Xem mẫu
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013
MARGUERITE DURAS VÔÙI TÌNH YEÂU VAØ KYÙ ÖÙC
VEÀ MIEÀN NAM KÌ LUÏC TÆNH
Haø Thanh Vaân
Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät
TOÙM TAÉT
Nöõ nhaø vaên Phaùp Marguerite Duras laø moät teân tuoåi ñaõ ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc yeâu meán
taïi Vieät Nam töø laâu, khoâng phaûi chæ do nhöõng taùc phaåm noåi tieáng, maø coøn do söï gaén boù maät
thieát cuûa baø vôùi maûnh ñaát “Nam Kì luïc tænh”. Mieàn ñaát naøy, vôùi veû ñeïp rieâng cuûa noù, ñaõ
chinh phuïc ñöôïc nhöõng ngöôøi ñeán ñaây duø hoï ñeán vôùi tö caùch thöïc daân. Baøi vieát ñeà caäp ñeán
quaõng ñôøi cuûa Marguerite Duras ôû Ñoâng Döông cuøng vôùi kyù öùc veà tình yeâu, maûnh ñaát, con
ngöôøi ñöôïc theå hieän qua hai taùc phaåm teân tuoåi “Ngöôøi tình” vaø “Ngöôøi tình Hoa Baéc” cuûa
baø. Döôùi ngoøi buùt taøi naêng cuûa Marguerite Duras, kyù öùc veà mieàn ñaát naøy maõi maõi laø moät kyù
öùc ñeïp vaø khoù phai.
Töø khoùa: tình yeâu, kí öùc, Nam Kì luïc tænh
*
1. Ñaët vaán ñeà Nam töø laâu. Ñaõ coù moät soá coâng trình
ÔÛ theá kæ thöù XIX vaø sang ñeán theá kæ nghieân cöùu nhaéc ñeán cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm
XX, ñaõ xuaát hieän hieän töôïng nhieàu nhaø vaên cuûa baø. Nhieàu baøi vieát ñeà caäp ñeán nhöõng
phöông Taây höôùng ngoøi buùt cuûa mình veà tieåu thuyeát, ñeán nhöõng boä phim maø baø laø
nhöõng maûnh ñaát thuoäc ñòa xa xoâi vaø ñaït taùc giaû kòch baûn, trong ñoù ña phaàn nhaéc
ñöôïc thaønh coâng treân nhieàu phöông dieän. ñeán tieåu thuyeát Ngöôøi tình - taùc phaåm ñoaït
Ñoù laø nhaø vaên Anh Joseph Rudyard Kipling giaûi Goncourt naêm 1984 vaø goùp phaàn ñöa
(1865 ” 1936) vôùi nhieàu taùc phaåm vieát veà teân tuoåi cuûa Marguerite Duras leân moät taàm
AÁn Ñoä nhö The Jungle Book (Saùch röøng cao môùi treân vaên ñaøn Phaùp. Ñeán naêm 1991,
xanh), Kim… Moät ngöôøi nöõa vieát nhieàu veà Marguerite Duras vieát tieáp taùc phaåm Ngöôøi
nhöõng xöù thuoäc ñòa vuøng Thaùi Bình Döông tình Hoa Baéc keå tieáp caâu chuyeän tình giöõa
laø nhaø vaên Anh Somerset Maugham (1874 coâ gaùi Phaùp nhoû beù vaø anh chaøng ngöôøi
” 1965). Vaø khi noùi ñeán nhöõng trang vieát Hoa soáng ôû vuøng Sa Ñeùc.
veà Vieät Nam trong thôøi kì thuoäc ñòa, ngöôøi Coâng trình Duras ngöôøi ñaøn baø lai cuûa
ta hay nhaéc ñeán teân tuoåi cuûa nöõ vaên só Catherine Bouthors ” Paillart, moät moät
Marguerite Duras (4/4/1914 ” 1996), vôùi boä nhaø nghieân cöùu ñaõ laáy baèng tieán só vaên
ba taùc phaåm tieåu thuyeát vieát veà Ñoâng chöông cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Paris VII, ñöôïc
Döông: Ngöôøi tình, Ngöôøi tình Hoa Baéc, dòch vaø xuaát baûn ôû Vieät Nam naêm 2008[1]
Raøo chaén Thaùi Bình Döông. laø moät coâng trình nghieân cöùu qui moâ, daøy
Marguerite Duras laø moät teân tuoåi ñaõ daën. Trong coâng trình nghieân cöùu naøy,
ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc yeâu meán taïi Vieät Catherine Bouthors ” Paillart ñeà caäp ñeán
67
- Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013
hai chuû ñeà chính: caáu truùc vaø hình aûnh cuûa nhöõng ñoäc giaû yeâu vaên chöông hieåu theâm veà
lai chuûng trong cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm cuûa noäi dung taùc phaåm, nhöõng söï thaät vaø
Marguerite Duras; lai ngoân töø trong caùch nhöõng hö caáu taïo thaønh baàu khoâng khí ñaëc
vieát cuûa nhaø vaên. thuø rieâng cuûa tieåu thuyeát cuûa baø.
ÔÛ Vieät Nam, Phuøng Vaên Töûu laø moät Nhìn chung, Marguerite Duras ñöôïc
trong nhöõng nhaø nghieân cöùu vieát khaù coâng bieát ñeán nhieàu vaø ñöôïc yeâu meán ôû Vieät
phu veà Marguerite Duras. Trong coâng trình Nam. Baø laø moät trong nhöõng taùc giaû hieám
Tieåu thuyeát Phaùp beân theàm theá kæ XXI, hoi cuûa Phaùp vieát veà thôøi thöïc daân ôû Ñoâng
Phuøng Vaên Töûu ñaõ daønh nhieàu trang ñeå noùi Döông vôùi nhöõng kyù öùc dòu daøng vaø toát ñeïp
veà cuoäc ñôøi vaø taùc phaåm cuûa baø, ghi nhaän veà moät mieàn ñaát gaàn guõi, thaân thuoäc nhö laø
nhöõng ñoùng goùp to lôùn cuûa baø cho neàn vaên queâ höông thöù hai, nôi maø moät phaàn ñôøi
chöông Phaùp [2]. quan troïng ñaõ troâi qua ôû ñaáy.
Moät soá hoäi thaûo veà Marguerite Duras 2. Moät quaõng ñôøi Ñoâng Döông
ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Vieät Nam. Ngaøy Naêm 1914, Marguerite Duras ñöôïc sinh
17/11/2008, cuoäc hoäi thaûo Marguerite treân maûnh ñaát Gia Ñònh. Teân thaät cuûa
Duras: Vieát kòch baûn phim ñaõ ñöôïc toå chöùc Marguerite Duras laø Marguerite Donnadieu.
taïi Trung taâm Vaên hoùa Phaùp L’Espace Nhöng baø khoâng thích caùi hoï Donnadieu
nhaân dòp taùc phaåm Ngöôøi tình Hoa Baéc cuûa cuûa mình vaø sau naøy khi vieát tieåu thuyeát,
baø ñöôïc dòch vaø xuaát baûn taïi Vieät Nam. Ñaây baø ñaõ ñoåi hoï thaønh Duras. Duras laø teân moät
laø moät taùc phaåm pha troän giöõa theå loaïi tieåu vuøng ñaát ôû mieàn Lot-et-Garonne, nôi cha baø
thuyeát vaø kòch baûn ñieän aûnh. Hoäi thaûo ñeà ra ñôøi.
caäp nhieàu ñeán ngheä thuaät vieát kòch baûn Cha vaø meï cuûa Marguerite Duras ñeàu laø
phim cuûa nöõ nhaø vaên, trong söï töông chieáu giaùo vieân. Cuõng coù taøi lieäu ghi cha cuûa baø,
vaøo nhöõng taùc phaåm tieåu thuyeát cuûa baø. oâng Henri Donnadieu laø moät vieân chöùc.
Ngaøy 26/1/2010, taïi Haø Noäi, moät cuoäc Cuoäc hoân nhaân naøy ñeàu laø cuoäc hoân nhaân
hoäi thaûo khaùc veà Marguerite Duras cuõng ñaõ laàn thöù hai cuûa hoï. Hai ngöôøi ñeàu töøng coù
ñöôïc toå chöùc, thu huùt nhieàu nhaø nghieân cöùu moät laàn goùa buïa. Hai oâng baø ñaõ rôøi boû nöôùc
tham döï, trong ñoù ñaùng chuù yù coù baøi vieát Phaùp sang Ñoâng Döông laøm aên, vôùi hy
Noãi ñau trong taùc phaåm cuûa Marguerite voïng seõ coù moät cuoäc soáng khaù giaû nôi xöù
Duras cuûa Isabelle Mizzi, ñaõ ñöôïc ñöa leân thuoäc ñòa. Hoï ñaõ gaëp nhau chính treân maûnh
taïp chí eVan [3]. ñaát naøy. Tuy vaäy, moïi ñieàu ñaõ khoâng dieãn
Ngaøy 23/3/2010, moät cuoäc toïa ñaøm khoa ra nhö mong öôùc cuûa hoï vaø ñieàu ñoù ñöôïc
hoïc vôùi chuû ñeà Marguerite Duras vôùi Vieät phaûn aùnh raát roõ neùt trong nhöõng taùc phaåm
Nam ñaõ dieãn ra taïi Vieän Trao ñoåi vaên hoùa veà sau cuûa Marguerite Duras.
vôùi Phaùp (Idecaf) - thaønh phoá Hoà Chí Minh. Kyù öùc veà ngöôøi cha cuûa Marguerite
Toïa ñaøm taäp trung yù kieán thaûo luaän xoay Duras haàu nhö khoâng roõ raøng bôûi ngöôøi ñaõ
quanh taùc phaåm Ngöôøi tình vaø baøn veà vaán qua ñôøi khi baø môùi leân boán tuoåi. Catherine
ñeà ‚Tìm hieåu tính töï söï trong caùc taùc phaåm Bouthors ” Paillart thì cho raèng oâng maát
vaên hoïc cuûa Marguerite Duras‛, nhaèm giuùp naêm Marguerite baûy tuoåi röôõi. Chính ngöôøi
68
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013
meï, moät giaùo vieân tieåu hoïc vaø laø nöõ hieäu keá di saûn cuûa baø veà maët tinh thaàn. OÂng
tröôûng cuûa tröôøng EÙcole De Jeunes Filles vieát hoài kyù veà baø, tham gia vaøo nhöõng buoåi
töùc tröôøng Tieåu hoïc Tröng Vöông ôû Sa Ñeùc, ñoïc taùc phaåm cuûa baø ôû nhieàu nöôùc treân theá
tænh Ñoàng Thaùp ngaøy nay, môùi laø hình aûnh giôùi, trong ñoù coù Vieät Nam.
xuaát hieän trôû ñi trôû laïi trong nhieàu taùc Marguerite Duras qua ñôøi ngaøy 3 thaùng
phaåm cuûa Marguerite Duras. Gia ñình 3 naêm 1996 taïi Paris. Ngoâi moä cuûa baø hieän
khoâng sung tuùc laém, neáu nhö khoâng muoán naèm ôû nghóa trang Montparnasse.
noùi laø khoù khaên. Chính ôû löùa tuoåi nöûa ngöôøi
Marguerite Duras baét ñaàu noåi tieáng
lôùn, nöûa treû con, maø Margurite ñaõ gaëp moät
trong laøng vaên chöông Phaùp vôùi cuoán saùch
ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa, anh Huyønh Thuûy
mang tính chaát töï truyeän Un barrage
Leâ, con trai moät gia ñình ñieàn chuû giaøu coù
contre le Pacifique (Raøo chaén Thaùi Bình
taïi Sa Ñeùc treân moät chuyeán phaø ñi ngang
Döông). Baø ñaõ vieát khoaûng 40 cuoán tieåu
qua moät nhaùnh soâng Mekong treân ñöôøng
thuyeát vaø 10 vôû kòch. Thôøi gian ñaàu baø vieát
leân Saøi Goøn hoïc ôû moät tröôøng nöõ noäi truù.
tieåu thuyeát theo loái truyeàn thoáng nhö Les
Ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa ñoù sau naøy trôû
Impudents, 1943 (Nhöõng keû voâ sæ, La vie
thaønh nhaân vaät chính trong hai cuoán tieåu
Tranquille, 1944 (Cuoäc ñôøi bình yeân), Un
thuyeát Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc
barrage contre le Pacifique, 1944 (Raøo chaén
cuûa baø.
Thaùi Bình Döông), Le Marin de Gibraltar,
Naêm 18 tuoåi, Marguerite Duras quay
1952 (Ngöôøi thuûy thuû ôû Gibraltar). Sau ñoù,
trôû veà Phaùp. Baø theo hoïc toaùn, luaät vaø
baø böôùc sang moät giai ñoaïn saùng taùc môùi,
chính trò hoïc. Sau ñoù töø naêm 1935 ñeán naêm
vôùi nhieàu tìm toøi ñoåi môùi veà maët kó thuaät
1941, baø laøm thö kyù taïi Boä Thuoäc ñòa. Naêm
tieåu thuyeát vaø ñöôïc vinh danh nhö laø moät
1939, baø keát hoân vôùi nhaø thô Robert
trong nhöõng caây buùt trong phong traøo Tieåu
Antelme. Cuõng naêm ñoù, baø gaëp Dionys thuyeát Môùi cuûa Phaùp. Moät vaøi taùc phaåm
Mascolo, sau naøy trôû thaønh ngöôøi tình cuûa tieâu bieåu cuûa baø trong thôøi kì naøy nhö
baø. Trong chieán tranh theá giôùi thöù hai, vôï Moderato Cantabile, 1958 (Nhaïc ñieäu du
choàng Marguerite tham gia khaùng chieán döông traàm boång), Dix heures et demie du
choáng Ñöùc vaø ñeán naêm 1944 thì choàng baø, soir en eùteù, 1960 (Möôøi giôø röôõi ñeâm heø), Le
Robert Antelme bò baét vaøo traïi taäp trung, ravissement de Lol V. Stein, 1964 (Noãi ñaém
nhöng may maén soáng soùt. Naêm 1946, hoï li say cuûa Lol V. Stein), L’Amour, 1971
dò nhau. (Tình), L’Amant, 1984 (Ngöôøi tình)… Ñænh
Cuoäc ñôøi cuûa Marguerite Duras troâi qua cao trong saùng taùc cuûa baø coù leõ laø taùc phaåm
cuõng töïa nhö moät quyeån tieåu thuyeát. Baø Ngöôøi tình ñoaït giaûi Goncourt naêm 1984.
vieát khaù nhieàu taùc phaåm laáy caûm höùng töø Taùc phaåm naøy ñöôïc dòch ra hôn 40 thöù
chính cuoäc ñôøi cuûa mình, vieát veà nhöõng noãi tieáng, trong ñoù coù tieáng Vieät vaø ñöôïc ñaïo
ñau, veà röôïu, veà söï loaïn luaân, veà noãi buoàn, dieãn Phaùp noåi tieáng Jean - Jacques Annaud
söï coâ ñoäc… Nhöõng naêm cuoái ñôøi, baø coù moät döïng thaønh phim naêm 1992, vôùi boái caûnh
moái tình oàn aøo vaø kì laï vôùi chaøng trai Yann quay ôû Vieät Nam. Ñaïo dieãn Phaùp ñöôïc ñaùnh
Andreùa, moät ngöôøi keùm baø ñeán 38 tuoåi. Khi giaù laø coù taøi trong theá heä cuûa oâng, Jean -
baø maát, Yann Andreùa trôû thaønh ngöôøi thöøa Jacques Annaud ñaõ thaønh coâng trong vieäc
69
- Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013
ñöa höông vò phöông xa vaøo moät boä phim luïc tænh. Raøo chaén Thaùi Bình Döông laáy boái
deã laøm meâ hoaëc loøng ngöôøi. Jane March caûnh ôû Campuchia, keå veà nhöõng noã löïc
trong vai coâ gaùi Phaùp möôøi baûy tuoåi, coøn tuyeät voïng cuûa moät ngöôøi phuï nöõ da traéng
ngôõ ngaøng vôùi ñieän aûnh, thaät ra laïi ñoùng cuøng haøng traêm ngöôøi noâng daân quyeát chí
ñaït hôn caû Tony Leung (Löông Gia Huy) xaây moät con ñaäp ñeå baûo veä khu ñaát chua
trong vai ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa, nhöng maën cuûa mình tröôùc soùng döõ Thaùi Bình
coù leõ moät phaàn cuõng vì ngoaïi hình phuø hôïp Döông. Nhöng trong moät ñeâm, moät côn luõ
vôùi nhaân vaät coâ gaùi trong truyeän, nhôø aùnh lôùn cuûa bieån caû ñaõ phaù tan taønh con ñaäp,
maét vaø göông maët khaù bieåu caûm. Caûnh coâ cuoán troâi moïi öôùc mô vaø hy voïng cuûa ngöôøi
gaùi Phaùp möôøi laêm tuoåi, daùng mong manh, phuï nöõ da traéng cuøng gia ñình ñeán nôi ñaây
nhöng aùnh maét giaø daën höôùng veà phía doøng tìm mieàn ñaát höùa.
soâng treân chuyeán phaø buoåi sôùm laø moät caûnh
3. Kyù öùc veà tình yeâu, maûnh ñaát vaø
aán töôïng. Coù ñieàu gì ñoù trong aùnh maét aáy
nhöõng con ngöôøi
nhö noùi raèng toâi khoâng sinh ra ôû ñaây,
Ngöôøi tình ñaàu ñôøi, ngöôøi ñaøn oâng
nhöng toâi thuoäc veà maûnh ñaát naøy. AÙnh maét
Trung Hoa laø hình aûnh xuyeân suoát hai taùc
aáy laïi troáng roãng, voâ hoàn khi chöùng kieán
phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc
ñaùm cöôùi qua soâng cuûa ngöôøi tình Hoa kieàu.
Caûnh cuoái phim, khi coâ gaùi leân taøu veà Phaùp cuûa Marguerite Duras. Ngöôøi ñaøn oâng ñoù laø
cuõng laø caûnh deã khieán ai ña caûm phaûi suït bieåu töôïng cho moät phöông Ñoâng xa xoâi,
suøi ñoâi chuùt. Töø veû maët coù veû khinh khænh, huyeàn aûo, cuoán huùt, ñuû söùc haáp daãn baát kì
baát caàn, ñeán söï töùc giaän vaø cuoái cuøng laø baät ngöôøi phuï nöõ naøo.
khoùc, coøn ôû goùc khuaát ñaèng xa kia, moät Ñoïc Ngöôøi tình cuûa Marguerite Duras,
chieác oâ toâ ñang ñaäu vaø moät ngöôøi ñaøn oâng nhöng ít ai caûm ñöôïc Ngöôøi tình neáu khoâng
trong ñoù… Nhaø vaên Sôn Nam, moät ngöôøi coù chuùt hieåu bieát veà maûnh ñaát Nam Kì
vieát nhieàu veà ñaát Nam Boä xöa ñöôïc môøi thuoäc Phaùp ngaøy xöa. Seõ khoâng hieåu ñöôïc
laøm coá vaán cho phim. Caûnh quay taïi ngoâi Ngöôøi tình neáu khoâng coù dòp ñi ngang qua
nhaø cuûa chaøng coâng töû Hoa kieàu ñöôïc quay nhöõng chuyeán phaø treân soâng Tieàn, soâng
ôû moät ngoâi nhaø coå hôn 100 naêm tuoåi taïi Haäu. Cuõng seõ khoâng hieåu ñöôïc Ngöôøi tình
Bình Thuûy, Caàn Thô. Ñaây cuõng laø boái caûnh neáu chöa moät laàn ñaët chaân ñeán nhöõng thò xaõ
cuûa nhieàu phim truyeàn hình coù caûnh Nam (nay phaàn lôùn ñaõ laø thaønh phoá) nhoû nhaén,
Boä xöa. Ñaâu ñoù taïi mieàn Taây vaãn coøn löu xinh ñeïp, yeân bình cuûa mieàn Taây Nam Boä,
laïi nhöõng ngoâi nhaø nhö theá, chöùng tích cuûa voán laø mieàn ñaát Nam Kì luïc tænh ngaøy xöa,
moät thôøi thuoäc ñòa vôùi nhöõng ñieàn chuû giaøu chöa moät laàn ñaët chaân ñeán nhöõng daõy phoá
coù vaø nhöõng ‚coâng töû Baïc Lieâu‛ ñoát tieàn coå oàn aøo trong khu Chôï Lôùn.
mua vui cho ngöôøi ñeïp.
Vaø cuõng seõ laï laãm vôùi Ngöôøi tình neáu
Trong soá boä ba tieåu thuyeát vieát veà Ñoâng chöa hieåu gì veà tieåu thuyeát theo kieåu tieåu
Döông: Raøo chaén Thaùi Bình Döông, Ngöôøi thuyeát Môùi cuûa Phaùp, pha troän vôùi dö vò cuûa
tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc thì chæ coù hai tieåu thuyeát doøng yù thöùc. Tin chaéc laø nhö
taùc phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình Hoa vaäy. Hoaëc giaû hoï coù hieåu Ngöôøi tình, thì
Baéc ñeà caäp tröïc tieáp ñeán vuøng ñaát Nam Kì cuõng seõ khoâng hieåu heát caùi caûm giaùc thaân
70
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013
quen gaàn guõi maø xa xoâi dieäu vôïi maø Ngöôøi trong Ngöôøi tình cho cao gioïng. Ta seõ caûm
tình ñaõ gôïi neân. Caùi baàu khoâng khí ueå oaûi nhaän ñöôïc toát hôn nhòp ñieäu, söï nhaán nhaù,
nhuïc caûm, thaám ñaãm muøi höông tình aùi, caùi caùi hôi thôû thaàm kín cuûa vaên xuoâi, nhöõng bí
ngoät ngaït cuûa maûnh ñaát nhieät ñôùi phöông maät tinh teá cuûa nhaø vaên. Ngay töø nhöõng
Nam. Thaân quen gaàn guõi vôùi ngöôøi Vieät vì doøng ñaàu tieân cuûa truyeän ñaõ raïng ngôøi ngheä
chuùng ta ñeàu bieát ñeán maûnh ñaát ñoù, nhöng thuaät vaø taøi kheùo cuûa Duras, söï töï do cuûa
xa laï vôùi chuùng ta vì moïi ñieàu keå laïi ñöôïc baø, söï thaùch thöùc cuûa baø, nhöõng cuoäc chinh
nhìn qua maét cuûa moät ngöôøi ” ñaøn ” baø - phuïc suoát ba möôi naêm ñeå ñaït ñeán vieäc vieát
treû - con (chöù khoâng phaûi laø moät thieáu nöõ) ñöôïc caùi ngoân ngöõ dòu nheï, trung tính, gaáp
cuûa moät daân toäc khaùc ñang ñoùng vai cai trò gaùp vaø caû aùm aûnh naøy nöõa, caùi ngoân ngöõ coù
maûnh ñaát naøy. khaû naêng naém baét taát caû caùc saéc thaùi, vaø
ñuoåi kòp toác ñoä chính xaùc cuûa suy nghó vaø
Coøn hôn laø moät tieåu thuyeát, Ngöôøi tình
nhöõng hình aûnh. Moät chuû nghóa hieän thöïc
chính laø moät lôøi taâm söï ñeïp ñeõ, moät hoài öùc
cöïc ñieåm (ta nhìn ñöôïc doøng soâng; ta nghe
cuûa ‚tuoåi hoa‛ (möôïn chöõ cuûa Marcel Proust
thaáy nhöõng aâm thanh cuûa Chôï Lôùn sau lôùp
vôùi cuoán tieåu thuyeát Döôùi boùng nhöõng coâ
cöûa chôùp trong caên hoä ñoäc thaân cuûa anh
gaùi tuoåi hoa), moät maûnh ñôøi kì laï, moät tình
chaøng ngöôøi Hoa), vaø cuøng luùc laø moät daïng
yeâu maõi khoâng theå queân cuûa nöõ vaên só
cuûa giaác mô ñöôïc ñaùnh thöùc, cuûa cuoäc soáng
Phaùp taøi danh, nhö lôøi cuûa chính baø trong
ñöôïc mô moäng, moät aùc moäng cuûa cuoäc ñôøi:
moät cuoäc traû lôøi phoûng vaán cuûa tuaàn baùo Le
loaïi vaên xuoâi khoâng gioáng baát kì nôi ñaâu naøy
Nouvel Observateur: "Toâi khoâng theå giaûi
coù ñöôïc moät hieäu quaû tuyeät dieäu. Söï hieän ñaïi,
thích ñöôïc roõ reät taïi sao, chæ caûm thaáy nôi
söï chaân thöïc vaø nhöõng ñoäc ñaùo cuûa noù ñeàu
choán chaøo ñôøi aáy, vôùi tuoåi nhoû vaø tuoåi treû
phi thôøi, ôû ngoaøi moïi phong caùch, moïi kieåu
toâi ôû ñoù, caøng veà cuoái ñôøi caøng trôû thaønh
maãu.‛ Francois Nourissier - nhaø baùo kieâm
moät hieän taïi saùng rôõ trong toâi, nhö ñoù laø
nhaø vaên, thaønh vieân ban giaùm khaûo giaûi
baûn meänh toâi, nhö chính phaàn ñôøi xa thaúm
Goncourt ñaõ phaùt bieåu nhö vaäy [5].
aáy taïo ra taát caû nhöõng phaàn ñôøi cuûa toâi sau
Marguerite Duras quaû thaät laø moät taøi
noù. Vaø ñieàu laï luøng, cuoán saùch naøy coøn nhö
naêng ña daïng. Baø vieát nhöõng thieân tieåu
moät chieáu saùng, moät caét nghóa cho taát caû
thuyeát ñaày meâ hoaëc, töï tay chuyeån theå
nhöõng cuoán saùch toâi ñaõ vieát ra‛ [4].
chuùng thaønh kòch baûn phim. Baø cuõng tröïc
Giaûi Goncourt naêm 1984 laø söï töôûng tieáp saùng taùc caû kòch baûn phim. Boä phim
thöôûng xöùng ñaùng cho thieân tieåu thuyeát kinh ñieån Hiroshima mon amour, 1959
ñaäm maøu saéc töï söï aáy. (Hiroshima tình yeâu cuûa toâi) laø tuyeät taùc
Nhöng Ngöôøi tình khoâng heà deã ñoïc neáu kòch baûn phim cuûa Marguerite Duras. Baø
khoâng bieát caùch, neáu khoâng nhaäp thaân vaøo coøn tham gia vaøo hoaït ñoäng saân khaáu. Lónh
töøng doøng chöõ cuûa Marguerite Duras. vöïc naøo, baø cuõng gaët haùi thaønh coâng. Ngoân
‚Trong Ngöôøi tình, Marguerite Duras, vôùi töø cuûa vaên chöông khaùc phim, cuõng khaùc caû
moät gioïng töï taïi, ñaõ trôû laïi vôùi nhöõng hình saân khaáu. Nhöng ôû Marguerite Duras chuùng
aûnh vaø chuû ñeà vaãn aùm aûnh taát caû taùc phaåm ñeàu laø moät, hoøa troän vaøo nhau, taïo thaønh
cuûa baø… Caàn phaûi ñoïc nhöõng ñoaïn hay nhaát moät gioïng ñaëc bieät, khoâng theå laãn vôùi ai
71
- Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013
khaùc vaø ñieàu naøy xaùc laäp cho baø moät vò theá giaûi thích taïi sao tình yeâu laïi naûy sinh.
rieâng bieät trong neàn vaên chöông Phaùp thôøi Khoâng moät lôøi giaûi thích taïi sao hoï laïi bò
hieän ñaïi coù quaù nhieàu ngoâi sao saùng. Khoâng cuoán huùt vaøo nhau khoâng theå cöôõng laïi
vieát nhöõng caâu daøi, thöôøng xuyeân ñeå cho ñöôïc. Coù theå vì doøng soâng Cöûu Long cöù troâi
gioïng keå chuyeän xuaát hieän nhö nhöõng lôøi ueå oaûi, coù theå vì baàu trôøi thuoäc ñòa oi böùc, coù
thì thaàm baát taän, gioïng vaên cuûa Marguerite theå vì laøn gioù xöù nhieät ñôùi ngoät ngaït, coù theå
Duras luùc ñaàu laøm cho ngöôøi ñoïc caûm thaáy vì nhöõng ñöôøng phoá Saøi Goøn hoa leä laøm
mô hoà, roái raém khoù hieåu, nhöng khi ñaõ ngöôøi ta chôït maát töï tin vaø ngöôøi ta caàn
quen thì laïi thaáy thích thuù vôùi söï lieân mieân tìm moät ai ñoù ñeå baùm víu, coù theå vì nhöõng
khoâng döùt cuûa noù, gioáng nhö nhöõng caûnh con phoá Taøu oàn aøo, naùo nhieät, vaø coù theå vì
lieân tieáp trong phim dieãn ra khoâng ngöøng coâ gaùi coù göông maët cuûa thieáu nöõ möôøøi laêm
nghæ, ñaäp vaøo thò giaùc cuûa ngöôøi xem. tuoåi vaø taâm hoàn cuûa moät thieáu phuï khaùt
Ñoïc Ngöôøi tình Hoa Baéc, ñoäc giaû thaáy khao nhuïc caûm aùi tình. Cuõng coù theå vì
roõ nhöõng daáu veát coá tình cuûa moät kòch baûn chaøng coâng töû Sa Ñeùc vôùi veû ngoaøi cuûa
phim, nhöõng chæ daãn, chuù thích, kieåu nhö: ngöôøi ñaøn oâng töøng traûi, giaøu coù, lòch laõm
‚Trong tröôøng hôïp laøm phim ta coù theå vôùi boä AÂu phuïc vaø chieác oâ toâ ñaét tieàn thaät
löïa choïn. Hoaëc laø döøng laïi ôû khuoân maët ra laïi coù traùi tim yeáu ñuoái vaø deã bò toån
ngöôøi meï keå chuyeän khoâng nghe roõ tieáng. thöông.
Hoaëc laø ta thaáy chieác baøn vaø nhöõng ñöùa treû Naêm thaùng qua ñi, nhöng dö aâm moái
qua lôøi keå cuûa baø meï. Taùc giaû thích ñeà nghò tình aáy coøn laïi maõi. Coøn laïi ñeå ñuû
thöù hai naøy hôn… Marguerite vieát thaønh hai thieân tieåu thuyeát
Trong tröôøng hôïp laøm phim töø cuoán saùch ñöôïc ngôïi khen: Ngöôøi tình vaø Ngöôøi tình
naøy, khoâng neân choïn coâ beù chæ coù veû ñeïp Hoa Baéc. Ñuû ñeá cho saùu möôi naêm sau,
thuaàn tuùy. Coù theå ñieàu naøy seõ gaây nguy hieåm ngöôøi tình naêm xöa aáy vaãn ruït reø caát tieáng
cho boä phim. Coù moät caùi gì ñoù khaùc theá theå trong ñieän thoaïi vôùi ngöôøi - phuï - nöõ - treû -
hieän trong coâ beù, "moät thöù khoù traùnh", moät söï con: ‚Vaø roài anh khoâng coøn bieát noùi gì vôùi
toø moø hoang daõ, moät söï thieáu giaùo duïc, moät söï coâ nöõa. Vaø roài anh ñaõ noùi vôùi coâ. Anh noùi
thieáu, vaâng, thieáu ruït reø...‛. raèng moïi söï vaãn nhö tröôùc, raèng anh vaãn
yeâu coâ, raèng anh khoâng bao giôø coù theå
Moät coâ gaùi da traéng möôøi laêm tuoåi röôõi
ngöøng yeâu coâ ñöôïc, raèng anh seõ yeâu coâ cho
gaëp moät chaøng trai Hoa kieàu, nguyeân maãu
ñeán cheát.‛[6]
laø anh Huyønh Thuûy Leâ, con trai uùt cuûa ñieàn
Nhaø vaên Rudyard Kipling (cha ñeû cuûa
chuû Huyønh Caåm Thuaän ôû Sa Ñeùc treân moät
caäu beù Mowgli ngöôøi soùi) coù moät caâu thô raát
chuyeán phaø qua soâng. Hoï laø söï töông phaûn,
noåi tieáng caùch ñaây hôn moät theá kæ:
quaù ñoãi töông phaûn. Töø maøu da, töø tuoåi taùc,
töø cung caùch soáng. Naøng laø ngöôøi Phaùp “OÂi, phöông Ñoâng laø phöông Ñoâng,
thuoäc veà giai caáp thoáng trò ñaát nöôùc naøy, phöông Taây laø phöông Taây, vaø hai beân seõ
nhöng naøng laø moät Phaùp kieàu ngheøo, vaø chaúng theå bao giôø gaëp nhau,
chaøng, ngöôøi ñaøn oâng da vaøng laïi quaù ö Cho ñeán khi Ñaát Trôøi coù maët taïi Toøa
giaøu coù. Vaø roài hoï yeâu nhau. Khoâng moät lôøi phaùn xöû toái cao cuûa Thöôïng Ñeá;
72
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013
Nhöng seõ chaúng coù Ñoâng cuõng chaúng coù laïi moät phaàn daáu aán vaên hoùa cuûa maûnh ñaát
Taây, chaúng coù Ranh giôùi, chaúng coù Gioáng Nam kì luïc tænh nhöõng naêm ñaàu theá kæ XX.
noøi, cuõng chaúng coù Sinh soâi, Khoâng ai bieát chaéc trong taùc phaåm cuûa baø
Khi hai ngöôøi ñaøn oâng maïnh meõ ñöùng coù bao nhieâu phaàn traêm töï truyeän vaø tình
ñoái dieän nhau, duø hoï ñeán töø nhöõng nôi taän yeâu vôùi ngöôøi ñaøn oâng Trung Hoa coù thaät
cuøng cuûa Traùi ñaát!” ñeán möùc naøo. Nhöng coù moät ñieàu chaéc
chaén, ñoù laø tình yeâu cuûa Marguerite Duras
Khaùc vôùi suy nghó cuûa Kipling cho raèng
ñoái vôùi mieàn ñaát naøy laø coù thaät.
Ñoâng vaø Taây seõ bò xoùa nhoøa ‚khi hai ngöôøi
ñaøn oâng maïnh meõ ñöùng ñoái dieän nhau‛, Tuy vaäy, bao phuû hai taùc phaåm Ngöôøi
chuùng ta coù theå ñôn giaûn cho raèng ranh giôùi tình vaø Ngöôøi tình Hoa Baéc laïi laø moät baàu
giöõa Ñoâng vaø Taây coù theå xoùa nhoøa baèng khoâng khí ngoät ngaït vaø buoàn chaùn. Ngay caû
moät phöông caùch ñôn giaûn hôn, coå xöa hôn, nhöõng Phaùp kieàu döôøng nhö vaãn thoaùt ra
huyeàn bí hôn vaø maïnh meõ hôn. Ñoù laø tình ñöôïc söï aùm aûnh, noãi coâ ñoäc, nhö laø moät söï
yeâu giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi phaûn öùng taâm lí ñoái vôùi nhöõng ñieàu maø
ñaøn baø. Ngöôøi tình, ñôn giaûn chæ laø moät chính phuû cuûa hoï ñaõ gaây ra ôû xöù sôû thuoäc
tình yeâu nhö theá, tình yeâu vöôït leân nhöõng ñòa naøy, ñöôïc bieåu hieän roõ neùt nhaát thoâng
qui taéc vaø ranh giôùi thoâng thöôøng. qua nhaân vaät baø meï, moät con ngöôøi tuyeät
voïng, coù luùc maïnh meõ nhöng laïi coù luùc yeáu
Moät naêm sau khi oâng Huyønh Thuûy Leâ
ñuoái voâ cuøng. Vaø chính baûn thaân taùc giaû
qua ñôøi, naêm 1991, taùc phaåm Ngöôøi tình
Marguerite Duras cuõng khoâng theå traùnh
Hoa Baéc ra ñôøi. Moät laàn nöõa trong taâm hoàn
khoûi caûm giaùc naøy.
ngöôøi ñaøn baø da traéng laïi soáng daäy nhöõng
kyù öùc coù töø hôn nöûa theá kæ qua. Loái vieát coù Trong nhöõng cuoäc traû lôøi phoûng vaán,
nhieàu khaùc bieät hôn, pha troän tính chaát Marguerite Duras cho bieát trong suoát thôøi
kòch baûn phim, nhaân vaät ñöôïc xaây döïng vôùi tha aáu ôû Vieät Nam, baø ñaõ soáng vôùi nhöõng
caù tính maïnh meõ hôn. Theá nhöng veû ñeïp ñöùa treû gaày goø da vaøng, vôùi nhöõng ngöôøi
cuûa mieàn ñaát Nam Kì luïc tænh vaãn ñöôïc taùi phuïc vuï baûn xöù hieàn laønh nhieàu hôn haún
hieän veïn nguyeân, töôûng nhö môùi ngaøy hoâm vôùi coäng ñoàng da traéng. Nhöõng khoù khaên
qua. Ñoù laø nhöõng ñeâm muøa khoâ, nhöõng côn veà vaät chaát, hoaøn caûnh thaáp keùm cuûa gia
gioù muøa, nhöõng aâm thanh cuûa ñeâm, tieáng ñình, ngöôøi meï chæ ñi daïy nhöõng treû em
ngöôøi noùi, tieáng goïi traâu, ñoàng ruoäng meânh baûn xöù, ñaõ khieán cho gia ñình Marguerite
mang, xoùm ghe thuyeàn... Vaø treân taát caû laø Duras soáng taùch bieät vôùi nhöõng gia ñình da
lôøi daën doø cuûa baø meï vôùi nhöõng ngöôøi con. traéng khaùc. Hoï quaù ngheøo so vôùi nhöõng chuû
‚Baø cuõng nhaéc nhôû chuùng raèng caùi xöù sôû ñoàn ñieàn giaøu coù, nhöõng vieân chöùc Phaùp
Ñoâng Döông naøy laø Toå quoác cuûa chuùng, phong löu, nhöng hoï laïi chöa ñeán noãi ñoùi
nhöõng ñöùa treû aáy, nhöõng ñöùa con cuûa baø. aên lam luõ nhö nhöõng ngöôøi daân baûn xöù. Vì
Raèng chuùng ñöôïc sinh ra ôû nôi aáy, raèng vaäy, hoï toàn taïi cheânh veânh treân ranh giôùi
cuõng ôû nôi aáy baø ñaõ gaëp cha chuùng, ngöôøi giöõa hai coäng ñoàng. Nhöng cuõng chính vì
ñaøn oâng duy nhaát maø baø yeâu‛[7]. Baèng taùc vaäy, hoï khoâng xa laï vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi
phaåm cuûa mình, Marguerite Duras ñaõ löu baûn xöù vaø ôû moät chöøng möïc naøo ñoù, hoï caûm
73
- Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013
thaáy xöù sôû naøy laø moät phaàn trong ñôøi soáng coù moät phaàn ñôøi cuûa moät ngöôøi phuï nöõ da
cuûa hoï. traéng, sau naøy laø nhaø vaên noåi tieáng nöôùc
4. Keát luaän Phaùp ñaõ troâi qua ôû ñaáy. Mieàn ñaát naøy, vôùi
veû ñeïp rieâng cuûa noù, ñaõ chinh phuïc ñöôïc
Vôùi hai taùc phaåm Ngöôøi tình vaø Ngöôøi
nhöõng ngöôøi ñeán ñaây duø hoï ñeán vôùi tö caùch
tình Hoa Baéc, tình yeâu chæ laø moät caùi côù,
thöïc daân. Döôùi caùi nhìn cuûa Marguerite
moät söï khôûi ñaàu cho nhöõng kyù öùc vaø noãi
Duras, kyù öùc veà mieàn ñaát naøy maõi maõi laø
nhôù meânh moâng veà nhöõng con ngöôøi, veà
moät kyù öùc ñeïp vaø khoù phai.
vuøng ñaát mieàn Nam xa xoâi dieäu vôïi, nhöng
*
MARGUERITE DURAS WITH LOVE AND MEMORIES
OF NAM KI LUC TINH
Ha Thanh Van
Thu Dau Mot University
ABSTRACT
Marguerite Duras has been a well-known and beloved French female writer in
Vietnam not only for her famous work, but also her intimate connection with Nam Ki
Luc Tinh. This region, with its natural beauty conquered the visitors although they came
as colonists. This article refers to Marguerite Duras’s time in Indochina together with
her memories of love, land, people, which is demonstrated by two of her famous pieces of
work “Lovers” and “Hoa Bac Lovers”. Through Marguerite Duras’ talented writing, her
memories of this region always remain beautiful and unforgettable.
CHUÙ THÍCH VAØ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
[1]. Xem Bouthors ” Paillart, Catherine, Duras ngöôøi ñaøn baø lai, Hoaøng Cöôøng dòch, NXB
Vaên hoïc, 2008.
[2]. Xem Phuøng Vaên Töûu, Tieåu thuyeát Phaùp beân theàm theá kæ XXI, NXB Thaønh phoá Hoà Chí
Minh, 2001.
[3]. Xem http://evan.vnexpress.net/News/phe-binh/phe-binh/2010/01/3B9AE8F2/. Truy caäp
ngaøy 8/10/2012.
[4]. Theo Ñinh Phöông Linh, Coù moät Vieät Nam trong ngöôøi tình Duras.
http://www.tuanvietnam.vietnamnet.vn/co-mot-viet-nam-trong-nguoi-tinh-duras. Truy
caäp ngaøy 9/10/2012.
[5]. Theo Ñinh Phöông Linh, Coù moät Vieät Nam trong ngöôøi tình Duras.
http://www.tuanvietnam.vietnamnet.vn/co-mot-viet-nam-trong-nguoi-tinh-duras. Truy
caäp ngaøy 9/10/2012.
[6]. Duras, Marguerite, Ngöôøi tình, Leâ Ngoïc Mai dòch, NXB Hoäi Nhaø vaên, 2010, trang 177.
[7]. Duras, Marguerite, Ngöôøi tình Hoa Baéc, Leâ Hoàng Saâm dòch, NXB Hoäi Nhaø vaên, 2008,
trang 41.
74
nguon tai.lieu . vn