- Trang Chủ
- Kinh tế - Thương mại
- Luận văn tốt nghiệp: Thực trạng và giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng Công Thương Việt Nam
Xem mẫu
- LUẬN VĂN
Thực trạng và giải pháp phòng ngừa hạn
chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng Công
Thương Việt Nam
- 1
CHƯƠNG 1: R I RO TÍN D NG TRONG HO T NG C A CÁC
NGÂN HÀNG THƯƠNG M I
1.1. R i ro trong ho t ng c a các NHTM:
1.1.1. Khái ni m v r i ro trong ho t ng ngân hàng:
nh nghĩa truy n th ng: R i ro trong ho t ng ngân hàng là nh ng bi n c
không mong i x y ra, gây m t mát, thi t h i tài s n, thu nh p c a ngân hàng
trong quá trình ho t ng.
nh nghĩa hi n i: R i ro trong ho t ng ngân hàng là kh năng nh ng s ki n
chưa ch c ch n trong tương lai s làm cho ch th là các NHTM không th t
ư c nh ng m c tiêu chi n lư c và m c tiêu ho t ng, cũng như chi phí cơ h i
c a vi c làm m t i nh ng cơ h i th trư ng.
1.1.2. Phân lo i r i ro trong ho t ng ngân hàng:
Do c thù ngân hàng là m t t ch c kinh doanh ti n t và cung ng các d ch v
ngân hàng theo Lu t các TCTD nên tính ch t ho t ng và r i ro có nh ng khác
bi t so v i các doanh nghi p ho t ng trong các lĩnh v c khác. Có th nói, ho t
ng ngân hàng liên quan n vi c ch p nh n r i ro ch không ph i né tránh r i
ro. Các NHTM c n ánh giá các cơ h i kinh doanh d a trên m i quan h r i ro -
l i ích nh m tìm ra nh ng cơ h i t ư c nh ng l i ích x ng áng v i m c r i ro
ch p nh n. Các NHTM s ho t ng t t n u m c r i ro mà ngân hàng gánh ch u là
h p lý và ki m soát ư c, ng th i n m trong ph m vi, kh năng các ngu n l c
tài chính và năng l c tín d ng c a mình.
Ho t ng kinh doanh c a các NHTM không ch bao g m nghi p v huy ng
v n và c p tín d ng mà còn r t nhi u lĩnh v c ho t ng khác như b o lãnh, kinh
doanh ngo i h i, ch ng khoán, góp v n liên doanh, d ch v th ...
Chính vì v y nên r i ro trong ho t ng c a các NHTM cũng r t a d ng:
- R i ro tín d ng: là r i ro v s t n th t tài chính, phát sinh t vi c khách hàng i
vay không th c hi n ho c th c hi n không úng các nghĩa v tr n úng h n theo
cam k t ho c vi c khách hàng m t kh năng thanh toán. i u này có nghĩa là các
kho n thanh toán bao g m c ph n g c và lãi vay có th b trì hoãn, th m chí là
không ư c hoàn tr , và h u qu là s nh hư ng nghiêm tr ng ns luân
- 2
chuy n ti n t và s b n v ng c a tính ch t trung gian d b t n thương trong ho t
ng c a ngân hàng. R i ro tín d ng không ch gi i h n ho t ng cho vay, mà
còn bao g m nhi u ho t ng mang tính ch t tín d ng khác như tài tr thương
m i, th u chi, bao thanh toán…
- R i ro lãi su t: là r i ro làm gi m l i nhu n ròng khi lãi su t bi n ng theo
chi u hư ng b t l i. R i ro lãi su t x y ra khi có s chênh l ch gi a kỳ h n bình
quân c a các tài s n và các kho n n c a ngân hàng trong i u ki n lãi su t th
trư ng thay i ngoài d ki n c a ngân hàng d n n kh năng gi m thu nh p c a
ngân hàng so v i d tính.
- R i ro thanh kho n: là r i ro phát sinh ch y u t xu hư ng c a các NHTM là
huy ng ng n h n và cho vay dài h n, hay nói cách khác là r i ro khi các NHTM
không áp ng ư c cho các kho n ph i tr khi n h n thanh toán do tài s n c a
ngân hàng không có kh năng thanh kho n hay không th huy ng v n. Trư ng
h p này thư ng x y ra n u như các kho n huy ng v m t k thu t s ph i hoàn
tr theo yêu c u c a ngư i g i ti n. c bi t, như chúng ta ã th y trong b t c
m t cu c kh ng ho ng nào thì ngư i g i ti n s rút ti n c a mình ra nhanh hơn
vi c ngư i i vay s n sàng tr n .
- R i ro ngo i h i: là r i ro phát sinh khi có s chênh l ch v kỳ h n c a các kho n
ngo i h i mà các NHTM ang n m gi , và vì th làm cho các NHTM có th ph i
gánh ch u thua l khi t giá ngo i h i bi n ng.
- R i ro ho t ng: là r i ro liên quan n công ngh , cơ s h t ng, quy trình, con
ngư i trong quá trình ho t ng kinh doanh ngân hàng, hay nói cách khác r i ro
ho t ng bao g m toàn b các r i ro có th phát sinh t cách th c mà m t NHTM
i u hành các ho t ng c a mình.
- R i ro lu t pháp: là r i ro ngân hàng có th b kh i ki n vì x y ra nh ng sai
sót ho c s c trong quá trình ho t ng kinh doanh gây thi t h i cho khách hàng
và i tác. R i ro lu t pháp mà các NHTM ph i i m t có th ti m n trong nhi u
lĩnh v c kinh doanh. Nguyên nhân d n n r i ro lu t pháp có th là do con ngư i
ho c do công ngh máy móc.Th m chí, NHTM có th g p ph i r i ro lu t pháp
ngay c khi ngân hàng không ph i là bên gây thi t h i.
- 3
- R i ro chi n lư c: là r i ro phát sinh t nh ng thay i trong môi trư ng ho t
ng c a các NHTM trên ph m vi r ng hơn v m t kinh doanh và tài chính. R i ro
chi n lư c cũng có th phát sinh t các ho t ng c a b n thân các NHTM.
- R i ro uy tín: là r i ro khi các NHTM b dư lu n ánh giá x u, gây khó khăn
nghiêm tr ng cho ho t ng c a ngân hàng trong vi c ti p c n ngu n v n ho c
khách hàng r i b ngân hàng.
- R i ro th trư ng: là lo i r i ro t n th t tài s n, x y ra khi lãi su t, t giá hay giá
c th trư ng bi n ng theo chi u hư ng x u. Nói cách khác, r i ro th trư ng x y
ra khi có s thay i c a các i u ki n th trư ng hay nh ng bi n ng c a th
trư ng.
1.2. R i ro tín d ng trong ho t ng c a các NHTM:
1.2.1. Khái ni m v r i ro tín d ng:
Có nhi u nh nghĩa v r i ro tín d ng, theo i u 2 “Quy nh v phân lo i n ,
trích l p và s d ng d phòng x lý r i ro tín d ng” ban hành kèm theo Quy t
nh s 493/2005/Q -NHNN ngày 22/04/2005 c a Th ng c NHNN: r i ro tín
d ng là kh năng x y ra t n th t trong ho t ng ngân hàng c a TCTD do khách
hàng không th c hi n ho c không có kh năng th c hi n nghĩa v c a mình theo
cam k t.
1.2.2. c i m c a r i ro tín d ng:
1.2.2.1. R i ro tín d ng có tính ch t a d ng và ph c t p:
Tính ch t a d ng và ph c t p c a r i ro tín d ng bi u hi n s a d ng và ph c
t p c a các nguyên nhân d n n r i ro tín d ng, cũng như các h u qu do r i ro
tín d ng gây ra. Nh n th c và v n d ng c i m này, khi th c hi n phòng ng a
và h n ch r i ro tín d ng c n áp d ng ng b nhi u bi n pháp, không ch quan
v i b t c m t d u hi u r i ro nào. Bên c nh ó, trong quá trình x lý h u qu r i
ro tín d ng c n xu t phát t nguyên nhân, b n ch t và h u qu c a r i ro ưa ra
bi n pháp phù h p.
1.2.2.2. R i ro tín d ng có tính t t y u:
Các chuyên gia kinh t u cho r ng ho t ng kinh doanh ngân hàng th c ch t là
qu n lý r i ro (ch y u là r i ro tín d ng) mc phù h p t ư cm cl i
- 4
nhu n tương ng. Do nhi u nguyên nhân ch quan và khách quan d n n r i ro,
c bi t do không th có ư c thông tin cân x ng v vi c s d ng v n vay cho
ho t ng kinh doanh c a khách hàng vay, nên b t c kho n cho vay nào cũng
ti m n nguy cơ r i ro i v i ho t ng tín d ng c a các NHTM. Vì v y trong
quá trình c p tín d ng cho khách hàng, các NHTM c n ch ng có các bi n pháp
thích h p xác nh r i ro, nh lư ng r i ro, qu n lý r i ro và ki m soát r i ro.
1.2.2.3. R i ro tín d ng có th d báo trư c ho c không th d báo:
Các r i ro có th d báo trư c: danh m c cho vay hay u tư c a m t NHTM luôn
luôn có m t s kho n th t thoát ti m tàng chưa ư c xác nh. Tuy nhiên, n u gi
nh r ng các c i m chung c a danh m c cho vay nhìn chung v n gi ng nhau
trong m t giai o n h p lý thì các NHTM có th d báo các kho n th t thoát này
v im tm c tương i chính xác b ng cách nghiên c u các c i m di n bi n
c a danh m c cho vay theo th i gian.
Các r i ro không th d báo trư c: có nhi u s ki n n m ngoài t m ki m soát c a
các NHTM, các cú s c ngo i sinh do các i u ki n chưa phát sinh t i th i i m ký
k t m t th a thu n kinh doanh,...là nh ng nguyên nhân có th d n n r i ro mà
các NHTM không th d báo trư c.
1.2.3. Bi u hi n c a r i ro tín d ng:
Vì r i ro tín d ng là kh năng (xác su t) v n c a khách hàng nên:
- Nh ng khách hàng phá s n, l a o, chây ỳ trong vi c tr n là bi u hi n rõ nh t.
- Bên c nh ó, các kho n n không tr ư c khi nh n các c p khác nhau
cũng th hi n các kh năng v n khác nhau.
Có nhi u tiêu chí ph n nh r i ro tín d ng c a các NHTM như:
- N x u và t l n x u trên t ng dư n , trên v n ch s h u, trên qu d phòng
t n th t.
-N áng nghi ng (có v n ): kh năng chuy n thành n x u cao.
- N không có tài s n b o m.
1.2.4. Nguyên nhân c a r i ro tín d ng:
1.2.4.1. Nguyên nhân khách quan t phía n n kinh t và các cơ quan qu n lý Nhà
Nư c:
- 5
+ Xu t phát t h th ng thông tin:
Thông tin tín d ng bao g m thông tin l ch s , thông tin hi n t i và xu hư ng phát
tri n c a khách hàng trong tương lai (g m c thông tin v tài chính và phi tài
chính) và c bi t là các thông tin th ng kê v các ch tiêu trung bình ngành ph c
v cho vi c x p lo i khách hàng vay.
Hi n nay, các NHTM không ch quan tâm n vi c h i tin v x p h ng doanh
nghi p nh m ánh giá khách hàng có quan h tín d ng mà còn s d ng thông tin
vào nh ng m c ích khác như m r ng i tư ng cho vay, th c hi n công tác
marketing n khách hàng truy n th ng, khách hàng ti m năng, và m r ng th
ph n trên th trư ng. Tuy nhiên:
- H th ng thông tin c a Vi t Nam hi n nay còn khá nhi u b t c p, Vi t Nam chưa
có cơ ch công b thông tin y . Trong th i gian qua, Trung tâm thông tin tín
d ng (CIC) tr c thu c NHNN ho t ng ã t ư c nh ng k t qu bư c ur t
áng khích l trong vi c cung c p thông tin v tình hình ho t ng tín d ng nhưng
chưa ph i là cơ quan nh m c tín nhi m doanh nghi p ho t ng m t cách c
l p và hi u qu .
- Vai trò n i k t các NHTM c a Trung tâm thông tin tín d ng (CIC) còn l ng l o,
chưa t ư c k t qu như mong mu n.
ây chính là thách th c cho các NHTM trong vi c m r ng và ki m soát ho t
ng tín d ng. N u các NHTM c g ng ch y theo thành tích, m r ng tín d ng
trong i u ki n môi trư ng thông tin b t cân x ng thì s gia tăng nguy cơ n x u.
+ Xu t phát t h th ng văn b n lu t:
V cơ b n, ho t ng tín d ng c a các NHTM ã ư c Lu t hoá trong các văn b n
Lu t và các văn b n pháp quy c a Chính Ph , NHNN. Tuy nhiên, qua nghiên c u,
phân tích, ng th i, úc k t t nh ng trư ng h p r i ro trong th c t ho t ng
c a các NHTM cho th y v n còn nh ng “l h ng” khá nguy hi m, ó v a là
nh ng nguyên nhân sâu xa, v a là nh ng nguyên nhân nh hư ng tr c ti p nr i
ro tín d ng c a các NHTM.
- 6
- Ho t ng tín d ng c a các NHTM hi n nay ch u s i u ch nh, chi ph i c a khá
hi u lu t, văn b n dư i lu t ch ng chéo, không rõ ràng, không h p lý, thi u tính
ch t ch và chưa th t s hoàn ch nh .
- Chính Ph thư ng xuyên ban hành m i các chính sách v thu , v xu t nh p
kh u, ho c các quy nh v t ai, nhà …Khi m t chính sách b thay i t
ng t s nh hư ng n ho t ng s n xu t, kinh doanh, nh hư ng n k ho ch,
cũng như kh năng d báo s c tiêu th trên th trư ng c a các doanh nghi p. Vi c
nh hư ng chi n lư c s n xu t, kinh doanh không phù h p, không chính xác s
dn n s n xu t cung vư t c u, hàng hóa khó tiêu th , giá bán h , thua l , khách
hàng s không m b o ngu n ti n tr n cho các NHTM.
+ Xu t phát t công tác ki m tra, thanh tra:
- Hi n nay, bên c nh nh ng c g ng và k t qu t ư c, ho t ng thanh tra,
ki m tra, giám sát c a NHNN i v i các NHTM chưa th t s có hi u qu :
- Năng l c cán b thanh tra, giám sát chưa áp ng ư c yêu c u, th m chí m t s
nghi p v kinh doanh và công ngh m i thanh tra còn chưa n m b t k p th i.
- N i dung và phương pháp thanh tra, giám sát còn l c h u, ch m ư c i m i,
ho t ng m t cách th ng theo ki u x lý v vi c ã phát sinh, ít có kh năng
ngăn ch n, phòng ng a r i ro và vi ph m.
+ Xu t phát t các cơ quan ban ngành liên quan:
Ho t ng c a các cơ quan ban ngành có liên quan n ho t ng tín d ng c a các
NHTM hi n nay có th nói còn nhi u v n c n bàn lu n:
- Qu n lý doanh nghi p còn l ng l o, c p phép tràn lan.
- Công ch ng tài s n th ch p sai pháp lu t.
- Cơ quan thi hành án thông ng v i ngư i thi hành án, trung tâm bán u giá tài
s n th ch p tiêu c c.
- S kém hi u qu c a cơ quan pháp lu t c p a phương: Trong nh ng năm g n
ây, Qu c h i, y ban thư ng v Qu c h i, Chính Ph , NHNN và các cơ quan
ban ngành có liên quan ã ban hành nhi u lu t, văn b n dư i lu t hư ng d n thi
hành lu t liên quan n ho t ng tín d ng ngân hàng. Tuy lu t và các văn b n
hư ng d n u ã ư c ban hành song vi c tri n khai vào ho t ng ngân hàng thì
- 7
l i h t s c ch m ch p và còn g p ph i nhi u vư ng m c. Các cơ quan pháp lu t l i
ch m ch p trong quá trình th c thi ch c năng c a mình.
- Công ty mua bán n và tài s n t n ng - B Tài chính (DATC) ho t ng chưa
hi u qu .
1.2.4.2. Nguyên nhân ch quan t phía các NHTM:
+ Xu t phát t cán b qu n lý, cán b tín d ng:
o c c a cán b tín d ng là m t trong nh ng y u t quan tr ng gi i quy t
vn h n ch r i ro tín d ng. M t cán b h n ch v năng l c có th ư cb i
dư ng thêm nâng cao trình , nhưng m t cán b tha hóa v o c mà l i
gi i v m t nghi p v thì th t s nguy hi m khi ư c b trí trong công tác tín
d ng. i u này có th nh n th y qua các v án kinh t l n trong th i gian v a qua
có liên quan n ho t ng ngân hàng u có s ti p tay c a nh ng cán b tín
d ng cùng v i khách hàng ho c b n thân cán b tín d ng c ý:
- Th c hi n trái v i qui trình tín d ng.
- Tr c ti p thu n nhưng không n p mà dùng cho m c ích cá nhân.
- L p h sơ gi vay ti n cá nhân, nh ngư i vay h ,…
- T y xóa, s a ch a ch ng t có giá th ch p vay ti n.
- nh giá TSB không úng giá tr th c do thông ng v i khách hàng.
Bên c nh v n o c, năng l c, trình , kinh nghi m c a m t b ph n cán b
tín d ng hi n nay chưa áp ng nhu c u công vi c. i u này có th th y trong
th c t qua vi c b trí công vi c chưa phù h p v i trình chuyên môn, b n thân
t ng cán b chưa có ý th c t nâng cao nghi p v . Ngoài ra có th nh n th y rõ
nét nh t là công tác phân công cán b tín d ng qu n lý khách hàng c a các NHTM
hi n nay không theo chuyên ngành kinh t , t ód n n vi c:
- Cán b tín d ng làm vi c theo ki u a năng, không chuyên sâu vào m t ngành
ngh c th nào nên không có nhi u ki n th c chuyên ngành. Khách hàng khi
cung c p các d án, có nhi u thông s k thu t máy móc chuyên ngành hoàn toàn
xa l v i cán b tín d ng. Thuê chuyên gia ánh giá òi h i chi phí cao nên ch
y u mà các ngân hàng thư ng làm trong nh ng trư ng h p này là t tìm hi u
thông tin thông qua sách, báo, t p chí chuyên ngành, qua m ng internet.
- 8
- N u cán b tín d ng không có ki n th c chuyên môn v chuyên ngành c n th m
nh s ưa ra nh ng ánh giá sai, gây b c xúc cho khách hàng ho c ngư c l i,
khách hàng thông tin sai mà không bi t, gây ra nh ng quy t nh sai l m trong cho
vay.
Ngoài ra, s g n bó, n l c v i công vi c c a m t b ph n cán b tín d ng cũng
chưa ư c phát huy do chính sách tuy n d ng, s d ng, phân công, b trí công
vi c và v n ãi ng c a các NHTM ( c bi t là các NHTMNN) chưa s c thu
hút. Th c t hi n nay cho th y do tác ng c a quá trình c nh tranh, r t nhi u cán
b tín d ng gi i, nhi u kinh nghi m c a các NHTMNN ã ư c các NHTMCP,
các ngân hàng có v n u tư nư c ngoài tuy n d ng vào nh ng v trí quan tr ng
v i nhi u ãi ng . Ngu n nhân l c c a các NHTMNN ã m ng do quá trình m
r ng m ng lư i, l i ngày càng b hao h t do chính sách tuy n d ng, s d ng, phân
công, b trí công vi c, và v n ãi ng chưa th t s thu hút.
+ Xu t phát t chính sách, quy trình tín d ng và s v n d ng chính sách, quy
trình tín d ng chưa nghiêm túc:
Nhân t u tiên nh hư ng c bi t quan tr ng n ch t lư ng tín d ng c a các
NHTM ó là chính sách tín d ng. Tuy nhiên, chính sách tín d ng ch phát huy tác
d ng khi ư c xây d ng trên cơ s khách quan và s nghiêm túc c a vi c ban
hành và v n d ng. Th c t , v n còn nhi u nguyên nhân khác nhau d n n chính
sách tín d ng chưa th t s h p lý:
- Chính sách tín d ng c a các NHTM hi n nay ph n l n u chưa t t m chi n
lư c, chưa theo nguyên t c th trư ng, th m chí còn b cu n theo các h i ch ng,
phong trào, kh u hi u phát tri n kinh t và theo ch nghĩa thành tích.
- Các NHTM h u như chưa xây d ng ư c chính sách tín d ng khoa h c, phù h p
th hi n ư c quan i m và chi n lư c riêng.
- Ngoài ra, các NHTM không có chi n lư c phát tri n rõ nét hay nói cách khác
chưa qu n tr v danh m c cho vay theo lĩnh v c s trư ng.
- Chính sách tín d ng v i v n lãi su t v n còn khá nhi u b t c p.
- 9
- Quy trình tín d ng thông thư ng ư c xác l p trên nh ng quy nh chung c a
pháp lu t v ngân hàng và nh ng c thù trong ho t ng c a riêng m i ngân
hàng. Thông thư ng, quy trình tín d ng ư c th ng nh t qua các bư c sau:
THI T L P TH M NH RA QUY T GI I THANH LÝ
H SƠ H SƠ NH VÀ KÝ NGÂN HP NG
KHÁCH KHÁCH VÀ THU VÀ X LÝ
HP NG
THI T L P
HÀNG VAY HÀNG VAY N TRANH CH P
Quy trình tín d ng n u không phát huy ư c tác d ng s nh hư ng n ch t
lư ng qu n lý r i ro tín d ng. Trên th c t , không ph i quy trình tín d ng c a các
NHTM luôn m b o tính h p lý và ch t ch , bi u hi n như:
- Thông tin c n ph i th c hi n trong các bư c c a quy trình không ư c quy nh
chi ti t và y , cũng như m i quan h gi a các bư c chưa ư c nh n th c úng
n.
- Trên th c t , vi c phân nh rõ gi a khâu th m nh và cho vay nhi u NHTM
v n chưa th t s tách bi t. Ch m t vài ngân hàng ang ti n hành tri n khai, áp
d ng quy trình tín d ng m i v i vi c phân chia c l p gi a ba ch c năng: quan
h khách hàng, qu n lý r i ro và qu n lý n . Tuy v y, gi a mô hình phân chia cũ
và m i, bên c nh nh ng ưu i m v n t n t i nh ng h n ch chưa th kh c ph c
nh hư ng n công tác qu n lý r i ro tín d ng.
- Do s c ép c nh tranh trong vi c m r ng th ph n tín d ng, trong quá trình v n
d ng không ít NHTM ã b qua các bư c c a quy trình, h th p tiêu chu n ánh
giá khách hàng, không chú ý úng m c n tình hình tài chính, năng l c s n xu t
kinh doanh, kh năng tr n , ngu n tr n c a khách hàng vay nên n y sinh nhi u
sai ph m: v i u ki n vay v n, v vi c l p h sơ vay v n, v vi c ki m tra, qu n
lý n vay, v cơ c u l i th i h n tr n ( i u ch nh kỳ h n tr n , gia h n n g c
và lãi).
Vi c nh n th c chưa y và v n d ng chưa th t s nghiêm túc c a cán b tín
d ng i v i các chính sách và quy trình tín d ng cũng nh hư ng n ch t lư ng
tín d ng c a các NHTM vì n u nh n th c y , th c hi n nghiêm túc các quy
- 10
nh, nh t là th m tra ch t ch kh năng tài chính, hi u qu c a phương án s n
xu t kinh doanh, các i u ki n v b o m ti n vay c a khách hàng r i m i quy t
nh u tư thì kh năng thu h i v n là r t l n. Ngư c l i, n u buông l ng qu n lý
ho c th m tra chưa y ã quy t nh u tư thì m c r i ro s gia tăng, th m
chí có khi m t v n.
+ Xu t phát t công tác th m nh:
ánh giá uy tín, năng l c qu n tr , năng l c tài chính c a khách hàng:
- ánh giá uy tín c a khách hàng là v n th t s khó khăn i v i các cán b
th c hi n công tác th m nh trong vi c ti p c n thông tin v khách hàng khi
ngu n thông tin và kh năng phát tín hi u c a khách hàng còn h n ch . Hi n nay,
công tác ánh giá uy tín c a khách hàng ch y u d a vào c m tính và ch quan
c a các cán b nghi p v , như d a vào các quan h trong quá kh : khách hàng vay
tr úng h n ư c xem là khách hàng có uy tín, còn i v i khách hàng m i quan
h thì ch y u d a vào ý ki n ch quan c a cán b tín d ng khi ti p xúc v i khách
hàng, ho c qua m t s thông tin thu th p ư c. Trong khi ó i tư ng khách
hàng ư c xem là chi n lư c ph c v c a ngân hàng là khu v c kinh t tư nhân thì
còn quá non tr , ch y u là các doanh nghi p v a và nh , chưa có danh ti ng trên
th trư ng, ý th c c a doanh nghi p trong vi c xây d ng uy tín và thương hi u
chưa cao, các hi p h i ngành thì chưa phát huy vai trò c a mình, chưa h tr nhi u
cho các doanh nghi p thành viên phát tri n, nh t là vi c gi i thi u các thành viên
cho th trư ng nên ã d n n vi c thu th p thông tin ánh giá i v i khu v c
kinh t trên là r t khó khăn.
- ánh giá năng l c c a khách hàng:
* V năng l c qu n tr : ngu n nhân l c là y u t quan tr ng quy t nh s thành
b i c a m t doanh nghi p và cũng có ý nghĩa quy t nh n hi u qu ng v n
c a ngân hàng. Tuy nhiên, vi c ánh giá ngu n nhân l c, nh t là b ph n lãnh o
c a khách hàng hi n nay hoàn toàn chưa có cơ s , ch y u là li t kê b ng c p và
s năm công tác.
* V năng l c tài chính: công vi c ánh giá ư c th c hi n ch y u d a vào vi c
phân tích s li u trên các báo cáo tài chính do khách hàng cung c p. Hi n nay do
- 11
Vi t Nam chưa có quy nh v minh b ch thông tin nên có th nói tin c y c a
các báo cáo tài chính chưa th t s cao nên vi c phân tích báo cáo tài chính s
không ph n ánh úng th c ch t năng l c tài chính c a khách hàng.
ánh giá hi u qu phương án/d án vay là khâu quan tr ng, nh hư ng l n nh t
n kh năng thu h i v n c a các NHTM. Tuy nhiên do có nhi u nhân t ch quan
và khách quan tác ng nên ã d n n ch t lư ng ánh giá phương án/d án vay
chưa th t s hi u qu :
- Khi nh n m t d án, cán b th m nh s ph i ti n hành th m nh các khía c nh
như y u t th trư ng, k thu t, công ngh và c các y u t kinh t , xã h i c a d
án. Tuy nhiên, vi c th m nh d án trong m t môi trư ng thi u thông tin như c a
Vi t Nam là m t thách th c l n i v i các cán b th m nh. Trên th trư ng hi n
nay, có r t ít doanh nghi p ho t ng trong lĩnh v c nghiên c u th trư ng. Do ó,
khi ánh giá th trư ng i v i s n ph m c a d án, cán b th m nh ch y u ph i
d a vào các ngu n thông tin không chính th c, thu th p qua báo chí, internet,…
- Thêm vào ó, trình xây d ng d án/phương án s n xu t kinh doanh c a h u
h t các doanh nghi p, c bi t là các doanh nghi p v a và nh còn y u.
- Ngoài ra, h th ng pháp lu t và cơ ch chính sách c a Nhà Nư c thư ng xuyên
thay i, không có tính minh b ch và không có tính d báo cũng có th gây ra
nhi u r i ro cho d án, như: các chi n lư c phát tri n vùng, ngành; các quy nh
liên quan n xu t nh p kh u; các tiêu chu n v môi trư ng, …
- Tiêu chu n th ng nh t chung v m t b ng ánh giá, cách x p lo i doanh nghi p
gi a các NHTM chưa có s th ng nh t, chưa ư c ti n hành thư ng xuyên, nh
kỳ, m t s ngân hàng xem vi c này ch mang tính hình th c. K t qu là vi c ánh
giá d án không mang tính kh thi, nh t là trong i u ki n trình cán b th m
nh còn chưa ư c chuyên sâu.
+ Xu t phát t tài s n b o m:
Qu n tr danh m c TSB là yêu c u c n thi t trong công tác qu n lý r i ro tín
d ng, và là m c xích quan tr ng trong quy trình cho vay thu h i n , x lý các
kho n n có v n . Tuy nhiên, vi c giám sát, qu n lý, ánh giá, phân lo i, d báo,
c nh báo v danh m c các TSB mà m t NHTM l a ch n, xét ưu tiên nh n làm
- 12
bo m ti n vay chưa ư c làm thư ng xuyên, chưa có tính h th ng mà ch
d ng m c ki m tra trên h sơ pháp lý, nh kỳ ánh giá l i giá tr i u ch nh
m c dư n cho vay ho c yêu c u khách hàng b sung.
Theo quy nh c a pháp lu t, vi c xác nh giá tr TSB ti n vay do các bên th a
thu n, ho c thuê t ch c tư v n, t ch c chuyên môn xác nh trên cơ s giá th
trư ng t i th i i m xác nh, có tham kh o n các lo i giá như giá quy nh c a
Nhà nư c (n u có), giá mua, giá tr còn l i trên s sách k toán và các y u t khác
v giá. Tuy nhiên, trên th c t , tr nh ng ng s n có giá tr l n hàng t ng, các
NHTM m i thuê t ch c tư v n, t ch c chuyên môn nh giá, còn l i a s vi c
nh giá u do các bên th a thu n, và như v y cho th y giá tr TSB ưc nh
giá còn mang tính ch quan và thi u tính khoa h c.
Ngoài ra, v phương pháp nh giá i v i t ng lo i tài s n chưa ư c các NHTM
s d ng m t cách thích h p, d n n vi c: n u nh giá th p, khách hàng không
hài lòng, nhưng n u nh giá cao, NHTM s khó m b o kh năng thu h i n vay
và lãi vay trong trư ng h p khách hàng m t kh năng thanh toán, khi ó bu c
NHTM ph i thanh lý tài s n th ch p, c m c .
Kinh t tăng trư ng cao trong vài năm tr l i ây cùng v i giá b t ng s n b y
lên cao do u cơ và vư t xa giá tr th c ã làm n y sinh tư tư ng l m d ng vào
TSB . S r t r i ro n u cán b tín d ng quên r ng kho n vay c n ph i ư c tr
b ng chính dòng ti n t o ra b i phương án s n xu t kinh doanh ch không ph i
b ng ti n bán TSB . TSB ch là s m b o cu i cùng khi phương án kinh
doanh c a khách hàng g p r i ro ngoài d ki n. Tâm lý d a ch y u vào TSB s
làm gi m ch t lư ng th m nh kho n vay nên s không ánh giá chính xác ư c
hi u qu và s an toàn c a kho n vay, d d n n vi c cho vay nh ng d án r i ro,
khách hàng không uy tín. ây là th c tr ng áng lo ng i trong quan i m c p tín
d ng hi n nay c a các NHTM. T s l a ch n không ch c ch n khách hàng t t
cung c p tín d ng nên gi m b t r i ro, các NHTM ã tính m t ph n r i ro vào
trong lãi vay ngân hàng, làm cho khách hàng vay t t ph i gánh ch u m t m c lãi
vay cao hơn m c áng ra h ư c hư ng. ây cũng là tâm lý thư ng th y các
NHTM c a các nư c ang phát tri n.
- 13
iv ivn b o hi m tài s n, cán b tín d ng thư ng không chú ý ôn c,
ki m tra vi c khách hàng có mua b o hi m úng nh kỳ n khi phương ti n b
tai n n, vi c tr c v t, s a ch a ph i b thêm r t nhi u v n, gây khó khăn lâu dài
v kh năng thanh toán kho n n vay…
Thông tin b t cân x ng v giá tr th c c a TSB gi a khách hàng và NHTM cũng
là v n c n ư c quan tâm. Khi th ch p, c m c tài s n ch có khách hàng bi t
rõ v hi n tr ng c a tài s n như s h ng hóc trong các dây chuy n s n xu t, máy
móc, thi t b , ho c ngôi nhà r t khó bán do m t s c im c bi t. Trong khi ó
trình c a cán b thư ng không áp ng y chuyên môn trong t t c các
lĩnh v c nên không th ánh giá ư c chính xác hi n tr ng c a máy móc thi t b
cũng như n m ư c nh ng thông tin không t t v t ai, nhà ; i u này nh
hư ng r t l n n giá tr mua bán c a tài s n. Vì v y, khi x y ra r i ro, vi c phát
mãi tài s n thu h i n g p không ít khó khăn.
Thêm vào ó, cơ ch pháp lý v b o m ti n vay chưa rõ ràng, ch u s iu
ch nh, chi ph i c a nhi u văn b n lu t, dư i lu t ch ng chéo nhau, c bi t iv i
TSB là b t ng s n.
Cu i cùng là các v n liên quan n quá trình x lý, phát mãi TSB ã gây c n
tr không ít cho các NHTM như:
- Vi c các ngân hàng ph i i m t v i nh ng khó khăn trong th i gian trư c khi
bán u giá tài s n.
- Trong vi c phát mãi TSB , các NHTM chưa có th c quy n trong vi c bán, qu n
lý và khai thác tài s n thu c quy n ti p qu n.
- S ph i h p gi a cơ quan công an, vi n ki m soát, tòa án, các s , ban, ngành,
chính quy n a phương trong vi c x lý TSB còn nhi u h n ch , chưa ng b ,
ch t ch và k p th i.
- Vi c xác nh quy n s h u th c s c a khách hàng i v i tài s n cũng là v n
khó khăn.
- Vư ng m c khi NHTM nh n l i TSB t cơ quan thi hành án.
- Th t c chuy n quy n s h u, quy n s d ng cho ngư i mua, ngư i nh n tài s n
c a các cơ quan Nhà nư c có th m quy n còn quá nhiêu khê.
- 14
+ Xu t phát t thông tin tín d ng:
Các NHTM hi n nay chưa nh n ư c s ph i h p h tr cung c p thông tin t các
cơ quan ch c năng như cơ quan thu , chi c c th ng kê, hay các cơ quan ch qu n.
Bên c nh các nguyên nhân khách quan, b n thân các NHTM ôi khi cũng l thu c
khá nhi u vào các s li u c a khách hàng cung c p mà chưa ch ng tìm ki m
thông tin hay nói cách khác có tình tr ng thông tin b t cân x ng gi a các NHTM
và khách hàng vay.
Vi c thu th p thông tin c a m i ngân hàng v khách hàng, v ngành ngh , v môi
trư ng kinh t mà khách hàng ang ho t ng, v các văn b n m i ư c ban hành,
v tình hình di n bi n giá c th trư ng trong và ngoài nư c, c bi t là nh ng
c nh báo v các ngành hàng ngân hàng ang và s u tư chưa ư c th c hi n m t
cách thư ng xuyên và có tính h th ng.
+ Xu t phát t ho t ng ki m soát n i b :
Hi n nay, các NHTM u có b ph n ki m soát n i b , tuy nhiên, m t s ngân
hàng, b ph n này chưa th t s ho t ng có hi u qu , nh t là tình tr ng thi u
nhân s , cũng như trình c a cán b chưa áp ng c v nghi p v l n kinh
nghi m nên không th phát hi n các sai ph m có nh ng khuy n cáo k p th i
nh m ch n ch nh và tư v n cho ban i u hành v nh ng r i ro tín d ng có th x y
ra.
Ki m soát n i b có m t s ưu th hơn so v i vi c thanh tra, ki m tra c a NHNN
do:
- Xét v th i gian, công tác ki m soát n i b c a các NHTM x lý k p th i, nhanh
chóng các v n ngay khi v a phát sinh.
- Xét v tính sâu sát c a ngư i ki m soát viên, do vi c ki m tra ư c th c hi n
thư ng xuyên cùng v i công vi c kinh doanh nên m i v n ư c hi u úng v i
b n ch t c a nó.
1.2.4.3. Nguyên nhân t phía khách hàng i vay:
+ i v i khách hàng là doanh nghi p:
Trong ho t ng kinh doanh, ngoài ngu n v n t có c a mình, các doanh nghi p
luôn ph i s d ng m t ngu n v n bên ngoài, ó là v n vay các NHTM. ây là
- 15
nhu c u vay v n r t c n thi t nh m m b o cho các doanh nghi p th c hi n
nhi m v ho t ng s n xu t, kinh doanh m t cách n nh. Tùy c i m và tính
ch t ho t ng c a t ng lo i hình doanh nghi p, vi c s d ng v n vay c a các
NHTM cũng có s khác nhau.
R i ro tín d ng xu t phát t phía khách hàng là doanh nghi p thư ng do:
- M c ích s d ng v n vay c a khách hàng không ư c th c hi n úng.
- Khách hàng không th t s n l c trong vi c s d ng v n vay có hi u qu .
- Khách hàng chưa có thi n chí trong v n cung c p thông tin y và chính
xác cho ngân hàng ph c v cho vi c c p tín d ng.
- M t b ph n khách hàng không có thi n chí trong vi c tr n .
- Công tác qu n lý, i u hành c a m t s các doanh nghi p chưa th t s hi u qu .
- S h n ch c a i ngũ nhân viên c a doanh nghi p.
- Tình hình tài chính c a h u h t các doanh nghi p thi u s minh b ch, trung th c,
chưa áp ng yêu c u.
- Công ngh , quy trình s n xu t không t o ra ư c nh ng s n ph m mang tính
c nh tranh.
- S tác ng c a các nhân t khách quan như môi trư ng pháp lý, môi trư ng
kinh t - xã h i...
+ i v i khách hàng là cá nhân:
M c dù quan h tín d ng gi a ngân hàng v i khách hàng là cá nhân th t c ơn
gi n hơn nhi u so v i khách hàng là doanh nghi p, song th c t s lư ng khách
hàng cá nhân l i r t l n nên vi c tìm hi u các nguyên nhân t phía khách hàng cá
nhân có ý nghĩa r t quan tr ng.
V i khách hàng cá nhân, nguyên nhân r i ro có th là:
- Ho t ng kinh doanh không g p thu n l i, kh năng qu n lý tình hình tài chính
y u kém.
- Ngu n hoàn tr chính t thu nh p cơ b n b m t ho c suy gi m do m t vi c,
chuy n sang công vi c kém hơn ho c không còn kh năng lao ng.
- Cá nhân g p nh ng chuy n b t thư ng trong cu c s ng, vì v y, h ph i s d ng
m t s ti n l n nên nh hư ng kh năng hoàn tr cho ngân hàng.
- 16
- o c cá nhân không t t: c tình l a o ngân hàng, s d ng v n sai m c
ích...
1.2.4.4. Nguyên nhân khác:
S bi n ng quá nhanh, và khó có th d oán ư c trên các m t kinh t , chính
tr , xã h i trong và ngoài nư c cũng nh hư ng n ch t lư ng các kho n c p tín
d ng c a các NHTM. Bi u hi n rõ nét nh t là tình hình bi n ng giá c các m t
hàng mà các NHTM ang u tư, ho c các cơ ch , chính sách thương m i, chính
sách xu t nh p kh u các nư c áp d ng i v i Vi t Nam (h n ng ch, chính sách
b o h , hay các v ki n thương m i,..):
- Ngành d t may trong nh ng năm g n ây ã g p không ít khó khăn vì b kh ng
ch h n ng ch ã nh hư ng tr c ti p n ho t ng kinh doanh c a các doanh
nghi p d t may.
- M t hàng thép cũng b nh hư ng l n c a giá thép th gi i. Vi c tăng giá phôi
thép làm cho m t s doanh nghi p s n xu t thép trong nư c ph i ngưng s n xu t
do chi phí giá thành cao trong khi không tiêu th ư c s n ph m.
- D u thô, nông, lâm, th y h i s n…cũng trong tình tr ng tương t : giá c di n
bi n b t thư ng và chính sách b o h th trư ng, c nh tranh v i các i tác l n
cũng gây r i ro cho các nhà xu t kh u...
Bên c nh ó, quá trình t do hóa tài chính và h i nh p kinh t qu c t cũng tác
ng không nh n ho t ng c p tín d ng c a các NHTM. V i môi trư ng h i
nh p, các doanh nghi p, nh ng khách hàng thư ng xuyên c a ngân hàng ph i i
m t v i s c nh tranh gay g t c a th trư ng, nguy cơ thua l là i u có th x y ra.
B n thân các NHTM trong môi trư ng h i nh p kinh t cũng g p ph i nh ng nguy
cơ r i ro khi ph i c nh tranh v i các NHTM nư c ngoài v n m nh hơn v m i
m t, khi v n n x u gia tăng vì h u h t nh ng khách hàng có ti m l c tài chính
l n s b các ngân hàng nư c ngoài thu hút...
Cu i cùng là do s n nh c a n n kinh t nư c ta khi chính sách qu n lý kinh t
v n có nh ng thay i t ng t, hành lang pháp lý chưa th t s an toàn, i u ch nh
quy ho ch các ngành, các vùng chưa phù h p…
1.2.5. ánh giá r i ro tín d ng:
- 17
Các Ngân hàng ph i ánh giá và xác nh r i ro tín d ng trên cơ s kh năng
“ch ng r i ro” và ki m soát, qu n tr r i ro c a mình có chính sách tín d ng
phù h p. ánh giá ngân hàng thư ng áp d ng m t s tiêu chí sau:
+ T l an toàn v n th i thi u: ây là t l gi a v n t có c a ngân hàng trên t ng
tài s n có r i ro quy i. T l này ph n ánh và o lư ng m c ch u ng c a
ngân hàng khi r i ro tín d ng phát sinh.
Ý nghĩa c a t l an toàn v n t i thi u.
T l an toàn v n t i thi u cho th y m c r i ro mà các ngân hàng ư c phép
m o hi m trong s d ng v n cao hay th p tùy thu c vào l n c a c a v n t có
c a ngân hàng, c th : i v i nh ng ngân hàng có v n t có l n thì nó ư c
phép s d ng v n v i m c li u lĩnh hơn nh m thu l i l i nhu n cao hơn, r i ro
l n hơn, ngư c l i, nh ng ngân hàng mà v n t có ít ch ph i u tư v n m t cách
an toàn hơn.
• N u H 3 = 8% : ngân hàng có m t t l h p lý gi a v n t có v i m c r i ro
trong s d ng tài s n
• N u H 3 > 8% : m c r i ro c a ngân hàng th p, ngân hàng s d ng v n an
toàn nhưng kém hi u qu , có th gi m sút l i nhu n.
• N uH3
- 18
gi m l i nhu n, l ho c m t v n d n n tình tr ng thi u h t ngu n v n chi tr
ti n g i cho khách hàng. Các NHTM do không thu h i ư c các kho n n và lãi
n h n, d n n m t kh năng thanh toán, n u nghiêm tr ng và kéo dài d gây
hi u ng ph n ng dây chuy n, e d a n hàng lo t các NHTM khác do khách
hàng ua nhau rút ti n g i, n n kinh t lâm vào kh ng ho ng tài chính, ti n t .
Bài h c v s v hàng lo t các h p tác xã tín d ng trong nh ng năm 1989-1990
nư c ta, Chính Ph ã ph i b ra hàng trăm t ng n nh tình hình kinh t
và an ninh xã h i; nhìn r ng hơn là cu c kh ng ho ng tài chính ti n t khu v c
ông Nam Á vào nh ng năm 1997-1998, Chính Ph nhi u nư c và các t ch c tài
chính qu c t ã ph i d c h u bao c u nguy các NHTM, cơ c u l i các NHTM,
quy t nh gi i th , sáp nh p các NHTM m b o kh năng thanh toán, duy trì
m r ng tín d ng nh m ph c h i kinh t các nư c g p kh ng ho ng.
1.2.6.1. Tác ng i v i ho t ng kinh doanh c a các NHTM:
Khi g p r i ro tín d ng, các NHTM ch ng nh ng không thu h i ư c v n tín d ng
ã c p và lãi t ho t ng cho vay, mà còn ph i tr v n và lãi cho kho n ti n huy
ng khi n h n, i u này làm cho các ngân hàng m t cân i trong vi c thu chi.
Hay nói cách khác, các ngân hàng rơi vào tình tr ng m t kh năng thanh kho n,
m t lòng tin c a ngư i g i ti n, t ó nh hư ng n uy tín c a c ngân hàng. Và
không thu ư c n , vòng quay v n tín d ng c a các NHTM s gi m t ó làm cho
ho t ng kinh doanh c a các ngân hàng không t hi u qu như mong mu n.
Tóm l i, r i ro tín d ng x y ra nh ng m c khác nhau: nh nh t là các NHTM
s b gi m l i nhu n khi không thu h i ư c lãi cho vay, n ng nh t là khi các
NHTM không thu ư c c v n và lãi, n th t thu v i t l cao s d n n b l và
m t v n. N u tình tr ng này kéo dài không kh c ph c ư c, các NHTM có th s
b phá s n, gây h u qu nghiêm tr ng cho n n kinh t nói chung và h th ng ngân
hàng nói riêng. Chính vì v y, òi h i các nhà qu n tr ngân hàng ph i h t s c th n
tr ng và có nh ng bi n pháp thích h p nh m gi m thi u r i ro trong cho vay.
1.2.6.2. i v i n n kinh t nói chung:
Khi m t NHTM g p ph i r i ro tín d ng hay b phá s n thì ngư i g i ti n kh p
m i nơi s rơi vào tâm tr ng hoang mang, lo s , khi ó s x y ra tình tr ng m i
- 19
ngư i t n rút ti n t t c các ngân hàng, vi c làm này s tác ng x u n
toàn h th ng ngân hàng.
Ho t ng ngân hàng liên quan n ho t ng c a các doanh nghi p, vì v y
NHTM phá s n s nh hư ng n tình hình s n su t kinh doanh c a các doanh
nghi p. Khi ó, s r i lo n c a các NHTM s nh hư ng r t l n n toàn b n n
kinh t , làm cho n n kinh t b suy thoái, giá c tăng, s c mua gi m, th t nghi p
tăng, xã h i m t n nh.
Tóm l i, n u nh ng t n th t do r i ro trong ho t ng tín d ng gây ra m c ki m
soát ư c thì vi c x lý tương i d dàng trong gi i h n cho phép c a qu d
phòng bù p r i ro c a các NHTM. Tuy nhiên, khi t n th t l n, vư t quá kh
năng x lý c a các NHTM thì v n s tr nên nghiêm tr ng, gây h u qu khó
lư ng không nh ng cho chính NHTM, mà còn cho c nh ng NHTM và các doanh
nghi p khác có liên quan, nh hư ng t i quy n l i ngư i g i ti n và cu i cùng,
nh hư ng t i toàn b n n kinh t , và là nguy cơ ti m n cho kh ng ho ng tài
chính. N u tác ng l n, ôi khi nh hư ng n c n n kinh t khu v c và th gi i
vì ngày nay n n kinh t m i qu c gia u ph thu c vào n n kinh t khu v c và
th gi i.
1.3. Nguyên t c c a Basel v qu n tr r i ro tín d ng:
1.3.1. Nguyên t c 1:
Hi ng qu n tr có trách nhi m phê duy t và nh kỳ xem xét chi n lư c v r i
ro tín d ng và các chính sách v r i ro tín d ng c a ngân hàng. Chi n lư c v r i
ro tín d ng ph n ánh m c ch p nh n r i ro c a ngân hàng v i m c sinh l i nh t
nh mà ngân hàng kỳ v ng. Chi n lư c c n th hi n tuyên b c a ngân hàng
trong vi c s n sàng c p tín d ng d a trên lo i hình r i ro ti m năng, ngành kinh t ,
v trí a lý, dòng ti n, kỳ h n và m c sinh l i d ki n. Chi n lư c cũng có th xác
nh th trư ng m c tiêu và các c tính t ng quát mà ngân hàng mu n t ưc
trong danh m c tín d ng.
1.3.2. Nguyên t c 2:
Ban i u hành có trách nhi m th c hi n chi n lư c ch p nh n m t t l n x u
ư cH i ng qu n tr phê duy t, phát tri n các chính sách, th t c nh m phát
nguon tai.lieu . vn
