Xem mẫu
- Một số yếu tố ảnh
hưởng đến dị ứng
thuốc
Dị ứng thuốc là một trong những tác dụng không mong
muốn do dùng thuốc rất nguy hiểm. Vậy làm thế nào để
tránh được dị ứng thuốc? Một trong những cách phòng
tránh là luôn quan tâm đến các yếu tố nguy cơ gây dị ứng
thuốc, bao gồm: yếu tố do thuốc và yếu tố do người bệnh
Các yếu tố do thuốc
Bản chất của thuốc
Hầu hết các loại thuốc khi vào cơ thể có thể kết hợp với
huyết thanh hoặc protein ở mô và trở thành các dị nguyên
hoàn chỉnh. Các dị nguyên này kích thích cơ thể tạo ra
kháng thể và gây nên tình trạng dị ứng với thuốc. Nhiều
trường hợp các sản phẩm chuyển hóa của thuốc cũng như
các chất vi ô nhiễm có tính phản ứng đóng vai trò gây quá
mẫn trên lâm sàng. Vì vậy đã có rất nhiều thuốc được cho
là nguyên nhân của phản ứng dị ứng.
Mức độ tiếp xúc và nghề nghiệp
- Quá trình dùng thuốc gián đoạn với một liều cơ bản rõ
ràng sẽ làm tăng nguy cơ gây quá mẫn, điều trị kéo dài
không ngắt quãng ít có khả năng gây quá mẫn như vậy.
Trong một đợt điều trị, khả năng gặp phản ứng dị ứng
trong 2-3 tuần đầu cao hơn. Các nghiên cứu cho thấy,
công nhân dược phẩm tuổi nghề càng cao thì mức độ dị
ứng càng lớn, vị trí của của người lao động trực tiếp sản
xuất thuốc bị dị ứng nhiều hơn so với người bình thường.
Công nhân ngành dược có thời gian tiếp xúc trực tiếp với
thuốc kháng sinh trên 10 năm có nguy cơ dị ứng cao gấp
2,67 lần so với nhóm công nhân sản xuất thuốc dưới 10
năm. Điều này cũng khẳng định, những người làm nghề y,
dược thường xuyên tiếp xúc với thuốc cũng dễ bị dị ứng
với thuốc.
Giai đoạn mẫn cảm
Dị ứng thuốc cũng như dị ứng nói chung không xảy ra
ngay sau lần tiếp xúc đầu tiên với dị nguyên. Một người
mẫn cảm với một dị nguyên nào đó phải sau nhiều lần
tiếp xúc trong thời gian khá dài khoảng vài tuần, vài
tháng, thậm chí nhiều năm, thông thường khoảng từ 7-21
ngày. Trên thực tế, các triệu chứng dị ứng chỉ xảy ra sau
hàng chục, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lần tiếp xúc
với loại dị nguyên ấy. Thời gian đó gọi là gian đoạn mẫn
cảm - thời gian từ khi dị nguyên vào cơ thể đến lúc sinh ra
kháng thể dị ứng và khởi phát các triệu chứng dị ứng.
Nhưng khi đã bị dị ứng rồi thì hầu hết các trường hợp
- triệu chứng dị ứng sẽ xảy ra rất nhanh mỗi khi bệnh nhân
tiếp xúc lại với dị nguyên đó, dù chỉ là một lượng rất nhỏ.
Hiện tượng mẫn cảm chéo là một vấn đề quan trọng của
dị ứng thuốc. Hiện tượng này có nghĩa là khi bệnh nhân bị
dị ứng với một loại thuốc nào đó thì họ có thể tự động dị
ứng với các thuốc khác có thành phần hóa học hoặc các
sản phẩm chuyển hóa gần tương đương liên quan đến loại
thuốc này.
Hội chứng đa dị ứng thuốc: một bệnh nhân khi bị hội
chứng đa dị ứng thuốc, nghĩa là người đó có thể tăng
nguy cơ dị ứng với một thuốc hoàn toàn khác cho dù đây
không phải là mẫn cảm chéo, tuy nhiên, sự tồn tại của hội
chứng này hiện vẫn còn đang tranh cãi.
Các yếu tố do bản thân bệnh nhân
Tuổi và giới
- Phản ứng dị ứng do thuốc ít gặp ở trẻ em và các bệnh
nhân cao tuổi, có lẽ do sự chưa trưởng thành hoặc suy
giảm chức năng của hệ thống miễn dịch. Tuổi trưởng
thành, hệ thống miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh, lại có
quá trình tích lũy mẫn cảm do nhiều lần dùng thuốc, mắc
các bệnh viêm và nhiễm khuẩn nhiều lần, nên đã tạo điều
kiện cho cơ thể dễ mẫn cảm với thuốc. Không có bằng
chứng cho rằng dị ứng thuốc gặp nhiều ở nữ hơn nam.
Các yếu tố di truyền
Các phản ứng dị ứng chỉ xảy ra với một tỷ lệ nhỏ trên các
bệnh nhân được điều trị bằng một loại thuốc nhất định. Di
truyền và môi trường đều có tác động trong việc quyết
định các cá thể nào trong một quần thể bất kỳ sẽ tiến triển
phản ứng dị ứng với thuốc cho trước.
Các tình trạng bệnh lý có thể ảnh hưởng đến sự tiến triển
của các phản ứng dị ứng thuốc do làm thay đổi quá trình
chuyển hóa và gây cảm ứng các đáp ứng miễn dịch với
thuốc. Các phản ứng với thuốc ít gặp hơn trên các bệnh
nhân suy giảm miễn dịch. Quan điểm cho rằng, quá mẫn
với thuốc hay gặp trên các bệnh nhân bị lupus ban đỏ hệ
thống hiện vẫn chưa được xác nhận. Một số bệnh nhiễm
khuẩn làm tăng nguy cơ quá mẫn với thuốc như trường
hợp ban dạng rát sẩn gây ra do ampicillin phát sinh chủ
yếu trên các bệnh nhân bị tăng bạch cầu mono nhiễm
khuẩn. Đã có bằng chứng thuyết phục cho thấy đáp ứng
này không qua trung gian miễn dịch. Các phản ứng có hại
- do thuốc cũng gặp thường xuyên hơn trên các bệnh nhân
có HIV/AIDS, đặc biệt trên các bệnh nhân sử dụng co-
trimoxazol.
Tiền sử dị ứng thuốc được nhiều tác giả nhấn mạnh vai trò
quan trọng của nó trong các bệnh dị ứng nói chung và dị
ứng thuốc. Tuy nhiên, cho đến nay người ta chưa xác định
được gen nào trên nhiễm sắc thể có thể gây ra tình trạng
dị ứng thuốc. Đã có một số cho rằng các bệnh nhân có
tiền sử quá mẫn với thuốc có thể làm tăng nguy cơ dị ứng
với các thuốc khác. Như vậy, dù có liên quan nhiều hay ít
với thuốc đã gây quá mẫn trong tiền sử thì cũng được
cảnh báo về hiện tượng phản ứng chéo trước khi sử dụng
thuốc.
Đường dùng thuốc
Thuốc dùng tại chỗ thường làm tăng nguy cơ gây quá mẫn
và cần tránh sử dụng với một số thuốc nhất định, đặc biệt
trên da bị viêm. Đường uống thường an toàn hơn tất cả
các đường tiêm. Đường tĩnh mạch là đường dùng thuốc ít
gây quá mẫn nhất, nhưng nếu sốc phản vệ gặp ở đường
này thì cực kỳ nguy hiểm
nguon tai.lieu . vn