- Trang Chủ
- Mỹ thuật
- Mối liên hệ giữa chất liệu và bố cục trong điêu khắc công cộng thành phố Hồ Chí Minh
Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY
TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL
ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY
Số 66 (6/2019) No. 66 (6/2019)
Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn
MỐI LIÊN HỆ GIỮA CHẤT LIỆU VÀ BỐ CỤC TRONG ĐIÊU KHẮC
CÔNG CỘNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
The relationship between material and structure
in public sculpture in Ho Chi Minh City
ThS. Phạm Tấn Phước
Trường Đại học Thủ Dầu Một
TÓM TẮT
Điêu khắc công cộng Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng nhiều về số lượng lẫn chất lượng, góp một
phần không nhỏ vào việc giáo dục tư tưởng thẩm mỹ. Bên cạnh những thành quả đạt được, vẫn còn
không ít tác phẩm bị “thô”, đi vào lối mòn và thiếu sót về mối quan hệ chất liệu - bố cục. Mỗi chất liệu
có tính vật lý, biểu cảm khác nhau nên phù hợp với từng dạng bố cục khác nhau. Bố cục được tư duy
dựa trên nội dung của đề tài, một phương pháp làm việc mang ý đồ chiến lược của tác giả cho việc xây
dựng một hình tượng nghệ thuật. Đối tượng chính được ngắm nhìn là tác phẩm điêu khắc nhưng để có
được sự hoàn mỹ cần một tổng thể các yếu tố kết hợp một cách logic. Chất liệu – bố cục trong điêu khắc
công cộng là một tổng thể, có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau để tạo nên một tác phẩm trường tồn cùng
năm tháng.
Từ khóa: bố cục, chất liệu, điêu khắc
ABSTRACT
Public sculpture in Ho Chi Minh city has increasingly grown in both quality and quantity, which makes
a significant contribution to aesthetic education. Besides some achievements, there are several crude
sculptures stuck in a rut and poor in the material-structure relationship. Each material has its own
texture and expression that suits a different structure. The structure is thought based on the theme,
which is a strategic method of sculptors for building an artistic image. The main object is the sculpture
itself, yet to achieve perfection requires a logical composition of elements. Material- structure in public
sculpture is such composition with a mutual relationship serving a lasting piece of work.
Keywords: structure, material, sculpture
1. Giới thiệu tổng quan về chất liệu, trí tưởng tượng bay cao, bay xa cùng với
bố cục trong điêu khắc và điêu khắc dòng cảm xúc của mình nhưng khi thể hiện
công cộng tác phẩm thực tế thì cần phải có một giải
1.1. Khái niệm chất liệu pháp hiện thực và thực hiện được. Từ khi
“Chất liệu (danh từ): cái dùng làm vật hình thành ý tưởng đến lúc thể hiện ở dạng
liệu, tư liệu để sáng tạo nên tác phẩm nghệ phác thảo, tác giả phải tư duy để tìm ra một
thuật” (Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn phương án hoàn hảo về chất liệu mà không
Khang, Vũ Quang Hào, Phan Xuân Thành, vi phạm các quy luật thông thường của chất
2013, tr. 248). Một nhà điêu khắc có thể cho liệu. Chất liệu thể hiện trước tiên là về tính
Email: phuocpt1985@tdmu.edu.vn 85
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)
vật lý của chất liệu. Khả năng chịu lực, tiến tròn) hoặc 2 chiều (chạm khắc, chạm nổi)
hành chọn chất liệu nào có cấu trúc, kết cấu bằng cách gọt, đẽo, gò, đắp, gắn… những
phù hợp nhất để khi thể hiện ra thực tế khối vật liệu rắn chắc như gỗ, đá, kim
nhằm đạt được hiệu quả tối ưu với bố cục. loại… Điêu khắc còn là nghệ thuật nặn
Chất liệu đó phải phù hợp với không gian tượng hoặc tạc tượng bằng đôi bàn tay
đặt tác phẩm và phải bền vững cùng thời khéo léo của người nghệ sĩ…” (Nguyễn
gian. Cấu trúc phân tử của bề mặt chất liệu Thị Hiên, 2008, tr. 11).
không chỉ mang yếu tố vật lý bền vững mà “Công cộng (tính từ): chung cho hoặc
còn có một khả năng khác là năng lực biểu thuộc về mọi người” (Nguyễn v.v., 2013,
cảm bằng ngôn ngữ riêng (“chất” của chất tr. 454). Điêu khắc công cộng là tác phẩm
liệu). điêu khắc được sáng tạo nhằm mục đích đặt
1.2. Khái niệm bố cục để trong một không gian công cộng (ngoài
“Bố cục là phương pháp tìm tòi, xác trời hay trong nhà). Điêu khắc ngoài trời là
định cách biểu đạt thích hợp nhất cho một một loại hình điêu khắc gắn bó mật thiết với
nội dung” (Đàm Luyện, 2011, tr. 5). “Bố kiến trúc cảnh quan, một yếu tố tô điểm cho
cục: 1. Tổ chức, sắp xếp một cách hợp lí đô thị. Trên thế giới, đặc biệt là ở các nước
giữa các phần để tạo thành một tác phẩm phương Tây, Mỹ… đô thị được trang trí
hoàn chỉnh; bố cục lại cho chặt chẽ hơn. 2. bằng rất nhiều công trình điêu khắc.
Sự sắp xếp bố trí các phần trong một chỉnh 2. Nội dung
thể” (Nguyễn v.v., 2013, tr. 138) hay “bố 2.1. Thực trạng các công trình điêu
cục là sự sắp xếp (sắp đặt) các yếu tố tạo khắc công cộng thành phố Hồ Chí Minh
hình sao cho hợp lí, logic và đạt được hiệu trong việc kết hợp chất liệu – bố cục
quả cao nhất trong một tác phẩm mĩ thuật” 2.1.1. Chất liệu - bố cục của tác phẩm
(Tạ Phương Thảo, 1998, tr. 61). Bố cục điêu khắc đặt ở công viên - vườn hoa
trong điêu khắc là sự sắp đặt hợp lí nhằm Thành phố Hồ Chí Minh
nêu bật được nội dung chủ đề mà tác giả Trong khuôn viên Công viên Lê Văn
cần truyền đạt đến công chúng một cách Tám, tác phẩm Đuốc sống với chất liệu bê
hiệu quả nhất, thông qua một phương pháp tông, sơn màu và kết hợp với hồ nước phía
tìm tòi, tự rèn luyện bằng nhận thức và cả sau. Qua năm tháng, Tác phẩm chịu tác
thực hành. Quá trình làm việc, nghiên cứu, động của nhiệt độ và độ ẩm đã gây ra hiện
sáng tạo… kể cả yếu tố kỹ năng và kỹ tượng lớp sơn bị bong, tróc, nứt chân
thuật nhằm xác định cách biểu đạt thích chim… làm mất thẩm mỹ và phản cảm.
hợp nhất cho một tác phẩm theo đúng ý đồ Bức tượng nếu được thi công bởi chất liệu
tác giả. Bố cục còn là phương pháp làm đá hay đồng thì giá trị thẩm mỹ sẽ tăng lên
việc mang tính ý đồ chiến lược, suy tính và gấp nhiều lần. Bố cục tác phẩm kết hợp với
hình dung trước các bước cho việc xây quy hoạch không gian tạo nên một thể
dựng nên một hình tượng nghệ thuật. thống nhất, một bức tranh phong cảnh hài
1.3. Khái niệm điêu khắc công cộng hòa. Tượng gồm nhóm thiếu nhi bay lên
Từ điển Mĩ thuật phổ thông định nghĩa cùng “ngọn lửa bất diệt”, thể hiện bằng
điêu khắc là “Nghệ thuật thực hiện những những hình khối chắc khỏe, tính trang trí
tác phẩm có không gian 3 chiều (tượng cao, nhẹ nhàng tươi trẻ.
86
- PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
(tác giả Nguyễn Thành Thi, chất liệu đồng)
đặt trong khuôn viên của Nhà hát Thành
phố Hồ Chí Minh.
Hình 1: Phan Gia Hương – Đuốc Sống –
Bê tông – 8m – 1985
Tượng trang trí như voi, mục đồng
chăn trâu… được các nghệ nhân đắp trực
tiếp bằng xi măng, sơn màu lên, đặt ở công Hình 2: Diệp Minh Châu - Bác Hồ với
viên Phú Nhuận nhằm trang trí nhưng chỉ thiếu nhi – Đồng – 3,5m – 1993
đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ tức thời,
không có độ bền vững với thời gian và Phù điêu tưởng niệm đồng chí Trần
nâng tầm nhận thức thẩm mỹ của cộng Phú được xây dựng tại Công viên văn hóa
đồng. Tác phẩm điêu khắc bày trí trong Lê Thị Riêng bằng chất liệu đá hoa cương,
công viên – vườn hoa, đề tài nhẹ nhàng chân dung được tạc nổi trên khối phù điêu
nhưng vẫn có sự kết hợp, tương tác giữa mang hình cờ Đảng cùng câu nói “Hãy giữ
chất liệu - bố cục để tạo nên “điểm dừng” vững chí khí chiến đấu”. Chất liệu đá góp
thị giác hay “điểm nhấn” trọng tâm của phần tạo nên thành công của tác phẩm khi
không gian. Việc kết hợp đạt được hiệu làm rõ hơn nội dung của đề tài về ý chí
quả cụ thể ở các tác phẩm như tác phẩm chiến đấu, nhưng bố cục nặng về tính
Bác Hồ với thiếu nhi ở khuôn viên Nhà tưởng niệm hơn là trang trí của một tác
Thiếu nhi Thành phố Hồ Chí Minh rất đẹp, phẩm điêu khắc công viên. Bố cục được
ấn tượng, hài hòa và bền vững. Tượng voi xây dựng mang tính kể chuyện, dàn trải từ
bằng đồng đặt ở Thảo Cầm Viên (vua Thái chân dung nhân vật đến lá cờ đỏ búa liềm
Lan Paramindr Maha Prajadhipok tặng và câu nói cổ động, thể hiện tính vững
Việt Nam, năm 1935, cao 1,5m), hai bức vàng về con đường cách mạng tạo nên
tượng Người chơi đàn và Người thổi sáo thành công của tác phẩm với đề tài.
87
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)
Hình 3: Võ Công Chiến, Nguyễn Trung Tín
– Trần Phú – đá granite – 40m2 – 2005
Ở công viên Tao Đàn, mặc dù các tác
phẩm còn bị hạn chế về không gian nhưng
chất liệu của tác phẩm đã có thành công
nhất định khi sử dụng chất liệu đá granite,
đá vôi. Màu trắng tự nhiên của đá vôi làm Hình 4: Nguyễn Xuân Tiên – Bưu điện thời
cho tác phẩm tương phản với màu xanh kỳ kháng chiến – Đồng – 5m – 2000, 2001
của cỏ cây, tạo nên sự chú ý về thị giác.
2.1.2. Chất liệu - bố cục của tác phẩm Tác giả đã xây dựng bố cục Bưu điện
điêu khắc đặt trước công trình kiến trúc thời kỳ kháng chiến với hình ảnh hai nhân
Thành phố Hồ Chí Minh vật trong tư thế hiên ngang, kiên cường của
Chất liệu đồng được sử dụng cho hai người chiến sĩ cách mạng. Tác phẩm sử
khối tượng Bưu điện thời kỳ kháng chiến dụng hình ảnh điển hình của “Lực lượng
và Bưu điện thời kỳ hiện đại là một thành Giao bưu - Thông tin” là cô gái Giao liên
công khi tác phẩm được đặt ngoài trời. với chiếc “nón tay bèo”, vai khoác súng
Đồng có khả năng diễn tả “chất”, khối chi Carbine và hình tượng người nam chiến sĩ
tiết, có độ bền vững với thời gian, màu của Thông tin vai mang máy vô tuyến. Bố cục
chất liệu đồng ấm nóng, đậm nổi lên trên theo hình chữ nhật nhằm thể hiện cái khỏe
màu nền của tòa nhà tạo một sự tương phản khoắn, kiên cường của hai nhân vật thể
hòa hợp. Đặc biệt chất liệu đồng rất phù hiện ở dáng đứng, bước đi. Tác giả rất
hợp với chi tiết quả cầu kết nối trong tương khéo khi chọn bố cục, phong cách thể hiện
lai ở nhóm tượng bên phải vì chỉ có chất theo dạng Tân cổ điển để có được mô típ
liệu đồng mới có thể thể hiện tốt và bền hài hòa với hình khối tổng thể của công
vững. trình kiến trúc. Đối với nhóm tượng Bưu
điện thời kỳ hiện đại, tác giả thay đổi bố
cục với mục đích tránh sự lặp lại gây cảm
giác nhàm chán cho người xem và để phù
hợp với nội dung tác phẩm. Hai nhân vật
cùng đưa tay cao lên hướng đến hội nhập,
88
- PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
chi tiết quả cầu bay vào tương lai được đưa đồng là một thành công của tác giả khi khai
vào hợp lý, nói lên được tính toàn cầu hóa, thác và phát huy được đặc tính của chất
hội nhập, phát triển. liệu đồng. Đó là sự dẻo dai, nhẹ nhàng hơn
Bố cục hình chữ nhật được thay bằng so với chất liệu bê tông nặng trĩu, sự căng
hình mũi tên tạo nên bởi hình ảnh hai cánh tròn của các khối cơ được phát huy tối đa,
tay vươn lên tạo thành đường dẫn thị giác, tạo nên một sự rắn chắc, khỏe khoắn của
hướng mắt người xem đi từ bố cục bên trái ngựa đua.
là quá khứ đến bên phải là hiện đại, kế tiếp Chất liệu thép trắng (inox) cũng được
là sự hòa nhập toàn cầu. Ý đồ bố cục tác tác giả Phan Nhất Phương sử dụng rất
phẩm ở đây rất rõ ràng và đạt hiệu quả thành công ở tác phẩm Gia đình. Tính cách
thẩm mỹ khi kết hợp với tòa nhà Bưu điện, điệu, trang trí và bố cục phù hợp với chất
bởi với bố cục đó nếu kết hợp với công liệu inox, khối tượng được hàn ghép từ các
trình kiến trúc khác thì hiệu quả thẩm mỹ mảng phẳng của những mảnh thép dày 2
của tác phẩm không thể đạt được tối đa mà mm diễn tả một gia đình đang đi mua sắm
đôi khi là có hiệu quả ngược lại. trong siêu thị. Có hồ nước bao quanh, nên
tác giả sử dụng chất liệu inox rất phù hợp
vì chất liệu này kém bị ôxy hóa. Tác phẩm
không chỉ đạt được sự phù hợp về tính vật
lý của chất liệu mà cả về tính thẩm mỹ, sự
hài hòa của chất liệu inox với chất liệu
công trình kiến trúc.
Tại khuôn viên Trường Đoàn Lý Tự
Trọng, nhóm tượng Thiếu nhi được tác giả
Phan Gia Hương chọn hình thức bố cục với
bàn tay nâng thiếu nhi bay lên, hình khối
mang tính trang trí nêu lên sự quan tâm
chăm sóc đến thế hệ tương lai. Tác giả đã
xử lý khoảng trống khá hợp lý tạo cho tác
phẩm sự thanh thoát, nhẹ nhàng, bay bổng
như chủ đề của tác phẩm.
2.1.3. Chất liệu - bố cục của công
trình điêu khắc hoành tráng Thành phố Hồ
Chí Minh
Nhiều công trình điêu khắc đã được
xây dựng trong lửa đạn chiến tranh, nhưng
Hình 5: Nguyễn Xuân Tiên – Bưu điện thời
do nền kinh tế của đất nước thời kỳ đó bị
kỳ hiện đại – Đồng – 5m – 2000, 2001
ảnh hưởng nặng của chiến tranh nên phần
lớn các công trình không được thể hiện
Trên cổng Trường đua Phú Thọ, bức
bằng chất liệu quý hiếm, đắt tiền, bền
tượng một chú ngựa đua làm “điểm nhấn”
vững… Đất nước được giải phóng, hoàn
cho công trình kiến trúc. Vì đặc điểm đó
toàn thống nhất thì điêu khắc hoành tráng
của bức tượng, nên việc lựa chọn chất liệu
89
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)
vẫn phát triển nhưng vấn đề chất liệu chưa tác phẩm nên khi thực hiện việc chuyển
đáp ứng đủ sức sáng tạo của các nghệ sĩ. chất liệu đã dẫn đến sai lệch ý tưởng, dẫn
Điều kiện kinh tế nhiều khó khăn, chịu ảnh đến chất lượng thẩm mỹ kém. Trong khuôn
hưởng nặng nề của lối sống bao cấp nên viên nghĩa trang liệt sĩ Thành phố Hồ Chí
“với nguồn kinh phí hạn hẹp không cho Minh, bức tượng Mẹ Tổ Quốc nằm ở trung
phép các tác giả sử dụng những chất liệu tâm trong quần thể tượng tưởng niệm, đây
quý hiếm, đắt tiền, bền vững… do đó các là tượng đài mang hình tượng người mẹ
công trình hầu hết được làm bằng bê tông Việt Nam cao nhất tại Thành phố Hồ Chí
cốt thép” (Nguyễn Xuân Tiên, 2009, Minh hiện nay. Mẫu phác thảo ban đầu
tr. 226). Sự phát triển của khoa học kỹ được nhà điêu khắc Nguyễn Hải bố cục
thuật đã tạo ra những vật liệu trong kiến khá đẹp và hoàn chỉnh, nhưng đến giai
trúc phát triển nhanh chóng đã làm cho đoạn thi công và hoàn thiện thì “đã để xảy
chất liệu của điêu khắc không còn phù hợp ra tình trạng chỉnh sửa mẫu phác thảo… vô
với không gian đô thị. tình đã phá hủy toàn bộ cấu trúc và ngôn
Các công trình điêu khắc hoành tráng ngữ mạnh mẽ” (Nguyễn Hoàng Ánh, 2006,
thường được thể hiện bằng chất liệu bền tr. 43) khi bức tượng được dựng lên từ
vững nhưng đa số tượng đài xây dựng 1400 viên đá nhỏ.
trước năm 1975 ở Thành phố Hồ Chí Minh
đều được xây dựng bằng chất liệu bê tông
cốt thép, do đó qua năm tháng tượng đài đã
xuống cấp. Đáng chú ý hơn là tượng Thánh
Gióng đã bị bong xi măng, làm giảm giá trị
thẩm mỹ và ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị.
Mặc dù kinh tế còn khó khăn nhưng
cũng đã có một số công trình điêu khắc
hoành tráng được tác giả chuyển sang chất
liệu bền vững như đồng, đá, hợp kim. Khi
tác phẩm được chuyển ra chất liệu thì lại
xuất hiện vấn đề là tác phẩm có sự thay đổi
so với phác thảo ban đầu, “thậm chí có
công trình chỉ đạt được 60 - 70 % so với
phác thảo ban đầu” (Nguyễn Xuân Tiên,
2009, tr. 226).
Một phần là do việc “khoán trắng” cho
những người thợ làm nghề hoặc là tác giả
không có đủ kinh nghiệm về kỹ thuật chất
liệu để có thể quán xuyến được công đoạn Hình 6: Nguyễn Hải - Mẹ Tổ quốc – Đá
này. Việc đấu thầu để chọn những nhà thầu granite – 25m – 1990
có đủ điều kiện thực hiện và lúc này người
trúng thầu đã không phải là tác giả, không Tại Thành phố Hồ Chí Minh, một số
là cha đẻ của tác phẩm, không hiểu hết về công trình tượng đài được thực hiện trước
90
- PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
năm 1975, chủ đề ca ngợi các vị anh hùng bề mặt như thế nào để phát huy tối ưu hiệu
dân tộc có công với đất nước. Tuy nhiên, về quả, bộc lộ khả năng biểu cảm cho tác
mặt bố cục, bút pháp và hình thức thể hiện phẩm” (Nguyễn Xuân Vinh, 2004, tr. 39).
thì các tác phẩm chưa thể hiện được chất Tác giả cần phải hiểu, cảm nhận được từng
hoành tráng khi “hình thức thể hiện, bố cục, chất liệu như lạnh, nặng, xù xì, nhẵn, của
bút pháp quá nghèo nàn, tay nghề chuyên đá; trầm, ấm, xù xì, nhẵn và có tính chất
môn yếu, thậm chí sai cả tỷ lệ cơ bản của ánh kim của đồng; mộc mạc, nhẵn, xốp của
cấu tạo con người” (Nguyễn Xuân Tiên, gốm; trong suốt, phản quang, nhẵn, bóng
2009, tr. 218), dẫn đến sự bức xúc của của thủy tinh. Mỗi chất liệu có sự kết hợp
người dân về tượng đài và có người đã ví hoàn hảo với một hình thức bố cục riêng
các tác phẩm đó như là một trong những tác nhằm nêu lên được nội dung, chủ đề tác
nhân gây ô nhiễm môi trường sống ở đô thị. phẩm. Khi tư duy bố cục cần tránh sự vội
Điêu khắc hoành tráng ngoài trời vàng, ảo tưởng về ý tưởng hay đi theo lối
thường thể hiện đề tài lớn về lịch sử, tinh mòn của một hình thức bố cục đã thành
thần thời đại. Tượng hoành tráng được xây công trước đó.
dựng những năm trước khi đất nước thống Các nhà điêu khắc không chỉ tham
nhất ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn khảo trên sách vở mà cần học hỏi trực
nguyên giá trị về mặt tinh thần nhưng hình quan kinh nghiệm của các nước trong khu
thức bên ngoài đã không có được mối liên vực và thế giới thông qua các hoạt động
hệ chặt chẽ giữa chất liệu – bố cục làm cho như Trại sáng tác, triển lãm, hội thảo
tính thẩm mỹ còn rất thấp và gây nên phản chuyên đề, trao đổi học thuật, giúp cho
cảm cho người xem. Những công trình nghệ sĩ Việt Nam có cơ hội được làm việc,
điêu khắc hoành tráng được xây dựng từ học hỏi và trao đổi kinh nghiệm chuyên
khi đất nước thống nhất đến nay đã có môn với các chuyên gia nước ngoài giúp
những bước tiến xa về bố cục, sử dụng chất nâng cao năng lực và tư duy sáng tác, “các
liệu bền vững như: tượng Mẹ Tổ Quốc, nhà điêu khắc tiếp cận, chà sát với môi
Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt trước trường điêu khắc hiện đại trong khu vực,
trụ sở Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân trên thế giới để tiếp cận những cái mới”
dân Thành phố Hồ Chí Minh. (Nguyễn Xuân Tiên, Trịnh Dũng, Hoàng
2.2. Giải pháp Minh Phúc, Trần Ngọc Vân, Phạm Thị
“Khái niệm Điêu khắc mới được dùng Yến, 2014, tr. 159).
phổ thông trong thế kỷ 20 ở Việt Nam” 3. Kết luận
(Phan Cẩm Thượng, 1997, tr. 5). Loại hình Điêu khắc công cộng Thành phố Hồ
nghệ thuật này, đặc biệt là điêu khắc công Chí Minh trải qua một chặng đường tuy
cộng mới chỉ “chập chững” những bức đi không gọi là dài nhưng cũng đủ để thấy
đầu tiên trong nền điêu khắc Việt Nam. Để được những thành tựu đáng kể cần phát
có được những bước tiến về giá trị nghệ huy. Đó là một quá trình phát triển, để lại
thuật cũng như mối liên hệ giữa chất liệu dấu ấn và hình ảnh đẹp trong lòng người
và bố cục trong tác phẩm điêu khắc công dân thành phố. Sự góp mặt của điêu khắc
cộng thì “người nghệ sĩ phải hoạch định công cộng ngày càng nhiều về số lượng lẫn
cho tác phẩm là sử dụng chất liệu gì, xử lý chất lượng là thành quả lao động của các
91
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 66 (6/2019)
nhà điêu khắc, góp một phần không nhỏ lược của tác giả cho việc xây dựng một
vào việc giáo dục tư tưởng thẩm mỹ không hình tượng nghệ thuật. Nó không chỉ mang
chỉ dành riêng cho giới yêu nghệ thuật mà yếu tố kỹ năng, kỹ thuật còn là sự suy tính
dành cho tất cả mọi người có thể tiếp xúc và hình dung trước các bước, quá trình
và cảm thụ thẩm mỹ. Sự hưởng ứng và sáng tạo ra một hình thức gắn chặt với nội
tham gia nhiệt tình của các nhà điêu khắc dung của chủ đề tác phẩm. Cùng một đề tài
là một điều đáng được khích lệ. Bên cạnh nhưng sử dụng các dạng bố cục khác nhau
những thành quả đạt được, song song đó sẽ đưa đến một thông điệp khác nhau. Vì
vẫn còn không ít tác phẩm bị “thô”, đi vào bố cục là vấn đề cốt yếu nhất của tác phẩm
lối mòn và thiếu sót về mối quan hệ chất nghệ thuật, nó được coi như bộ khung
liệu - bố cục. Tác phẩm được sáng tạo nên xương của tác phẩm. Đặc trưng quan trọng
từ sự dâng trào cảm xúc của tác giả nhưng của phong cách cá nhân, thậm chí còn được
sự thành công của tác phẩm không phải là đánh giá như đặc điểm sống còn của một
một sự “ăn may” mà nó là sản phẩm có sự trường phái hay trào lưu nghệ thuật.
tính toán từ trước tới từng chi tiết, sự kết Khi công chúng cảm thụ tác phẩm, đó
hợp giữa tâm hồn của một thi sĩ và khối óc là thành quả của một quá trình làm việc,
của một kỹ sư. Phải có ý đồ, sự tính toán học tập và nghiên cứu. Tác phẩm nghệ
nhằm mục đích dẫn mắt người xem (nghệ thuật và người xem giống như là cây và
thuật thị giác) đi đúng với những gì tác giả đất, tác phẩm có sống được và ngày càng
đã dự toán trước. mới lạ ngày càng phong phú là nhờ còn có
Chọn chất liệu cho tác phẩm ít được người xem còn có người chiêm ngưỡng và
các nhà điêu khắc quan tâm mà chỉ tập cảm thụ nơi trái tim của người tạo ra và
trung vào việc sáng tạo nên một tác phẩm người đón nhận. Trong cuộc sống, bất cứ ai
thật hoàn hảo, điều đó đã làm cho tác phẩm đều cũng có những rung động về tình yêu,
không thể phát huy được giá trị thẩm mỹ những cung bậc cảm xúc và đôi mắt chiêm
khi kết hợp ý tưởng sáng tạo với một chất ngưỡng nghệ thuật chính vì vậy mà người
liệu kém. Nghệ sĩ chính là người có tri thức xem rất cần những tác phẩm có giá trị
hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật chứ nhân văn và nghệ thuật để vun đắp đời
không phải đơn thuần là thể hiện kỹ năng sống tinh thần, nuôi dưỡng những ước mơ.
nghề nghiệp, cần có một sự tính toán trên Đối tượng chính được ngắm nhìn là tác
cơ sở khoa học chứ không phải là dựa trên phẩm điêu khắc nhưng để có được sự hoàn
cảm hứng tùy ý. Mỗi chất liệu có tính vật mỹ cần một tổng thể các yếu tố kết hợp
lý, biểu cảm khác nhau nên phù hợp với một cách logic. Chất liệu – bố cục trong
từng dạng bố cục khác nhau. Bố cục được điêu khắc công cộng là một tổng thể, có
tư duy dựa trên nội dung của đề tài, một mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau để tạo nên
phương pháp làm việc mang ý đồ chiến một tác phẩm trường tồn cùng năm tháng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nguyễn Hoàng Ánh (2006). Hiệu ứng ngôn ngữ chất liệu điêu khắc tại Thành phố Hồ Chí
Minh, Mỹ thuật tạo hình. Hồ Chí Minh: Trường Đại Học Mỹ Thuật thành phố Hồ
Chí Minh.
92
- PHẠM TẤN PHƯỚC TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN
Nguyễn Thị Hiên (2008). Điêu khắc. Hà Nội: NXB Đại học Sư Phạm.
Đàm Luyện (2011). Giáo trình bố cục. Hà Nội: NXB Đại học Sư Phạm.
Tạ Phương Thảo (1998). Ký họa và bố cục. Hà Nội: NXB Giáo Dục.
Phan Cẩm Thượng (1997). Điêu khắc cổ Việt Nam. Hà Nội: NXB Mỹ thuật.
Nguyễn Xuân Tiên (2009). Điêu khắc hoành tráng Việt Nam thế kỷ XX thành tựu và vấn
đề. Hà Nội: NXB Mỹ Thuật.
Nguyễn Xuân Tiên (Chủ nhiệm đề tài), Trịnh Dũng, Hoàng Minh Phúc, Trần Ngọc Vân,
Phạm Thị Yến (2014). Điêu khắc trong không gian văn hóa đô thị ở Nam Bộ. Báo
cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu khoa học đề tài cấp Bộ - Trường Đại học Mỹ thuật
Thành phố Hồ Chí Minh, trang 159.
Nguyễn Xuân Vinh (2004). Một vài suy nghĩ về sử lý bề mặt chất liệu trong điêu khắc. Tạp
chí Nghiên cứu Mỹ thuật Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội – Viện Mỹ thuật”, số 3
(10-2004), tr.37-42.
Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang, Vũ Quang Hào, Phan Xuân Thành (2013). Đại từ điển
Tiếng Việt. Hồ Chí Minh: NXB Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngày nhận bài: 08/3/2019 Biên tập xong: 15/6/2019 Duyệt đăng: 20/6/2019
93
nguon tai.lieu . vn