- Trang Chủ
- Kinh tế - Thương mại
- Luận văn: Tiếp tục hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.
Xem mẫu
- Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng §¹i Häc Ngo¹i Th¬ng
TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
quèc tÕ cña viÖt nam nh»m ®¸p øng
yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
M· sè : 62.31.07.01
LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Hµ néi - 2008
- Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng §¹i Häc Ngo¹i Th¬ng
NguyÔn xu©n n÷
TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
quèc tÕ cña viÖt nam nh»m ®¸p øng
yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
M· sè : 62.31.07.01
LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Ngêi híng dÉn khoa häc:
1. PGS. Ts. NguyÔn Trung V·n
2. Gs.ts. Bïi Xu©n Lu
Hµ néi - 2008
- Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu vµ
trÝch dÉn nªu trong LuËn ¸n hoµn toµn trung thùc. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña LuËn
¸n cha tõng ®îc ngêi kh¸c c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo.
Hµ Néi, ngµy 25 th¸ng 2 n¨m 2008
T¸c gi¶ LuËn ¸n
- Môc lôc
Lêi më ®Çu .................................................................................................... 1
Ch¬ng 1: C¬ së khoa Häc vÒ viÖc tiÕp tôc hoµn
thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam ......
6
1.1. C¬ së lý luËn cña viÖc tiÕp tôc hoàn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
quèc tÕ ................................................................................................................. 6
1.1.1. Nh÷ng lý luËn chung ........................................................................ 6
1.1.2. Mét sè lý thuyÕt vÒ TMQT .................................................................. 16
1.1.3. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong luËt th¬ng m¹i quèc tÕ ................ 25
1.2. C¬ së thùc tiÔn cña viÖc ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i cña ViÖt Nam .............................................................................................. 29
1.2.1. Thùc tÕ kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thay ®æi ......................... 29
1.2.2. Yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ ............................................................ 33
1.2.3. N©ng cao søc c¹nh tranh cña quèc gia, cña doanh nghiÖp cóa 35
hµng ho¸ trong bèi c¶nh héi nhËp ....................................................................
1.2.4. Thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ ........................................................... 36
1.2.4.1. C¸c cam kÕt trong khu vùc ASEAN ...................................... 36
1.2.4.2. C¸c cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt Nam -
Hoa Kú ............................................................................................... 37
1.2.4.3. C¸c cam kÕt gia nhËp WTO cña ViÖt Nam ........................... 39
1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè níc trong viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i quèc tÕ theo yªu cÇu héi nhËp ..................................................... 42
1.3.1. Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n ................................................................ 42
1.3.1.1. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch TMQT cña NhËt B¶n ..................... 42
1.3.1.2. Nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch TMQT cña NhËt B¶n ............. 43
1.3.2. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc .......................................................... 48
1.3.2.1.Môc tiªu chÝnh s¸ch TMQT cña Trung Quèc trong thêi kú
®æi míi............................................................................................................... 49
- 1.3.2.2.Nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch TMQT cña Trung Quèc 49
1.3.3. Kinh nghiÖm rót ra ®èi víi ViÖt Nam ............................................... 58
1.3.3.1. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, tù do ho¸
th¬ng m¹i ......................................................................................... 58
1.3.3.2. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a chÝnh s¸ch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp
khÈu vµ s¶n xuÊt híng vÒ xuÊt khÈu ................................................ 58
1.3.3.3. T¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu 59
1.3.3.4. Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ............................................. 60
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ............. 61
2.1. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ hµng ho¸ ..........................
B
0 61
2.1.1. Thùc tr¹ng XNK hµng ho¸ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua ............ 61
2.1.1.1. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu ............................................................. 61
2.1.1.2. Thùc tr¹ng nhËp khÈu ........................................................... 63
2.1.2. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ hµng ho¸................. 64
2.1.2.1. ChÝnh s¸ch mÆt hµng ............................................................. 64
2.1.2.2. ChÝnh s¸ch thÞ trêng ............................................................ 66
2.1.2.3. ChÝnh s¸ch th¬ng nh©n ........................................................ 68
2.1.2.4. ChÝnh s¸ch thuÕ quan ............................................................ 71
2.1.2.5. Hµng rµo phi thuÕ quan ......................................................... 73
2.1.2.6. ChÝnh s¸ch hç trî s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu ............... 77
2.1.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT vÒ hµng ho¸ ...................................................................................... 82
2.1.3.1. Nh÷ng thµnh tùu .................................................................... 82
2.1.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ ....................................................................... 84
2.2. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ dÞch vô ............................. 86
2.2.1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng XNK dÞch vô ë ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m qua ........................................................................................................ 86
2.2.1.1. Tæng quan vÒ ho¹t ®éng dÞch vô ë ViÖt Nam ........................ 86
2.2.1.2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu dÞch vô............. 87
2.2.2. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô ........ 89
- 2.2.2.1 Tæng quan chung vÒ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i dÞch vô ............. 89
2.2.2.2. Mét sè chÝnh s¸ch cô thÓ ....................................................... 90
2.2.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i dÞch vô ...................................................................................... 100
2.2.3.1. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc ................................................ 100
2.2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i dÞch vô ........... 100
2.3. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT liªn quan ®Õn ®Çu t níc
ngoµi .............................................................................................................. 103
2.3.1. Thùc tr¹ng ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m qua ........................................................................................................ 103
2.3.2. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT liªn quan ®Õn ®Çu t
níc ngoµi t¹i ViÖt Nam .............................................................................. 104
2.3.2.1. ChÝnh s¸ch tiÕp cËn thÞ trêng ............................................... 105
2.3.2.2. ChÝnh s¸ch xóc tiÕn ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i........... 107
2.3.2.3. C¸c chÝnh s¸ch u ®·i thuÕ ®èi víi ®Çu t níc ngoµi .......... 109
2.3.2.4. C¸c chÝnh s¸ch ®¶m b¶o ®Çu t ............................................. 111
2.3.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT liªn quan ®Õn ®Çu t níc ngoµi ................................................... 113
2.3.3.1. Nh÷ng thµnh tùu næi bËt ........................................................ 114
2.3.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu ......................................................... 115
2.4. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT liªn quan ®Õn b¶o hé
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ........................................................................................... 118
2.4.1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña ViÖt Nam 118
2.4.1.1. Thùc tr¹ng quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña ViÖt Nam ..................... 118
2.4.1.2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña
ViÖt Nam............................................................................................ 120
2.4.2. Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT liªn quan ®Õn b¶o hé
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ViÖt Nam ................................................................... 121
2.4.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i liªn quan ®Õn b¶o hé quyÒn SHTT ........................................ 127
2.4.3.1. Nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu ...................................................... 127
- 2.4.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ ....................................................................... 128
Ch¬ng 3: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn
thiÖn chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam sau khi gia nhËp
WTO vµ mét t¬ng lai ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh tù do 131
song ph¬ng ..............................................................................................
3.1. Yªu cÇu vµ ®Þnh híng tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT cña 131
ViÖt Nam
3.1.1. Nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT cña ViÖt Nam .................................................................................. 131
3.1.1.1. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch TMQT ............................................ 131
3.1.1.2. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch TMQT trong tiÕn
tr×nh héi nhËp ..................................................................................... 133
3.1.1.3. Mét sè nguyªn t¾c trong viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh
s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ .................................................................... 137
3.1.2. Mét sè ®Þnh híng chñ yÕu vÒ viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT cña ViÖt Nam ........................................................................................... 140
3.1.2.1. TËn dông nh÷ng c¬ chÕ u ®·i ®Æc biÖt, kh¸c biÖt trong
nh÷ng quy ®Þnh cña WTO ................................................................. 140
3.1.2.2. Xö lý hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ
b¶o hé trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ................................ 141
3.1.2.3. §Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ, th¬ng m¹i quèc tÕ th«ng qua
viÖc ký FTA víi mét sè níc............................................................. 142
3.2. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT cña ViÖt Nam ...................................................................................... 144
3.2.1. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ hµng ho¸ ...... 144
3.2.1.1. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ ....................... 144
3.2.1.2. X©y dùng rµo c¶n phi thuÕ quan phï hîp víi ®iÒu kiÖn
héi nhËp ............................................................................................. 147
3.2.1.3. TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tÝn dông hç trî 154
xuÊt khÈu
- 3.2.2. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ dÞch vô ......... 156
3.2.2.1. X©y dùng chiÕn lîc tæng thÓ ph¸t triÓn th¬ng m¹i dÞch
vô vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn XNK dÞch vô ®Õn n¨m 2020 ................... 156
3.2.2.2. TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th¬ng
m¹i dÞch vô ....................................................................................... 157
3.2.3. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ ®Çu t ........... 164
3.2.3.1. X©y dùng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ............ 165
3.2.3.2. Tõng bíc xo¸ bá nh÷ng h¹n chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ trêng
cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ........................................................... 166
3.2.3.3. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t ......................................... 169
3.2.4. Gi¶i ph¸ptiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT vÒ b¶o hé
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ..................................................................................... 170
3.2.4.1. TiÕp tôc hoµn thiÖn vÒ mÆt ph¸p lý........................................ 171
3.2.4.2. N©ng cao chÕ tµi xö ph¹t vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ......... 175
3.2.4.3. N©ng cao vai trß ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng
trong viÖc thùc thi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ë ViÖt Nam.......................... 176
3.24.4. T¨ng cêng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, th«ng tin vÒ së h÷u
trÝ tuÖ .................................................................................................. 178
3.2.4.5. Tham gia c¸c c«ng íc quèc tÕ ............................................. 178
3.3. KiÕn nghÞ ................................................................................................... 179
3.3.1. N©ng cao chÊt lîng ®éi ngò c¸n bé lµm chÝnh s¸ch ..................... 179
3.3.2. T¨ng cêng sù hîp t¸c liªn bé ®Ó phèi hîp hµnh ®éng .................. 180
3.3.3. Chó träng c«ng t¸c thèng kª th¬ng m¹i......................................... 180
3.3.4. KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ 181
3.3.5. Ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m«, vi m« ................................
KÕt luËn ........................................................................................................ 182
Danh môc c«ng tr×nh cña t¸c gi¶
Tµi liÖu tham kh¶o
Phô lôc
- Danh môc tõ viÕt t¾t
TiÕng viÖt
CNH, H§H C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
GTGT Gi¸ trÞ gia t¨ng
NSNN Ng©n s¸ch Nhµ níc
KT-XH Kinh tÕ x· héi
KTQT Kinh tÕ quèc tÕ
KTTG Kinh tÕ thÕ giíi
TT§B Tiªu thô ®Æc biÖt
XNK XuÊt nhËp khÈu
TiÕng Anh
ADB Asian Development Bank Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸
ADP Agreement on Anti-Dumping HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸
AFAS ASEAN’s Framework Agreement HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ
on Services dÞch vô
AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc th¬ng m¹i tù do
ASEAN
APEC Asia Pacific Economic DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸
Cooperation Th¸i b×nh d¬ng
ASEAN Association of South East Asian HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng
Nations Nam ¸
ASEM Asia - Europe Meeting DiÔn ®µn hîp t¸c ¸ - ©u
BTA Vietnam – US Bilateral Trade HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam
Agreement - Hoa Kú
CEPT Common Effective Preferential Ch¬ng tr×nh miÔn gi¶m thuÕ
Tariff quan cã hiÖu lùc chung
- CPC Central Product Classification Ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm chñ yÕu
EU European Union Liªn minh ch©u ¢u
FDI Foreign Direct Investment §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
GATT General Agreement on Trade and HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan
Tariff vµ th¬ng m¹i
GATS General Agreement on Trade in HiÖp ®Þnh chun vÒ Th¬ng m¹i
Service DÞch vô
HS Harmonised Commodity HÖ thèng m· sè hµng ho¸ HS
Description and Coding System
IMF International Moneytary Fund Quü tiÒn tÖ quèc tÕ
MFN Most Favored Nation ChÕ ®é u ®·i tèi huÖ quèc
NT National Treament ChÕ ®é ®·i ngé quèc gia
SCM Agreement on Subsidy and HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn
Countervailing Measures ph¸p ®èi kh¸ng
SPS Agreement on Sanitary and HiÖp ®Þnh vÒ vÖ sinh vµ kiÓm
Phytosanitary Measures dÞch ®éng thùc vËt
TBT Agreement on Technical Barriers HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt
to Trade ®èi víi th¬ng m¹i
TRIMs Agreement on Trade-Related HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu
Investment Measures t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i
TRIPs Agreement on Trade-Related HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh
Intellectual Properties Rights th¬ng m¹i cña quyÒn së h÷u trÝ
tuÖ
UN United Nations Liªn hîp quèc
UNCITRAL UN Commission on International Uû ban Liªn hiÖp quèc vÒ LuËt
Trade Law th¬ng m¹i
WB World Bank Ng©n hµng thÕ giíi
WTO Wotld Trade Orgnization Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi
- Danh môc b¶ng biÓu, h×nh vÏ, s¬ ®å
Trang
I. B¶ng biÓu
B¶ng 1.1: Lîi thÕ so s¸nh trong s¶n xuÊt m¸y tÝnh vµ ¸o s¬ mi cña NhËt
vµ ViÖt Nam ............................................................................... 18
B¶ng 1.2: Tèc ®é t¨ng GDP theo ngµnh cña ViÖt Nam (%)........................ 31
B¶ng 1.3: C¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam (tÝnh theo gi¸ thùc tÕ) (%) .................. 32
B¶ng 1.4: Thø h¹ng c¹nh tranh quèc gia cña ViÖt Nam ............................. 35
B¶ng 1.5: Tû lÖ b¶o hé hiÖu qu¶ ë NhËt B¶n (%) ........................................ 45
B¶ng 1.6: Møc thuÕ quan trung b×nh cña Trung Quèc ................................ 53
B¶ng 2.1: Kim ng¹ch xuÊt khÈu tÝnh trªn ®Çu ngêi cña ViÖt Nam ........... 62
B¶ng 2.2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu dÞch vô giai ®o¹n 1995 –2005 ... 87
B¶ng 2.3: C¬ cÊu xuÊt khÈu dÞch vô cña ViÖt Nam (2001-2005) ................ 89
B¶ng 2.4: Vèn ®Çu t trong níc vµo lÜnh vùc dÞch vô ............................... 91
B¶ng 3.1: §èi chiÕu ph¹m vi c¸c t¸c phÈm ®îc b¶o hé ............................. 172
B¶ng 3.2: §èi chiÕu ph¹m vi c¸c ®èi tîng së h÷u c«ng nghiÖp ................. 173
II. H×nh vÏ
H×nh 1.1. M« h×nh vßng ®êi s¶n phÈm cña Raymond Vernon..................... 22
H×nh 1.2: Khèi kim c¬ng cña Michael Porter ............................................ 23
H×nh 2.1: So s¸nh tû träng xuÊt khÈu dÞch vô vµ hµng ho¸ trong tæng kim
ng¹ch XK hµng ho¸, dÞch vô ...................................................... 88
III. S¬ ®å
S¬ ®å 3.1: §Ò xuÊt ®iÒu chØnh c¬ chÕ qu¶n lý vÒ th¬ng m¹i dÞch vô ......... 159
S¬ ®å 3.2: Tæ chøc qu¶n lý Nhµ níc vÒ së h÷u trÝ tuÖ................................ 177
- 1
Lêi më ®Çu.
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (KTQT),
c¸c quèc gia ®Òu nhËn thøc râ sù cÇn thiÕt ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ, tham gia s©u
réng vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, thóc ®Èy trao ®æi th¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng
lîi Ých cña tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ héi nhËp KTQT mang l¹i cho mçi quèc gia lµ
rÊt lín nhng l¹i kh«ng ®Òu nhau. §iÒu nµy phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi vµ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña mçi níc.
Héi nhËp KTQT lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh. §©y lµ mét thö
th¸ch lín ®èi víi ViÖt Nam song ®ã lµ viÖc ph¶i lµm. Héi nhËp KTQT cña ViÖt
Nam lµ cÇn thiÕt vµ phï hîp víi qui luËt ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i. Héi
nhËp cho phÐp ViÖt Nam tËn dông nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn vµ vît qua nh÷ng
khã kh¨n, th¸ch thøc nh»m ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.
§¸p øng ®ßi hái cña héi nhËp vµ tù do ho¸ th¬ng m¹i, trong 20 n¨m qua
(1986-2006) chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh theo híng
tù do ho¸ vµ më cöa nhiÒu h¬n, tõng bíc phï hîp víi chuÈn mùc trong TMQT.
Nhê ®ã m«i trêng s¶n xuÊt, kinh doanh ngµy cµng th«ng tho¸ng, minh b¹ch, t¹o
mäi thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o ®µ
cho sù t¨ng trëng kinh tÕ liªn tôc ®¹t ë møc cao, kim ng¹ch XNK hµng ho¸ vµ
dÞch vô còng gia t¨ng nhanh chãng.
Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng
gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc. Th¸ch thøc lín nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp vµ cña hµng ho¸ ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh cña nÒn kinh
tÕ níc ta cßn chËm, cha theo kÞp víi xu híng biÕn ®æi cña kinh tÕ thÕ giíi. Bëi
vËy, ®Ó tèi thiÓu ho¸ mÆt tiªu cùc vµ tèi ®a ho¸ nh÷ng lîi Ých do héi nhËp mang l¹i,
chóng ta cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch TMQT thËt hoµn chØnh.
Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam cßn thiÕu ®ång bé, cha æn
®Þnh, thiÕu râ rµng, mét sè ®iÓm cha phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Do ®ã, yªu cÇu
cÇn thiÕt lµ chóng ta ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch TMQT võa ®¸p
- 2
øng ®îc yªu cÇu cña héi nhËp KTQT võa phôc vô tèt cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu
chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt níc.
Víi lý do trªn, viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng luËn cø khoa häc, ®ång thêi rót ra ®îc
nh÷ng thµnh tùu còng nh nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m qua ®Ó lµm c¬ së cho viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®ã, t¸c gi¶ quyÕt ®Þnh lùa chän
®Ò tµi “TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam nh»m
®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ“ lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña
m×nh.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc
Tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ héi nhËp KTQT kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn tîng míi
mÎ mµ nã ®· cã mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Qu¸ tr×nh nµy trë thµnh xu thÕ lín trong
quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i vµ còng lµ chñ ®Ò lín cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu,
c¸c cuéc héi th¶o, täa ®µm trong vµ ngoµi níc. Néi dung cña c¸c chñ ®Ò trªn chñ
yÕu ®Ò cËp ®Õn nh÷ng lîi Ých cña tù do ho¸ th¬ng m¹i ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn, nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n; nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc khi tiÕn hµnh tù do ho¸
th¬ng m¹i. Bªn c¹nh ®ã còng cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸, ph©n
tÝch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ViÖt Nam. §iÓn h×nh nh:
- “Nghiªn cøu c¸c rµo c¶n trong TMQT vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi
ViÖt Nam”, ®Ò tµi cÊp Bé Th¬ng m¹i, m· sè 2003-78-020, do PGS. TS §inh V¨n
Thµnh chñ nhiÖm.
- “Nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ViÖt Nam sau khi gia nhËp
ASEAN: HiÖn tr¹ng vµ ph¬ng híng tiÕp tôc ®iÒu chØnh”, ®Ò tµi cÊp Bé Gi¸o dôc
vµ §µo t¹o, m· sè B2002-40-16, do GS.TS Bïi Xu©n Lu chñ nhiÖm.
- “C¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña ViÖt Nam”, do TS. NguyÔn Phóc
Khanh chñ biªn, NXB thèng kª, 2001.
- “Mèi quan hÖ gi÷a tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ b¶o hé mËu dÞch trong chÝnh
s¸ch ph¸t triÓn th¬ng m¹i ViÖt Nam trªn con ®êng héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi”,
LuËn ¸n tiÕn sÜ cña Lª Quang L©n, n¨m 2003.
- 3
- “ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong xu thÕ quèc tÕ ho¸
th¬ng m¹i”, luËn ¸n tiÕn sÜ cña NguyÔn ThÞ Hêng, n¨m 2002.
- “Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam trong ®iÒu
kiÖn héi nhËp quèc tÕ”, luËn ¸n tiÕn sÜ cña Mai ThÕ Cêng, n¨m 2006.
Nh×n chung, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò
cô thÓ theo môc ®Ých nghiªn cøu cña tõng ®Ò tµi. Tuy nhiªn, theo c¸ch hiÓu hiÖn
nay, kh¸i niÖm TMQT kh«ng chØ lµ trao ®æi hµng ho¸ mµ cßn bao gåm c¶ dÞch vô,
c¸c vÊn ®Ò vÒ së h÷u trÝ tuÖ vµ ®Çu t níc ngoµi liªn quan ®Õn th¬ng m¹i. Néi
dung nµy cha cã mét c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn vµ hÖ
thèng, tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn, tõ quan ®iÓm ®Õn x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh
s¸ch th¬ng m¹i ViÖt Nam nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp KTQT.
ChÝnh v× vËy, luËn ¸n tiÕn sÜ “TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
ViÖt Nam nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ” lµ luËn ¸n ®Çu tiªn
nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
Quèc tÕ cña ViÖt Nam bao gåm c¸c lÜnh vùc hµng ho¸, dÞch vô, c¸c vÊn ®Ò së h÷u
trÝ tuÖ vµ ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i.
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu
Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ:
- Lµm râ c¬ së khoa häc cña viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
quèc tÕ cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
- Ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT cña
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua.
- §a ra ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng ®îc yªu cÇu héi nhËp KTQT
NhiÖm vô nghiªn cøu
§Ó thùc hiÖn môc ®Ých trªn, luËn ¸n cÇn hoµn thµnh nhiÖm vô chñ yÕu sau:
- HÖ thèng ®îc c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ
- Nghiªn cøu kinh nghiÖm hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña mét sè
níc ®iÓn h×nh.
- 4
- §¸nh gi¸ cô thÓ thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m qua lµm, s¸ng tá nh÷ng thµnh tùu còng nh nh÷ng h¹n chÕ trong
chÝnh s¸ch TMQT ë c¶ bèn néi dung: ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng ho¸,
vÒ dÞch vô, vÒ së h÷u trÝ tuÖ vµ ®Çu t.
- §Ò xuÊt ®îc ®Þnh híng vµ c¸c nhãm gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m tiÕp tôc
hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT cña ViÖt Nam vÒ bèn néi dung trªn trong nh÷ng n¨m
tíi nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi tîng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam, bao gåm c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vÒ hµng ho¸, dÞch vô
vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi liªn quan ®Õn th¬ng m¹i.
- Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n
LuËn ¸n nghiªn cøu qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña
ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn yÕu tè níc ngoµi, bëi vËy chÝnh s¸ch th¬ng m¹i trong
níc sÏ kh«ng ®îc ®Ò cËp trong luËn ¸n nµy.
VÒ mÆt thêi gian, luËn ¸n tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh
s¸ch TMQT ViÖt Nam kÓ tõ khi ®æi míi (n¨m 1986) ®Õn n¨m 2006, tõ ®ã ®a ra
®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cho tíi n¨m
2010, tÇm nh×n 2020.
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn ¸n sö dông phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa
M¸c-Lªnin vµ c¸c quan ®iÓm, chñ tr¬ng, ®êng lèi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi
nhËp quèc tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam ®Ó lµm c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸.
Bªn c¹nh ®ã luËn ¸n còng ®· sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tæng hîp, ph©n tÝch hÖ
thèng, so s¸nh, ®èi chiÕu, diÔn gi¶i, qui n¹p vµ dù b¸o theo môc tiªu nghiªn cøu
cña luËn ¸n
6. §ãng gãp cña ®Ò tµi
- HÖ thèng ho¸ c¬ së khoa häc cña viÖc ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
TMQT cña ViÖt Nam
- 5
- Rót ra ®îc kinh nghiÖm hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña
mét sè níc tiªu biÓu.
- §¸nh gi¸ ®îc toµn diÖn thùc tr¹ng, ®Æc biÖt rót ra ®îc nh÷ng thµnh tùu
vµ nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam trªn
c¸c lÜnh vùc hµng ho¸, dÞch vô, chÝnh s¸ch ®Çu t, së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn
th¬ng m¹i quèc tÕ.
- §Ò xuÊt ®îc ®Þnh híng tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc
tÕ cña ViÖt Nam vµ ®a ra ®îc mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i sím ¸p dông ®Ó nhanh chãng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp KTQT.
7. KÕt cÊu cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc, luËn ¸n ®îc kÕt
cÊu theo 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: C¬ së khoa häc cña viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng
m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
Ch¬ng III: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ.
- 6
Ch¬ng 1
C¬ së khoa häc cña viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam
1.1. C¬ së lý luËn cña viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch TMQT
1.1.1. Nh÷ng lý luËn chung
1.1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ
Theo nghÜa hÑp, “th¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn
thÞ trêng, lµ lÜnh vùc ph©n phèi vµ lu th«ng hµng ho¸. NÕu ho¹t ®éng trao ®æi
nµy vît ra khái biªn giíi quèc gia th× ®îc gäi lµ ngo¹i th¬ng (kinh doanh quèc
tÕ)“ [51, tr 15].
Theo nghÜa réng, th¬ng m¹i lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ
trêng, bao gåm c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t, tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n
phÈm hoÆc thùc hiÖn dÞch vô trªn thÞ trêng nh»m môc ®Ých sinh lêi. Theo quan
®iÓm nµy, Uû ban vÒ LuËt Th¬ng M¹i quèc tÕ cña Liªn hîp quèc (UNCITRAL)
®· ®a ra kh¸i niÖm: “th¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng ph¸t sinh tõ tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ
mang b¶n chÊt th¬ng m¹i dï cho cã ký hîp ®ång hay kh«ng“. C¸c mèi quan hÖ
nµy bao gåm bÊt kú giao dÞch th¬ng m¹i nµo cña qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt ®Õn lu
th«ng hµng ho¸ hay dÞch vô, tõ x©y dùng c«ng tr×nh, t vÊn, chÕ t¹o, cÊp giÊy phÐp,
®Çu t s¶n xuÊt ®Õn tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, kÓ c¶ c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng
kinh doanh kh¸c nh chuyªn chë hµng ho¸ hoÆc hµnh kh¸ch b»ng ®êng hµng
kh«ng, ®êng thuû, ®êng s¾t hoÆc ®êng bé…
Kh¸i niÖm th¬ng m¹i trong LuËt Th¬ng M¹i ViÖt Nam 1997 ®îc hiÓu
theo nghÜa hÑp. Bëi vËy, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c chñ thÓ tham
gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh hîp ph¸p ®Òu ®îc coi lµ th¬ng nh©n. Nãi c¸ch
kh¸c, sù b¶o hé vµ t¹o ®iÒu kiÖn trong m«i trêng ph¸p lý cña LuËt Th¬ng M¹i
ViÖt Nam 1997 kh«ng ®îc ¸p dông chung cho c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña tÊt
c¶ c¸c h×nh thøc kinh doanh trªn thÞ trêng, mµ chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng ho¹t
®éng liªn quan ®Õn mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i §iÒu 5,
Kho¶n 3,4,5.
- 7
Kh¸i niÖm th¬ng m¹i trong LuËt Th¬ng m¹i võa ®îc Quèc Héi níc
CHXHCN ViÖt Nam kho¸ XI, kú häp thø 7 th«ng qua ngµy 14/06/2005 ®· ®îc
söa ®æi vµ ®îc hiÓu theo nghÜa réng cña th¬ng m¹i. Theo ®ã, “ho¹t ®éng th¬ng
m¹i lµ ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lêi, bao gåm mua b¸n hµng ho¸, cung øng
dÞch vô, xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh»m môc ®Ých sinh lêi“.
MÆc dï cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ nhng xÐt vÒ
®Æc trng th× “ th¬ng m¹i quèc tÕ ®îc ®Þnh nghÜa lµ viÖc mua, ph©n phèi hµng
ho¸, dÞch vô qua biªn giíi quèc gia” [103]. C¸ch ®Þnh nghÜa nµy ®îc sö dông
nhiÒu nhÊt khi nh×n vµo chøc n¨ng v… vai trß cña th¬ng m¹i nh chiÕc cÇu nèi
gi÷a cung vµ cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô (xÐt c¶ vÒ sè lîng, chÊt lîng vµ thêi gian).
Trong nhiÒu trêng hîp, trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô ®îc ®i kÌm víi viÖc trao ®æi
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (vÝ dô: lao ®éng, c«ng nghÖ…).
Trªn c¬ së tæng hîp c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ TMQT, luËn ¸n rót ra kh¸i
niÖm vÒ TMQT ®Çy ®ñ h¬n, ®ã lµ: TMQT lµ sù trao ®æi, mua b¸n hµng hãa (h÷u
h×nh, v« h×nh) gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc cã quèc tÞch
kh¸c nhau trªn c¬ së trao ®æi ngang gi¸, lÊy ngo¹i tÖ (ngo¹i tÖ cña 1 trong 2 bªn
hoÆc cña c¶ 2 bªn) lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n nh»m môc ®Ých sinh lêi cña c¸c
chñ thÓ kinh doanh.
Ngµy nay th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ mua b¸n hµng ho¸, dÞch
vô gi÷a c¸c quèc gia, mµ quan träng h¬n lµ th«ng qua ho¹t ®éng TMQT c¸c níc
tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ
cho phÐp c¸c quèc gia khai th¸c lîi thÕ cña m×nh khi tham gia thÞ trêng thÕ giíi,
®ång thêi cßn t¸c ®éng ®Õn ph©n c«ng lao ®éng trong níc, nã t¸c ®éng tríc hÕt
vµo c¸c ngµnh trùc tiÕp tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ, vµ theo ph¶n øng d©y
truyÒn t¸c ®éng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ
trong níc, ®Õn sö dông nguån tµi nguyªn, lao ®éng, vèn. Do vËy TMQT ®ãng vai
trß cùc kú quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi mét quèc gia. Tuy nhiªn
vai trß cña TMQT ®Õn ®©u l¹i phô thuéc vµo chÝnh s¸ch TMQT cña quèc gia ®ã.
1.1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ
- 8
Tõ tríc ®Õn nay, c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« lu«n quan t©m xem xÐt vµ
®a ra møc ®é can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ th«ng qua
chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i nãi riªng sao cho phï hîp vµ
hiÖu qu¶ nhÊt.
Ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét nÒn th¬ng m¹i tù do diÔn ra theo c¸c qui luËt
kinh tÕ, tríc hÕt lµ qui luËt vÒ cung, cÇu, gi¸ c¶… Quy luËt nµy tån t¹i mét c¸ch
kh¸ch quan, ngoµi ý muèn cña con ngêi. BÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo ho¹t ®éng
díi sù t¸c ®éng, ®iÒu tiÕt cña qui luËt ®ã th× sÏ tèi ®a ho¸ ®îc lîi nhuËn cã thÓ rót
ra tõ c¸c nguån tµi nguyªn hiÖn cã. VÝ dô nh NhËt cã thÓ nhËp khÈu g¹o tõ ViÖt
Nam rÎ h¬n so víi s¶n xuÊt ë trong níc, trong khi ®ã l¹i xuÊt khÈu « t« sÏ thu
®îc lîi nhuËn cao h¬n.
Tuy nhiªn, trong th¬ng m¹i quèc tÕ nÕu kh«ng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc
th× c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (XNK) sÏ v× môc tiªu lîi nhuËn mµ t×m
c¸ch trèn thuÕ, thùc hiÖn gian lËn th¬ng m¹i, hoÆc nhËp khÈu qu¸ møc dÉn ®Õn
lµm suy gi¶m s¶n xuÊt trong níc, thËm chÝ ¶nh hëng ®Õn an ninh kinh tÕ, chÝnh
trÞ, x· héi. ChÝnh v× vËy, ho¹t ®éng th¬ng m¹i cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ
níc nhng møc ®é can thiÖp, qu¶n lý cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh
thÕ nµo l¹i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn lÞch sö, tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ
quan ®iÓm còng nh ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña mçi níc. HiÖn nay
phÇn lín c¸c níc ®Òu sö dông chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña m×nh ®Ó t¸c ®éng vµo
thÞ trêng, mét mÆt khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, híng tíi thÞ trêng níc ngoµi
nhng mÆt kh¸c l¹i h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc vµ duy tr× nÒn
kinh tÕ trong níc t¨ng trëng bÒn v÷ng.
VËy, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, luËt lÖ,
c¸c qui ®Þnh, c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh, kinh tÕ“ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng TMQT
mµ chÝnh phñ mçi quèc gia ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ trao ®æi, mua b¸n cña
m×nh víi c¸c quèc gia kh¸c nh»m mang l¹i lîi Ých chung cho x· héi.
Víi kh¸i niÖm nµy, chÝnh s¸ch TMQT cña mét quèc gia lµ mét bé phËn
quan träng trong toµn bé chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia ®ã. Tuy nhiªn,
- 9
khi ®· trë thµnh thµnh viªn cña WTO, c¸c níc ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh
s¸ch TMQT cña m×nh phï hîp víi c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ, kÓ c¶ c¸c nguyªn t¾c vµ
hµnh vi ®èi xö trong th¬ng m¹i ®îc qui ®Þnh trong WTO. Theo quan niÖm ®ã,
chÝnh s¸ch TMQT cã thÓ ®îc hiÓu ®Çy ®ñ h¬n lµ “cÊu tróc ®Çy ®ñ c¸c luËt lÖ, qui
®Þnh, c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ vµ c¸c kÕt qu¶ ®µm ph¸n ®îc chÝnh phñ chÊp nhËn ®Ó
®¹t ®îc sù tiÕp cËn thÞ trêng cã rµng buéc vÒ mÆt luËt ph¸p ®èi víi c¸c c«ng ty
trong vµ ngoµi níc“ [103]. Theo qui ®Þnh cña Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi
(WTO) ®èi víi c¸c níc thµnh viªn, chÝnh s¸ch TMQT cña mçi quèc gia cÇn ph¶i
tu©n thñ 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
- Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö
- C¹nh tranh tù do vµ lµnh m¹nh
- §¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, cã thÓ dù ®o¸n
- §èi xö u ®·i h¬n ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn
C¸ch tiÕp cËn chÝnh s¸ch TMQT ®îc m« t¶ nh trªn ®îc gäi lµ chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i “dùa trªn luËt lÖ”. Môc ®Ých cña chÝnh s¸ch nµy lµ so¹n th¶o ra nh÷ng
luËt lÖ th¬ng m¹i quèc tÕ minh b¹ch vµ cã kh¶ n¨ng tiªn ®o¸n ®îc nh»m thóc
®Èy viÖc tiÕp cËn thÞ trêng nhiÒu h¬n cña c¸c nhµ s¶n xuÊt.
Bªn c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i “dùa trªn kÕt qu¶” còng ®îc chÝnh
phñ nhiÒu níc quan t©m nh»m mong muèn ®¹t ®îc mét sè c¸c môc tiªu chÝnh trÞ
vµ kinh tÕ th«ng qua nh÷ng hµnh ®éng ®¬n ph¬ng vµ m¹nh mÏ (vÝ dô nh ®Ó c¶i
thiÖn c¸n c©n thanh to¸n ®ang bÞ thiÕu hôt, hay ®Ó gi¶i quyÕt ®îc nhiÒu viÖc lµm
cho ngêi lao ®éng th× chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cÇn ph¶i ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p
khuyÕn khÝch, hç trî xuÊt khÈu).
Do ngµy cµng cã nhiÒu níc tham gia vµo WTO nªn sè trêng hîp sö dông
c¸ch tiÕp cËn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i dùa trªn kÕt qu¶ ®· gi¶m ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn
díi ¸p lùc cña c¸c nhãm lîi Ých trong níc vµ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ gay g¾t nªn
chÝnh phñ c¸c níc thêng ph¶i cè g¾ng hµi hoµ lîi Ých nµy.
Tõ viÖc ph©n tÝch trªn chóng ta thÊy, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i lµ mét bé phËn
n»m trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi cña Nhµ níc, nã cã quan hÖ chÆt
chÏ vµ phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. Môc ®Ých x©y dùng chÝnh
nguon tai.lieu . vn