Xem mẫu
- 1
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Ph¹m v¨n hång
Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá
ë viÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ
LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ
2007
Hµ Néi - 2007
- 1
PH N M U
1. Tính c p thi t c a tài
Các DNNVV có vai trò to l n trong vi c phát tri n kinh t xã h i c a các
nư c. Vi c phát tri n DNNVV cho phép khai thác và s d ng có hi u qu các
ngu n tài nguyên thiên nhiên, ngu n v n, công ngh và th trư ng; t o công
ăn vi c làm cho ngư i lao ng; góp ph n chuy n d ch cơ c u kinh t ; gi m
b t chênh l ch giàu nghèo; h tr cho s phát tri n các DN l n; duy trì và
phát tri n các ngành ngh truy n th ng,…
V i m t s lư ng ông o, chi m t i hơn 96% t ng s DN, t o công ăn
vi c làm cho g n m t n a s lao ng trong các DN, óng góp áng k vào
GDP và kim ng ch xu t kh u c a c nư c, các DNNVV Vi t Nam ang
kh ng nh vai trò không th thi u c a mình trong quá trình phát tri n kinh t
xã h i c a t nư c.
Tuy nhiên, trong i u ki n n n kinh t Vi t Nam ngày càng h i nh p sâu
vào n n kinh t th gi i, ã t o ra không ít nh ng cơ h i và thách th c iv i
s phát tri n c a các DNNVV. H i nh p kinh t qu c t không ch òi h i có
s thay i m nh m t phía chính ph , mà còn òi h i có s thay i cơ b n
trong chính các DNNVV nâng cao năng l c c nh tranh c a mình nh m t n
d ng các cơ h i và gi m thi u các thách th c có th x y ra.
tài v DNNVV ã thu hút ư c s quan c a nhi u h c gi , các nhà
nghiên c u, và các nhà ho ch nh chính sách trong nh ng năm g n ây. ã
có nhi u sách, báo và các công trình nghiên c u v DNNVV ( ư c nêu chi
ti t hơn trong ph n “t ng quan tình hình nghiên c u”). Tuy nhiên, cho n
nay, chưa có m t lu n án ti n s nào vi t v s phát tri n c a các DNNVV
trong quá trình h i nh p qu c t .
Xu t phát t th c ti n ó, tài "Phát tri n DNNVV Vi t Nam trong
quá trình h i nh p qu c t " ã ư c ch n nghiên c u.
- 2
2. M c ích nghiên c u
Lu n án xu t m t s gi i pháp và ki n ngh nh m ti p t c khuy n
khích phát tri n DNNVV trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .
3. Nhi m v nghiên c u
t ư c nh ng m c ích nghiên c u nêu trên, lu n án có các nhi m
v sau:
Nghiên c u và h th ng hoá các v n lý lu n liên quan n s phát
tri n DNNVV. T ng k t kinh nghi m phát tri n DNNVV trong quá trình h i
nh p kinh t qu c t c a m t s nư c trên th gi i.
Phân tích, ánh giá thưc tr ng DNNVV và môi trư ng th ch phát
tri n DNNVV trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .
xu t phương hư ng và m t s gi i pháp nh m ti p t c phát tri n
DNNVV có hi u qu hơn trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .
4. i tư ng và ph m vi nghiên c u
i tư ng nghiên c u c a lu n án là th c tr ng và lý lu n phát tri n
DNNVV Vi t Nam trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .
Ph m vi nghiên c u: Lu n án gi i h n nghiên c u s phát tri n
DNNVV trong quá trình h i nh p kinh t qu c t mà không nghiên c u
DNNVV trong nh ng i u ki n h i nh p khác. Lu n án cũng gi i h n nghiên
c u s phát tri n DNNVV trong nh ng năm i m i (sau năm 1987), nh t là
sau khi có Lu t DN ra i. L ch s phát tri n DNNVV c a Vi t Nam không
thu c ph m vi nghiên c u c a Lu n án.
5. Phương pháp nghiên c u
Phương pháp duy vât bi n ch ng và duy v t l ch s ư c lu n án s
d ng xuyên su t trong quá trình nghiên c u thông qua các công c phân tích,
- 3
t ng h p, so sánh t các dãy s li u th ng kê c a GSO, T ng c c thu , MPI
và các ngu n s li u khác. Bên c nh ó, lu n án còn ti n hành kh o sát, i u
tra các DNNVV; tham v n ý ki n c a các nhà DN, các nhà ho ch ch chính
sách, các chuyên gia trong lĩnh v c phát tri n DNNVV.
6. Nh ng óng góp c a lu n án
ánh giá thưc tr ng DNNVV và môi trư ng th ch phát tri n
DNNVV trong quá trình h i nh p kinh t qu c t thông qua các cu c kh o sát
các a phương trên toàn qu c.
xu t quan i m m i v các tiêu chí xác nh DNNVV thông qua
quá trình nghiên c u các v n lý lu n v phát tri n DNNVV. Rút ra bài h c
cho Vi t Nam t vi c t ng k t kinh nghi m phát tri n DNNVV trong quá
trình h i nh p kinh t qu c t c a m t s nư c trên th gi i.
xu t m t s gi i pháp nh m ti p t c khuy n khích phát tri n
DNNVV có hi u qu hơn trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .
6. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n m u, ph l c, danh m c tài li u tham kh o và ph n k t
lu n, lu n án ư c trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n v phát tri n DNNVV trong quá trình h i nh p kinh
t qu c t .
Chương 2: Th c tr ng phát tri n DNNVV Vi t Nam trong quá trình h i
nh p kinh t qu c t .
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp phát tri n DNNVV Vi t Nam trong
quá trình h i nh p kinh t qu c t .
- 4
CHƯƠNG 1
M TS V N LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N DNNVV
TRONG QUÁ TRÌNH H I NH P KINH T QU C T
1.1 Nh ng v n chung v DNNVV trong quá trình h i nh p kinh t
qu c t
1.1.1 Khái ni m và tiêu chí xác nh DNNVV
Vi c xác nh quy mô DNNVV ch mang tính ch t tương i vì nó ch u
tác ng c a các y u t như trình phát tri n c a m t nư c, tính ch t ngành
ngh và i u ki n phát tri n c a m t vùng lãnh th nh t nh hay m c ích
phân lo i DN trong t ng th i kỳ nh t nh. Nhìn chung, trên th gi i vi c xác
nh m t DN là DNNVV ch y u căn c vào hai nhóm tiêu chí ph bi n là
tiêu chí nh tính và tiêu chí nh lư ng.
Tiêu chí nh tính ư c xây d ng d a trên các c trưng cơ b n c a các
DNNVV như trình chuyên môn hóa th p, s u m i qu n lý ít, m c
ph c t p c a qu n lý th p... Các tiêu chí này có ưu th là ph n ánh úng b n
ch t c a v n nhưng trên th c t thư ng khó xác nh. Do ó, chúng ch
ư c s d ng tham kh o, ki m ch ng mà ít ư c s d ng xác nh quy
mô DN.
Tiêu chí nh lư ng ư c xây d ng d a trên các ch tiêu như s lư ng
lao ng, t ng giá tr tài s n (hay t ng v n), doanh thu ho c l i nhu n c a
DN. S lao ng có th là s lao ng trung bình trong danh sách ho c s lao
ng thư ng xuyên th c t c a DN. Tài s n ho c v n có th bao g m t ng giá
tr tài s n (hay v n) c nh ho c giá tr tài s n (hay v n) còn l i c a DN.
Các tiêu chí nh lư ng óng vai trò h t s c quan tr ng trong vi c xác
nh quy mô DN. Vào nh ng th i i m khác nhau các tiêu chí này r t khác
nhau gi a các ngành ngh m c dù chúng v n có nh ng y u t chung nh t nh.
- 5
Các nư c trên th gi i có các tiêu chí khác nhau xác nh DNNVV.
Các tiêu chí ó thư ng không c nh mà thay i tùy theo ngành ngh và
trình phát tri n trong t ng th i kỳ. Ví d như ài Loan ch ng h n. Các DN
trong lĩnh v c s n xu t, ch t o có t 1 t i 200 lao ng ư c coi là DNNVV,
trong khi các DN trong ngành thương m i-d ch v có t 1-50 lao ng [91].
Nh t B n, các DNNVV trong ngành s n xu t ch t o có t 1-300 lao ng và
s v n kinh doanh không vư t quá 300 tri u Yên, còn các DNNVV trong
ngành thương m i d ch v có s lao ng không quá 100 ngư i v i s v n
kinh doanh không quá 100 tri u Yên. Ngư c l i M ch có m t tiêu chí xác
nh chung cho các DNNVV là s lao ng không quá 500 ngư i [93] (xem
thêm ph l c s 1)
Vi t Nam, trư c năm 1998, chưa có m t văn b n pháp lu t chính th c
nào quy nh tiêu chu n c th c a DNNVV. Do ó, m i m t t ch c ưa ra
m t quan ni m khác nhau v DNNVV nh m nh hư ng m c tiêu và i
tư ng h tr ho t ng c a t ch c mình. Ngân hàng Công thương Vi t Nam
ưa ra tiêu chu n DNNVV là nh ng DN có giá tr tài s n dư i 10 t ng, v n
lưu ng dư i 8 t ng, doanh thu dư i 8 t ng và s lao ng thư ng
xuyên dư i 500 ngư i, t n t i dư i b t kỳ hình th c s h u nào. Thành ph
H Chí Minh l i xác nh nh ng DN có v n pháp nh trên 1 t ng, doanh
thu hàng năm trên 10 t ng và lao ng thư ng xuyên có trên 100 ngư i là
nh ng DN có quy mô v a. Nh ng DN dư i m c tiêu chu n ó là các DN
nh . T ch c UNIDO t i Vi t Nam l i ưa ra tiêu th c xác nh DN nh là
DN có ít hơn 50 lao ng, t ng s v n và doanh thu dư i 1 t ng, DN v a là
các DN có s lao ng t 51 n 200 ngư i, t ng s v n và doanh thu t 1 t
n5t ng [14].
Theo Ngh nh 90/2001/N -CP ngày 23 tháng 11 năm 2001 c a Chính
ph v tr giúp phát tri n DNNVV thì DNNVV là các cơ s s n xu t kinh
- 6
doanh c l p ã ăng ký kinh doanh theo pháp lu t hi n hành, có v n
ăng ký không quá 10 t ng ho c s lao ng trung bình hàng năm không
quá 300 ngư i.
Theo ngh nh này, i tư ng ư c xác nh là DNNVV bao g m các
DN thành l p và ho t ng theo Lu t DN và Lu t DN nhà nư c; Các h p tác
xã thành l p và ho t ng theo lu t h p tác xã; Các h kinh doanh cá th ăng
ký theo Ngh nh s 109/2004/N -CP c a Chính ph v ăng ký kinh doanh.
Như v y, theo nh nghĩa này, t t c các DN thu c m i thành ph n kinh
t có ăng ký kinh doanh và th a mãn m t trong hai tiêu th c lao ng ho c
v n ưa ra trong ngh nh này u ư c coi là DNNVV. Theo cách phân lo i
này, năm 2003, s DNNVV chi m 96,14% trong t ng s các DN hi n có t i
Vi t Nam (theo tiêu chí lao ng) và chi m 88,27% (theo tiêu chí v n ăng
ký kinh doanh).
Các tiêu chí phân lo i này tương i phù h p v i i u ki n kinh t xã h i
c a Vi t Nam hi n nay. Tuy nhiên vi c dùng hai tiêu chí lao ng bình quân
hàng năm và v n ăng ký kinh doanh còn quá chung chung. Lao ng bình
quân ây c n làm rõ là lao ng thư ng xuyên, hay bao g m c lao ng
th i v ; g m nh ng lao ng th c t c a DN hay ch g m nh ng lao ng ký
h p ng và có óng b o hi m? Theo tác gi lu n án n u s d ng ch tiêu lao
ng nên d a vào s lao ng làm vi c thư ng xuyên hay s lao ng làm
vi c t 1 năm tr lên.
Y u t v n ăng ký cũng c n xem xét. Th c t cho th y s v n ăng ký
c a các DN khi thành l p DN khác xa so v i s v n th c t ưa vào kinh
doanh. S lư ng lao ng c a các DN thay i hàng năm tuỳ thu c vào k t
qu kinh doanh c a t ng DN. Trong khi ó, v n ăng ký c a các DN là c
nh khi ăng ký kinh doanh và th c t s DN thay i v n ăng ký là không
nhi u và không thư ng xuyên. Do ó n u l y tiêu chí v n ăng ký xác nh
- 7
DNNVV s không m b o ph n ánh úng th c tr ng quy mô c a DN. Trong
khi ó, ch tiêu doanh s cho th y chính xác hơn quy mô DN, v th c tr ng
ho t ng kinh doanh c a các DN thay vì ch là các DN có ăng ký. Lu n án
cho r ng ch tiêu doanh s hàng năm c a các DN s ph n ánh chính xác hơn
quy mô c a DN trong t ng giai o n thay vì tiêu chí v n ăng ký.
M t khác, góc th ng kê v DNNVV, vi c s d ng c hai ch tiêu
lao ng và v n ăng ký ã t o ra s khác bi t áng k v s li u th ng kê
các DNNVV. Theo tiêu chí lao ng, kho ng 95,8% các DN Vi t Nam là
DNNVV. Trong khi ó n u theo s v n ăng ký kinh doanh thì ch có 87,5%
là các DNNVV. Như v y ã t o ra s khác bi t v s li u th ng kê các
DNNVV theo t ng tiêu chí khác nhau. Tuy nhiên, không ph i vì th mà ch s
d ng m t ch tiêu lao ng ho c m t ch tiêu v n ăng ký/doanh s xác
nh DNNVV.
Vi c s d ng c hai tiêu chí lao ng và v n/doanh thu s khuy n khích
các DN v a s d ng nhi u lao ng l i v a t p trung tích t v n phát tri n.
S d ng m t tiêu chí lao ng xác nh DNNVV, ng nghĩa v i vi c t t
c các DN dù có v n kinh doanh/doanh s l n hay nh u ư c hư ng các
chính sách ưu ãi c a Chính ph dành cho các DNNVV. i u ó s không
h n ch các DN u tư v n l n kinh doanh trong lúc v n mu n hư ng ưu ãi
t các chính sách dành cho DNNVV. Tương t như v y, n u s d ng tiêu chí
v n kinh doanh/doanh s thì các DN s d ng nhi u lao ng cũng v n ư c
hư ng l i t các chính sách phát tri n DNNVV.
Vì v y, vi c xác nh DNNVV c n d a trên c hai tiêu chí là doanh s
và s lao ng thư ng xuyên trung bình hàng năm c a các DN.
1.1.2 c i m c a DNNVV [27], [57]
Các DNNVV là các DN có quy mô v n nh và h u h t ho t ng trong
các ngành thương m i, d ch v s d ng nhi u lao ng. Cũng như các lo i hình
- 8
DN khác, DNNVV có nh ng c i m nh t nh trong quá trình hình thành và
phát tri n. Có th nh n th y DNNVV có m t s c i m cơ b n sau:
* V các i m m nh:
- DNNVV d kh i s . H u h t các DNNVV ch c n m t lư ng v n ít, s
lao ng không nhi u, di n tích m t b ng nh v i các i u ki n làm vi c ơn
gi n ã có th b t u kinh doanh ngay sau khi có ý tư ng kinh doanh. Lo i
hình DN này g n như không òi h i m t lư ng v n u tư l n ngay trong giai
o n u. Vi c t o ngu n v n kinh doanh thư ng là m t khó khăn l n iv i
các DN, nhưng do t c quay vòng v n nhanh nên DNNVV có th huy ng
v n t nhi u ngu n không chính th c khác nhau như b n bè, ngư i thân
nhanh chóng bi n ý tư ng kinh doanh thành hi n th c.
- Tính linh ho t cao. Vì ho t ng v i quy mô nh cho nên h u h t các
DNNVV u r t năng ng và d thích ng v i s thay i nhanh chóng c a
môi trư ng. Trong m t s trư ng h p các DNNVV còn năng ng trong vi c
ón u nh ng bi n ng t ng t c a th ch , chính sách qu n lý kinh t xã
h i, hay các dao ng t bi n trên th trư ng. Trên góc thương m i, nh
tính năng ng này mà các DNNVV d dàng tìm ki m nh ng th trư ng
ngách và gia nh p th trư ng này khi th y vi c kinh doanh có th thu nhi u l i
nhu n ho c rút kh i các th trư ng này khi công vi c kinh doanh tr nên khó
khăn và kém hi u qu . i u này c bi t quan tr ng i v i các n n kinh t
ang chuy n i ho c các n n kinh t ang phát tri n.
- Có l i th trong vi c duy trì và phát tri n các ngành ngh truy n th ng.
So v i các DN l n thì DNNVV có l i th hơn trong vi c khai thác, duy trì và
phát tri n các ngành ngh truy n th ng. ó là kh năng khai thác và s d ng
có hi u qu nh ng ngu n l c u vào như lao ng, tài nguyên hay v n t i
ch c a t ng a phương. Có r t nhi u DNNVV c a Vi t Nam và th gi i ã
t ng bư c trư ng thành và l n m nh khi khai thác các ngu n l c s n có c a
- 9
a phương. Bên c nh ó, các DN nh còn có nhi u l i th hơn các DN l n
trong vi c n m b t k p th i nhu c u và th hi u thư ng xuyên thay ic a
ngư i tiêu dùng, qua ó t o ra nhi u lo i hàng hóa và d ch v m i áp ng
ngày càng t t hơn nhu c u c a ngư i tiêu dùng. Theo khía c nh này, các
DNNVV có l i th trong vi c nh hư ng và làm xu t hi n nhi u nhu c u m i
t phía ngư i tiêu dùng. Nh s phát tri n cu các DNNVV mà nhi u lo i s n
ph m và d ch v m i ã ra i.
- DNNVV có l i th v s d ng lao ng. Quan h lao ng trong các
DNNVV thư ng có tính ch t thân thi n, g n gũi hơn so v i các DN l n. Do
ó ngư i lao ng thư ng d dàng ư c quan tâm, ng viên, khuy n khích
hơn trong công vi c. c bi t là m i quan h g n gũi, thân thi n ó r t phù
h p v i văn hoá c a ngư i Châu á nói chung và c a Vi t Nam nói riêng.
Ngoài ra, v i l i th trong vi c khai thác các ngu n l c s n có c a a
phương, c bi t là ngành s d ng nhi u lao ng, DNNVV có nh ng tác
ng tích c c trong vi c t o ra vi c làm cũng như nâng cao i s ng v t ch t
và tinh th n cho dân cư t i a phương ho c duy trì và b o v các giá tr văn
hóa truy n th ng. Bên c nh ó, vi c phát tri n các DNNVV còn có l i ích
như gi m kho ng cách gi a ngư i giàu và ngư i nghèo, gi m s các bi t gi a
thành th và nông thôn, qua ó cũng góp ph n làm gi m t n n xã h i và giúp
Chính ph gi i quy t t t hơn nh ng v n xã h i khác.
* V các i m y u
Bên c nh các i m m nh ư c ch ra trên thì các DNNVV còn có các
i m y u nh t nh như:
- DNNVV thi u các ngu n l c th c hi n các ý tư ng kinh doanh l n,
ho c các d án u tư l n, các d án u tư công c ng.
- DNNVV không có các l i th kinh t theo quy mô và m t s nư c
thì lo i hình DN này thư ng b y u th trong các m i quan h v i ngân hàng,
- 10
v i Chính ph và gi i báo chí cũng như thi u s ng h c a ông o công
chúng. Nhi u DNNVV b ph thu c r t nhi u vào các DN l n trong quá trình
phát tri n như v thương hi u hàng hoá, th trư ng, công ngh , tài chính....
- Các DNNVV do r t d kh i nghi p nên cũng ph i ch u nhi u lo i r i ro
trong kinh doanh. Kinh nghi m các nư c trên th gi i cho th y, càng nhi u
DNNVV ra i thì cũng có càng nhi u DNNVV b phá s n. Có nh ng DN b
phá s n sau m t th i gian ho t ng r t ng n. Theo k t qu nghiên c u th c
nghi m c a nhi u nhà nghiên c u trên th gi i thì các DNNVVcó t l phá s n
và th t b i cao trong năm ho t ng th tư. Và các DN do nam gi i qu n lý
thư ng có t l th t b i cao hơn so v i các DN ư c i u hành và qu n lý b i
các ch DN n .
- Bên c nh các tác ng ngo i lai tích c c thì DNNVV cũng gây ra
không ít nh ng nh hư ng ngo i lai tiêu c c trong n n kinh t như do ít v n,
h u h t các DN không quan tâm y n vi c b o v môi trư ng ho c khi
nhi u DNNVV b phá s n do ho t ng không hi u qu gây ra s thi u tin
tư ng c a dân chúng v i lo i hình DN này, gây khó khăn cho ngư i tiêu dùng
khi ch n các s n ph m tiêu dùng cũng như khi ch n các nhà cung c p d ch
v . i u này làm gi m uy tín c a lo i hình DNNVV i v i công chúng và
ngư i lao ng.
1.1.3 Vai trò c a DNNVV i v i quá trình phát tri n kinh t - xã h i
[25], [28], [57]
Vi t Nam cũng như nhi u nư c khác trên th gi i, các DNNVV óng
vai trò r t quan tr ng trong vi c thúc y s phát tri n kinh t và có vai trò
quan tr ng trong m ng s n xu t toàn c u và chu i cung ng hàng hóa và d ch
v . Các DNNVV có kh năng t o ra nhi u vi c làm v i chi phí th p; cung c p
cho xã h i kh i lư ng áng k hàng hóa và d ch v và làm tăng GDP cho n n
kinh t ; tăng cư ng k năng qu n lý và i m i công ngh ; góp ph n gi m
- 11
b t chênh l ch v thu nh p trong xã h i, xóa ói nghèo; tăng ngu n ti t ki m
và u tư c a dân cư a phương làm cho n n kinh t năng ng và hi u qu
hơn; c i thi n m i quan h gi a các khu v c kinh t khác nhau. M c óng
góp vào s phát tri n kinh t qu c gia c a DNNVV ư c th hi n m c
thu hút lao ng, v n u tư, t o ra giá tr gia tăng trong n n kinh t . Theo s
li u th ng kê c a các nư c, t tr ng thu hút lao ng t o ra giá tr gia tăng c a
các DNNVV r t áng k (xem ph l c s 2).
Trong i u ki n n n kinh t Vi t Nam hi n nay vai trò c a các DNNVV
ư c th hi n các khía c nh khác nhau.
1.1.3.1 V khía c nh kinh t
* óng góp vào k t qu ho t ng c a n n kinh t , góp ph n làm tăng
GDP
Cũng như DNNVV t t c các nư c, DNNVV Vi t Nam cung c p ra
th trư ng nhi u lo i hàng hóa khác nhau áp ng nhu c u s n xu t và tiêu
dùng trong nư c như trang thi t b và linh ki n c n thi t cho các ngành s n
xu t hàng tiêu dùng và các ngành th công nghi p cũng như các hàng hóa tiêu
dùng khác. Theo s li u th ng kê trong nh ng năm v a qua DNNVV ã óng
góp t 25%-28% t ng s n ph m qu c n i (GDP) c a c nư c. Ngoài ra,
DNNVV Vi t Nam còn cung c p h u h t s n ph m trong nhi u ngành công
nghi p truy n th ng thu hút nhi u lao ng như gi y dép, chi u cói, ... Vi c
m r ng và phát tri n các DNNVV s góp ph n không nh trong vi c làm
tăng GDP.
* Thu hút v n và khai thác các ngu n l c s n có trong dân cư
V n u tư là m t y u t cơ b n c a quá trình s n xu t. V n là y u t cơ
b n khai thác và ph i h p các y u t s n xu t khác như lao ng, t ai,
công ngh và qu n lý t o ra l i nhu n cho các ch DN. V n có vai trò to
l n trong vi c u tư trang thi t b , c i ti n công ngh , ào t o ngh , nâng cao
- 12
trình tay ngh cho công nhân cũng như trình qu n lý c a ch DN. Tuy
nhiên, m t ngh ch lý hi n nay là trong khi có nhi u DN ang thi u v n tr m
tr ng thì v n nhàn r i trong dân cư còn nhi u nhưng không huy ng ư c.
Khi chính sách tài chính tín d ng c a Chính ph và các ngân hàng chưa th c
s gây ư c ni m tin i v i nh ng ngư i có v n nhàn r i trong các t ng l p
dân cư thì nhi u DNNVV ã ti p xúc tr c ti p v i ngư i dân và huy ng
ư cv n kinh doanh, ho c b n thân chính ngư i có ti n ng ra u tư
kinh doanh, thành l p DN. Dư i khía c nh ó, DNNVV có vai trò to l n trong
vi c huy ng v n phát tri n kinh t .
* N n kinh t phát tri n n nh và hi u qu hơn
Trong quá trình kinh doanh, nhi u DNNVV có th h tr cho các DN
l n kinh doanh m t cách hi u qu hơn như làm i lý và v tinh cho các DN
l n, cung c p nh ng bán thành ph m hay nguyên li u u vào cho DN l n
ho c thâm nh p vào m i ngõ ngách th trư ng mà DN l n khó có th v i t i
phân ph i các s n ph m c a DN l n. Bên c nh ó, khi s DNNVV tăng
lên s kéo theo s gia tăng nhanh chóng s lư ng các s n ph m và d ch v
m i trong n n kinh t . Nh ho t ng v i quy mô nh và v a, các DNNVV
có ưu th là chuy n hư ng kinh doanh nhanh t nh ng ngành ngh kém hi u
qu sang các ngành khác hi u qu hơn, th a mãn nhu c u linh ho t c a dân
cư. Chính s phát tri n ó c a các DNNVV ã làm tăng tính c nh tranh, tính
linh ho t và gi m b t m c r i ro trong n n kinh t .
* Góp ph n chuy n d ch cơ c u kinh t
Vi c phát tri n các DNNVV s d n n s chuy n d ch cơ c u kinh t
theo t t c các khía c nh vùng kinh t , ngành kinh t và thành ph n kinh t .
Trư c tiên, ó là s thay i cơ c u kinh t vùng nh s phát tri n c a các
khu v c nông thôn thông qua phát tri n các ngành công nghi p, ti u th công
- 13
nghi p và d ch v nông thôn, xóa d n tình tr ng thu n nông và c canh.
Các DN ư c phân b u hơn v lãnh th c vùng nông thôn, ô th , mi n
núi, ng b ng. Bên c nh ó, s phát tri n m nh các DNNVV còn có tác
d ng làm cho cơ c u thành ph n kinh t thay i nh s tăng m nh c a các cơ
s kinh t ngoài qu c doanh và vi c s p x p l i các DN nhà nư c. S phát
tri n các DNNVV cũng kéo theo s thay i c a cơ c u ngành kinh t thông
qua s a d ng hóa các ngành ngh và l y hi u qu kinh t làm thư c o.
Vi c phát tri n các DNNVV còn có tác d ng duy trì và thúc y s phát tri n
c a các ngành ngh truy n th ng và s n xu t ra các s n ph m mang b n s c
văn hóa dân t c, khai thác th m nh c a t nư c.
* Góp ph n tăng cư ng và phát tri n các m i quan h kinh t
Các DNNVV hình thành và phát tri n trong nh ng ngành ngh khác
nhau luôn có m i quan h m t thi t v i nhau và có m i liên k t v i các DN
l n. Nhi u DN nh khi m i ra i ch nh m m c ích làm v tinh cung c p
các s n ph m cho các DN l n. M i quan h gi a DNNVV và các DN l n
cũng chính là nguyên nhân thành công c a n n kinh t Nh t B n trong nhi u
th p k qua. Do ó, khi các DNNVV Vi t Nam phát tri n s góp ph n tăng
cư ng các m i quan h liên k t h tr l n nhau gi a các DNNVV và gi a
DNNVV v i các DN l n. Nh ó mà các r i ro kinh doanh s ư c chia s và
góp ph n tăng hi u qu kinh t xã h i chung.
* T o cơ s hình thành các DN l n.
Kinh nghi m phát tri n kinh t nhi u nư c cho th y hi n nay ph n l n
các công ty và các t p oàn kinh t a qu c gia u trư ng thành t các
DNNVV. V i cách xem xét ó DNNVV chính là ngu n tích lu ban u và là
"l ng p" cho các DN l n. H u h t các cơ s dân doanh Vi t Nam khi m i
ra i do thi u kinh nghi m và chưa th t hi u bi t v th trư ng nên h
thư ng l a ch n quy mô kinh doanh v a và nh b t u s nghi p kinh
- 14
doanh. Sau m t th i gian tích lũy thêm v n, kinh nghi m và kh ng nh ư c
v th c a mình trên th trư ng, h m i ti n hành m r ng kinh doanh và phát
tri n v i quy mô l n hơn.
Ngoài ra, DNNVV còn là nơi ào t o tay ngh và trau d i kinh nghi m
cho các cán b qu n lý c a các DN l n vì ngư i lao ng thư ng có xu hư ng
ch làm trong các DNNVV m t th i gian, sau khi có kinh nghi m và kh
năng h s chuy n sang các DN l n làm vi c, hư ng thu nh p cao hơn.
Nh th , DN l n ti t ki m ư c nhi u chi phí ào t o khi tuy n ư c các
nhân viên có tay ngh t các DNNVV chuy n sang. Như v y có th DNNVV
còn là nơi ào t o lao ng cho các DN l n.
1.1.3.2 V khía c nh xã h i
* T o vi c làm cho ngư i lao ng, góp ph n gi m t l th t nghi p
c i m chung c a các DNNVV là ít v n và ho t ng ch y u trong
các ngành s d ng nhi u lao ng. Do ó, DNNVV t t c các nư c có th
t o công ăn vi c làm cho m t s lư ng l n ngư i lao ng. nhi u nư c trên
th gi i, k c các nư c phát tri n, DNNVV là nơi t o ra nhi u vi c làm nh t
(xem ph l c 2). Khi các DNNVV phát tri n s t o nhi u cơ h i tăng vi c
làm, thu hút lao ng và gi m t l th t nghi p trong n n kinh t , qua ó góp
ph n gi i quy t các v n xã h i mang l i l i ích cho c ng ng dân cư k c
ngư i th t nghi p, ph n và ngư i tàn t t. V i tính ch t s n xu t nh , chi phí
t o ra m t ch làm vi c th p, các DNNVV Vi t Nam có vai trò c bi t
quan tr ng trong vi c t o ra và tăng thêm vi c làm cho n n kinh t , góp ph n
gi m t l th t nghi p và n nh xã h i b ng cách thu hút nhi u lao ng v i
chi phí th p và ch y u b ng v n c a dân.
* Nâng cao thu nh p c a dân cư góp ph n xóa ói gi m nghèo, th c
hi n công b ng xã h i
Vi t Nam là m t nư c nông nghi p, năng su t c a n n s n xu t xã h i
cũng như thu nh p c a dân cư th p. Thu nh p c a dân cư nông thôn ch y u
- 15
d a vào n n nông nghi p thu n nông. Vi c phát tri n các DNNVV thành th
cũng như nông thôn là m t trong các bi n pháp cơ b n góp ph n tăng nhanh
thu nh p c a các t ng l p dân cư. Thông qua vi c phát tri n các DNNVV, lao
ng nông thôn s ư c thu hút vào các DN nh ó mà thu nh p c a dân cư
ư c a d ng hóa và nâng cao. Cu c s ng c a ngư i dân nông thôn s n
nh hơn và m c s ng c a dân cư s ư c nâng cao góp ph n xóa ói gi m
nghèo, gi m kho ng cách v thu nh p gi a các t ng l p dân cư và tưng m c
công b ng trong n n kinh t . Hơn n a, do có tính năng ng và linh ho t,
khi các DNNVV phát tri n s t o i u ki n phát huy l i th c a m i vùng,
phát tri n các ngành và các khu công nghi p t o i u ki n gi m b t kho ng
cách gi a các vùng trên toàn qu c, xóa b m c chênh l ch v thu nh p r t l n
gi a các vùng dân cư.
* T o i u ki n phát tri n các tài năng kinh doanh
Ngoài các vai trò như ã nói trên, các DNNVV Vi t Nam còn có vai
trò trong vi c phát tri n các tài năng kinh doanh. Trong nhi u năm qua, i
ngũ cán b kinh doanh ã g n nhi u v i cơ ch bao c p, chưa có kinh nghi m
làm vi c trong n n kinh t th trư ng. S phát tri n c a các DNNVV có tác
d ng ào t o, ch n l c và th thách i ngũ doanh nhân. S ra i c a các
DNNVV làm xu t hi n r t nhi u tài năng trong kinh doanh, ó là các doanh
nhân thành t bi t cách làm giàu cho b n thân mình và xã h i. B ng s tôn
vinh nh ng doanh nhân gi i, kinh nghi m qu n lý c a h s ư c nhân ra và
truy n bá t i nhi u cá nhân trong xã h i dư i nhi u kênh thông tin khác nhau,
qua ó s t o ra nhi u tài năng m i cho t nư c. V i khía c nh như v y,
DNNVV có vai trò không nh trong vi c ào t o l p doanh nhân m i Vi t
Nam cũng như các nư c trên th gi i.
- 16
1.1.4 Môi trư ng th ch phát tri n DNNVV
Môi trư ng th ch phát tri n DNNVV ư c hi u g m h th ng lu t
pháp, các chính sách c a chính ph và h th ng các th t c hành chính liên
quan tr c ti p và gián ti p n ho t ng kinh doanh c a các DNNVV.
Như v y, môi trư ng th ch phát tri n DNNVV bao g m các y u t
ch quan, do chính các cơ quan nhà nư c t ra h tr , qu n lý và phát
tri n các DNNVV trong n n kinh t . T i các nư c ang phát tri n hay ang
trong quá trình chuy n i sang kinh t th trư ng, v n môi trư ng th ch
n i lên hơn và có ý nghĩa quan tr ng hơn so v i các nư c phát tri n hay các
nư c ã có n n kinh t th trư ng tương i phát tri n do các nguyên nhân
như tình tr ng thi u lu t pháp; tính không ng b , mâu thu n và không minh
b ch c a lu t pháp; hay do tình tr ng th c hi n pháp lu t không nghiêm,
không úng, tuỳ ti n, ho c không th c hi n...
Th c t Vi t Nam trong nh ng năm qua cho th y v n t ol pm t
môi trư ng th ch thu n l i cho DN óng m t vai trò c bi t quan tr ng
góp ph n vào s tăng trư ng và phát tri n c a khu v c DNNVV mà i n
hình là s ra i c a Lu t DN năm 2000 và ngh nh 90/2001/N -CP ngày
23/11/2001 c a chính ph v tr giúp phát tri n DNNVV. Nh ng n l c c a
nhà nư c và các cơ quan chính ph , cũng như c a các t ch c có liên quan
ã t o ra nh ng chuy n m nh m trong cơ ch , chính sách và th t c hành
chính theo hư ng tôn tr ng các quy lu t th trư ng hơn, thông thoáng hơn và
t do hơn.
Trong b i c nh kinh t th trư ng trong nư c và s h i nh p vào kinh t
khu v c và qu c t , bên c nh môi trư ng th ch phát tri n DNNVV, các y u
t khách quan khác cũng ngày càng có cơ h i tác ng tr c ti p n ho t
ng s n xu t kinh doanh c a DNNVV. Tình tr ng lên xu ng t bi n c a giá
c hàng hoá và d ch v , các hàng rào thương m i qu c t dư i nhi u hình
- 17
th c, s b t n v chính tr và xã h i, b nh d ch và thiên tai… luôn là các y u
t th t khó lư ng i v i DNNVV. Chính trong b i c nh ó, s nhanh nh y
trong các chính sách c a chính ph s giúp DN ph n nào kh c ph c ư c các
h u qu x u do các y u t b t ng ó gây ra cho ho t ng s n xu t kinh
doanh c a DNNVV .
Như v y, vai trò c a môi trư ng th ch phát tri n DNNVV, bao g m
h th ng lu t pháp và các chính sách c a nhà nư c là r t quan tr ng, òi h i
m b o tính bình ng, thông thoáng, minh b ch và hi u l c cao, nh m góp
ph n t o m t môi trư ng kinh doanh thu n l i cho các DNNVV.
1.2 H i nh p kinh t qu c t : cơ h i và thách th c i v i vi c phát
tri n DNNVV
1.2.1 H i nh p kinh t qu c t [44], [56]
H i nh p kinh t qu c t tr thành xu hư ng v n ng khách quan c a
th gi i. Tr i qua quá trình phát tri n lâu dài c a s n xu t và trao i, v i k t
qu t ng h p c a nhi u y u t , nhi u lĩnh v c mà con ngư i ho t ng ã ưa
nv n tr ng tâm c a i s ng xã h i là hình thành n n kinh t th gi i.
V n tr c ti p nh t hi n nay là l c lư ng s n xu t c a th gi i ã có
bư c phát tri n vư t b c. T ngư i lao ng n công c s n xu t và v t li u
u có bư c phát tri n m i, khi n cho năng su t, ch t lư ng, hi u qu kinh t
ngày càng cao. Th k 20, s n xu t v t ch t t o ra c a c i g p 15 l n th k
19 và l n hơn toàn b kh i lư ng c a c i v t ch t c a 2000 năm trư c c ng
l i. i u này cho th y ho t ng kinh t trong giai o n hi n nay phát tri n
m nh m và r ng l n như th nào. Tính ch t và trình xã h i hóa c a l c
lư ng s n xu t ngày càng cao ã và ang ti p t c phá v rào c n gi a các
qu c gia, giao lưu kinh t ang m r ng trên quy mô toàn c u.
N n kinh t th gi i ch có th hình thành và ho t ng hi u qu trên cơ
s trình dân trí và trình ngư i lao ng ư c nâng cao. Trình nh n
- 18
th c và năng l c t ch c qu n lý i u hành s n xu t, phân công lao ng xã
h i ư c m r ng trên quy mô toàn th gi i.
N n kinh t th gi i ang thay i nhanh chóng v i m t s c trưng cơ
b n như sau:
- M t là, s phát tri n chưa t ng có c a phân công lao ng qu c t và
công ty xuyên qu c gia. M t trong nh ng l c lư ng thúc y quá trình phân
công lao ng qu c t theo chi u sâu là các công ty xuyên qu c gia. t nt i
và phát tri n trong c nh tranh qu c t , các công ty xuyên qu c gia ã th c
hành phương châm kinh doanh là l y th gi i làm công xư ng, các nư c làm
kho hàng, thông qua vi c phân công qu c t phát huy ưu th c a mình.
- Hai là, t c tăng trư ng c a m u d ch qu c t cao hơn t c tăng
trư ng kinh t .
- Ba là, quy mô lưu ng v n qu c t tăng lên nhanh chóng. Lưu thông
qu c t v ngu n v n t t i quy mô chưa t ng có.
- B n là, các lĩnh v c h p tác kinh t trên th gi i không ng ng ư c m
r ng. H p tác kinh t ư c m r ng v m u d ch, u tư n vi c chuy n
như ng và b o h s h u công nghi p (trí tu ), chuy n d ch s c lao ng u
tr thành nh ng n i dung quan tâm trong h p tác kinh t th gi i.
i h i IX c a ng C ng s n Vi t nam ã xác nh: “H i nh p kinh t
qu c t là xu th khách quan, lôi cu n các nư c, bao trùm h u h t các lĩnh
v c, v a thúc y h p tác v a tăng s c ép c nh tranh và tính tùy thu c l n
nhau. Quan h song phương và a phương gi a các qu c gia ngày càng sâu
r ng c trong kinh t và văn hóa và b o v môi trư ng, phòng ch ng thiên tai
và các i d ch...Các công ty xuyên qu c gia ti p t c c u trúc l i, hình thành
nh ng t p oàn kh ng l chi ph i nhi u lĩnh v c kinh t . H i nh p kinh t
qu c t là m t quá trình v a h p tác phát tri n v a u tranh r t ph c t p,
c bi t là u tranh c a các nư c ang phát tri n b o v l i ích c a mình vì
- 19
m t tr t t kinh t công b ng, ch ng l i nh ng áp t phi lý c a các cư ng
qu c kinh t , các công ty xuyên qu c gia. i v i Vi t Nam, quá trình h i
nh p kinh t qu c t trong th i gian t i ư c nâng lên m t bư c m i, g n v i
th c hi n các cam k t qu c t , òi h i chúng ta ph i ra s c nâng cao hi u qu ,
s c c nh tranh và kh năng c l p t ch c a n n kinh t , tham gia có hi u
qu vào phân công lao ng qu c t ”.
Quá trình h i nh p kinh t qu c t òi h i Chính ph ph i ch ng i
m i phương pháp lãnh o, i u hành, i m i toàn di n n n hành chính qu c
gia nh m xây d ng m t môi trư ng th ch thông thoáng và phù h p v i
thông l qu c t . Các DN c n ch ng i m i quy trình công ngh , ào t o
ngu n nhân l c nâng cao năng l c c nh tranh, t n d ng các cơ h i do quá
trình h i nh p t o ra. Trong quá trình ch ng h i nh p kinh t qu c t , c n
chú tr ng phát huy l i th , nâng cao ch t lư ng, hi u qu , không ng ng nâng
cao năng l c c nh tranh và gi m d n hàng rào b o h . Nâng cao hi u qu h p
tác v i các nư c.
H p 1-1. Các m c trong h i nh p kinh t qu c t c a Vi t Nam
1986 Ngh quy t ih i ng l n th VI, m ư ng cho chính
sách m c a và h i nh p
1992 Quan sát viên c a ASEAN
1995 Thành viên chính th c c a ASEAN
1996-2006 Th c hi n l trình AFTA
1998 Thành viên c a APEC
2000 Hi p nh thương m i Vi t-M ư c ký k t
2005 D ki n tr thành thành viên WTO
Ngu n: Toàn c u hoá và tác ng i v i s h i nh p c a Vi t Nam
NXB Th gi i, 2003
nguon tai.lieu . vn
