Xem mẫu
- Chương 1:
Môi trường – Hệ thực vật rừng ngập
mặn
1.1. Khí hậu
1.2. Tác động của những yếu tố thủy văn
1.3. Các yếu tố hóa học, Địa hình, Đất
1.4. Thành phần loài cây
1.5. Nguồn gốc xuất phát của các loài cây ở rừng
ngập mặn
- 1.1. Khí hậu
• Các cây ngập mặn (CNM) sống ở vùng chuyển tiếp giữa môi
trường biển và đất liền.
• Tác động của các nhân tố sinh thái ảnh hưởng đến sự tồn tại và
phân bố của chúng.
• Tuy nhiên, cho đến nay chưa có ý kiến thống nhất về vai trò và
mức độ tác động của từng nhân tố. Một khó khăn lớn thường
gặp là các loài CNM có biên độ thích hợp rất rộng với khí
hậu,nước, đất, độ mặn.
- 1.1. Khí hậu
Do đó khi dựa vào một khu phân bố cụ thể nào
đó để nhận định về tác động của môi trường, có
thể không áp dụng được ở vùng khác hoặc
không thể suy tính ra tính chất chung cho loại
thảm thực vật.
• Khí hậu có nhiều thành phần, mỗi thành phần có
ảnh hưởng nhất định đến sự sinh trưởng, phân bố
của các loài và giữa các thành phần có tác động qua
lại lẫn nhau. Trong đó các yếu tố khí hậu thì nhiệt
độ, lượng mưa và gió có tác động lớn nhất đối với
m ặ n.
cây ngập
- Trong đó các yếu tố khí hậu thì nhiệt độ, lượng
mưa và gió có tác động lớn nhất đối với cây
ngập mặn. Tại sao?
• Nhiệt độ không khí có ảnh hưởng lớn đến sự sinh
trưởng và số lượng loài.
• Các loài CNM phong phú nhất và có kích thước lớn
nhất ở các vùng xích đạo và nhiệt đới ẩm cận xích
đạo là những nơi có nhiệt độ không khí trong năm
cao và biên độ nhiệt hẹp.
- 1.1. Khí hậu
• Theo Giáo sư Phan Nguyên Hồng, rừng ngập
mặn ở Việt Nam có khoảng hơn 50 loài cây,
phân bố không giống nhau ở các khu vực ven
biển chia làm bốn khu vực chủ yếu như sau:
Khu vực ven biển Đông Bắc từ Móng Cái
(Quảng Ninh) đến Đồ Sơn (Hải Phòng): rừng
ngập mặn phát triển nhờ các đảo che chắn ở
phía ngoài. Các loài cây chủ yếu là đước, vẹt,
vẹt dìa, sú mấm. Do có mùa Đông lạnh
nên cây chỉ cao từ 1,5m đến 7m.
- Khu vực ven biển đồng bằng Bắc Bộ từ Đồ Sơn
đến cửa Lạch Trường (Thanh Hóa): bãi bồi rộng,
giàu phù sa, nhưng ở đây bãi biển trống trải,
không có các đảo che chắn gió chỉ có một ít rừng
ngập mặn trong các cửa sông với các loài ưa nước
lợ như bần, vẹt dìa, sú, ô rô... Bần có kích thước
khá lớn, cao từ 8m đến 12m, đường kính từ 15cm
đến 25cm.
- 1.Hình ảnh Trái và cây bần
2. Rừng đước
- Khu vực ven biển miền Trung, kéo dài từ Lạch
Trường đến Vũng Tàu: bãi bồi hẹp, ít phù sa do
bờ biển dốc, nhiều gió bão nên chỉ có những dải
rừng hẹp ở phía trong các cửa sông, chủ yếu là các
cây nhỏ, cây bụi, gồm có đước, đưng, vẹt, sú,
mấm...v.v.
Khu vực Nam Bộ từ Vũng Tàu đến Hà Tiên:
nơi đây có nhiều bãi bồi rộng, giàu phù sa, do
hệ thống sông Đồng Nai, Cửu Long cung cấp,
ít gió bão nên rừng ngập mặn phát triển tốt,
nhất là ở Cà Mau. Rừng có nhiều loài cây như
đước, dưng, vẹt, dà, mấm, dừa nước.
- Khí hậu (Nhiệt độ không khí)
• Nhiệt độ không khí có ảnh hưởng lớn đến sự sinh
trưởng và số lượng loài. Các loài CNM phong phú
nhất và có kích thước lớn nhất ở các vùng xích đạo
và nhiệtđới ẩm cận xích đạo là những nơi có nhiệt
độ không khí trong năm cao và biên độ nhiệt hẹp.
• Nhiệt độ thích hợp cho hoạt động sinh lý của lá của
các loài cây ngập mặn là 25-28 °C như ở Nam Bộ. Số
loài ngập mặn ở miền Bắc Việt Nam ít hơn và có
kích thước cây bé hơn ở miền Nam vì chịu ảnh
hưởng của nhiệt độ thấp trong mùa đông và nhiệt độ
cao trong mùa hè (30-34 °C)
- Khí hậu (Lượng mưa)
• Mặc dầu CNM có mặt ở cả vùng khí hậu ẩm ướt cũng
như vùng khô hạn nhưng sự sinh trưởng và phân bố tối
ưu của các loài cây xích đạo ẩm, như Trung Mỹ,
Malaysia, các quần đảo Indonesia. ở bán cầu bắc CNM
phát triển tốt ở những vùng mà lượng mưa hàng năm từ
1.800-3.000 mm (Aksornkoae, 1993).
• Còn ở vùng nhiệt đới, CNM phát triển ở những nơi
có mưa nhiều. Ví dụ ở Thái Lan, Australia và Việt
Nam RNM phát triển mạnh ở nhữngnơi có lượng
mưa trong năm cao (1.800-2.500 mm). Vùng ít mưa, số
loài và kích thước của cây giảm (Hồng, 1991).
- • Ở ven biển Nam bộ, trong điều kiện nhiệt độ
bình quân năm ở Cà Mau và Vũng Tàu chênh
lệch nhau rất ít (chỉ 0,7 °C), nhưng lượng mưa ở
Cà Mau (2.360 mm/năm) lớn hơn nhiều so với
Vũng Tàu (1.357 mm/năm) nên RNM ở Cà Mau
phong phú hơn, kích thước cây cũng lớn hơn.
- Khí hậu (Gió)
• Gió tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự
hình thành của rừng ngập mặn theo nhiều cách.
• Gió địa phương làm tăng cường độ thoát hơi
nước. giúp cho việc phát tán hạt và cây giống,
làm thay đổi lực dòng triều và dòng chảy ven
bờ, vận chuyển phù sa, trầm tích, tạo nên
những bãi bồi mới là nơi cho những loài cây tiên
phong của RNM phát triển. Gió làm gia tăng
lượng mưa ở vùng ngập mặn.
- Lấy một số ví dụ
• Gió mùa Tây Nam về mùa hè thổi từ ấn Độ Dương lên
đã tạo ra mưa lớn ở Đông Nam á, thuận lợi cho RNM
phân bố rộng, có nhiều loài, đặc biệt là các loài bì sinh.
• Gió mùa Đông Bắc về mùa động đem theo không khí lạnh
từ phí bắc xuống miền Bắc Việt nam, ảnh hưởng rất
lớn đến sự sinh trưởng và phân bố của thực vật nhiệt
đối nói chung và CNM nói riêng.
- • Gió chướng (loại gió có lệch hướng đông) là nguyên
nhân trực tiếp gây ra nước dâng, đẩy nước có độ mặn
cao từ biển vào sâu trong các cửa sông Cửu Long tạo
điều kiện cho CNM vào sâu trong nội địa. Gió mang cát
từ bời biển di chuyển vào đất liền, lấp một số vùng
trũng, bàu nước mặn, nước lợ và tiêu diệt các CNM ở
một số khu vực miền Trung.
- • Gió mùa Đông Bắc và bão thường gây ra sóng to và
mưa lớn, làm nước biển dâng cao và gây ra xói lỡ bời
biển, bờ sông và lũ lụt, tàn phá các RNM trong vùng
cửa sông: làm gãy cây, rụng hoa quả, và cuốn trôi nhiều
cây con ra biển. Điển hình nhất là cơn bão số 5 (Linda)
đổ bộ vào Nam bộ vào đêm 13/11/97 đã làm cho rừng
cây ở mũi Cà Mau bị đỗ ngã.
- • Ngoài ra gió mạnh có tác dụng làm xáo trộn độ
mặn ở lớp nước mặt trên sông, khiến cho qui
luật phân bố mặn theo chiều sâu bị biến đổi,
ảnh hưởng đến sự phân bố các loài cây.
• Ví dụ: ở BếnTre, các cây chịu mặn phân bố sâu vào các bãi lầy
phía trong kinh rạch, đẩy các loài nước lợ ra phía cửa sông hoặc
vào sâu trong nội địa.
- Khí hậu (Ánh sáng)
• Ánh sáng ảnh hưởng đến quá trình quang hợp
và các quá trình sinh lý của cây như hô hấp,
thoát hơi nước...
• Cường độ ánh sáng thích hợp cho sự sinh
trưởng của các loài cây ngập mặn từ 3.000 -
3.800 Kcal/m2/ngày (Aksornkoae, 1993). ở miền
Nam Việt Nam CNM sinh trưởng tốt vì có cường
độ ánh sáng từ 3.000 - 3.800 Kcal/m2/ngày.
• Tuy nhiên, về mùa khô ánh sáng mạnh là nhân tố hạn chế sự sinh
trưởng của CNM vì làm tăng nhiệt độ không khí, đất, nước,
nước bốc hơi nhiều khi triều xuống khiến cho đất và cây vốn
thiếu nước ngọt lại càng thiếu thêm.
- • Mây có liên quan đến lượng mưa. Mây dày sẽ
giảm cường độ ánh sáng, nhiệt độ không khí và
đất, giữ ẩm độ cao nên hàm lượng muối trong
đất không tăng, cây giảm thoát hơi nước, kéo
theo sự hạ thấp lượng muối thừa xâm nhập vào
cơ thể.
- 1.2. Tác động của những yếu tố thủy văn
Thủy Triều
• Thủy triều là yếu tố quan trọng đối với sự phân
bố và sinh trưởng của CNM, vì không những có
tác động trực tiếp lên thực vật do mức độ và
thời gian ngập, mà còn ảnh hưởng đến nhiều
yếu tố khác như kết cấu, độ mặn của đất, sự
bốc hơi nước, các sinh vật khác trong rừng và
dòng chảy trong sông.
- • Khi điều kiện khí hậu và đất không có sự khác biệt nhau
lớn, thì vùng có chế độ bán nhật triều cây sinh trưởng tốt
hơn vùng có chế độ nhật triều.
• Vì thời gian cây bị ngập không thu được không khí
trên mặt đất ngắn hơn, thời gian đất bị phơi trống
cũng ngắn, hạn chế bớt sự bốc hơi nước trong đất
và trong cây, nhất là thời kỳ nắng nóng. Nhờ vậy mà
cây sinh trưởng thuận lợi hơn.
nguon tai.lieu . vn
