Xem mẫu
vBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
LÊ THỊ MỸ LINH
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM
TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ
Chuyên ngành: KINH TẾ LAO ĐỘNG
Mã số: 62.31.11.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
1: PGS. TS. TRẦN XUÂN CẦU
2: PGS. TS. VŨ HOÀNG NGÂN
HÀ NỘI NĂM 2009
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận án là
do tôi tự tìm hiểu, đúc kết và phân tích một cách trung thực,
phù hợp với tình hình thực tế.
Nghiên cứu sinh
Lê Thị Mỹ Linh
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án, tác giả đã được sự giúp đỡ nhiệt tình và tạo điều kiện
của rất nhiều người, sau đây là lời cảm ơn chân thành của tác giả:
Trước hết, xin cảm ơn sâu sắc thầy giáo hướng dẫn - PGS.TS. Trần Xuân
Cầu - Trưởng khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực và cô giáo hướng dẫn PGS.TS. Vũ Hoàng Ngân - Phó trưởng khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực về
sự hướng dẫn nhiệt tình và những ý kiến đóng góp quý báu để luận án được hoàn
thành tốt hơn.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới PGS.TS. Phạm Quang Trung - Phó hiệu
trưởng trường Đại học Kinh tế Quốc dân – Nguyên Viện trưởng Viện QTKD về việc
tạo điều kiện thuận lợi và sự động viên của PGS. trong suốt quá trình làm luận án.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện QTKD đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi
trong quá trình làm luận án, cảm ơn đồng nghiệp đã góp ý trong việc chỉnh sửa bảng
hỏi của cuộc khảo sát phục vụ luận án và động viên tôi trong quá trình viết luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ, các thầy
cô giáo trong khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực về những ý kiến đóng góp
cho luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới TS. Nguyễn Trọng Hiệu- Phó Cục trưởng
Cục phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và một số chuyên viên của
Cục về việc cung cấp thông tin phục vụ cho việc phân tích trong luận án, cũng như
những lời góp ý để hoàn thiện luận án.
Xin chân thành cảm ơn em Trương Thanh Hoa – cán bộ Viện QTKD đã
nhiệt tình giúp đỡ thu thập bảng hỏi ở Hà Nội, TS. Đào Thị Thanh Lam - Giảng
viên Viện QTKD, em họ Ths. Lê Thị Vân Trình, TS. Lê Thị Diễm Trình đã tìm hộ
nhiều tài liệu từ nước ngoài giúp tác giả có những thông tin cần thiết phục vụ cho
việc phân tích trong luận án.
Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn tới gia đình, bố mẹ, chồng con đã động
viên tôi, giúp đỡ công việc gia đình cho tôi trong suốt thời gian viết luận án.
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii
MỤC LỤC..................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... viii
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ix
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ...........................................................................................xi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.......................................................................................xi
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................10
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .............................................................................................10
1.1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN .......................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm nguồn nhân lực..................................................................... 10
1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn nhân lực .................................................... 11
1.1.3. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................... 22
1.1.4. Khái niệm hội nhập kinh tế..................................................................... 25
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................................................... 25
1.2.1. Các hình thức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ............................. 25
1.2.1.1. Các hình thức đào tạo nguồn nhân lực........................................................26
1.2.1.2. Các hình thức phát triển nguồn nhân lực ....................................................29
1.2.2. Quản lý đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ........................................ 33
1.2.1.1 Phân tích, đánh giá nhu cầu đào tạo và phát triển........................................33
1.2.1.2. Lập kế hoạch đào tạo và phát triển .............................................................39
1.2.1.3. Tổ chức thực hiện kế hoạch đào tạo và phát triển ....................................43
1.2.1.4. Đánh giá hiệu quả hoạt động đào tạo và phát triển....................................48
1.2.3. Trách nhiệm trong phát triển nghề nghiệp cho người lao động ............. 50
iv
1.2.3.1. Trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc phát triển nghề nghiệp cho nhân
viên...........................................................................................................................50
1.2.3.2. Trách nhiệm của nhân viên trong phát triển nghề nghiệp...........................51
1.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN
LỰC TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................... 52
1.3.1. Những nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến PTNNL trong
DNNVV ............................................................................................................ 52
1.3.2. Những nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ảnh hưởng đến PTNNL trong
DNNVV ............................................................................................................ 54
1.4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA.............................................. 58
1.4.1. Kinh nghiệm quốc tế về đào tạo trong doanh nghiệp nhỏ và vừa .......... 58
1.4.2. Kinh nghiệm xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ PTNNL cho
DNNVV của một số nước trên thế giới ............................................................ 62
CHƯƠNG 2 ..................................................................................................................66
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM....................................................66
2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA Ở VIỆT NAM ............................................................................................... 66
2.1.1. Quá trình hình thành, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa............... 66
2.1.1.1. Số lượng và vốn của doanh nghiệp qua các giai đoạn .........................66
2.1.1.2. Cơ cấu doanh nghiệp nhỏ và vừa phân theo qui mô lao động ....................69
2.1.2. Đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với sự phát triển kinh tế đất
nước .................................................................................................................. 71
2.2. ĐẶC ĐIỂM, ĐIỀU KIỆN ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN
NHÂN LỰC TRONG DNNVV Ở VIỆT NAM.................................................... 73
2.2.1. Đặc điểm nổi bật của DNNVV............................................................... 73
2.2.2. Đặc điểm nguồn nhân lực trong DNNVV .............................................. 74
2.2.2.1. Trình độ , năng lực của người lao động trong DNNVV .............................74
2.2.2.2. Cấu trúc lao động trong các DNNVV ....................................................77
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
LÊ THỊ MỸ LINH
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM
TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ
Chuyên ngành: KINH TẾ LAO ĐỘNG
Mã số: 62.31.11.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
1: PGS. TS. TRẦN XUÂN CẦU
2: PGS. TS. VŨ HOÀNG NGÂN
HÀ NỘI NĂM 2009
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận án là
do tôi tự tìm hiểu, đúc kết và phân tích một cách trung thực,
phù hợp với tình hình thực tế.
Nghiên cứu sinh
Lê Thị Mỹ Linh
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án, tác giả đã được sự giúp đỡ nhiệt tình và tạo điều kiện
của rất nhiều người, sau đây là lời cảm ơn chân thành của tác giả:
Trước hết, xin cảm ơn sâu sắc thầy giáo hướng dẫn - PGS.TS. Trần Xuân
Cầu - Trưởng khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực và cô giáo hướng dẫn PGS.TS. Vũ Hoàng Ngân - Phó trưởng khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực về
sự hướng dẫn nhiệt tình và những ý kiến đóng góp quý báu để luận án được hoàn
thành tốt hơn.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới PGS.TS. Phạm Quang Trung - Phó hiệu
trưởng trường Đại học Kinh tế Quốc dân – Nguyên Viện trưởng Viện QTKD về việc
tạo điều kiện thuận lợi và sự động viên của PGS. trong suốt quá trình làm luận án.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện QTKD đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi
trong quá trình làm luận án, cảm ơn đồng nghiệp đã góp ý trong việc chỉnh sửa bảng
hỏi của cuộc khảo sát phục vụ luận án và động viên tôi trong quá trình viết luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ, các thầy
cô giáo trong khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn Nhân lực về những ý kiến đóng góp
cho luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới TS. Nguyễn Trọng Hiệu- Phó Cục trưởng
Cục phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và một số chuyên viên của
Cục về việc cung cấp thông tin phục vụ cho việc phân tích trong luận án, cũng như
những lời góp ý để hoàn thiện luận án.
Xin chân thành cảm ơn em Trương Thanh Hoa – cán bộ Viện QTKD đã
nhiệt tình giúp đỡ thu thập bảng hỏi ở Hà Nội, TS. Đào Thị Thanh Lam - Giảng
viên Viện QTKD, em họ Ths. Lê Thị Vân Trình, TS. Lê Thị Diễm Trình đã tìm hộ
nhiều tài liệu từ nước ngoài giúp tác giả có những thông tin cần thiết phục vụ cho
việc phân tích trong luận án.
Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn tới gia đình, bố mẹ, chồng con đã động
viên tôi, giúp đỡ công việc gia đình cho tôi trong suốt thời gian viết luận án.
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii
MỤC LỤC..................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... viii
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ix
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ...........................................................................................xi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.......................................................................................xi
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................10
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .............................................................................................10
1.1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN .......................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm nguồn nhân lực..................................................................... 10
1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn nhân lực .................................................... 11
1.1.3. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................... 22
1.1.4. Khái niệm hội nhập kinh tế..................................................................... 25
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................................................... 25
1.2.1. Các hình thức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ............................. 25
1.2.1.1. Các hình thức đào tạo nguồn nhân lực........................................................26
1.2.1.2. Các hình thức phát triển nguồn nhân lực ....................................................29
1.2.2. Quản lý đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ........................................ 33
1.2.1.1 Phân tích, đánh giá nhu cầu đào tạo và phát triển........................................33
1.2.1.2. Lập kế hoạch đào tạo và phát triển .............................................................39
1.2.1.3. Tổ chức thực hiện kế hoạch đào tạo và phát triển ....................................43
1.2.1.4. Đánh giá hiệu quả hoạt động đào tạo và phát triển....................................48
1.2.3. Trách nhiệm trong phát triển nghề nghiệp cho người lao động ............. 50
iv
1.2.3.1. Trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc phát triển nghề nghiệp cho nhân
viên...........................................................................................................................50
1.2.3.2. Trách nhiệm của nhân viên trong phát triển nghề nghiệp...........................51
1.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN
LỰC TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................... 52
1.3.1. Những nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến PTNNL trong
DNNVV ............................................................................................................ 52
1.3.2. Những nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ảnh hưởng đến PTNNL trong
DNNVV ............................................................................................................ 54
1.4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA.............................................. 58
1.4.1. Kinh nghiệm quốc tế về đào tạo trong doanh nghiệp nhỏ và vừa .......... 58
1.4.2. Kinh nghiệm xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ PTNNL cho
DNNVV của một số nước trên thế giới ............................................................ 62
CHƯƠNG 2 ..................................................................................................................66
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM....................................................66
2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA Ở VIỆT NAM ............................................................................................... 66
2.1.1. Quá trình hình thành, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa............... 66
2.1.1.1. Số lượng và vốn của doanh nghiệp qua các giai đoạn .........................66
2.1.1.2. Cơ cấu doanh nghiệp nhỏ và vừa phân theo qui mô lao động ....................69
2.1.2. Đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với sự phát triển kinh tế đất
nước .................................................................................................................. 71
2.2. ĐẶC ĐIỂM, ĐIỀU KIỆN ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN
NHÂN LỰC TRONG DNNVV Ở VIỆT NAM.................................................... 73
2.2.1. Đặc điểm nổi bật của DNNVV............................................................... 73
2.2.2. Đặc điểm nguồn nhân lực trong DNNVV .............................................. 74
2.2.2.1. Trình độ , năng lực của người lao động trong DNNVV .............................74
2.2.2.2. Cấu trúc lao động trong các DNNVV ....................................................77