Xem mẫu

NGÀNH CÔNG NGHI P THÔNG TIN
TRONG QUÁ KH , HI N T I VÀ TƯƠNG LAI
ThS.

ng

c Hùng*

1. Quan ni m truy n th ng v ngành công nghi p thông tin
Công nghi p thông tin ngày nay ã và ang tr thành m t trong nh ng ngành công
nghi p phát tri n m nh, dù l ch s c a ngành còn khá non tr . D báo v s hình thành và phát
tri n c a ngành công nghi p này, GS. Nick Moore ã ưa ra nh n xét khi khái quát 3 c trưng
cơ b n c a xã h i thông tin, trong ó nh n m nh: “… ra i và phát tri n m t ngành công
nghi p m i ngay trong n n kinh t : ngành công nghi p thông tin. Ngành công nghi p này làm
tăng hàm lư ng thông tin trong n n kinh t và chuy n n n kinh t c i n sang n n kinh t thâm
d ng thông tin”
Công nghi p thông tin ư c quan ni m và hi u theo nhi u cách khác nhau. M t trong
nh ng quan ni m ph bi n nh t và ư c ch p nh n r ng rãi là công nghi p thông tin bao g m 3
thành ph n cơ b n: tính toán (th c hi n vi c lưu tr và x lý thông tin), công ngh văn phòng
(th c hi n các tác v t
ng hoá, t o l p và hi n th thông tin) và vi n thông.
Các ngành công nghi p thông tin trong quá kh thư ng ư c xác nh b ng các thu t ng
c a d ng thông tin (như chúng ta ã bi t, thông tin t n t i dư i 5 d ng cơ b n, g m: văn b n,
ti ng nói, hình nh, âm thanh và hình ng, d li u). Có hai lý do chính gi i thích cho i u này.
Th nh t, các công ngh liên quan
x lý m i d ng thông tin là khác nhau, c l p nhau. Có
th d dàng nh n th y m i công ngh ư c s d ng ch nh m x lý m t d ng thông tin c th ,
không có kh năng x lý thêm m t d ng thông tin khác. Th hai, các cơ quan ch c năng, cơ
quan qu n lý cũng có nh ng quy nh nh m h n ch các cơ quan, t ch c thông tin tham gia vào
các th trư ng các lo i thông tin khác (m i cơ quan t ch c ch t p trung vào m t d ng thông tin
c th ). Sau ây chúng ta s xem xét t ng d ng thông tin c th và các công ngh tương ng
ư c s d ng i v i m i d ng thông tin ó.
5 d ng thông tin cơ b n bao g m:
Văn b n - Hình nh - Ti ng nói (Tho i) - Âm thanh & Hình nh ng - D li u
* Văn b n
Ngành công nghi p thông tin u tiên d a trên văn b n, b t u b ng vi c phát minh ra
báo in vào th k XV (năm 1455). i v i thông tin d a trên văn b n thì ngành công nghi p ch
y u t p trung vào các tài li u ã và ang in, xu t b n (sách, báo, t p chí…). Công ngh cơ b n
c a ngành là cơ khí và cơ i n ư c s d ng trong vi c in n, phát hành và xu t b n các tài li u.
* Hình nh
Công nghi p thông tin hình nh b t u t th k XIX khi Louis Jaquest Mandé Daguerre
t o ra phép ch p hình u tiên trên 1 ĩa ng ph b c (năm 1839), qua ó ông và máy nh c a
mình ã ghi l i nh ng hình nh tĩnh và trung th c v cu c s ng. Công nghi p nh u tiên là
ch p nh, tuy nhiên ngày nay ngành công nghi p này r t l n và ư c phân nh thành các nhà
s n xu t máy nh, in tráng, s n xu t phim, ch p nh ng d ng trong công nghi p và y t (ch p
*

Gi ng viên Khoa Thông tin – Thư vi n, Trư ng HKHXH&NV, HQGHN.

X-quang)… Các ch c năng quan tr ng nh t trong ngành là t o thông tin (ch p hình), lưu tr và
hi n th . Công ngh liên quan trong l ch s c a ngành này ph n l n là công ngh hoá h c (s
d ng tráng r a nh).
* Ti ng nói (Tho i)
Công nghi p i n tho i ra i vào th k XIX (1870) và có bư c phát tri n nhanh chóng.
Ch c năng chính c a công nghi p i n tho i là phân ph i àm tho i, m c dù s tăng trư ng
trong th i gian g n ây ch y u d a vào truy n fax và d li u. Ngành công nghi p này cũng
tham gia vào kinh doanh n i dung thông tin (xu t b n tài li u “nh ng trang vàng”) và trong kinh
doanh thông qua vi c s n xu t các thi t b i n tho i. Công ngh chính c a ngành là truy n d n
và chuy n m ch tín hi u i n, tuy nhiên g n ây ã chuy n nhanh sang chuy n m ch s i u
khi n b ng ph n m m.
* Âm thanh và hình nh ng
Lo i này bao g m thông tin âm thanh (nh c) cũng như thông tin hình nh ng (video).
Ngành công nghi p gi i trí s h u các lo i hình thông tin này u tiên, trong ó bao g m các ài
phát thanh, ài truy n hình, nhà hát… Ngành công nghi p này ch y u d a trên vi c hi n th
thông tin, do v y công ngh tr ng tâm c a ngành ph n l n là d ng truy n tín hi u, ban u là
tín hi u tương t (analog) và ang chuy n d n sang tín hi u s (digital)
* D li u
ây là lo i m i nh t trong các ngành công nghi p thông tin. B n ch t c a ngành công
nghi p này chính là tính toán. i v i công vi c tính toán thì tr ng tâm là lưu tr thông tin và x
lý.
th c hi n công vi c trên, máy tính là công c không th thi u. Kh i u t các máy tính
l n (mainframe), ngành này l n lư t s d ng các máy tính mini, máy tính cá nhân, tr m làm
vi c (work station) và siêu máy tính cá nhân. Cơ s công ngh c a d ng thông tin d li u hi n
nay là công ngh i n t và k thu t s , ti n xa so v i th i kỳ u khi k thu t tính toán m i ch
là k thu t cơ i n ơn thu n.
Văn b n
(Xu t b n)
Các tác gi , nhà
văn, nhà báo,
các công ty
qu ng cáo

Xu t b n danh
b và “trang
vàng”

Sách, t p chí,
báo và t rơi

T ol p
(N i
dung)

Ti ng nói
(Vi n thông)

Thi t b i n
tho i, thi t b
không dây

Thư vi n và

Máy nh n tin,

Hi n th
(Thi t b )
Lưu tr

Âm thanh
Hình nh tĩnh & Hình nh
(Ch p nh)
ng
(Gi i trí)
Th nh, ho
Các tác gi ,
s và các công nhà văn, nh c
ty qu ng cáo
s , ca s , di n
viên, các công
ty qu ng cáo
nh, máy
chi u, máy
fax, máy in,
máy
photocopy, ĩa
CD
Phim, nh, ĩa

Tivi, ài, u
video, u
VCD, DVD

Băng video,

D li u
(Tính toán)
Các d ch v
thông tin,
phát hành
CSDL và
giao d ch
kinh doanh
Máy tính cá
nhân, PDA,
thi t b u
cu i
ĩa, băng,

(Thi t b
nh )
X lý
(Các ng
d ng)

Truy n
t i
(Phân
ph i)

các cơ quan
cung c p d ch
v thông tin
Công nghi p in
n và xu t b n,
ph n m m x lý
văn b n
D ch v bưu
chính, các hãng
chuy n phát
nhanh, fax, h
th ng phân ph i
và d ch v vi n
thông

máy t tr l i
và thư tho i

CD-ROM, vi
phim

X lý tho i và
thi t b m ng
vi n thông

D ch v in
tráng phim
nh, x lý nh

D ch v tho i
vi n thông,
d ch v truy n
thông, nh n tin

D ch v bưu
chính, các
hãng chuy n
phát nhanh,
fax và d ch v
vi n thông

băng nh c, CD,
phim, ĩa và
băng trò chơi
S n xu t các b
phim, s n xu t
và biên t p các
chương trình
truy n hình
Truy n hình,
phát thanh,
cáp, v tinh,
r p, nhà hát,
d ch v mua
bán-cho thuê
băng ĩa

usb, th nh
Máy tính cá
nhân, máy
tính l n,
siêu máy
tính
M ng máy
tính và d ch
v d li u
vi n thông

B ng 1: Ví d v ngành công nghi p thông tin
Nhìn vào b ng trên, chi u d c c a b ng (các c t) th hi n các d ng thông tin. Chi u
ngang c a b ng (các hàng) cho th y các quá trình con ngư i tác ng t i thông tin: t công o n
u tiên là t o l p, tr i qua các công o n khác như hi n th , lưu tr , x lý cho n công o n
cu i là truy n t i/phân ph i thông tin. Xem xét c th t ng công o n s ưa ra cái nhìn t ng
quát v nh ng gì con ngư i ã làm v i thông tin, g m 5 công o n cơ b n:
T o l p - Hi n th - Lưu tr - X lý - Truy n t i
* T o l p (Creation)
Ch c năng u tiên c a n i dung thông tin là sáng tác, t o l p và thu th p. Thông tin
ư c sáng t o ra ho c ư c thu th p bao g m t t c các d ng như văn b n, âm thanh, hình nh,
d li u…
* Hi n th (Display)
Ch c năng th hai là cách th c th hi n thông tin. thông thư ng m i d ng thông tin u
ư c c trưng b i m t d ng th hi n riêng và t o ra s khác bi t cơ b n so v i các d ng thông
tin khác. Có th d dàng nh n th y thông tin d ng văn b n thư ng ư c hi n th trên gi y,
thông tin tho i (ti ng nói) s d ng các thi t b vi n thông như i n tho i..., các hình nh tĩnh ch
y u th hi n trên gi y nh. Âm thanh và hình nh ng ư c hi n th trên màn hình ti vi và các
thi t b thu phát hình. D li u ư c t p trung hi n th trên màn hình máy tính và các thi t b tin
h c khác.
* Lưu tr (Storage)
Ch c năng th ba là lưu tr thông tin. Do vi c t o ra và s d ng thông tin thư ng phân
bi t v i nhau và còn do thông tin có giá tr r t l n, vì v y lưu tr thông tin là m t ch c năng r t
có giá tr . Lưu tr thông tin là vi c thông tin ư c ch a ng trong các phương ti n lưu tr , như
v y phương ti n lưu tr chính là công c
ch a ng và b o qu n thông tin. Có nhi u các thi t
b lưu tr khác nhau, t d ng th công truy n th ng n d ng i n t v i nh ng tính năng ch a
ng thông tin vư t tr i. M i lo i phương ti n lưu tr
u có nh ng ưu và như c i m riêng,

tuy nhiên n u ch xét riêng trong khía c nh « ch a ng thông tin » và « b o qu n thông tin » thì
các phương ti n lưu tr i n t t ra có ưu th hơn nhi u so v i các phương ti n lưu tr thông
tin truy n th ng. Các thi t b lưu tr thông d ng hi n nay bao g m: sách, thi t b t , CD-ROM,
vi phim, b nh máy tính… Trong xu th CNTT phát tri n m nh như hi n nay, d báo các thi t
b lưu tr còn ti p t c ư c nghiên c u và i m i, ho c s xu t hi n thêm các thi t b lưu tr
công ngh cao, hi n i v i nhi u tính năng ưu vi t.
* X lý (Processing)
Ch c năng th tư là x lý thông tin, cho phép t o ra thông tin m i thông qua vi c x lý,
thao tác d li u. Trong quá kh ã có hàng lo t các phương th c và công ngh x lý thông tin
ư c s d ng, d a trên các phương ti n chuyên d ng. Các cơ quan TT-TV, cơ quan lưu tr , các
nhà xu t b n… là nh ng cơ quan chuyên x lý thông tin d ng văn b n.
i v i nh ng thông
tin văn b n, các cơ quan trên s d ng các công c x lý văn b n (bao g m c vi c ki m tra ng
pháp và chính t ) như các b t khoá ki m soát, t i n t chu n, các khung tiêu
ch
,
khung phân lo i… Bên c nh ó, các ph n m m ch b n văn phòng ho c ph n m m chuyên d ng
cũng ư c s d ng.
i v i các thông tin tho i trong ngành vi n thông, các công ty s d ng công ngh x lý
ti ng nói. Trong kinh doanh hình nh tĩnh, ban u các công ty ch y u s d ng các công ngh
x lý hoá h c nh m nâng cao ch t lư ng hình nh, tuy nhiên hi n nay phương pháp s d ng các
ph n m m x lý nh ang ngày càng tr nên quen thu c và thông d ng hơn.
i v i thông tin
âm thanh và hình nh ng, các hãng ch y u d a trên công ngh biên t p va ghép hình. Cu i
cùng, x lý d li u là công vi c t p trung chuyên sâu nh t trong quá trình x lý các d ng thông
tin
* Truy n t i (Transport)
Ch c năng th năm là phân ph i/truy n t i thông tin. Các ngành công nghi p thông tin ã
phát tri n các h t ng a d ng
dùng trong phân ph i. Thông tin văn b n trong l ch s ư c
phân ph i gi ng như nh ng hàng hoá s n xu t khác: t nơi s n xu t (nhà máy...) n các trung
gian ( i lý tiêu th …) r i n tay ngư i dùng. Thông tin hình nh tĩnh cũng s d ng h t ng
này, bao g m h th ng bưu i n và các hãng chuy n phát nhanh khác. Ngành công nghi p vi n
thông tham gia vào lĩnh v c này v i các máy fax. Thông tin âm thanh và hình nh trong quá kh
ư c truy n phát thông qua sóng i n t , tuy nhiên hi n nay công ngh s d ng dây cáp ang
d n chi m ưu th . Càng ngày truy n thông b ng v tinh càng óng vai trò quan tr ng trong vi c
truy n t i thông tin hình nh. Cu i cùng, i v i truy n d n d li u, hàng lo t các gi i pháp s
d ng m ng máy tính, tiêu bi u nh t là Internet ang tr thành công c truy n t i d li u hàng
u
2. Ngành công nghi p thông tin hi n t i và tương lai
Như ã nói ph n m t, 3 thành ph n cơ b n c a công nghi p thông tin theo quan i m
truy n th ng g m: tính toán, công ngh văn phòng và vi n thông. Quan ni m này ã t n t i m t
th i gian dài, tuy nhiên theo th i gian, cùng v i s phát tri n m nh m c a tin h c, công ngh
thông tin và truy n thông (ICT), c bi t là s h i t công ngh ã làm cho nh nghĩa truy n
th ng trên b h n ch và bó h p.
Tr i qua quá trình hình thành ban u, công nghi p thông tin trong quá trình phát tri n và
th c ti n ho t ng c a mình ngày càng b c l xu th xóa nhoà ranh gi i 3 thành ph n, c bi t
là ranh gi i gi a tính toán và vi n thông. Cũng theo ó mà ranh gi i dùng
phân chia các

ngành công nghi p thông tin theo d ng thông tin ã tr nên không còn phù h p, ng th i các
công ngh s d ng cũng ư c m r ng, có th ng d ng cho nhi u d ng thông tin ch không bó
h p trong ph m vi ch m t d ng thông tin.
Lý do căn b n cho s thay i ó xu t phát t s thay i v m t công ngh , v i c
trưng là xu t hi n s h i t v m t công ngh . S phát tri n và bùng n c a công ngh s ã d n
t i s thay i cơ b n trong ngành tính toán và vi n thông. «B ng vi c s hoá, m i d ng thông
tin u có th chuy n i l n nhau… N u ó chưa ph i là m t cu c cách m ng hoàn toàn,
v i s hoá, n i dung ã hoàn toàn m m d o - m i thông i p âm thanh ho c hình nh có th
ư c biên t p, chuy n i t d ng này sang d ng khác, ho c ngư c l i» (Stuart Brand)
Trong quá kh , thông tin ư c t o ra, lưu tr , x lý và chuy n i theo úng d ng c a nó.
Còn trong th gi i k thu t s ư c c trưng b i tính thu n nh t, cho dù th hi n cái gì thì cũng
ch có các s 0 và 1 còn l i trong máy tính mà thôi. Và càng ngày càng có nhi u n i dung ư c
s hoá, ng nghĩa v i vi c máy tính ã giúp th hi n và gi i phóng các d ng thông tin ra kh i
các phương ti n trư c ây c a chúng. Thông tin d ng s không b bi n d ng, d dàng nhân b n
không h n ch , truy n t i t c th i, tính chuy n i cao, d biên t p, d x lý theo nhi u cách
khác nhau và tương thích v i các d ng thông tin s khác
Trên cơ s c a công ngh s hoá, ngành công nghi p thông tin trong tương lai ư c nh
hư ng g m 3 thành ph n cơ b n sau:
- Ngành công nghi p n i dung thông tin
- Ngành công nghi p thi t b thông tin
- Ngành công nghi p truy n t i thông tin
3. K t lu n
Như v y, có th th y s phân nhánh trong chuy n i công ngh c a ngành công nghi p
thông tin ã h a h n s phát tri n m nh c a ngành công nghiêp này trong tương lai, trong ó
n n t ng d a trên các lĩnh v c truy n thông, vi n thông và CNTT. Các bư c t phá v công
ngh ã góp ph n t o nên xu hư ng h i t gi a các lĩnh v c v i nhau, ng th i chính là n n
t ng v ng ch c cho s phát tri n c a ngành công nghi p thông tin trong tương lai
Tài li u tham kh o
1. Nguy n H u Hùng. S hình thành và phát tri n c a Thông tin h c // Thông tin : t lý lu n n
th c ti n. - H. : Văn hoá Thông tin, 2005. - tr. 279-284
2. Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i Vi t Nam. Nh ng thách th c c a s phát tri n trong xã h i
thông tin. - H. : Thông tin khoa h c xã h i - chuyên , 2005. - 208 tr.
3. Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i Vi t Nam. Tri th c thông tin và phát tri n. - H. : Thông tin
khoa h c xã h i - chuyên , 2005. - 208 tr.

nguon tai.lieu . vn