Xem mẫu
- Một số loại thuốc thông dụng trong
cuộc sống
Paracetamol (tên nhãn hiệu quốc tế không độc quyền) hay
acetaminophen (tên được chấp nhận tại Hoa kỳ) là một
thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau, tuy nhiên không như
aspirin nó không hoặc ít có tác dụng chống viêm. So với
các thuốc NSAIDs, paracetamol có rất ít tác dụng phụ với
liều điều trị nên được cung cấp không cần kê đơn ở hầu hết
các nước.
Tên gọi acetaminophen và paracetamol được lấy từ tên hóa
học của hợp chất: para-acetylaminophenol và para-
acetylaminophenol.
Tổng hợp
Từ nguyên liệu ban đầu là phenol, paracetamol có thể được
tạo ra theo cách sau đây:
- Phenol được nitrat hóa bởi acid sulfuric và natri nitrat
(phenol là chất có hoạt tính cao, sự nitrat hóa của nó chỉ đòi
hỏi điều kiện thông thường trong khi hỗn hợp hơi acid
sulfuric và acid nitric cần có nitrate benzene).
Chất đồng phân para được tách từ chất đồng phân ortho
bằng thuỷ phân (sẽ có một ít ***** như OH là mạch thẳng
o-p).
Chất 4-nitrophenol được biến đổi thành 4-aminophenol sử
dụng một chất khử như natri borohydride trong dung môi
ba-zơ.
4-aminophenol phản ứng với acetic anhydride để cho
paracetamol.
Dược động học
- Hấp thu nhanh qua ống tiêu hóa, sinh khả dụng là 80-90%,
hầu như không gắn vào protein huyết tương. Chuyển hóa
lớn ở gan và một phần nhỏ ở thận, cho các dẫn xuất glucuro
và sulfo-hợp, thải trừ qua thận.
Uống paracetamol liều cao dài ngày có thể làm tăng nhẹ tác
dụng chống đông của coumarin và dẫn chất indandion.
Cần phải chú ý đến khả năng gây hạ sốt nghiêm trọng ở
người bệnh dùng đồng thời phenothiazin và liệu pháp hạ
nhiệt.
Các thuốc chống giật (như phenytoin, barbiturat,
carbamazepin…) gây cảm ứng enzyme ở microsom thể
gan, có thể làm tăng tính độc hại gan của paracetamol do
tăng chuyển hoá thuốc thành những chất độc hại với gan.
Ngoài ra, dùng đồng thời isoniazid với paracetamol cũng có
thể dẫn đến tăng nguy cơ độc tính với gan, nhưng chưa xác
định được cơ chế chính xác của tương tác này. Nguy cơ
paracetamol gây độc tính gan gia tăng đáng kể ở người
bệnh uống liều paracetamol lớn hơn liều khuyên dùng trong
khi đang dùng thuốc chống co giật hoặc isoniazid. Thường
không cần giảm liều người bệnh dùng đồng thời liều điều
trị paracetamol và thuốc chống co giật, tuy vậy người bệnh
- phải hạn chế tự dùng paracetamol khi đang dùng thuốc
chống co giật hoặc isoniazid.
Ở liều thông thường, paracetamol không gây kích ứng niêm
mạc dạ dày, không ảnh hưởng đông máu như các NSAIDs,
không ảnh hưởng chức năng thận. Tuy nhiên, một số
nghiên cứu cho biết dùng paracetamol liều cao (trên
2000mg/ngày) có thể làm tăng nguy cơ biến chứng dạ dày.
Đôi khi xảy ra ban da và những phản ứng dị ứng khác.
Thường là ban đỏ hoặc ban mày đay, nặng hơn có thể kèm
theo sốt do thuốc và thương tổn niêm mạc. Người bệnh
mẫn cảm với salicylat hiếm khi mẫn cảm với paracetamol
và những thuốc có liên quan.
Ở một số ít trường hợp riêng lẻ, paracetamol đã gây giảm
bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu và giảm toàn thể huyết
cầu.
Với liều điều trị hầu như không có tác dụng phụ, không gây
tổn thương đường tiêu hóa, không gây mất thăng bằng kiềm
toan, không gây rối loạn đông máu. Tuy nhiên, khi dùng
liều cao (>10g) sau thời gian tiềm tàng 24 giờ, xuất hiện
hoại tử tế bào gan có thể tiến triển đến chết sau 5-6 ngày.
- ĐỘC TÍNH
Với liều điều trị hầu như không có tác dụng phụ, không gây
tổn thương đường tiêu hóa, không gây mất thăng bằng kiềm
toan, không gây rối loạn đông máu. Tuy nhiên, khi dùng
liều cao (>10g) sau thời gian tiềm tàng 24 giờ, xuất hiện
hoại tử tế bào gan có thể tiến triển đến chết sau 5-6 ngày.
Biểu hiệu
* Buồn nôn, nôn và đau bụng thường xảy ra trong vòng 2 –
3 giờ sau khi uống liều độc của thuốc.
* Met-hemoglobin máu, dẫn đến chứng xanh tím da, niêm
mạc và móng tay là một dấu hiệu đặc trưng nhiễm độc cấp
tính dẫn chất p – aminophenol, một lượng nhỏ
sulfhemoglobin cũng có thể được sản sinh. Trẻ em có
khuynh hướng tạo met-hemoglobin dễ hơn người lớn sau
khi uống paracetamol.
* Khi bị ngộ độc nặng, ban đầu có thể vật vã, kích thích mê
sảng. Sau đó có thể là ức chế hệ thần kinh trung ương, sững
sờ, hạ thân nhiệt, mệt lả, thở nhanh, nông, mạch nhanh,
yếu, không đều, huyết áp tụt và suy tuần hoàn.
- o Truỵ mạch do giảm oxy huyết tương đối và do tác dụng
ức chế trung tâm, tác dụng này chỉ xảy ra với liều rất lớn.
o Sốc có thể xảy ra nếu giãn mạch nhiều. Cơn co giật ngẹt
thở gây tử vong có thể xảy ra.
o Thường hôn mê xảy ra trước khi chết đột ngột hoặc sau
vài ngày hôn mê.
Điều trị
* Cần rửa dạ dày trong mọi trường hợp, tốt nhất trong vòng
4 giờ sau khi uống.
* Liệu pháp giải độc chính là dùng những hợp chất
sulfhydryl, có lẽ tác động một phần do bổ sung dự trữ
glutathion ở gan. N – acetylcystein (NAC) là tiền chất của
glutathion có tác dụng khi uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Phải
cho thuốc ngay lập tức nếu chưa đến 36 giờ kể từ khi uống
paracetamol, nếu sau 36 giờ gan đã bị tổn thương thì kết
quả điều trị sẽ kém.
* Ngoài ra có thể dùng than hoạt hoặc thuốc tẩy muối, hoặc
nước chè đặc để làm giảm hấp thu paracetamol.
Lưu ý không sử dụng pa ra xê ta môn với cồn…
nguon tai.lieu . vn
