Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Ngữ văn Trung học phổ thông

10 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG




Một số kinh nghiệm
bồi dưỡng học sinh giỏi
môn Ngữ văn Trung học phổ thông
ThS. TRẦN THỊ MINH PHƯỢNG
Trường THPT Mạc Đĩnh Chi, Chư Păh, Gia Lai




D
ạy Văn là dạy cho học dưỡng học sinh giỏi môn Ngữ sinh giỏi có năng lực cảm thụ
trò cách diễn đạt một Văn bậc THPT. văn chương vừa thể hiện một
cách thẩm mỹ, rành 1. Tầm quan trọng của cách sâu sắc tinh thần nhân
mạch, khoa học, rõ ràng. Hơn việc bồi dưỡng học sinh giỏi văn cao đẹp của xã hội, vừa
nữa, dạy Văn còn là dạy cho kích thích, cổ vũ thái độ tinh
các em nhân cách và kĩ năng Môn Văn là một môn khoa
thần học tập của học sinh. Nó
cuộc sống. Dạy học sinh giỏi học xã hội giúp cho học sinh
góp phần không nhỏ trong
văn lại là một yêu cầu đòi hỏi tìm hiểu, tiếp xúc và “giao tiếp”
việc nâng cao ý thức học hỏi,
người giáo viên phải tìm tòi, với những giá trị tinh thần cao
tìm tòi, đào sâu suy nghĩ của
suy ngẫm bằng tất cả kinh đẹp của dân tộc Việt, giúp các
giáo viên về trình độ chuyên
nghiệm về tuổi đời, tuổi nghề, em ý thức được “dòng máu
môn nghiệp vụ để phục vụ tốt
sự tận tâm, tận tụy của mình thơm thiên cổ”, của “mạch
hơn cho công tác giảng dạy
để làm môn học trở nên sống giống nòi”. Qua các tác phẩm
của mình.
động, phát huy tối đa tư duy, Văn học, các em sẽ thấy tự
hào, tự tin, thấy trách nhiệm 2. Thực trạng về công
sáng tạo của học sinh.
phải giữ gìn, phải trân trọng, tác bồi dưỡng học sinh giỏi
Những năm gần đây, hiện nay
kế thừa và phát huy những di
chúng tôi đã được nhà trường
sản thiêng liêng, quý báu của Việc bồi dưỡng học sinh
giao cho nhiệm vụ bồi dưỡng
dân tộc. Môn Văn còn dẫn dắt giỏi môn Ngữ Văn nhằm phát
học sinh giỏi. Mặc dù đã đạt
các em học sinh đến với những hiện tài năng nâng cao năng
được những kết quả nhất
áng thơ văn bất hủ, bồi dưỡng lực cảm thụ văn chương cho
định nhưng đó là một trong
tâm hồn, bồi dưỡng năng lực học sinh. Đây là việc diễn ra
những thành công bước đầu
thẩm mỹ, kích thích sự nhạy thường xuyên hàng năm ở các
của chúng tôi trong việc tìm
tòi, áp dụng những biện pháp, cảm và yêu quý cái đẹp của cấp học. Và cũng hằng năm
hình thức bồi dưỡng học sinh cuộc sống. Sở GD & ĐT tổ chức các kì thi
giỏi môn Ngữ văn Trung học Bồi dưỡng học sinh giỏi tuyển chọn học sinh giỏi các
phổ thông (THPT). Chúng tôi Văn là một việc làm mang ý cấp nhằm chọn lựa ra những
viết bài nghiên cứu khoa học nghĩa xã hội nhằm phát hiện, học sinh giỏi ở các trường phổ
này nhằm góp phần cùng các bồi dưỡng nhân tài cho đất thông.
bạn thảo luận, chia sẻ một số nước. Việc phát hiện và bồi Hiện nay, nguồn lực học
phương pháp trong việc bồi dưỡng kịp thời những học sinh giỏi rất hạn chế về cả số
 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 11
lượng cũng như chất lượng. rành mạch, diễn đạt lưu loát đánh giá được năng khiếu và




SỐ 05 NĂM 2018
Bởi các em ít quan tâm đến những ý nghĩ, quan điểm bản khả năng của học sinh, nhưng
môn Văn hơn những môn khoa thân, hơn nữa chỉ qua vài bài đó là sự khởi đầu để định
học khác như: Toán, Lí, Hóa... viết của các em giáo viên cũng hướng phát hiện, bổ sung ở
Số học sinh yêu thích môn có thể nhận ra cách cảm, cách những bài viết tiếp theo.
Ngữ văn còn quá ít, học sinh hiểu, cách nghĩ, thông qua đó Sau khi đã phát hiện ra
có năng khiếu về môn Văn mà phát hiện ra những học sinh có được học sinh có năng khiếu,
có khả năng ở các môn học năng khiếu để có hướng bồi giáo viên cần phải kiểm tra
khác thì các em sẽ không chọn dưỡng. Hơn nữa, những em kiến thức của học sinh. Sở dĩ
môn Văn. Ngược lại, có những có tố chất về môn Văn thường phải làm bước này bởi yêu cầu
học sinh yêu thích môn Văn thì sẽ rất chăm chú, hào hứng, sôi
đối với học sinh giỏi thì ít nhất
năng lực cảm thụ văn chương nổi khi có tiết Ngữ văn.
là phải có kiến thức cơ bản, cái
lại hạn chế. Trong khi đó, việc Việc tìm hiểu kết quả học gọi là phần nền để có cơ sở bồi
nhận thức môn học chưa sâu tập của học sinh ở THPT qua dưỡng sau này.
sắc, cho nên một số phụ huynh điểm tổng kết, điểm thi tốt
Đối với môn Ngữ văn, việc
có con em học được môn Văn nghiệp, điểm thi học sinh giỏi
khơi gợi lòng yêu mến đối với
lại không muốn cho con em và nếu có thể, tham khảo thêm
môn học của các em là không
mình tham gia đội tuyển. Vì ý kiến giáo viên đã trực tiếp
thể thiếu. Bằng cách chuyển tải
vậy, chúng tôi luôn trăn trở tìm giảng dạy học sinh ở cấp học
nào đó, giáo viên phải truyền
kiếm những giải pháp tối ưu đó cũng là một cách để phát
đến cho học sinh lòng đam mê
nhất để nâng cao chất lượng hiện tài năng.
đối với môn học để học sinh ý
hiệu quả công tác với công tác Khi dạy, bài viết đầu tiên thức được tầm quan trọng và
bồi dưỡng học sinh giỏi . của học sinh (đặc biệt là học ý nghĩa của môn học từ đó tạo
3. Một số kinh nghiệm sinh lớp 10) như một dấu ấn được niềm say mê - sự khám
trong công tác phát hiện, để bắt đầu cuộc hành trình phá sáng tạo của học sinh
tuyển chọn, bồi dưỡng học phát hiện năng khiếu của học trong lĩnh vực văn chương.
sinh giỏi môn Ngữ văn bậc sinh. Qua bài viết, người thầy Giáo viên phải là người nắm
THPT có thể nắm bắt được chất bắt được sự nhạy cảm trong
giọng, chất văn, cách nghĩ tâm hồn non nớt của các em,
3.1. Phát hiện học sinh
của học trò. Những học sinh thông qua cách ứng xử, giao
giỏi
đạt được cả chất văn và ý văn tiếp bởi “Văn là người”.
Đây là khâu đầu tiên có trong một bài viết không phải
tính chất quyết định chất 3.2. Lên kế hoạch bồi
nhiều, không phải đều. Nét tài
lượng đội tuyển nên nó hết dưỡng
hoa của từng học sinh cần phải
sức quan trọng. Việc phát hiện được ghi nhận và trân trọng. Việc bồi dưỡng học sinh
học sinh giỏi môn Văn đòi hỏi Khi chấm bài, thầy cô không giỏi là do giáo viên phải tự lên
người giáo viên phải trực tiếp chỉ chú trọng những bài chu chương trình nội dung kiến
giảng dạy ở các lớp phải lưu đáo, khuôn mẫu, đầy đủ... mà thức. Do đó, người giáo viên
tâm ngay từ đầu năm học. Việc còn quan tâm đến những bài trước hết phải có tinh thần
phát hiện học sinh giỏi môn có thể có chỗ chưa sâu, chưa trách nhiệm cao, yêu nghề,
Ngữ văn cũng không đến nỗi đầy đủ, nhưng có sự độc đáo, yêu công việc mình đang làm
quá khó vì khả năng của các sâu sắc... phải sửa kỹ, phê kĩ, và ý thức được tầm quan trọng
em đối với môn học này được thật sự nghiêm khắc khi đánh của công việc đó. Người giáo
bộc lộ phần nào qua kĩ năng giá và có nhật kí chấm bài. Dĩ viên bồi dưỡng phải mày mò,
nghe, nói, đọc, viết. Nói năng nhiên, một bài viết không thể tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm
12 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN
của đồng nghiệp để xây dựng Thứ hai, với phần luyện dung tác phẩm được tái hiện
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG




được một chương trình với viết, giáo viên có thể bố trí trong trí tưởng tượng và trở
lượng kiến thức thích hợp với để học sinh được thực hành thành một “sự kiện tâm hồn”.
những điều học sinh đã học và càng nhiều càng tốt. Đối với Đó là lúc các em đã thật sự
đồng thời phải vừa rộng vừa mỗi kiểu loại hay mỗi dạng nắm được hồn cốt, tư tưởng
sâu, vừa đáp ứng được tính đề, giáo viên cần phải có ví dụ của tác phẩm. Đây là yếu tố
vượt trội của đối tượng học minh họa cụ thể. then chốt của người giáo viên
sinh giỏi. Cần chú trọng sắp trong việc bồi dưỡng, ôn luyện
3.3. Phương pháp bồi
xếp chương trình sao cho có học sinh giỏi.
dưỡng học sinh giỏi
hệ thống và đảm bảo tính khoa Thứ hai là kĩ năng đọc
Trong công tác bồi dưỡng
học. Tránh tình trạng thích gì tài liệu tham khảo. Để học tốt
học sinh giỏi, giáo viên không
dạy nấy theo cảm tính. Để xây môn Ngữ văn cần phải đọc
chỉ ôn luyện cho các em những
dựng được một chương trình sách nhiều. Nhất là đối với học
kiến thức nội dung thuần túy
ôn luyện đạt hiệu quả cao mà sinh giỏi môn Ngữ văn, việc
không nhàm chán đối với học mà nên tập trung bồi dưỡng
đọc sách tham khảo và chọn
sinh (vì các kiến thức đều đã kĩ năng cơ bản để phục vụ
sách tham khảo cũng cần sự
được học) giáo viên cần phải cho việc củng cố vốn kiến thức
định hướng, chỉ dẫn của giáo
sáng tạo trong việc thể hiện mà các em đã có để chuyển
viên. Cách chọn sách tham
nội dung kiến thức. Sắp xếp tải được lượng kiến thức đã
khảo là một khâu quan trọng
lượng kiến thức giữa phân học thành kiến thức của riêng giúp năng lực đọc của học sinh
môn phù hợp với yêu cầu. mình. Học sinh giỏi văn là phải tiến bộ. Dựa trên cơ sở đó, giáo
Muốn làm được điều đó, khi “thành thạo”. Không chỉ thành viên hình thành các kĩ năng
lên chương trình bồi dưỡng, thạo trong việc lĩnh hội kiến đọc cho học sinh.
giáo viên cần phải chú ý đến thức mà học sinh cần phải
Hướng dẫn học sinh kĩ
tính thống nhất giữa các phân thành thạo nắm được các kỹ
năng đọc tốt nhằm hướng tới
môn. Khi giáo viên bồi dưỡng năng, nhất là học sinh giỏi thì
hai mục đích: Một là, học sinh
cho học sinh, ngoài việc củng đó là điều bắt buộc. Chúng tôi
có thể tự tiệm cận với những
cố cho các em: cách dùng từ, xin nêu một vài phương pháp
cách hiểu, cách đánh giá, suy
đặt câu, dựng đoạn, các biện bồi dưỡng và phát triển kĩ
luận đa chiều, khuếch đại, rồi
pháp tu từ ... thì đối với từng năng cho học sinh:
từ đó đưa ra chính kiến của
loại đơn vị kiến thức, giáo Thứ nhất, phải coi trọng riêng cá thể mình. Hai là, được
viên cần phải chuẩn bị một hệ sự cảm thụ của học sinh trong mở mang, bồi dưỡng tâm hồn,
thống bài tập ứng dụng đối với bồi dưỡng học sinh giỏi. tư tưởng, chiếm lĩnh được kho
từng loại. Hiệu quả và chất lượng tàng kiến thức giàu có, phong
Thứ nhất, giáo viên hệ của việc bồi dưỡng học sinh phú của nhân loại, mà trước
thống lại kiến thức đã học giỏi Văn phụ thuộc vào sự lĩnh đó trong trường học, các em
rồi chia ra từng mảng chuyên hội và sáng tạo của học sinh chỉ biết được một số lượng ít ỏi.
đề để tóm lược nội dung tác thông qua văn bản. Người giáo Đọc sách, tài liệu tham
phẩm và khái quát lên vấn đề viên phải tạo điều kiện cho học khảo, giúp học sinh học hỏi
trọng tâm. Từ những kiến thức sinh tái hiện được hình tượng được rất nhiều kinh nghiệm
mang tính khái quát, học sinh nghệ thuật, nội dung, nghệ qua bài viết của người khác.
có thể khai triển ra một cách cụ thuật của văn bản thông qua Người giáo viên khi bồi dưỡng,
thể hơn, sâu sắc hơn theo cách đánh giá, cảm nhận của các cần hướng dẫn học sinh rèn
cảm và cách nghĩ của bản thân em. Quá trình dạy bồi dưỡng luyện tư duy của mình thông
một cách sáng tạo hơn. chỉ thật sự có hiệu lực khi nội qua hình thức này.
 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 13
Song song với cách đọc, nhận thức, thanh lọc, biết sửa của học sinh nói chung và học




SỐ 05 NĂM 2018
là cách ghi chép và suy ngẫm, mình, soi mình, nâng mình lên sinh giỏi nói riêng là chữ viết
nhằm mục đích đối chiếu với thanh sạch, cao thượng hơn. phải rõ ràng, đúng chính tả.
phần lí thuyết của từng dạng Đối với học sinh giỏi Văn, Cách dùng từ đặt câu phải thật
bài, kiểu bài. Sau đó, học sinh hai yêu cầu cơ bản khi đọc chính xác, chuẩn mực, cách
sẽ tự rút ra những kĩ năng cơ khai triển bài đoạn văn bài văn
cần phải luyện đó là đọc tri
bản và kinh nghiệm khi trình phải lôgic, chặt chẽ. Giáo viên
giác và đọc thẩm mỹ. Hai thao
bày một bài văn. phải rèn cho học sinh làm tốt
tác này sẽ nâng cao năng lực
Vì mục đích cuối cùng những kĩ năng này. Điều đó đòi
lĩnh hội, cảm thụ văn chương
của việc đọc sách giáo khoa hỏi phải có thời gian, đồng thời
của học sinh. Tuy nhiên, khi
giáo viên phải kèm cặp sát sao,
nói chung và sách tham khảo đọc, chủ quan của người đọc
chỉ bảo chấm chữa bài tập kịp
nói riêng là cách chuyển hóa không được lấn át chủ quan
thời, động viên khích lệ, sửa
tri thức của người thành tri của tác giả.
chữa uốn nắn học sinh để các
thức của bản thân mình một
Đối với một học sinh giỏi em phát triển kĩ năng một cách
cách sáng tạo. Do đó, việc bồi
Văn, hoạt động đọc là một tự nhiên hơn.
dưỡng kĩ năng đọc sách tham
hoạt động nghiêm túc, tác
khảo một cách khoa học, đúng Kĩ năng lập dàn ý cũng rất
phẩm chỉ được đánh giá đúng
đắn sẽ góp phần không nhỏ quan trọng. Mặc dù việc rèn
khi và chỉ khi nó được “nội
trong việc rèn luyện năng lực kĩ năng này hầu như là một
nhập” vào tâm hồn người đọc,
văn chương cho các em. Ngoài việc làm thường xuyên trong
làm lay động, biến đổi tâm tư,
ra, đọc thẩm mỹ và đọc nghệ mỗi dạng bài, kiểu bài trong
tình cảm, cảm xúc, từ nhận
thuật một văn bản là kỹ năng chương trình, nhưng hầu như
thức đến khám phá, thăng
không thể thiếu đối với học tất cả học sinh kể cả học sinh
hoa. Hoạt động đọc đối với giỏi thường bỏ qua bước này.
sinh giỏi Văn. Đối với việc dạy
học sinh giỏi văn yêu cầu phải Do đó, khi bồi dưỡng học sinh
- bồi dưỡng học sinh giỏi Văn,
nghiêm túc thì mới có thể dẫn giỏi, giáo viên cần lưu ý hướng
quá trình tổ chức cho học sinh
đến thành công. dẫn học sinh kĩ năng lập dàn ý
hoạt động đọc hiểu ở cấp độ
cao các tác phẩm/đoạn trích Thứ ba là bồi dưỡng kĩ để tạo thói quen tốt trước khi
văn chương là vô cùng quan năng tạo lập văn bản. Nói đến viết bài.
trọng. Tức là đưa học sinh đi kĩ năng tạo lập văn bản phải Thứ tư là vai trò của người
vào thế giới nghệ thuật tác nói đến cách trình bày, diễn thầy. Sự sáng tạo là yêu cầu cần
phẩm, nắm bắt cấu trúc văn đạt,cách sắp xếp triển khai phải có của người giáo viên
bản, thâm nhập vào thế giới bài viết cũng như cách điều bồi dưỡng học sinh giỏi. “Một
hình tượng, giao tiếp với nhân chỉnh thời lượng bài viết cho gánh sách không bằng một
vật, tiếp xúc với ý đồ tác giả, phù hợp với học sinh. Đặc người thầy giỏi”. Bồi dưỡng
phát hiện những ấn tượng biệt đối với học sinh giỏi thì học sinh giỏi đòi hỏi người
thẩm mỹ... Người giáo viên những kĩ năng này lại phải giáo viên phải tìm tòi tài liệu,
trong quá trình bồi dưỡng cần càng chú trọng hơn. Nếu nâng cao kiến thức, cập nhật
giúp học sinh đọc để “tri giác” chúng ta không làm tốt được thông tin, nắm bắt nhạy bén
ngôn ngữ nghệ thuật, để thẩm những việc này thì dù học sinh diễn biến của cuộc sống. Bởi
bình, đánh giá, khắc sâu, chia có nắm chắc kiến thức cơ bản “văn là đời” nên cần định
sẻ... Sau đó, học sinh sẽ bộc lộ bao nhiêu đi chăng nữa thì kết hướng cho các em lối viết văn
cảm xúc của mình, xuất phát từ quả cuối cùng vẫn không đạt gần với thực tế, gắn với trách
điểm nhìn và sự lý giải của bản như mong muốn. Bởi một yêu nhiệm công dân. Với tinh thần
thân. Đọc còn là hoạt động cầu đầu tiên đối với bài viết trách nhiệm cao, cộng với sự
14 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN
dẫn dắt, hướng dẫn tận tâm và tưởng cuộc đời. Người đọc hài hòa bên trong tư tưởng tác
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG




sáng tạo của người thầy, học khi đọc bài viết của các em giả trong cái mô hình về thế
sinh sẽ lĩnh hội được tri thức, phải thấy một phần cuộc đời giới do tác giả tạo nên.
tiến bộ hơn về năng lực đánh được hiện sinh trong đó, thấy Thứ năm, cần bồi dưỡng
giá thẩm mỹ trong văn chương được sự cứng cỏi trong lập học sinh giỏi Ngữ văn theo
và trưởng thành hơn trong luận, sắc bén, nhạy cảm trong chuyên đề và theo đặc trưng
cách cảm, cách nghĩ. tư duy, logic trong đánh giá, của từng thể loại. Trên cơ sở đó,
Để quá trình bồi dưỡng nhận xét. Giỏi tức là phải biết với mỗi thể loại và đặc trưng
được hiệu quả, giáo viên phải tư duy đa chiều, lật đi lật lại riêng, học sinh có thể bình
luôn ra đề cho học sinh viết bài. vấn đề thật xuất sắc. Nếu học giá, suy ngẫm, đặc biệt cần
Sau mỗi bài viết là quá trình sinh có một vốn sống phong hướng học sinh đến thưởng
chấm - sửa lỗi, gợi mở, dẫn dắt phú, có những cách nghĩ, cách thức. Làm được điều này, tức là
viết văn. Đối với văn chương, hiểu sinh động và đầy sự cảm người học sinh không dừng lại
xác định luận điểm, viết câu thông, nhân văn, nhân hậu thì ở mức cảm thụ, cảm nhận nữa,
chuyển ý, chuyển đoạn, mở ít nhất chúng ta cũng đã đào mà đã đạt đến mức độ tư duy
rộng vấn đề và liên hệ thực tế tạo được những em vừa giỏi cao, có thể thẩm bình, nhận xét
là những thao tác quan trọng về kiến thức, vừa có tấm lòng khách quan và chiêm nghiệm
giúp bài văn mạch lạc, khoa nhân hậu khi sống giữa đời một cách lô gic, khoa học. Bởi
học. Người giáo viên khi bồi thường. vì, trong tác phẩm văn học, tác
dưỡng học sinh giỏi cũng cần Khi bồi dưỡng học sinh giả không bao giờ nói hết mọi
chú trọng những thao tác này. giỏi văn, giáo viên cần phải điều mình nghĩ mà luôn luôn
Muốn xây dựng một bài thúc đẩy tư duy ngôn ngữ của chừa một “khoảng trống” cho
làm văn hoàn chỉnh và hoàn học sinh, làm cho các em giàu độc giả để “cùng sáng tạo”. Với
hảo, khi bồi dưỡng, người có về ngôn ngữ và phong phú mỗi thể loại, đặc biệt là thơ,
giáo viên cần hướng dẫn học về trường từ vựng. Một bài văn truyện, ký... đều có những đặc
sinh các kỹ năng cần có. Hành chất lượng phải là một bài văn trưng riêng, người giáo viên
văn mạch lạc, bố cục rõ ràng, hội tụ vốn từ ngữ sinh động, phải sàng lọc, phân loại kiến
luận điểm chi tiết, luận chứng phong phú, dồi dào và chuẩn thức để giúp đỡ học sinh lĩnh
thuyết phục, có so sánh, mở xác của người viết. Muốn vậy, hội, thông hiểu, nắm vững
rộng, liên hệ thực tế... là những người giáo viên bồi dưỡng cần những đơn vị kiến thức đó.
yếu tố cần thiết làm nên sự không ngừng nỗ lực trau dồi Người giáo viên phải để học
hoàn chỉnh của một bài văn kiến thức, mở rộng vốn hiểu sinh của mình cảm thụ vượt
hay. biết và kỹ năng tìm hiểu từ ngữ ra ngoài ý muốn chủ quan của
tiếng Việt. tác giả. Như vậy, mới tạo được
Đối với học sinh giỏi khi
tham dự các kỳ thi lớn, giỏi Giáo viên trong quá trình nét đột phá trong bài viết. Để
không nhất thiết là phải làm bồi dưỡng, cần dẫn dắt học làm được điều này, quả thực rất
văn thật hay, hay mà sáo rỗng sinh tìm hiểu những tư tưởng gian nan và khó khăn, đòi hỏi
thì cũng là cái hay vô nghĩa. nhân văn tích cực ẩn chứa sự cố gắng, nỗ lực trong một
Điều cần có của một học sinh trong tác phẩm, bởi vì mỗi tác khoảng thời gian dài và liên
giỏi văn là biết truyền đạt cảm phẩm văn học là một thông tục của thầy và trò.
nghĩ, cảm xúc, biết nhận xét, điệp, tiềm ẩn ý nghĩa về cái Thứ sáu, ngoài phương
đánh giá khách quan, biết nhìn, cách cảm thụ đời sống pháp đọc, phương pháp phân
thưởng thức, chiêm nghiệm của nhà văn. Phát hiện, phân tích, so sánh, giảng bình cũng
văn chương và phải biết nhìn tích chiều sâu ý nghĩa của tác là một phương pháp khá quen
nhận sinh động, lạc quan, tin phẩm sẽ tìm ra logic nội tại, sự thuộc và có hiệu lực trong quá
 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 15
trình bồi dưỡng học sinh giỏi phân tích. Nếu học sinh viết năng tạo lập văn bản một cách




SỐ 05 NĂM 2018
văn. Điều cốt lõi là giáo viên tốt thao tác so sánh, bài văn hoàn chỉnh.
bồi dưỡng phải hướng học sẽ đa dạng, sâu sắc và đầy chất Muốn phát triển tư duy
sinh vào chủ đề của từng tác thẩm mỹ. của học sinh, cần phải đặt kiến
phẩm, từng thể loại, để học Giúp học sinh làm tốt thức trong hệ thống, tập cho
sinh có cái nhìn thấu đáo, sâu phương pháp giảng - bình học sinh nhìn mọi hiện tượng
sắc và chắc chắn. Nắm cấu là phương pháp không mới trong hệ thống. Trong bài viết
trúc tác phẩm như một chỉnh nhưng không thể thiếu hay bỏ của các em, tính hệ thống càng
thể thống nhất hữu cơ, biện qua. Một bài văn hay thì không logic, càng chặt chẽ, tiêu chí hệ
chứng giữa nội dung và hình thể không có giảng - bình. thống càng khái quát thì độ tư
thức, chỉnh thể và bộ phận sẽ Giáo viên bồi dưỡng cần phải duy càng cao. Đặt sự vật, hiện
giúp học sinh khám phá được cho học sinh thực hành nhuần tượng vào trong cấu trúc hệ
các tầng vỉa nội dung ý nghĩa nhuyễn thông qua hướng thống thì sẽ dễ phát hiện đặc
tác phẩm, từ đó phát hiện ra dẫn các cách thức giảng bình điểm chung và riêng của nó.
thông điệp mà nhà văn nhắn để khơi gợi cảm xúc, sức suy
nhủ. Không chỉ vậy, việc phân Ngoài ra, cần phải cung
tưởng, trải nghiệm của học cấp kiến thức lý luận Văn học
tích sẽ giúp học sinh nâng cao
sinh để tìm ra những “điểm cho học sinh. Giáo viên chỉ
cảm thụ, tiếp nhận văn học
sáng thẩm mỹ”. Tuy nhiên, cung cấp kiến thức của lĩnh
lên trình độ “quan niệm tính”,
cũng nên kích thích sự tìm tòi vực lý luận một cách dần dần,
đây là một tiêu chuẩn để phát
sáng tạo, động viên học sinh từng bước, bới kiến thức về
triển về năng lực văn học của
đưa ra những đánh giá thẩm lý luận tương đối khô và khó.
học sinh giỏi Văn.
mỹ mang màu sắc chủ quan Lồng ghép kiến thức lý luận với
Trong những năm gần sâu sắc của các em. thực tiễn văn học sẽ giúp học
đây, các đề văn dần dần hiện
Thứ bảy, đối với học sinh sinh tự lý giải được những vấn
thực hóa, bám sát đời sống, và
giỏi Văn, cần phải dạy theo đề khó trong văn bản.
có sự so sánh, đối chiếu giữa
hướng phát triển tư duy. Người Trong các thao tác phát
nhiều tác phẩm với nhau. Vì
giáo viên chỉ nêu ra các vấn đề triển tư duy, bồi dưỡng tư duy
thế, phương pháp so sánh đã
để học sinh suy nghĩ độc lập, hình tượng và liên tưởng đồng
vượt qua giới hạn và tính chất
không áp đặt, phải chấp nhận sáng tạo là quan trọng hơn cả.
của một phương pháp khoa
các ý kiến khác ở mức độ “hợp Vì Văn học là một bộ môn duy
học để trở thành đối tượng
lý” của các em, nhưng không cảm nên người học cũng là
trong nghiên cứu, phê bình
được “ba phải”. người tham gia sáng tạo nghệ
và giảng dạy văn học. Khi bồi
dưỡng học sinh giỏi Văn, giáo Cần tạo ra các “chướng thuật. Giúp cho học sinh nắm
viên bồi dưỡng cần ý thức đây ngại vật” trên con đường tới vững kiến thức về kỹ thuật viết
là một phương pháp có hiệu chân lý để học sinh vượt qua văn tức là giáo viên đã rèn cho
lực thực sự trong việc làm sáng nhằm nâng cao năng lực tư học sinh tư duy và sáng tạo.
tỏ nội dung tư tưởng bài văn, duy của các em. Các chướng Ngôn ngữ là sự hiện thực hoá
bài thơ, đem lại hiệu quả đáng ngại vật này là những câu hỏi của tư duy. Ngôn ngữ có phát
kể trong việc phân tích, chiếm khó, lắt léo, đòi hỏi học sinh triển thì tư duy mới phát triển
lĩnh một tác phẩm cả bề rộng tư duy lô gic và sắp xếp trật và ngược lại. Thực tế cho thấy,
lẫn bề sâu. So sánh giúp đi sâu tự từ ngữ phải khoa học thì những học sinh có khả năng
phân tích, đối sánh các chi tiết mới có thể lý giải được. Luyện sáng tác văn học không bao
nghệ thuật, từ đó phát hiện ra được khâu quan trọng này, học giờ là học sinh yếu Văn, và nếu
vẻ đẹp độc đáo của đối tượng sinh sẽ tịnh tiến dần đến với kỹ chăm học, say mê Văn học thì
16 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN
các em nhất định sẽ trở thành mới ra đề thi môn Văn sẽ được độc đáo, đặc sắc. Tuy không
TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG




học sinh giỏi Văn. thực hiện ở các kỳ học sinh giỏi phải là gò ép các em trở thành
Thứ tám, lựa chọn hướng trước, rồi mới tiến hành ở các một nhà văn cho tương lai,
ra đề. kỳ thi khác.  Tinh thần đổi mới nhưng nhất thiết văn chương
đề văn ít ra cũng cần thể hiện ở của các em phải có cá tính,
Chúng tôi luôn ý thức một
hai hướng sau: phải sáng tạo, phải là chính
cách sâu sắc rằng, việc ra đề là
mình trong mỗi trang viết
khâu quan trọng đầu tiên của - Một là, tăng cường các đề
cùng những đánh giá, suy
quá trình phát hiện, đánh giá thi gắn với thực tiễn đời sống
luận, chính kiến của riêng
và lựa chọn HSG. Đề đúng và (nghị luận xã hội). Có thể ra đề
mình. Đó chính là yếu tố làm
hay sẽ kích thích hứng thú làm về những vấn đề gần gũi với học
nên một “dấu dằm” trong lòng
bài của học sinh, giúp người sinh, thanh niên đó là những
người đọc.
thầy nắm được điểm mạnh, vấn đề về lý tưởng, đạo đức, lối
điểm yếu của mỗi học sinh. Từ sống... những vấn đề mang tính Trên đây là những kinh
đó có thể đánh giá khách quan, thiết yếu, cập nhật của xã hội, nghiệm của bản thân trong
chính xác, công bằng năng lực, đất nước, như về việc học tập, quá trình bồi dưỡng học sinh
sự cố gắng vươn lên của học về đọc sách, giải trí, về văn hóa, giỏi. Môn Ngữ văn là một môn
sinh. Ngược lại, đề thiếu chính thiên nhiên, môi trường v.v... học thuộc nhóm khoa học xã
xác, sáo mòn không những hội, điều đó nói lên tầm quan
- Hai là, với loại đề nghị trọng của nó trong việc giáo
không đánh giá được chính luận văn học, cần coi trọng
xác về năng lực học sinh, mà dục quan điểm, tư tưởng tình
đánh giá năng lực vận dụng chứ cảm cho học sinh. Môn Ngữ
còn giảm thiểu tính độc lập
không phải là khả năng nhớ và văn còn là một môn học thuộc
sáng tạo không gây được hứng
thuộc bài. Vì thế, ngoài những nhóm công cụ, vị trí đó nói lên
thú học Văn. Và hậu quả của nó
văn bản đã được giảng kỹ trong mối quan hệ giữa môn Ngữ
là việc rèn kỹ năng sẽ trở nên
chương trình, đề có thể đưa ra văn với các môn học khác.
vô nghĩa.
những văn bản mới để thí sinh Học tốt môn Ngữ văn sẽ có tác
Theo dõi hướng ra đề thi thể hiện năng lực đọc hiểu của động tích cực đến kết quả học
học sinh giỏi các cấp trong mình bằng cách vận dụng các tập của các môn học khác và
những năm qua, chúng tôi tri thức ngữ văn đã được tích giúp cho các em sống thật sâu
nhận thấy, đề thường có sự lũy trong cả quá trình học phổ sắc cuộc sống của mình, sống
kết hợp nhuần nhuyễn giữa thông cùng với các kỹ năng cần có ý thức để lĩnh hội một cuộc
kiến thức về lý luận Văn học thiết đã được hình thành và rèn đời ý nghĩa, rộng mở hơn./.
và cảm thụ văn chương. Vài luyện qua việc đọc hiểu nhiều
ba năm nay,  đề thi học sinh văn bản trong sách giáo khoa...
giỏi có xu hướng mở, và chú ý TÀI LIỆU THAM KHẢO
đến hình thức nghị luận xã hội. Ngoài ra, khi luyện cho 1. Giáo dục kĩ năng sống trong

Ông Trần Bá Giao, Phó chánh các em làm bài, giáo viên cần môn Ngữ văn ở trường THPT (tài liệu
dành cho giáo viên), NXB Giáo dục
Thanh tra, Bộ Giáo dục và Đào luyện những dạng đề lý luận và 2. Ngữ văn 10, tập 1, 2 Sách giáo

tạo cho biết:  Viện Chiến lược cảm thụ tác phẩm, luyện dạng khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục
3. Ngữ văn 11, tập 1, 2 Sách giáo
và Chương trình giáo dục đang đề nghị luận xã hội, dạng đề khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục

có dự kiến về đổi mới cách ra đề so sánh và thành thạo kĩ năng 4. Ngữ văn 12 tập 1, 2 Sách giáo
khoa, sách giáo viên, NXB Giáo dục
thi môn Văn theo hướng phát phân tích đề ... 5. Nhà văn,tư tưởng và phong
cách, (Nguyễn Đăng Mạnh), NXB Đại
huy tư duy sáng tạo, gắn liền Làm văn nhất định phải học quốc gia Hà Nội.
kiểm tra kiến thức với kiểm tra tránh lối mòn, tránh rập khuôn, 6. Cảm thụ văn học, giảng dạy
văn học, (Phan Trọng Luận),Nhà xuất
kỹ năng cảm thụ văn chương lặp lại người khác. Văn chương bản Giáo dục.
của học sinh. Việc tiến hành đổi là phải tạo được sự khác biệt,