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn vaø nhöõng yù töôûng vôùi
caùc hoïc vieân khaùc. Ñoàng thôøi, hoïc vieân seõ coù cô hoäi ñeå trao ñoåi veà nhöõng vaán
ñeà thöïc tieãn cuûa laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân maø hoï ñang gaëp phaûi vôùi giaûng vieân
vaø töø ñoù coù khaû naêng tìm ra nguyeân nhaân cuõng nhö giaûi phaùp höõu hieäu. Nhöõng
ví duï thöïc tieãn lieân quan ñeán laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân gioûi cuûa caùc coâng ty Vieät
nam vaø coâng ty nöôùc ngoaøi seõ ñöôïc ñöa ra laøm ví duï minh hoïa. Chöông trình
ñöôïc giaûng treân maùy vi tính baèng phöông phaùp Power Point
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -2- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- SAÙCH THAM KHAÛO :
Ngoaøi boä giaùo trình baøi giaûng khoaûng 50 tr khoå A4
Do giaûng vieân cung caáp cho coâng ty ñeå phaùt cho hoïc vieân
caàn ñoïc theâm:
1. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò nhaân söï - Nxb Thoáng
keâ - HN – 2002 (Taùi baûn laàn thöù 4)
2. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò hoïc - Nxb Thoáng keâ - HN – 2002(Taùi baûn
laàn thöù 2)
3. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo -Vieän quaûn trò doanh nghieäp.
4. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi – Giao tieáp kinh doanh- Vieän quaûn trò doanh nghieäp
5. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi- Quaûn lyù hieäu quaû –Phoøng thöông maïi Vieät-nam-
6. 6- MASAAKII MAI- KAI ZEN- Chìa khoùa rthaønh coâng cuûa kinh teá Nhaät-
Baûn-NXB TP HCM
7. OUCHI- THUYEÁT Z- Söï thaùch thöùc ñoái vôùi Myõ vaø Taây AÂu-Vieän kinh teá theá
giôùi
8. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò hoïc – Trong xu theá hoäi nhaäp theá giôùi. NXB
Thoáng keâ. Haø noäi 2004
A . BAÛN CHAÁT CUÛA LAÕNH ÑAÏO TRONG QUAÛN TRÒ :
I. LAÕNH ÑAÏO
1. Khaùi nieäm veà laõnh ñaïo :
Laõnh ñaïo laø moät thuaät ngöõ phöùc taïp, chöa coù söï nhaát trí cao vaø ñöôïc hieåu
raát khaùc nhau vaø ñöôïc hieåu raát khaùc nhau ôû nhöõng ngöôøi khaùc nhau*(Xem baûng
6).
Baûng 6: Nhöõng nhaän thöùc khaùc nhau veà ngöôøi laõnh ñaïo
Caùch hieåu roäng lôùn Caùch hieåu cuï theå vaø haïn heïp
1. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 1. Caù nhaân thöïc hieän phaàn lôùn nhöõng aûnh
thaønh vieân nhoùm höôûng tôùi nhöõng thaønh vieân khaùc cuûa
nhoùm (laõnh ñaïo taäp trung)
2. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 2. Caù nhaân aûnh höôûng moät caùch coù heä thoáng
thaønh vieân nhoùm treân moïi tôùi haønh vi cuûa caùc thaønh vieân nhoùm ñeå
phöông dieän. ñaït tôùi nhöõng muïc tieâu cuûa nhoùm
3. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 3. Caù nhaân ñaït tôùi söï tích cöïc nhieät tình cuûa
thaønh vieân nhoùm tuaân thuû nhöõng caùc thaønh vieân nhoùm trong vieäc tích cöïc
ñoøi hoûi cuûa anh ta. thöïc hieän caùc ñoøi hoûi cuûa anh ta.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -3- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Theo Gary Yuki. “Leadership In Organizations” Prentice Hall International Edition. 1989
Anh/ Chò haõy ñöa ra khaùi nieäm veà laõnh ñaïo ?
Laõnh ñaïo
Baøi taäp tình huoáng
Troïng laøm vieäc ôû phoøng kyõ thuaät ñaõ 5 naêm. A luoân laøm vieäc tích cöïc vaø
ñöôïc ñeà baït leân laøm tröôûng phoøng kyõ thuaät. Trong cöông vò môùi anh caûm thaáy
mình nhieàu quyeàn löïc anh quaùt naït, anh ra leänh vaø ñoøi hoûi moïi ngöôøi phaûi tuaân
phuïc. Troïng ít khi quan taâm ñeán yù kieán cuûa hoï, anh muoán nhaân vieân thöïc hieän
moïi yeâu caàu.
Bình laø toå tröôûng baûo veä cuûa moät khaùch saïn, vôùi anh ñöôïc moïi ngöôøi yeâu
meán. Anh khoâng bao giôø toû ra mình laø xeáp, anh luoân hoøa nhaäp vôùi moïi ngöôøi,
saün loøng giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi gaëp khoù khaên. Anh luoân ñeå nhaân vieân cuøng
tham gia ra quyeát ñònh. Khi caáp döôùi hoûi yù kieán anh thöôøng traû lôøi “ Cöù theo
caùch cuûa caäu maø laøm “
Caâu hoûi :
1-Baïn cho bieát hai phong caùch laûnh ñaïo treân laø gì ?
2- Veà laâu daøi hai caùch quaûn lyù treân seõ gaây ra haäu quaû gì ?
3- Laø moät nhaø quaûn lyù baïn haõy ñem ra caùch quaûn lyù coù hieäu quaû ?
Theo Geor ge R. Terry : Laõnh ñaïo laø moät hoaït ñoäng gaây aûnh höôûng
ñeán con ngöôøi nhaèm phaán ñaáu moät caùch töï nguyeän cho nhöõnh muïc tieâu cuûa
nhoùm “
Qua ñònh nghóa treân chuùng ta thaáy raèng , laõnh ñaïo laø moät daïng hoaït ñoäng
cuûa con ngöôøi nhaèm gaây taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi khaùc , tuy nhieân
khaùc vôùi nhöõng ngöôøi thoâi mieân , cuûa nhöõng nhaø ngoaïi caûm maø chuùng ta bieát,
caùc hoaït ñoäng veà laõnh ñaïo cuûa caùc nhaø quaûn trò chuû yeáu taùc ñoäng tôùi nhaän thöùc
cuûa nhöõng ngöôøi bò quaûn lyù
Tuy vaäy, caùch hieåu sau ñaây veà laõnh ñaïo ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng vaø
bao quaùt ñaày ñuû nhaát:
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -4- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Laõnh ñaïo laø quaù trình gaây aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa caù nhaân hoaëc
moät nhoùm nhaèm thöïc hieän moät muïc tieâu chung cuûa toå chöùc trong nhöõng ñieàu
kieän nhaát ñònh.
Vôùi caùch hieåu treân coù theå ruùt ra moät soá ñieåm caàn löu yù khi nghieân cöùu veà
phaïm truø lao ñoäng ñoù laø :
* Laõnh ñaïo laø quaù trình gaây aûnh höôûng cuûa chuû theå laõnh ñaïo vôùi nhöõng
caù nhaân hoaëc moät nhoùm nhaát ñònh.
AÛnh höôûng laø toaøn boä caùc bieän phaùp do moät ngöôøi hoaëc nhieàu caù nhaân
thöïc hieän nhaèm taïo ra nhöõng thay ñoåi thaùi ñoä hoaëc haønh vi cuûa moät hoaëc
nhieàu caù nhaân khaùc.
Vì vaäy, aûnh höôûng thöïc chaát laø, söï taùc ñoäng töø beân naøy sang beân khaùc.
Beân thöïc hieän söï taùc ñoäng trong quaù trình gaây aûnh höôûng ñöôïc goïi laø chuû theå
laõnh ñaïo vaø beân chòu söï taùc ñoäng laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa noù ñöôïc
goïi laø ñoái töôïng laõnh ñaïo.
Chuû theå Ñoái töôïng
Taùc ñoäng
Hình 1. Quaù trình gaây aûnh höôûng trong laõnh ñaïo
Treân thöïc teá chuû theå laõnh ñaïo coù theå taùc ñoäng gaây aûnh höôûng trong caùc
tröôøng hôïp sau :
- Caàn söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc
- Giao vieäc cho ngöôøi khaùc
- Ñoøi hoûi ngöôøi khaùc phaûi ñaït ñieàu gì hoaëc hoaøn thaønh nhieäm vuï
naøo ñoù.
- Caàn khôûi xöôùng hoaëc muoán taïo ra nhöõng thay ñoåi nhaát ñònh
trong toå chöùc.
Taát nhieân, sau khi taùc ñoäng ñoái töôïng thöôøng coù nhöõng thay ñoåi nhaát
ñònh veà haønh vi hoaëc nhaän thöùc.
Theo anh chò, Söï thay ñoåi ñoù coù theå dieãn ra theo ba höôùng naøo ?
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -5- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- * Laõnh ñaïo chæ thöïc hieän khi coù ñoái töôïng bò laõnh ñaïo. Ñoái töôïng ôû ñaây coù theå
laø moät toå chöùc hoaëc moät caù nhaân hoaëc nhoùm ngöôøi nhaát ñònh.
* Laõnh ñaïo ñöôïc tieán haønh nhaèm thöïc hieän nhöõng muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh cuï theå.
* Hoaït ñoäng laõnh ñaïo luoân gaén lieàn vôùi nhöõng ñieàu kieän cuï theå nhaát ñònh.
Theo Anh / Chò taïi sao hieän nay phaûi thay ñoåi phong caùch laõnh ñaïo?
2 .Ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi laõnh ñaïo :
- Ngöôøi laõnh ñaïo, theo caùch hieåu khaùi quaùt, laø nhöõng ngöôøi khoâng chæ
phaûi chòu traùch nhieäm veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa baûn thaân maø coøn phaûi chòu
traùch nhieäm veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc hoaëc cuûa toå chöùc.
* Coù theå so saùnh ngöôøi laõnh ñaïo vôùi ngöôøi laøm coâng taùc khoa hoïc
Baûng soá 8 : Söï khaùc nhau giöõa nhau giöõa nhaø laõnh ñaïo vaø nhaø khoa hoïc.
Nhaø laõnh ñaïo Nhaø khoa hoïc
1. Ra quyeát ñònh thuoäc yeáu toá khaùch quan. 1. Coâng boá keát quaû nghieân cöùu thuoäc yeáu toá
* Thôøi ñieåm ra quyeát ñònh do yeâu caàu thöïc chuû quan.
teá. * Thôøi gian coâng boá chuû yeáu do caùc nhaø
* Ra quyeát ñònh trong ñieàu kieän thieáu thoâng nghieân cöùu quyeát ñònh.
tin. * Thöôøng caùc keát quaû coâng boá sau khi coù ñuû
thoâng tin vaø ñöôïc kieåm tra kyõ.
2. Quaù trình nghieân cöùu taïo ra moät quyeát 2. Taäp trung cao ñoä cho moät vaán ñeà.
ñònh thöôøng ôû traïng thaùi phaân taùn, khoâng * Vì vaäy thöôøng gaây ra hieän töôïng :
taäp trung. “Ñaûng trí baùc hoïc”
* Naêng suaát thöôøng thaáp vì lao ñoäng giaùn
ñoaïn vaø ñaùnh giaù keát quaû khoù khaên.
3. Ñoøi hoûi traùch nhieäm cao veà caùc quyeát 3. Coù theå ñaïi dieän caù nhaân ñeå phaùt trieån
ñònh cuûa mình. quan ñieåm cuûa mình.
4. Laøm vieäc quaù taûi vaø luoân caûm giaùc 4. Khoâng bò taùc ñoäng veà yeáu toá thôøi gian.
thieáu thôøi gian.
Thöïc haønh
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -6- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Baïn tình côø nghe ñöôïc cuoäc troø chuyeän sau :
Ngöôøi A : Ngöôøi laõnh ñaïo laø ngöôøi coù khaû naêng thieân phuù. Ngöôøi noåi baät
trong ñaùm ñoâng. OÂng coù khaû naêng ñoù khoâng ?
Ngöôøi B : Thaät laø voâ lyù. Ai cuõng coù theå trôû thaûnh nhaø laõnh ñaïo. Laõnh ñaïo
laø moät kyõ naêng maø ngöôøi ta coù theå hoïc ñöôïc nhö baát cöù nhöõng kyõ naêng naøo
khaùc.
Baïn ñoàng yù vôùi yù kieán ngöôøi A hay ngöôøi B ? Hay baïn coù theå chaúng
ñoàng yù vôùi yù kieán naøo caû ?
Vaäy nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo caàn coù nhöõng phaåm chaátø gì ?
Caùc phaåm chaát cuûa ngöôøi laõnh ñaïo gioûi chia thaønh boán nhoùm :
Kyõ naêng laøm vieäc vôùi con ngöôøi.
Phaåm chaát caù nhaân toát.
Kyõ naêng quaûn lyù.
Beà daày thaønh tích.
BEÀ DAØY
THAØNH TÍCH
KYÕ NAÊNG LAØM KYÕ NAÊNG
VIEÄC VÔÙI CON QUAÛN LYÙ
NGÖÔØI LAÕNH ÑAÏO
PHAÅM CHAÁT
CAÙ NHAÂN TOÁT
Phaân bieät Laõnh ñaïo vaø quaûn lyù
LAÕNH ÑAÏO QUAÛN LYÙ
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
7. 7.
8. 8.
9. 9.
10. 10.
11. 11.
12. 12.
13. 13.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -7- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- 14. 14.
Quaûn lyù vaø Laõnh ñaïo boå sung cho nhau vaø caàn thieát cho söï thaønh coâng
Vaán ñeà laø keát hôïp toát Quaûn lyù vaø Laõnh ñaïo.
Trong thöïc teá: “Quaûn lyù quaù möùc” vaø “Thieáu laõnh ñaïo”.
Thieáu höôùng ñi vaø khoâng coù khaû naêng öùng phoù vôùi thay ñoåi cuûa moâi
tröôøng
Moâi tröôøng caøng thay ñoåi, laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân khuyeán khích caøng caàn
ñöôïc taêng cöôøng.
Caâu hoûi:
-Keát hôïp quaûn lyù vaø laõnh ñaïo nhö theá naøo cho toái öu?
-Toå chöùc cuûa anh (chò) caàn taêng cöôøng laõnh
ñaïo hay taêng cöôøng quaûn lyù? Taïi sao?
3-Vai troø cuûa laõnh ñaïo :
Phaùt trieån “Taàm nhìn” vaø chia seû taàm nhìn
Cam keát ñaït muïc tieâu, giaù trò vaø chuaån muïc
Nhaän thöùc ñöôïc nhöõng thaùch thöùc vaø aûnh höôûng cuûa chuùng, ñöa ra
quyeát ñònh öùng phoù
Chòu traùch nhieäm hoaøn toaøn veà hoaït ñoäng vaø keát quaû cuûa toå chöùc
Laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân ñeå xaây döïng vaên hoùa toå chöùc phuø hôïp
Giao quyeàn cho caáp döôùi
Laø taám göông vaø coù aûnh höôûng maïnh ñeán caáp döôùi
Ñieàu chænh haønh vi nhaèm ñaït muïc tieâu, thích öùng ñeå ñaùp laïi nhöõng thay
ñoåi cuûa tình huoáng vaø moâi tröôøng
Söû duïng kyõ naêng vaø khaû naêng cuûa nhaân vieân phuø hôïp vôùi nhieäm vuï vaø
traùch nhieäm cuûa hoï
Taïo nieàm tin vaø truyeàn nhieät huyeát/caûm höùng
Ñoäng vieân khuyeán khích
Phaùt trieån nhaân vieân
Ghi nhaän thaønh tích vaø khen ngôïi
Kieân ñònh ñoái vôùi nhöõng quyeát ñònh ñuùng duø coù aùp löïc
TOÙM LAÏI
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi laø ngöôøi coù kinh nghieäm, coù yù chí, coù
khaû naêng thöïc hieän, bieát höôùng daãn, ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ ngöôøi khaùc hoaøn
thaønh coâng vieäc.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -8- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi chæ coù khaû naêng phaân coâng cho moät
nhoùm, moät toå chöùc naøo ñoù, maø coøn caàn phaûi coù baûn lónh, coù hoaøi baõo ñeå hoaøn
thaønh söù maïng cuûa mình, baát chaáp moïi khoù khaên, gian khoå.
Quyeát ñònh moät vaán ñeà : khoâng coù nghóa gì caû. Ñieàu quan troïng laø
quyeát ñònh ñoù coù ñöôïc thi haønh hay khoâng ? Vì theá, ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù
khoâng nhöõng ñieàu khieån, maø coøn phaûi choïn löïa nhöõng vieäc gì caàn thöïc hieän,
vieäc naøo tröôùc, vieäc naøo sau, phaûi ñònh höôùng, baûo veä, hoå trôï vaø kieåm tra
nhöõng vieäc aáy.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi bieát laøm cho ngöôøi khaùc vöøa tuaân phuïc,
vöøa meán moä mình.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù khoâng nhöõng phaûi coù khaû naêng hoaøn thaønh
moät coâng trình, moät söï nghieäp, maø coøn caàn phaûi coù khaû naêng giao tieáp vôùi
caáp döôùi cuûa mình. Phaûi bieát chinh phuïc hoï, yeâu meán hoï vaø ñöôïc hoï yeâu
meán. Trong taùc phaåm “Terre des hommes”, Saint Exupeùry ñaõ noùi :
“Muoán trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo, tröôùc heát phaûi
coù khaû naêng taäp trung nhaân löïc”.
Ñaây laø moät chaân lyù maø ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù caàn ghi nhôù.
Baïn coù muoán bieát ai laø ngöôøi laõnh ñaïo thaät söï cuûa moät Xí nghieäp
khoâng? Baïn haõy hoûi ngöôøi naøo daùm ñöùng ra chòu traùch nhieäm khi Xí nghieäp
cuûa hoï gaëp thaát baïi.
Ngöôøi laõnh ñaïo phaûi laø ngöôøi ñöùng muõi chòu saøo tröôùc moïi vaán ñeà cuûa
toå chöùc.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù khoâng nhöõng theå hieän söï raén roûi, taøi huøng
bieän, tính taùo baïo, söï kheùo leùo, khoâng chæ taäp hoïp ñöôïc nhaân löïc, maø coøn phaûi
coù nhöõng ñöùc tính chuû yeáu nhö : bieát laøm cho moïi ngöôøi hôïp taùc vôùi nhau ñeå
laøm vieäc, bieát nhaän ra vaø bieát khai thaùc, söû duïng khaû naêng cuûa hoï, bieát giuùp
hoï ñoaøn keát vaø yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm rieâng cuûa mình, cuøng nhau hoaøn
thaønh söù maïng, nhieäm vuï chung cuûa toå chöùc, cuûa nhoùm.
Ngöôøi ta nhaän ra ngöôøi laõnh ñaïo khoâng chæ qua taùc phong ñieàm ñaïm,
khieâm toán, maø coøn qua caùch chæ ñaïo coâng vieäc. Tröôùc nhöõng trôû ngaïi khoù
khaên, ngöôøi laõnh ñaïo aáy coù daùm nghó, daùm laøm hay khoâng ?.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân -9- TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Thoâng thöôøng, tröôùc maét ngöôøi laõnh ñaïo, caùc thuoäc caáp thöôøng hay toû
ra haêng haùi, nhieät tình trong coâng vieäc. Ngöôøi laõnh ñaïo phaûi coù ñoâi maét tinh
töôøng, saâu saéc. Phaûi thaáy ñöôïc ñaâu laø ñoäng löïc chính cuûa hoaït ñoäng ñoù. Do
baûn chaát tích cöïc, taän tuïy hay chæ laø moät hieän töôïng nhaát thôøi ñeå laáy loøng caáp
treân. Töø ñoù ngöôøi laõnh ñaïo coù theå ñaùnh giaù ñuùng thöïc chaát cuûa thuoäc caáp
mình, ñoàng thôøi coù nhöõng bieän phaùp cuï theå ñeå uoán naén kòp thôøi.
Thay vì laõnh ñaïm vôùi thuoäc caáp, ngöôøi laõnh ñaïo neân côûi môû vaø aân caàn
vôùi hoï, laøm cho hoï tuaân phuïc mình moät caùch vui veû, thoaûi maùi, chöù khoâng goø
eùp, mieãn cöôõng. Ñöøng ñeå xaûy ra tình traïng “Phuïc dieän baát phuïc taâm”.
Con ngöôøi laø moät baûn theå xaõ hoäi, ai cuõng coù quyeàn töï do caù nhaân,
nhöng noù phaûi ñöôïc höôùng vaøo moät neàn neáp, moät kyû luaät. Laø ngöôøi thi haønh
neàn neáp, kyû luaät aáy, ngöôøi laõnh ñaïo phaûi toû ra thaät xöùng ñaùng laø moät taám
göông ñeå moïi ngöôøi noi theo.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø ngöôøi ñöôïc söï uûy nhieäm cuûa taäp theå, coù
boån phaän phaûi giaûi thích, baûo veä, thöïc hieän cho kyø ñöôïc nhöõng coâng vieäc vì
lôïi ích toái cao cuûa caû taäp theå.
Ngöôøi ta seõ nhaän ra baïn laø ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù nhöõng bieåu hieän
sau : Söï coù maët cuûa baïn laø moät nguoàn ñoäng vieân ñeå thuoäc caáp cuûa baïn theâm
haêng haùi vöôït qua moïi trôû ngaïi trong coâng vieäc. Neáu moät luùc naøo ñoù baïn
khoâng xuaát hieän, nhöng caû taäp theå vaãn tieán haønh toát coâng vieäc, khi ñoù baïn laø
ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù gioûi roài ñaáy.
Moät gia ñình, moät taäp theå, moät toå chöùc, moät quoác gia maø khoâng coù
ngöôøi laõnh ñaïo, quaûn lyù thì chaúng khaùc naøo nhö moät thaân theå khoâng coù ñaàu.
Gia ñình, taäp theå, toå chöùc, quoác gia aáy khoâng theå toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc.
Maëc duø coù raát nhieàu lyù thuyeát veà söï bình
ñaúng, nhöng raát nhieàu ngöôøi caàn ñeán moät ngöôøi
laõnh ñaïo coù ñuû naêng löïc ñeå hoï tin töôûng vaø daãn
daét hoï vöôït qua moïi choâng gai trong coâng vieäc.
Khi khoâng coù moät ai am hieåu veà vieäc laøm vaø ñoäng
vieân hoï, hoï caûm thaáy boàn choàn,lo laéng. Söï xuaát
hieän cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong luùc naøy raát phuø hôïp
vôùi nhu caàu taâm lyù cuûa hoï. Ngöôøi laõnh ñaïo seõ laø
choã döïa, laø söùc maïnh vaø laø nguoàn an uûi cuûa moãi ngöôøi.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 10 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Moät cuoäc hoäi nghò goàm caùc ñaïi bieåu xuaát saéc nhaát seõ khoâng
laøm ñöôïc gì, thaäm chí khoâng chuaån bò ñöôïc moät böõa aên tröa,
neáu khoâng coù ngöôøi chuû trì cuoäc hoäi nghò aáy. (MAUROIS).
Ngöôøi laõnh ñaïo ñoùng vai troø raát quan troïng vaø caàn thieát ñoái vôùi moät toå
chöùc, moät quoác gia, nhö caùi ñaàu ñoái vôùi moät cô theå.
Caùi ñaàu ñieàu khieån vaø quyeát ñoaùn moïi cô cheá hoaït ñoäng trong cô theå.
Neáu chaúng may heä thaàn kinh trung öông bò suy yeáu ñeán möùc khoâng coøn phaùt
huy taùc duïng ñöôïc nöõa, thöû hoûi caùc boä phaän coøn laïi cuûa cô theå coù hoaït ñoäng
vaø phaùt trieån bình thöôøng ñöôïc khoâng ?.
Töông töï, tình traïng voâ toå chöùc seõ xuaát hieän khi thieáu ngöôøi laõnh ñaïo
vaø quaûn lyù. Tình traïng naøy seõ daãn ñeán söï tan raõ cuûa toå chöùc.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø bieåu töôïng roõ reät nhaát cuûa quyeàn löïc, cuûa
söï ñoàng nhaát. Vöøa ñieàu khieån, vöøa phoái hôïp caùc coâng vieäc, caùc quan heä cuûa
thuoäc caáp, ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù kòp thôøi ngaên chaën nhöõng nhoùm choáng
ñoái hoaëc coù yù chia reõ.
Trong moät toå chöùc, moät ñôn vò khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù thì
sau moät thôøi gian, nhöõng yù chí toát ñeïp seõ bò phaân hoùa, nhöõng naêng löïc ñaõ
ñöôïc toâi luyeän seõ bò thui choät. Vaø sau cuøng laø söï ñuïng chaïm, söï maâu thuaãn
xuaát hieän. Ñieàu naøy döùt khoaùt seõ ñöa moät toå chöùc, moät ñôn vò ñeán choã dieät
vong.
Ñeå taäp trung nhaân löïc moät caùch coù hieäu quaû, nhaát thieát phaûi coù moät
ngöôøi laõnh ñaïo laøm vieäc treân nguyeân taéc ñoàng nhaát, coù khaû naêng höôùng daãn
vaø khích leä caùc thuoäc caáp theo ñuoåi ñeán cuøng söù maïng ñöôïc giao.
Baát kyø moät toå chöùc naøo cuõng coù nhöõng maâu thuaãn, baát ñoàng. Neáu ai
cuõng haønh ñoäng theo yù rieâng, theo söï heïp hoøi cuûa mình thì nhöõng cuoäc xung
ñoät, söï hieåu laàm vaø söï cheånh maûng seõ gaây ra moïi phieàn phöùc, trôû ngaïi, aûnh
höôûng ñeán söï ñoaøn keát vaø giaûm hieäu quaû coâng vieäc. Vì vaäy, moãi toå chöùc phaûi
coù ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù.
Chính oâng ta laø ngöôøi chòu traùch nhieäm ñieàu khieån moïi hoaït ñoäng cuûa
toå chöùc. Cho duø moãi caù nhaân trong toå chöùc coù tính voâ tö, loøng ñoä löôïng vaø söï
taän taâm ñeán ñaâu ñi chaêng nöõa maø thieáu söï laõnh ñaïo, quaûn lyù ñieàu khieån cuûa
ngöôøi ñöùng ñaàu thì toå chöùc ñoù cuõng bò thaát baïi.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 11 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Ñeå hoaøn thaønh moät coâng trình , moät söï nghieäp lôùn, ngöôøi laõnh ñaïo vaø
quaûn lyù phaûi bieát thu huùt moïi khaû naêng tieàm aån cuûa töøng caù nhaân. Vì khoâng
phaûi chæ ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù môùi coù nhöõng ñònh höôùng, nhöõng khaû
naêng saùng taïo trong coâng vieäc. Ñoâi khi nhöõng saùng kieán coù ích baét nguoàn töø
nhöõng ñaùm ñoâng.
Moät nhoùm, naêng löïc raát xoaøng, khoâng coù gì ñaùng chuù yù, coù theå linh
hoaït vaø troäi hôn ngaøy thöôøng nhôø söï ñieàu khieån cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. Nhoùm
khaùc, vôùi naêng löïc xuaát saéc laïi coù theå suy suùt, tan raõ theo böôùc höôùng daãn cuûa
ngöôøi laõnh ñaïo, maø chính thaùi ñoä, caùch laøm vieäc cuûa oâng ta laøm cho nhöõng
ngöôøi coù yù chí nhaát cuõng phaûi naûn loøng vaø daäp taét nôi hoï tính tích cöïc, loøng
haêng haùi.
Coù moät vaøi quan ñieåm raát thieån caän veà vai troø cuûa ngöôøi laõnh ñaïo vaø
quaûn lyù cho raèng : Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù chaúng caàn laéng nghe moät yù
kieán naøo cuûa nhöõng ngöôøi coäng taùc, cuûa nhöõng thuoäc caáp. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø
quaûn lyù luoân luoân laø ngöôøi tuyeät ñoái vaø hoaøn haûo veà moïi maët. Caùc quan nieäm
ñoù ñaõ phuû nhaän vai troø cuûa taäp theå vaø nhöõng ngöôøi quan nieäm nhö vaäy ñaõ
queân raèng:
“Tinh thaàn ñoàng ñoäi laø yeáu toá raát quan troïng, moät ngöôøi laõnh ñaïo vaø
quaûn lyù cho duø ñöôïc thieân phuù ñeán ñaâu cuõng khoâng theå am töôøng heát taát caû caùc
ngoõ ngaùch cuûa coâng vieäc. Neáu ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù bieát khai thaùc ôû
nhöõng ngöôøi coäng taùc, ôû thuoäc caáp cuûa mình, caùc naêng löïc vaø thieän caûm cuûa
hoï thì oâng ta ñaõ thaønh coâng 50% roài ñaáy. Loøng nhieät tình vaø khoái oùc cuûa hoï seõ
khoâng ngöøng phaùt sinh nhöõng saùng kieán quyù baùu. Ñaáy khoâng phaûi laø nhöõng
ñieàu kieän toát ñeå ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù ñöa söï nghieäp cuûa mình mau ñeán
thaønh coâng hay sao ?”.
Khoâng neân cho raèng laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø moät coâng vieäc taàm thöôøng,
ai cuõng laøm ñöôïc : Chæ caàn moät göông maët ñaêm ñaêm khoù chòu, ra gioïng keû caû,
thaùi ñoä tròch thöôïng laø ñuû. Muoán trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù gioûi,
caàn coù loøng thöông yeâu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coäng söï vaø thuoäc caáp cuûa mình.
Chính ñöùc tính naøy cho pheùp ta thaáu hieåu ñöôïc nhöõng taâm tö nguyeän voïng vaø
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 12 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- khaû naêng cuûa moãi ngöôøi. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân taéc cô baûn ñeå thu
huùt ñöôïc nhaân taâm.
Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù cuõng caàn coù yù thöùc phuïng söï, phuïng söï heát
mình söï nghieäp maø chính mình vaø moïi ngöôøi trong toå chöùc ñang ñeo ñuoåi.
Nhöõng coâng vieäc khoâng vuï lôïi, tinh thaàn duõng caûm, nieàm phaán khôûi luoân luoân
xuaát phaùt töø moät nieàm tin maõnh lieät vaøo söï nghieäp ñöôïc giao.
II. HIEÄU QUAÛ LAÕNH ÑAÏO
Caùc tieâu chuaån hieäu quaû coù theå raát khaùc bieät nhau tuøy theo töøng giai
ñoaïn, söï phaùt trieån cuûa nhoùm, söï thoûa maõn cuûa ngöôøi döôùi quyeàn, söï tích cöïc
cuûa ngöôøi döôùi quyeàn, söï phaùt trieån vaø tröôûng thaønh veà taâm lyù cuûa ngöôøi döôùi
quyeàn, vaø hình aûnh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong taâm trí cuûa ngöôøi döôùi quyeàn.
1. Ngöôøi laõnh ñaïo hieäu quaû
Quan ñieåm hieäu quaû
Nhaän thöùc con ngöôøi khaùc nhau
Chuû ñoäng, baûn lónh
Baét ñaàu baèng muïc tieâu cuoái cuøng
“Hieåu tröôùc khi ñöôïc hieåu”
Tö duy “Thaéng-Thaéng”
Nguyeân taéc “coäng höôûng”
Caùc daïng laõnh ñaïo cuï theå coù hieäu quaû trong nhöõng tình huoáng cuï theå
Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû theå hieän taâm traïng vaø haønh vi phuø hôïp vôùi tình
huoáng hieän taïi
Laïc quan, tin töôûng, ñaày nghò löïc vaø baèng haønh ñoäng cuûa mình khieán
cho caáp döôùi caûm nhaän vaø haønh ñoäng theo mình
Taâm traïng vaø haønh vi cuûa nhaø laõnh ñaïo
aûnh höôûng keát quaû coâng vieäc cuûa caáp döôùi
“Haõy mæm cöôøi vaø caû theá giôùi seõ mæm cöôøi
vôùi baïn”
Laõnh ñaïo laïc quan vui veû
- nhöõng ngöôøi xung quanh laïc quan veà
muïc tieâu
- kích thích tính saùng taïo cuûa hoï
- taêng hieäu quaû ra quyeát ñònh cuûa hoï
- taêng nhieät tình giuùp ñôõ
Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû coù nhöõng khaû naêng
- Töï nhaän thöùc ñöôïc xuùc caûm cuûa chính mình
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 13 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- - Töï quaûn lyù mình: kieåm soaùt xuùc caûm, haønh vi
- Nhaän thöùc veà xaõ hoäi: Nhaïy caûm vaø ñoàng caûm
- Quaûn lyù caùc moái quan heä: Giao tieáp, tranh thuû söï uûng hoä, xaây
döïng cam keát cuûa caùc caù nhaân
Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû coù kyõ naêng aûnh höôûng ñeán haønh vi/thaùi ñoä cuûa
nhöõng ngöôøi lieân quan.
Tö vaán cho ngöôøi khaùc
Thuyeát phuïc hôïp lyù
Taïo ra caûm höùng
Laøm vöøa loøng
Lieân keát moïi ngöôøi
Gaây aùp löïc ngöôøi choáng ñoái
Tranh thuû söï giuùp ñôõ cuûa caáp treân
Ñaùnh ñoåi
Hoûi: ÖÙng duïng nhöõng kyõ naêng ñoù nhö theá naøo cho hieäu quaû?
2. Uy tín cuûa laõnh ñaïo.
Uy tín aùm chæ söï gaây aûnh höôûng cuûa moät ngöôøi tôùi caáp döôùi vaø ñöôïc caáp
döôùi toân troïng.
* AÛnh höôûng cuûa ngöôøi laõnh ñaïo ñoái vôùi caáp döôùi :
Ñeå hieåu roõ ñöôïc aûnh höôûng cuûa ngöôøi laõnh ñaïo ñoái vôùi caáp döôùi, ta coù
theå daãn ra ñaây moät ví duï minh hoïa :
Naêm 1911 nhaø thaùm hieåm noåi tieáng teân laø Raun Rabuùtxen – ngöôøi ñaàu
tieân ñeán Nam Cöïc cuûa traùi ñaát. Khi trôû veà ñaát lieàn, oâng ñaõ ñöôïc nieàu nöôùc
ñoùn tieáp nhö moät vò khaùch danh döï. Khi sang thaêm nöôùc Anh theo lôùi môøi cuûa
Nöõ Hoaøng Anh, trong toïa ñaøm vò chöôûng lyù coù hoûi Raun Rabuùtxen moät caâu :
“Thöa ngaøi, ngaøi döï ñònh thi haønh bieän phaùp kyû luaät gì vôùi caùc nhaân vieân caáp
döôùi cuûa ngaøi, khi ñoaøn thaùm hieåm saép tôùi Nam Cöïc?”. OÂng Raun Rabuùtxen
traû lôøi : “Toâi khoâng heà bieát tôùi nhöõng töø ñoù. Toâi choïn nhöõng ngöôøi bieát toân
troïng toâi, côù sao toâi laïi coù theå thi haønh kyû luaät hoï?Moïi yù muoán cuûa toâi ñoái vôùi
hoï ñeàu laø phaùp luaät”.
Khi ñoù vò chöôûng lyù Anh hoûi tieáp : “Tröôøng hôïp baát ngôø ngaøi caàn ra leänh
cho moät ngöôøi trong ñoaøn nhaûy xuoáng vöïc thì sao?”. Raun Rabuùtxen traû lôøi :
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 14 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- “Anh ta seõ nhaûy, vì hoï laø nhöõng ngöôøi tin töôûng toâi voâ cuøng. Khi toâi ra leänh
nhö vaäy, anh ta seõ hieåu raèng ñieàu ñoù laø caàn thieát”.
Khi moät ngöôøi laõnh ñaïo coù uy tín tuyeät ñoái thì baát kyø moät meänh leänh
naøo, moät yù muoán naøo cuûa oâng cuõng trôû thaønh chaân lyù theo ñuùng nghóa cuûa noù.
Ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi döôùi quyeàn vaø caáp döôùi cuûa hoï seõ ñem heát nghò
löïc, khaû naêng, saùng kieán ñeå thöïc hieän nhöõng meänh leänh ñoù.
Neáu ngöôøi laõnh ñaïo khoâng coù uy tín, moïi meänh leänh cuûa oâng ta seõ bò caáp
döôùi nghi ngôø, ñem ra baøn taùn vaø taát nhieân khoâng ñöôïc thöïc hieän ngay. Coù
theå hoï coøn chôø ñôïi theâm moät meänh leänh khaùc ñeå baõi boû meänh leänh ñoù.
Moïi yù kieán quyeát ñònh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo coù uy tín ñeàu raát coù giaù trò vaø
coù söùc caõm hoùa cao ñoä.
Nhö vaäy, söùc caõm hoùa chính laø baûn thaân cuûa uy tín cuûa ngöôøi laõnh ñaïo.
* Hieäu quaû laõnh ñaïo thöôøng ñöôïc ño baèng söï ñoùng goùp cuûa hoï ñoái vôùi
ngöôøi döôùi quyeàn nhö sau : (Keát quaû thaêm doø ñaõ tieán haønh caâu hoûi : Anh/Chò thích
ngöôøi laõnh ñaïo cuûa mình veà ñieåm gì ? Cho thaáy nhö sau :
- Nhöõng ñaëc ñieåm öa thích ?
- Nhöõng ñaëc ñieåm khoâng öa thích?
3. Moät soá hình thöùc “ Uy tín giaû taïo”
Söï reøn luyeän phong caùch laõnh ñaïo laø moät chuoãi thôøi gian nhaän thöùc. Ñoù
løaø chaëng ñöôøng khoù khaên, ñoøi hoûi ñöùc tính kieân nhaãn, beàn bæ höôùng thieän ñeå
trû thaønh moät thoùi quen baát di baát dòch. Caàn phaûi traùnh nhöõng loaïi hình thöùc “
Uy tín giaû taïo” sau ñaây :
Baûng 7: Nhöõng bieåu hieän cuûa “Uy tín giaû hieäu”
CAÙC LOAÏI “UY
BIEÅU HIEÄN
TÍN”
- Luoân luoân phoâ tröông quyeàn löïc söùc maïnh cuûa mình.
- Ñe doïa caáp döôùi baèng caùc hình thöùc kyû luaät
1. Uy tín sôï haõi
- Hay “ Ñoùng vai” laõnh ñaïo soáng söôïng.
- AÛnh höôûng cuûa noù tôùi ngöôøi khaùc.
- Ñaây laø loaïi uy tính loäng haønh.
- Ngöôøi laõnh ñaïo töï coi mình cao sang hôn ngöôøi khaùc.
2. Uy tín gia
- Töï coi mình coù quyeàn löïc ñoái vôùi moïi ngöôøi.
tröôûng
- Luoân luoân ñaåy heát nhöõng ngöôøi hoï khoâng öa thích vaø laäp ra phe
caùnh goàm nhöõng ngöôøi hôïp vôùi hoï.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 15 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- - Khi ñi coâng taùc hoï thöôøng keùo theo moät ñoaøn tuyø tuøng goàm nhöõng
ngöôøi thaân caän cuûa hoï.
- Caùch ñoái xöû cuûa hoï laø “Coù ñi coù laïi”
- Hoï khoâng bao giôø daùm chan hoøa gaàn guõi vôùi quaàn chuùng.
3. Uy tín khoaûng
- OÂng ta muoán baûo veä moät “Vaønh ñai”.
caùch
- Trang ñieåm cho mình thaønh moät con ngöôøi “Ñaëc bieät, khaùc ngöôøi”.
SÖÏ THAY ÑOÅI TRONG PHONG CAÙCH LAÕNH ÑAÏO VAØ QUAÛN LYÙ HIEÄN NAY ?
B - TAÂM LYÙ QUAÛN LYÙ
I .VAI TROØ CUÛA TAÂM LYÙ TRONG QUAÛN LYÙ
- Quaûn lyù kinh teá,xeùt cho cuøng,laø quaûn lyù con ngöôøi.Vì vaäy ,ñoái töôïng taùc
ñoäng chuû yeáu cuûa quaûn lyù chuû yeáu laø con ngöôøi.Muoán quaûn lyù toá ñoøi hoûi caùc
nhaø quaûn trò phaûi hieåu con ngöôøi vaø moät trong nhöõng khía caïnh caàn hieåu laø
taâm lyù con ngöôøi noùi chung vaø taâm lyù quaûn lyù noùi rieâng.
- Muïc tieâu quaûn lyù khoâng chæ ñoøi hoûi phaûi ñöôïc thöïc hieän maø coøn phaûi
tính toaùn ñeå ñaït muïc tieâu vôùi hieäu quaû toái öu. Muoán ñaït ñöôïc hieäu quaû treân
ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn trò phaûi taïo ñöôïc traïng thaùi taâm lyù thoaùi maùi cuûa ngöôøi
lao ñoäng trong quaù trình thöïc hieän muïc tieâu cuûa quaûn lyù.
-Taát caû caùc phaïm truø kinh teá ñeàu chöùa ñöïng taâm lyù. Vì vaäy, ñeå quaûn lyù
thaønh coâng ,ñaït hieäu quaû kinh teá cao phaûi coù kieán thöùc veà taâm lyù.
Vôùi ba lyù do treân vieäc nghieân cöùu veà taâm lyù laø söï caàn thieát ñoái vôùi caùc
nhaø quaûn lyù vaø nhaø doanh nghieäp.
KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN LIEÂN QUAN ÑEÁN TAÂM LYÙ TRONG QUAÛN LYÙ
1. Caùc thuoäc tính taâm lyù caù nhaân.
1.1 Tính khí cuûa nhaân vieân
a. Tính khí laø gì?
(Anh /Chò haõy neâu ra cho mình moät khaùi nieäm) :
Tính khí cuûa con ngöôøi…
- Caûm giaùc thuaän
Caù nhaân
Hieän töôïng - Caûm giaùc ngöôïc
- Khoâng caûm giaùc
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 16 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Vôùi caùch hieåu treân, coù theå noùi, tính khí cuûa con ngöôøi chuû yeáu bò aûnh
höôûng bôûi heä thaàn kinh cuûa con ngöôøi vaø mang tính baåm sinh. Caên cöù vaøo caùc
tính chaát hoaït ñoäng heä thaàn kinh cuûa co ngöôøi, nhö : Cöôøng ñoä hoaït ñoäng,
traïng thaùi cuûa heä thaàn kinh … Coù theå phaân thaønh 4 loaïi tính khí cô baûn cuûa con
ngöôøi nhö sau :
Caùc loaïi tính khí cuûa con ngöôøi
Tính chaát Cöôøng ñoä hoaït Traïng thaùi cuûa heä
thaàn kinh Toác ñoä chuyeån ñoåi 2 quaù
ñoäng cuûa heä thaàn kinh
Tính khí trình cuûa heä thaàn kinh
thaàn kinh
Linh hoaït Maïnh Caân baèng Nhanh(Linh hoaït)
Ñieàm tónh Maïnh Caân baèng Chaäm(khoânglinh hoaït)
Soâi noåi Maïnh Khoâng caân baèng Nhanh(linh hoaït)
Öu tö Yeáu Khoâng caân baèng Chaäm(khoâng linh hoaït)
b. Caùc öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi tính khí cuûa con ngöôøi
Baûng soá 2 : Öu – Nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi tính khí con ngöôøi –
Boá trí coâng vieäc ?
Tính khí Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm
1. Linh
hoaït
Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp :
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 17 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- 2 Ñieàm
tónh
Thích hôïp : Khoâng thích hôïp :
Coâng vieäc
3. Soâi noåi
Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp :
4. Öu tö
Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp :
1.2 Tính caùch (Caù tính) cuûa nhaân vieân.
1.2.1 Khaùi nieäm.
Vôùi muïc ñích cuûa chuùng ta, coù theå hieåu tính caùch laø toång theå caùc caùch
thöùc trong ñoù moät caù nhaân phaûn öùng vaø töông taùc vôùi moâi tröôøng cuûa anh
(chò) ta.
1.2.2 Caùc yeáu toá caùc ñònh tính caùch (caù tính)
Ñaõ coù moät cuoäc tranh luaän töø xa xöa laø tính caùch do baåm sinh hay moâi
tröôøng maø coù vaø cuoäc tranh luaän ñeán nay vaãn chöa chaám döùt. Tuy nhieân, tính
caùch theå hieän nhö laø keát quaû cuûa caû hai.
a.Tính caùch di truyeàn :
“Di truyeàn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua gen, gen laïi xaùc ñònh söï caân baèng
veà hormone, söï caân baèng veà hormone xaùc ñònh cô theå vaø cô theå taïo ra
tính caùch”
Nhaø taâm lyù hoïc ngöôøi Ñöùc Emst Kretschmer (1888 – 1964) sau bao
nhieâu naêm nghieân cöùu ñaõ vieát taùc phaåm veà caáu truùc thaân xaùc vaø tính caùch.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 18 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Qua taùc phaåm naøy oâng ñaõ chuû tröông coù moät moái lieân heä raát maät thieát giöõa
moät loaïi hình moät caù nhaân vaø tính caùch cuûa caù nhaân ñoù.
☺ Tính caùch noäi höôùng :
Khi ta ñaõ saép xeáp moät caù nhaân vaøo moät loaïi hình thaùi naøo roài, vaán ñeà
ñaët ra laø hình thaùi ñoù töông öùng vôùi tính caùch naøo ?
Tröôùc heát ta haõy baøn veà tính caùch noäi höôùng phaân lieät cuûa loaïi hình
gaày, maûnh.
Loaïi hình naøy coù khuynh höôùng noåi baät laø khoâng thích xaõ giao, thôø ô
vôùi moïi vaät xung quanh. Ngöôøi coù khuynh höôùng noäi höôùng khoâng phaûi laø
ngöôøi beänh nhöng tính caùch cuûa hoï thích traàm maëc, öa coâ ñoäc, gaàn vôùi ñaëc
tính cuûa ngöôøi beänh phaân lieät. Do ñoù khoâng phaûi ngöôøi naøo noäi höôùng phaân
lieät cuõng ñeàu tieâu cöïc daán thaân. Nhöng phaûi noùi ñaëc ñieåm chung naøy laø thieáu
tính thích öùng vôùi xaõ hoäi.
Ngoaøi ra keû höôùng noäi, vì thích taïo cho mình moät theá giôùi rieâng, khoâng
öa keû khaùc xaâm phaïm vaøo caùi gì rieâng tö cuûa mình neân duø coù giao thieäp vôùi
tha nhaân, keû höôùng noäi vaãn vaïch moät ñöôøng phaân caùch giöõa hoï vaø ngöôøi
khaùc. Ñoái vôùi theá giôùi beân ngoaøi ngöôøi noäi höôùng coù maëc caûm töï ti vì söï
thieáu thích öùng cuûa baûn thaân, nhöng ñoái vôùi theá giôùi beân trong cuûa mình,
ngöôøi noäi höôùng laïi raát töï kieâu vôùi giaù trò mình theo ñuoåi. Söï maâu thuaãn naøy
cuõng laø neùt ñaëc tröng cuûa ngöôøi noäi höôùng. Moät Khuaát Nguyeân thôøi Chu
maït, thaáy cuoäc ñôøi laø ñuïc, ngöôøi ñôøi laø say maø mình laïi tænh, laïi trong neân töø
ñoù boû phuù quyù ra ñi. Ñoù laø maâu thuaãn noäi höôùng ñieån hình.
Neáu khoâng bieát ñöôïc nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa nhaân caùch noäi höôùng ta
coù theå cho raèng ngöôøi noäi höôùng phöùc taïp, maâu thuaãn, laïnh luøng, kieâu ngaïo…
Söï thöïc ngöôøi noäi höôùng ñaõ luùng tuùng vôùi theá giôùi khaùch quan vì thieáu tin
töôûng vaøo khaû naêng cuûa mình trong theá giôùi naøy. Vaøo tieäm nöôùc, ngöôøi noäi
höôùng baên khoaên suy nghó mình neân uoáng nöôùc gì cho ngon. Nhöng duø ñaõ maát
thì giôø löïa choïn, ngöôøi noäi höôùng roát cuoäc vaãn khoâng öng buïng vôùi söï löïa
choïn cuûa mình. Hoï coù maëc caûm theá giôùi khaùch quan laø nguyeân nhaân ñöa tôùi söï
thaát baïi cuûa cuûa hoï. Vì theá hoï troán vaøo theá giôùi aûo töôûng.
Coù ngöôøi phaân chia loaïi noäi höôùng thaønh nhieàu nhoùm nhö nhoùm baát
maõn, lyù töôûng, aûo töôûng vaø nhoùm ñoäc thieän (giöõ rieâng mình cho trong saïch)…
nhöng nhöõng ñieåm chung cuûa lôùp ngöôøi naøy thì ñoàng nhaát vaø phong phuù.
☺ Tính caùch ngoaïi höôùng :
Coù theå noùi coù söï töông phaûn giöõa tính caùch cuûa ngöôøi noäi höôùng vaø tính
caùch cuûa ngöôøi ngoaïi höôùng.
Ngöôøi ngoaïi höôùng côûi môû vôùi theá giôùi beân ngoaøi, öa xaõ giao, deã boäc loä
tình caûm vaø tính caùch. Thích tìm caùch trao ñoåi tình caûm vaø trí tueä vôùi ngöôøi
khaùc vaø vui möøng trong caùc cuoäc tieáp xuùc naøy.
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 19 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
- Nhöng trong maãu ngöôøi ngoaïi höôùng laïi coù nhöõng ngöôøi coù bieåu loä moät
taâm lyù vui buoàn baát thöôøng, laïc, bi töøng luùc. Maãu ngöôøi naøy, Krestschmer goïi
laø ”cyclothymes” vaø theo oâng hoï “thöôøng maäp maïp, to troøn, coù khaû naêng haøi
hoøa vôùi xaõ hoäi. Tình caûm cuûa hoï dao ñoäng vôùi moâi tröôøng vaø tuøy theo ñoù maø
naûy sinh vui, buoàn hay giaän döõ. Hoï xaõ giao vaø thöïc teá. Nhaân vaät Sancho
Panca, ngöôøi haàu cuûa Don Quichotte laø loaïi hình naøy” (theo N. Sillamy). ÔÛ
möùc ñoä quaù ñaùng, maãu ngöôøi naøy coù theå ñi töø cöïc ñoan naøy veà caûm xuùc cöïc
ñoan kia chæ vì nhöõng nguyeân nhaân bình thöôøng.
Trong vieäc löïa choïn ngheà nghieäp, ngöôøi noäi höôùng vaø ngöôøi ngoaïi
höôùng coù nhöõng sôû thích khaùc nhau. Ngöôøi noäi höôùng öa nhöõng ngheà nghieäp
caàn nhieàu trí töôûng töôïng nhö thô vaên, toaùn hoïc, trieát hoïc … Coøn ngöôøi ngoaïi
höôùng laïi thích ngheà thöïc haønh nhö kyõ sö, kieán truùc sö, nhaø phaåu thuaät vaø
buoân baùn…
Neáu cuøng hoaït ñoäng ngheä thuaät, ngöôøi noäi höôùng laïi öa saùng taùc caùi
tröøu töôïng, coøn ngöôøi ngoaïi höôùng laïi thieân veà caùi thöïc teá, cuï theå, veà maët
chính trò, kinh teá … ngöôøi noäi höôùng ñeo ñuoåi lyù töôûng cuûa mình vaø khoù thoûa
hieäp vôùi ngöôøi khaùc. Trong khi ñoù, ngöôøi ngoaïi höôùng coù thaùi ñoä trung dung
neân deã thoûa hieäp vôùi tha nhaân.
☺ Ñaëc ñieåm cuûa tính caùch boäc phaùt:
Ngöôøi coù tính caùch boäc phaùt thöôøng laø ngöôøi coù cô baép phaùt trieån, hoï
beàn gan trong coâng vieäc nhöng thieáu linh ñoäng khi laøm. Trí tueä cuûa hoï cuõng
khoâng hoaït ñoäng toát cho laém. Hoï deã chòu ñöïng nhöng laïi thöôøng boäc phaùt
nhöõng côn giaän gheâ gôùm hay thaùi ñoä höng phaán khaùc ngöôøi. Do ñoù, hoï cuõng
khoâng hoøa hôïp ñöôïc nhö vôùi moâi tröôøng xung quanh.
Nghieân cöùu voõ sí, nhöõng ñoâ vaät … coù nhieàu ngöôøi thuoäc moâ hình naøy.
Lieân quan ñeán caùc loaïi tính caùch noäi höôùng, ngoaïi höôùng vaø boäc phaùt
chuùng ta ñaõ bieát qua ôû phaàn treân. Tuy nhieân, ñeå tieän vieäc tìm hieåu ñoái töôïng
ta cuõng neân döïa vaøo moät soá heä thoáng tieâu chuaån tieâu bieåu nhö sau:
* Loaïi noäi höôùng? Boá trí nhaân vieân döôù quyeàn ?
* Loaïi ngoaïi höôùng ?
Boá trí nhaân vieân döôù quyeàn ?
Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 20 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
nguon tai.lieu . vn
