- Trang Chủ
- Nông - Lâm - Ngư
- Luận văn Thạc sỹ Nông nghiệp: Hiện trạng và giải pháp phát triển sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội
Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------
VŨ TH DI P
HI N TR NG VÀ M T S GI I PHÁP PHÁT TRI N
S N XU T RAU AN TOÀN TRÊN ð A BÀN HÀ N I
LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P
Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s : 60.62.01
Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. T NG KHIÊM
HÀ N I, 2008
- L I CAM ðOAN
- Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong
lu n văn này là trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t
h c v nào.
- Tôi xin cam ñoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n
lu n văn này ñã ñư c c m ơn và các thông tin trích d n trong lu n
văn ñ u ñã ñư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn.
Vũ Th Di p
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………i
- L I C M ƠN
Tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i TS. T ng Khiêm,
ngư i ñã t n tình hư ng d n và giúp ñ tôi hoàn thành b n
lu n văn này.
Tôi xin trân tr ng c m ơn nh ng ý ki n ñóng góp, ñ nh
hư ng quý báu c a các Th y cô b môn H Th ng Nông
Nghi p trong quá trình th c hi n ñ tài, hoàn ch nh lu n văn.
Xin chân thành c m ơn Khoa ñào t o Sau ñ i h c -
Trư ng ñ i h c Nông nghi p I Hà N i ñã t o ñi u ki n giúp
ñ tôi trong quá trình h c t p và th c hi n ñ tài.
C m ơn nh ng tình c m chân thành c a t t c b n bè
ñ ng nghi p ñã nhi t tình giúp ñ tôi hoàn thành b n lu n
văn này.
Vũ Th Di p
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………ii
- M CL C
1. M ñ u 1
1.1. ð tv nñ 1
1.2. M c ñích, yêu c u c a ñ tài. 2
1.3. ý nghĩa c a ñ tài. 3
1.4 Gi i h n c a ñ tài. 3
2. T ng quan v n ñ nghiên c u 4
2.1. V trí và t m quan tr ng c a cây rau. 4
2.2. ði u ki n ngo i c nh ñ i v i cây rau 8
2.3. Tình hình s n xu t rau trên th gi i và Vi t Nam 12
3. N i dung và phương pháp nghiên c u 39
3.1. ð a ñi m và th i gian nghiên c u: 39
3.2. N i dung và phương pháp nghiên c u: 39
4. K t qu nghiên c u và th o lu n 42
4.1. Tình hình s n xu t rau c a Hà N i nh ng năm g n ñây 42
4.1.1. Hi n tr ng s n xu t rau c a Hà N i. 42
4.1.2. Di n bi n di n tích, năng su t, s n lư ng rau trên ñ a bàn Hà N i
t năm 2000- 2007 46
4.2. Cơ c u ch ng lo i và di n tích s n xu t rau t i m t s ñ a phương
Hà N i 51
4.2.1. Di n tích s n xu t 52
4.2.2. Th i v 52
4.2.3. Ch ng lo i rau 53
4.3. Th c tr ng v s d ng phân bón trong s n xu t rau. 58
4.3.1. Th c tr ng s d ng phân h u cơ cho s n xu t rau. 59
4.3.2. Th c tr ng s d ng phân ñ m 61
4.3.3. Th c tr ng s d ng phân Lân và phân kali 65
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iii
- 4.3.4. M c ñ tích lu nitrate (N03-) trong s n ph m rau 68
4.4. Th c tr ng s d ng thu c b o v th c v t 69
4.4.1. K thu t s d ng thu c BVTV c a ngư i dân trên rau: 72
4.5. Th c tr ng s d ng ngu n nư c tư i trong s n xu t rau 79
4.6. th c tr ng v s d ng các gi ng rau. 81
4.7. Th c tr ng v ñ u tư cơ s h t ng cho s n xu t rau trên ñ a bàn
Hà N i 82
4.7.1. Nhà lư i 82
4.7.2. H th ng nư c tư i cho rau 84
4.8. Tình hình phân ph i, tiêu th s n ph m rau. 85
4.8.1. Tình hình tiêu th và hi u qu s n xu t rau c a nông dân 85
4.8.2. H th ng kinh doanh s n ph m RAT. 90
4.9. M t s gi i pháp góp ph n thúc ñ y s n xu t rau an toàn 91
4.9.1. Nh ng nh n ñ nh chung. 91
4.9.2. ð xu t gi i pháp. 93
5. K t lu n và ñ ngh 104
5.1. K t lu n 104
5.2. ð ngh 105
6. Tài li u tham kh o 106
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iv
- DANH M C
CÁC KÝ HI U VÀ CH VI T T T
ATVSTP : An toàn v sinh th c ph m
BVTV : B o v th c v t
ðHNNI : ð i h c Nông nghi p I
FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nation): T
ch c Nông nghi p và Lương th c Liên H p Qu c.
KHCN&MT : Khoa h c công ngh và môi trư ng.
KLN : Kim lo i n ng
NN&PTNT : Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn.
TCQð : Tiêu chu n quy ñ nh.
TCVN : Tiêu chu n Vi t Nam
WHO (World Health Organization): T ch c Y t Th Gi i
VSV : Vi sinh v t
KIP (Key Informant Panel): Phương pháp thu th p thông tin t
nhóm ngư i am hi u v m t chuyên ñ nào ñó.
WEB : Là phương pháp phân tích nh ng khó khăn hi n h u trong c ng
ñ ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………v
- DANH M C B NG
2.1. Lư ng dinh dư ng c a m t s lo i cây tr ng. 5
2.2. Nhu c u bón ñ m c a các lo i rau (kg N/ha) 11
2.3. Nhu c u ka li c a các lo i rau 12
2.4. ð pH thích h p cho các lo i rau 12
2.5. M c dư lư ng t i ña cho phép (MRL) c a m t s thu c BVTV
trên rau tươi 14
2.6. M c gi i h n t i ña cho phép c a hàm lư ng Nitrate (NO3-) trong
m t s s n ph m rau tươi 16
2.7. Hàm lư ng t i ña cho phép c a m t s kim lo i n ng và ñ c t
trong s n ph m rau tươi (Theo FAO/WHO năm 1993) 18
2.10. Di n bi n di n tích, năng su t, s n lư ng rau các lo i phân theo
vùng (1995- 2005) 25
2.11. Th trư ng xu t kh u rau qu c a Vi t Nam sang m t s nư c
trong năm 2006. 27
2.13. S lư ng tr ng giun ñũa và giun tóc trong ñ t tr ng rau Mai
D ch và Long Biên (Hà N i, 1994) 36
4.1. Di n tích năng su t và s n lư ng rau c a m t s ñ a phương trên
ñ a bàn Hà N i năm 2007 44
4.2. Di n tích, năng su t và s n lư ng rau trên ñ a bàn Hà N i giai
ño n 2000-2007. 46
4.3. Di n tích, năng su t và s n lư ng rau m t s vùng trên ñ a bàn
Hà N i t 2000-2007 49
4.4. Cơ c u các lo i rau chính ñã s n xu t t i m t s cơ s trên ñ a
bàn Hà N i 56
4.5. Cơ c u ch ng lo i rau trong ph m vi nông h t i Hà N i năm 2008. 57
4.6. Tình hình s d ng phân bón trên rau c a nông h t i Hà N i
năm 2008 58
4.7. M c ñ s d ng phân chu ng trong s n xu t rau t i HTX T ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vi
- My - ðông Anh năm 2008 60
4.8. M c ñ s d ng phân ñ m trong s n xu t rau (HTX T ng My-
ðông Anh) năm 2008 63
4.9. M c ñ s d ng phân lân và kali trong s n xu t rau (HTX T ng
My- ðông Anh) năm 2008 66
4.10. Hàm lư ng nitrate tích lu trong s n ph m rau (mg/kg) 68
4.11. Th c tr ng s d ng thu c BVTV trên rau t i HTX Tăng My-
ðông Anh (V Xuân- Hè năm 2008) 71
4.12. K t qu ñi u tra nông dân v k thu t s d ng thu c BVTV trên
rau t i Hà N i năm 2008 73
4.13. S lo i thu c b o v th c v t và s l n phun trên m t s ñ i
tư ng cây tr ng t (tháng 1- 4 năm 2008) t i HTX T ng My-
ðông Anh 75
4.14. M c ñ tích lu Cypermethrin trong s n ph m rau v Xuân – Hè
năm 2008 t i HTX T ng My- ðông Anh (mg/kg) 78
4.15. K t qu ñi u tra nông dân v th c tr ng s d ng nư c và k thu t
tư i rau. 80
4.16. K t qu ñi u tra nông h v th c tr ng s d ng gi ng rau. 81
4.17. Di n tích nhà lư i các qu n, huy n ngo i thành Hà N i 82
4.18. H th ng tư i tiêu cho rau các qu n, huy n ngo i thành Hà N i 84
4.19. Ngu n tiêu th và hi u qu s n xu t rau c a nông dân. 86
4.20. Hi u qu kinh t c a m t sô cây tr ng trên ñ a bàn Hà N i v Xuân
– Hè 2008 79
4.21. nh hư ng c a phân bón ñ n t c ñ phát tri n chi u dài thân
chính cây dưa chu t v Xuân – Hè 2008 94
4.22 nh hư ng c a phân bón ñ n ñ c tính ch ng ch u c a cây dưa
chu t. 95
4.23 nh hư ng c a phân bón ñ n các y u t c u thành năng su t và
năng su t, ch t lư ng qu c a dưa chu t v Hè – Xuân 2008 96
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vii
- 4.24 nh hư ng phân bón ñ n hi u qu kinh t c a cây dưa chu t v
Hè Xuân 2008 t i ðông Anh – Hà N i 97
DANH M C SƠ ð VÀ BI U ð
4.1 T c ñ tăng trư ng di n tích s n xu t rau trên ñ a bàn Hà N i 47
4.2 Cơ c u b trí mùa v t i các nông h (t 1/2008- 4/2008) 53
4.3 Kênh phân ph i, tiêu th s n ph m rau 88
4.4 Mô hình t ch c - ho t ñ ng c a HTX s n xu t và kinh doanh
rau an toàn 99
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………viii
- 1. M ð U
1.1. ð T V N ð
Rau xanh là nhu c u không th thi u trong cơ c u b a ăn hàng ngày c a
con ngư i trên kh p hành tinh. ð c bi t, khi lương th c và các th c ăn nhi u
ñ m ñã ñư c ñ m b o thì yêu c u v ch t lư ng, s lư ng rau l i càng
gia tăng như m t nhân t tích c c trong cân b ng dinh dư ng và tăng s c
ñ kháng cho cơ th kéo, dài tu i th . Chính vì th , rau xanh tr thành
s n ph m nông nghi p có giá tr kinh t cao và có th trư ng tiêu th
r ng l n n i ñ a và xu t kh u.
Rau xanh cũng như nh ng cây tr ng khác, ñ có giá tr kinh t cao,
ngoài yêu c u v gi ng t t, ch ng lo i ña d ng, thì v n ñ v k thu t canh tác
góp ph n không nh vào vi c nâng cao năng su t, s n lư ng rau. Chính vì
v y, ngư i tr ng rau không ng ng c i ti n k thu t canh tác, nâng cao ñ u tư
phân bón, b o v th c v t nh m nâng cao năng su t. Tuy nhiên hi n nay xu
hư ng s n xu t rau hàng hóa ngày càng gia tăng, ch y theo l i nhu n, ñã
d n ñ n tình tr ng rau b ô nhi m do vi sinh v t, hóa ch t ñ c h i, dư lư ng
kim lo i n ng và thu c b o v th c v t… nh hư ng nghiêm tr ng ñ n s c
kh e c ng ñ ng. Vì v y, v n ñ v sinh an toàn th c ph m ñ i v i m t
hàng nông s n nh t là s n ph m rau ñang ñư c xã h i ñ c bi t quan tâm.
S n xu t rau an toàn b o v ngư i tiêu dùng, không ch là v n ñ t t y u
c a s n xu t nông nghi p hi n nay, mà còn góp ph n nâng cao tính c nh tranh
c a nông s n hàng hóa trong ñi u ki n Vi t Nam v a tr thành thành viên c a
T ch c Thương m i th gi i, m ra th trư ng l n tiêu th trong và ngoài
nư c, khuy n khích phát tri n s n xu t. Nhưng làm th nào ñ có s n ph m
rau an toàn và ña d ng v ch ng lo i, cho năng su t và hi u qu kinh t cao,
ñ ng th i ñ m b o y u t b n v ng ñ i v i môi trư ng cho ñ n nay v n ñang
là v n ñ l n ñư c ñ t ra.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………1
- Nh m gi i quy t v n ñ này, th i gian qua, B NN&PTNT, ñã ban
hành các quy trình t ng h p s n xu t rau an toàn. Hà N i là m t trong nh ng
ñ a phương ñi ñ u trong lĩnh v c áp d ng quy trình này. ð c th hoá, S
KH&CN Thành ph Hà N i ñã xây d ng ñư c trên 30 quy trình s n xu t rau
an toàn cho các lo i rau khác nhau. Vi c áp d ng và ki m soát nghiêm ng t
vi c th c hi n quy trình này trong s n xu t bư c ñ u ñã cho nh ng k t qu
h t s c kh thi. Tuy nhiên, tình hình s n xu t rau hi n nay v n chưa có m t
quy ho ch h p lý, chưa có m t h th ng phân ph i h p lý và b n v ng, h u
h tv n tình tr ng manh mún, nh l . Thêm vào ñó, vi c ki m tra ch t lư ng
s n ph m rau cũng chưa ñư c ti n hành ñ ng b . ð u ra cho s n ph m còn
h n h p, không n ñ nh, giá c b p bênh ñã nh hư ng không nh t i quy t
ñ nh c a ngư i dân trong vi c ti p thu và ng d ng nh ng quy trình này vào
s n xu t thay cho l i tr ng rau cũ. D n ñ n s n ph m rau không ñ m b o ch t
lư ng v sinh an toàn th c ph m, nh hư ng r t l n ñ n s c kho c ng ñ ng.
ðánh giá ñúng th c tr ng s n xu t rau hi n nay nh m tìm ra nh ng h n
ch , t o cơ s cho vi c ñ xu t các gi i pháp h u hi u, thúc ñ y phát tri n s n
xu t rau an toàn, nâng cao ch t lư ng s n ph m rau, b o v ngư i tiêu dùng,
tăng cao thu nh p cho ngư i lao ñ ng vùng s n xu t rau là c n thi t. Xu t
phát t th c ti n ñó, ñư c s nh t trí c a B môn H th ng nông nghi p,
chúng tôi ti n hành th c hi n ñ tài:
“Hi n tr ng và m t s gi i pháp phát tri n s n xu t rau an toàn
trên ñ a bàn Hà N i”
1.2. M C ðÍCH, YÊU C U C A ð TÀI.
1.2.1. M c ñích
ðánh giá th c tr ng s n xu t, ti m năng phát tri n rau an toàn trên ñ a
bàn Hà N i. T ñó, tham gia xây d ng m t s gi i pháp nh m thúc ñ y phát
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………2
- tri n s n xu t rau an toàn, b o v ngư i tiêu dùng, nâng cao thu nh p cho
ngư i lao ñ ng vùng s n xu t rau.
1.2.2. Yêu c u.
a. ðánh giá ñư c tình hình s n xu t rau an toàn trên ñ a bàn Hà N i.
b. ðánh giá ñư c th c tr ng s d ng phân bón, thu c b o v th c v t,
s d ng ngu n nư c tư i trong s n xu t rau.
c. ð xu t m t s gi i pháp nh m góp ph n phát tri n s n xu t rau an
toàn trên ñ a bàn Hà N i.
1.3. Ý NGHĨA C A ð TÀI.
1.3.1.Ý nghĩa khoa h c
K t qu vi c ñánh giá nh ng ñi u ki n thu n l i và khó khăn c a vùng
s n xu t rau an toàn t i Hà N i, s là cơ s cho nh ng ch ñ o s n xu t c a
ñ a phương theo hư ng phát tri n nông nghi p b n v ng.
1.3.2. Ý nghĩa th c ti n
- K t qu nghiên c u c a ñ tài góp ph n làm cơ s cho vi c phát tri n
rau an toàn (v m t k thu t, s n xu t và t ch c tiêu th ).
- K t qu nghiên c u c a ñ tài góp ph n nâng cao hi u qu kinh t
trong s n xu t nông nghi p, phát tri n kinh t xã h i c a Hà N i, ñáp ng
ñư c nhu c u c a ngư i tiêu dùng, b o v c ng ñ ng.
1.4 GI I H N C A ð TÀI.
- ð tài ch nghiên trong th i v Xuân- Hè (t tháng 1/2008- 4/2008).
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………3
- 2. T NG QUAN V N ð NGHIÊN C U
2.1. V TRÍ VÀ T M QUAN TR NG C A CÂY RAU.
Ông bà ta xưa có câu : “Cơm không rau như ñau không thu c”, câu nói
ñó cho th y rau là lo i th c ph m không th thi u trong b a ăn hàng ngày c a
con ngư i, ñ c bi t là ñ i v i ngư i Châu Á và ngư i Vi t Nam.
2.1.1. Giá tr dinh dư ng c a cây rau.
M t s nhà dinh dư ng h c c a Vi t Nam cũng như c a th gi i nghiên
c u v kh u ph n th c ăn cho ngư i Vi t Nam ñã tính r ng hàng ngày chúng
ta c n kho ng 1300- 1500 calo năng lư ng ñ s ng và ho t ñ ng, tương
ñương v i lư ng rau dùng hàng ngày trung bình cho m t ngư i vào kho ng
250 – 300gr/ ngày (t c kho ng 7,5 – 9kg/ ngư i/tháng). Nghiên c u c a nhà
khoa h c Pháp, ông Dorolle (1942) ñã cho bi t : lư ng rau ph i cung c p
trung bình/ngư i kho ng 360gr/ ngày, (t c kho ng 10,8kg/tháng/ngư i) (d n
theo Tr n Kh c Thi, Nguy n Ng c Hùng) [25].
Rau là ngu n th c ph m ch a nhi u dinh dư ng. Ngoài các ch t
khoáng như : Magiê, Can xi, Photpho, Chì... là nh ng ch t t o lên máu và
xương thì rau còn cung c p các ch t quan tr ng cho cơ th như: protein, lipit,
axit h u cơ và các ch t thơm... ð c bi t trong rau còn ch a các vitamin A, B,
C, E và PP... có tác d ng trong quá trình phát tri n cơ th và h n ch b nh t t.
Theo bác s Paul Talalay trư ng ð i h c John Hopkin bang Marylan
(M ) (d n theo ðư ng H ng D t ) [5] cho bi t: trong m m cây súp lơ có ch t
Sulphoraphan có tác d ng phòng b nh ung thư ngư i. Ngoài cung c p dinh
dư ng, rau còn cung c p các ch t xellulo có tác d ng kh ch t ñ c và
cholesterol th a ra kh i ng tiêu hoá, nên ăn rau, qu hàng ngày, ñ c bi t các
lo i rau lá xanh và qu , c màu vàng (ñu ñ , cà r t, bí ngô...) là nh ng th c
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………4
- ph m ch a nhi u β- caroten là ch t có kh năng phòng ch ng ung thư. ð c
bi t ñ i v i tr em và ngư i già, rau có ý nghĩa r t l n trong vi c thúc ñ y quá
trình tiêu hoá, h p thu dinh dư ng c a màng ru t, phát tri n và ngăn ng a tình
tr ng lão hoá c a các t bào, các mô bào trong cơ th . Trong m t s lo i rau
có ch a ch t d u và Ancoloit, ñó là các ch t kháng sinh, ch t di t khu n giúp
b o v con ngư i ch ng l i s xâm nhi m và gây b nh c a nhi u lo i vi
sinh v t. M c ñ m b o 300gam rau/ngư i/ngày ho c 10kg
rau/ngư i/tháng. Tuy nhiên vi c tiêu th rau qu c a Vi t Nam cũng còn
r t th p, kho ng 100gam/ngư i/ngày, k c vùng nông thôn cũng ăn r t
ít rau (H i khoa h c ñ t Vi t Nam)[16]. So v i các lo i cây tr ng ch ñ o
khác thì rau có kh năng cung c p dinh dư ng trên m t di n tích ñ t l n
hơn nhi u l n.
B ng 2.1. Lư ng dinh dư ng c a m t s lo i cây tr ng.
Năng su t tiêu Protein VitaminC
Cây tr ng β - caroten(g/ha)
th (t n/ha) (kg/ha) (kg/ha)
Lóa 5,6 414 0 0
§Ëu t−¬ng 2,5 167 1,9 0,28
Khoai lang 24,6 216 116,9 6,7
Khoai t©y 23,9 345 - 4,8
C¶i 39,7 707 537,0 20,6
Sóp l¬ 23,9 229 6,6 8,0
H nh 59,5 941 - 2,8
Tái 9,5 565 0 0,6
C chua 60,1 535 299,0 20,2
(Nguån : CÈm nang trång rau TrÇn V¨n L i, Lª ThÞ H 2002) [17].
2.1.2. Gi¸ trÞ sö dông.
Rau cã gi¸ trÞ sö dông réng r i, ®a d¹ng v phong phó trong Èm thùc:
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………5
- - Rau dïng ®Ó ¨n t−¬i nh− nh÷ng lo¹i rau ¨n l¸ (x l¸ch, c¸c lo¹i c¶i,
rau gia vÞ...), rau ¨n qu¶ (c chua, ít xanh, d−a leo, m−íp ®¾ng...).
- Rau dïng ¨n x o, nÊu: hÇu hÕt c¸c lo¹i rau ®Òu cã thÓ ¨n x o, nÊu
®−îc.
- Rau l nguyªn liÖu cña ng nh c«ng nghÖ thùc phÈm nh− b¸nh, kÑo,
møt (bÝ xanh, c rèt, khoai t©y...), gi¶i kh¸t (c chua, c rèt, n−íc bÝ xanh, cñ
c¶i ®á...), h−¬ng liÖu (h¹t mïi ta), c«ng nghÖ ®å hép (d−a chuét, c chua,
m¨ng t©y...).
- Rau cßn l d−îc liÖu v« cïng quý b¸u nh− h nh, tái chøa nhiÒu chÊt
diÖt khuÈn nh− Alicelin. H nh cã thÓ kÝch thÝch ho¹t ®éng cña tim, thËn v
®−êng tiªu ho¸, h nh cßn cã thÓ ch÷a ®au m¾t, viªm tai, viªm khíp. Tái ta l¸
vÞ thuèc trong y häc cæ truyÒn cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi (Theo: §−êng Hång
DËt) [5]. Ngo i ra, rau cßn l nguån thøc ¨n quan träng phôc vô cho ch¨n nu«i
trong gia ®×nh còng nh− trong c¸c trang tr¹i lín.
2.1.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ
HiÖn nay s¶n xuÊt rau lu«n mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n nhiÒu
so víi nh÷ng lo¹i c©y trång kh¸c. So víi lóa, trªn mét diÖn tÝch, c©y rau cã gi¸
trÞ s¶n xuÊt cao h¬n tõ 2-3 lÇn, thËm chÝ cã lo¹i cao gÊp 3-5 lÇn (Ph¹m V¨n
LÇm)[18]. MÆc dï rau l lo¹i c©y yªu cÇu th©m canh cao, c«ng lao ®éng
nhiÒu, thêi vô nghiªm ngÆt nh−ng rau cã tû xuÊt h ng ho¸ cao h¬n nhiÒu so
víi nh÷ng lo¹i c©y trång kh¸c, l lo¹i h ng ho¸ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao [31].
C©y rau cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n, cã thÓ trång nhiÒu vô trong n¨m nªn
s¶n l−îng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch trong n¨m cao.
Møc ®Çu t− s¶n xuÊt rau kh«ng lín, cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n, quay
vßng ®−îc ®Êt s¶n xuÊt nªn gi¸ th nh s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i rau thÊp h¬n
gi¸ b¸n, do vËy s¶n xuÊt rau nh×n chung l cã l i.
HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau cßn cao h¬n nhiÒu lÇn nÕu s¶n phÈm rau
®−îc chÕ biÕn. T¸c gi¶ NguyÔn TiÕn M¹nh cho biÕt, khi s¶n xuÊt 1 ha d−a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………6
- chuét v chÕ biÕn theo kiÓu chÎ 4 dÇm dÊm th× lîi nhuËn tõ 18 – 20 triÖu
®ång, chÕ biÕn c chua c« ®Æc lîi nhuËn t¨ng tõ 4,5 – 6,5 triÖu ®ång [6]. Theo
Ng« Quang Vinh, Ph¹m V¨n Biªn, Meisaku Koizumi, t¹i VÜnh Long, khi s¶n
xuÊt m−íp ®¾ng tr¸i vô, n«ng d©n l i tõ 40- 44 triÖu ®ång/ ha. T¹i huyÖn DÜ
An tØnh B×nh D−¬ng khi gieo trång d−a leo tr¸i vô, b con n«ng d©n l i ®−îc
trªn 30 triÖu ®ång [38].
T¹i Tr Vinh, víi 1 ha d−a dÊu tr¸i vô víi kü thuËt trång b»ng m ng
phñ n«ng nghiÖp, b con n«ng d©n ® thu l i ®−îc 14 triÖu ®ång [38], víi
gièng bÝ ®á trång t¹i huyÖn CÇu Ngang –Tr Vinh v o mïa tr¸i vô n«ng d©n
cã thÓ thu ®−îc lîi nhuËn 17 triÖu ®ång [38].
Víi kinh nghiÖm trång bÝ ®á gièng t¹i ®Þa ph−¬ng, trong n¨m 2000 «ng
Lª ChÝ Th¾ng Êp Gi n Dõa, x Sơn Kiên, Hòn ð t lãi ñư c 33 tri u ñ ng /ha.
Ngoài ra rau là lo i cây tr ng ñư c ñưa vào s n xu t có th nâng cao h
s s d ng ru ng ñ t, thay ñ i cơ c u luân canh, nâng cao vòng quay v n
trong s n xu t nông nghi p
2.1.4.Giá tr v m t xã h i.
Cây rau ñóng vai trò quan tr ng trong ñ i s ng tinh th n c a ngư i
dân. Rau không ch có giá tr v m t dinh dư ng trong b a ăn hàng ngày mà
các s n ph m ñư c ch bi n t rau v i hình th c ñ p m t và hương v lôi
cu n khác nhau t o m t c m giác s ng khoái, tươi mát cho ngư i s d ng.
Ngoài ra rau còn góp ph n t o lên nét ñ p văn hoá ñ c thù cho t ng vùng,
mi n dân t c Cây rau còn là nh p c u n i cho nông dân ti p c n v i các
chương trình khuy n nông, ti p c n v i khoa h c k thu t ñ m mang ki n
th c tr ng tr t, làm cho các nhà s n xu t rau xích l i g n nhau hơn, hoàn
thi n hơn. Ngoài ra cây rau còn góp ph n t o công ăn vi c làm, giúp nâng cao
năng su t và tinh th n lao ñ ng cho ngư i dân. Trong ñi u ki n hi n t i Vi t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………7
- Nam, khi các ngành công nghi p và d ch v m i ch thu hút m t ph n nh s c
lao ñ ng, thì vi c t o công ăn, vi c làm cho ngư i dân t vi c s n xu t rau có
ý nghĩa r t l n không ch v m t kinh t mà còn v m t xã h i và các quan h
khác. Thông qua vi c s n xu t rau, ngư i nông dân ñã có nhi u cơ h i hơn
trong vi c hoà mình v i th gi i bên ngoài, tăng cư ng k năng s n xu t, k
năng th trư ng và kh năng giao ti p .v.v...
S n xu t rau thu hút nhi u lo i hình lao ñ ng, nhi u lao ñ ng th t
nghi p có tính th i v trong nông thôn .
S n xu t rau bư c ñ u giúp ngư i nông dân hình thành thói quen s n
xu t nông nghi p hàng hoá, g n k t gi a s n xu t v i th trư ng tiêu th .
2.2. ðI U KI N NGO I C NH ð I V I CÂY RAU
Các lo i rau có ngu n g c xu t x khác nhau. Ngu n g c có nh hư ng
r t l n ñ n các yêu c u c a cây ñ i v i các ñi u ki n ngo i c nh và các bi n
pháp k thu t canh tác.
Các bi n pháp k thu t canh tác tr ng rau ch có th mang l i nh ng k t
qu t t khi xây d ng trên cơ s các yêu c u sinh h c c a cây rau. Lo i hình
t c ñ , ñ c tính sinh trư ng và phát tri n c a cây là k t qu c a quá trình phát
tri n l ch s c a loài rau. Trong quá trình phát tri n ñó cây rau s ng trong môi
trư ng thư ng xuyên ch u tác ñ ng c a các y u t khí tư ng và các tác ñ ng
v t lý, hoá h c, sinh h c khác. Rau ti p thu và ñ ng hoá có ch n l c nh ng
tác ñ ng t bên ngoài và t ng bư c hình thành nên nh ng yêu c u c th ñ i
v i các y u t ngo i c nh .
2.2.1.Nhi t ñ không khí và nhi t ñ ñ t ñ i v i rau.
Nhi t ñ tác ñ ng lên cây b ng nhi u cách : b ng s lư ng, tr s nhi t
ñ , b ng bi n ñ ng c a ch s nhi t, b ng t n xu t xu t hi n các tr s nhi t,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………8
- b ng th i gian tác ñ ng dài hay ng n, b ng th i kỳ tác ñ ng, b ng s chênh
l ch nhi t ñ theo th i gian v .v...
Nhi t ñ là m t trong nh ng y u t có ý nghĩa quy t ñ nh ñ n sinh
trư ng và phát tri n c a cây. M i loài rau có m t nhi t ñ thích h p. Tuỳ theo
xu t x c a lo i cây mà mi n nhi t ñ có th tương ñ i th p (15-200C), trung
bình (18-260C) và nhi t ñ cao (20-300C). T mi n nhi t ñ thích h p ñi v 2
phía cao hơn ho c th p hơn s hình thành các mi n nhi t ñ ít thích h p, gây
h i và gây ch t cây [11].
Theo T Thu Cúc [4] t c ñ sinh trư ng cây rau ph thu c vào s cung
c p ñ y ñ các ch t dinh dư ng, ñ m v i ñi u ki n nhi t ñ thích h p nh t.
Yêu c u c a cây rau ñ i v i nhi t ñ ph thu c vào ngu n g c, gi ng, k
thu t tr ng tr t và s thu n hoá b i d c c a con ngư i.
M i lo i rau t ng giai ño n sinh trư ng khác nhau yêu c u nhi t ñ
thích h p khác nhau.
2.2.2. Yêu c u ánh sáng ñ i v i rau
Ánh sáng là y u t c n thi t ñ i v i s n xu t rau vì ánh sáng quy t ñ nh
90 ñ n 95% năng su t cây tr ng [4].
ð i v i rau, ánh sáng tác ñ ng thông qua thành ph n ánh sáng, cư ng
ñ ánh sáng và th i gian chi u sáng.
Cư ng ñ ánh sáng thay ñ i theo vĩ ñ , th i v , m nh nh t vào mùa hè,
r i mùa xuân và mùa thu, y u nh t trong mùa ñông.
nh hư ng c a ánh sáng t nhiên ñ i v i cây rau còn ph thu c vào ñ
dài ngày, ñ cao so v i m t nư c bi n, mùa v trong năm, m t ñ tr ng, vĩ
ñ , mây, bu , không khí...v.v [4].
ð i v i ru ng rau cư ng ñ ánh sáng cũng khác nhau tuỳ thu c vào s
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………9
- b trí m t ñ tr ng, hư ng c a lu ng, hình dáng cây và tình hình xen
canh...v.v
Các lo i rau yêu c u ánh sáng không gi ng nhau, nhu c u ánh sáng c a
m t lo i rau nhưng các th i kỳ sinh trư ng khác nhau thì khác nhau.
Thành ph n ánh sáng cũng nh hư ng ñ n ph m ch t rau : ánh sáng
ch a nhi u tia tím làm tăng hàm lư ng VitaminC trong rau, ánh sáng ñ kích
thích s vươn dài c a lóng.
2.2.3. Yêu c u nư c ñ i v i rau
Nư c là nguyên nhân h n ch l n nh t ñ n năng su t và ch t lư ng rau.
Rau luôn c n nư c trong quá trình sinh trư ng, phát tri n. Trong cây
rau có ch a ñ n 75-85% là nư c [4]. Thi u nư c nh hư ng ñ n ph m ch t
rau, rau nhi u xơ, già nhanh, ñ ng, ăn không ngon, c ng, chóng hoá g . N u
th a nư c cũng nh hư ng ñ n ph m ch t rau : lư ng mu i, ñư ng hoà tan
trong rau gi m, rau nh t, mô bào m m y u, ít ch ng ch u sâu b nh và ñi u
ki n ngo i c nh. Nư c là y u t cơ b n ñ quang h p, nh hư ng ñ n quá
trình trao ñ i ch t trong cây, ñ n tr ng thái ch t nguyên sinh.
Yêu c u nư c t ng lo i rau, t ng th i kỳ sinh trư ng khác nhau.
Căn c vào yêu c u c a rau ñ i v i ñ m tương ñ i c a ñ t và không
khí, ngư i ta s p x p các loài rau vào các nhóm sau : Nhóm thích nghi v i ñ
m cao (85-90%), nhóm thích nghi v i ñ m tương ñ i cao (70-80%), nhóm
thích nghi v i ñ m th p (55-65%) và nhóm thích nghi v i ñ m r t th p
(45-55%).
2.2.4. Yêu c u dinh dư ng ñ i v i rau
Rau là nhóm cây cho năng su t cao trên m t ñơn v di n tích, th i gian
sinh trư ng l i ng n vì v y ph n l n các lo i rau ñòi h i ñ t t t, màu m , giàu
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………10
- ch t dinh dư ng (Theo Nguy n Như Hà) [11]. Các lo i rau yêu c u v thành
ph n và s lư ng các ch t dinh dư ng. Vi c hút dinh dư ng c a rau tuỳ thu c
vào t ng lo i rau, kh năng hút c a b r , năng su t rau cao hay th p, t c ñ
tăng trư ng nhanh hay ch m, ñi u ki n ngo i c nh t t hay x u [11].
các th i kỳ sinh trư ng và phát d c khác nhau, rau có yêu c u v
dinh dư ng khác nhau.
Thi u ñ m ho c th a ñ m ñ u nh hư ng không t t ñ n sinh trư ng và
phát tri n c a cây rau, nh hư ng ñ n hi u qu kinh t . ð c bi t th a ñ m còn
làm cho hàm lư ng nitrate t n ñ ng nhi u trong các b ph n c a cây rau, nh
hư ng ñ n ch t lư ng rau và s c kho ngư i tiêu dùng [11].
B ng 2.2. Nhu c u bón ñ m c a các lo i rau (kg N/ha)
R t cao (200-240) Cao (150-180) Trung bình (80-100) Th p (40-80)
Súp lơ, c i b p ñ , C i thìa,bí ñ , cà C i bao, dưa chu t, ð u tr ng, ñ u
c ib ps m r t mu n, t i tây, su hao, mùi, ca r t Hà Lan, hành
c ib p s m, cà chua... ta ....
Ngu n :Giáo trình phân bón cho cây tr ng, 2006 [11]
Ngoài ñ m thì ka li và lân cũng là nh ng y u t dinh dư ng h t s c
c n thi t cho cây rau. Cũng tuỳ t ng lo i rau, t ng giai ño n sinh trư ng mà
cây rau ch c n hàm lư ng y u t khác nhau, ñi u này ñã ñư c ch ng minh
qua b ng 2.3
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………11
nguon tai.lieu . vn