Luận văn Thạc sĩ Khoa học ngữ văn: Đặc điểm định danh từ vựng trong phương ngữ Nam bộ

BOÄ GIAÙO DUÏC - ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH  HOÀ VAÊN TUYEÂN ÑAËC ÑIEÅM ÑÒNH DANH TÖØ VÖÏNG TRONG PHÖÔNG NGÖÕ NAM BOÄ LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN Chuyeân ngaønh: Lí luaään ngoân ngöõ MAÕ SOÁ: 05. 04. 08 NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS TRÒNH SAÂM TP. Hoà Chí Minh - Naêm 2005 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Ñònh danh laø moät vaán ñeà khaù môùi meû ñoái vôùi ngaønh ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam. Moái quan heä vaên hoaù, ngoân ngöõ vaø tö duy theå hieän raát roõ trong ñònh danh ngoân ngöõ, ñaëc bieät laø ôû caáp ñoä töø vöïng. Vaán ñeà ñònh danh trong PNNB chöa ñöôïc nhieàu nhaø nghieân cöùu quan taâm moät caùch toaøn dieän. Vì vaäy, nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm ñònh danh töø vöïng trong PNNB coù nhöõng trôû ngaïi, khoù khaên nhaát ñònh. Tuy nhieân, ñaây laø moät ñeà taøi lí thuù vaø voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi coâng cuoäc tìm hieåu, phaùt trieån tieáng noùi daân toäc. Thöïc hieän ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ mong gopù theâm moät thöû nghieäm trong vieäc tìm hieåu ñaëc ñieåm ngoân ngöõ vuøng ñaát phöông Nam cuûa Toå quoác. Nhö ñaõ noùi, vaán ñeà coøn khaù môùi meû, taøi lieäu ít oûi, naêng löïc vaø thôøi gian coù haïn, luaän vaên chæ thöïc hieän ñöôïc moät phaàn nhaát ñònh. Maëc duø raát coá gaéng nhöng chaéc chaén coâng trình cuûa chuùng toâi khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt. Kính mong ñöôïc söï goùp yù quyù baùu cuûa caùc Thaày, Coâ. Chuùng toâi xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán PGS. TS Trònh Saâm – ngöôøi Thaày ñaõ daønh nhieàu thôøi gian, coâng söùc höôùng daãn chuùng toâi hoaøn thaønh luaän vaên. Chuùng toâi cuõng xin chaân thaønh caûm ôn ñeán quyù Thaày Coâ trong Khoa Ngöõ vaên Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm thaønh phoá Hoà Chí Minh, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên thaønh phoá Hoà Chí Minh, Vieän Ngoân ngöõ hoïc… ñaõ taän tình chæ daãn, giuùp ñôõ chuùng toâi coù ñöôïc nhöõng tri thöùc caàn thieát trong thôøi gian hoïc taäp ñeå hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Chuùng toâi cuõng xin chaân thaønh caûm ôn caùc Thaày Coâ cuûa Phoøng KHCN – SÑH, ñòa phöông nôi chuùng toâi coâng taùc v.v. ñaõ quan taâm, giuùp ñôõ chuùng toâi hoaøn thaønh luaän vaên. Thaønh phoá Hoà Chí Minh, naêm 2005 QUY ÖÔÙC TRÌNH BAØY -Vieát taét: ÑBSCL: Ñoàng baèng soâng Cöûu Long ÑNB: Ñoâng Nam Boä GÑTTC: Gia Ñònh thaønh thoâng chí BB, NB, TB: Baéc Boä, Nam Boä, Trung Boä PNNB: Phöông ngöõ Nam Boä PNBB: Phöông ngöõ Baéc Boä NXB GD: Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc PGS-TS: Phoù giaùo sö - Tieán só tp HCM: thaønh phoá Hoà chí Minh -Trích daãn taøi lieäu: Taøi lieäu ñöôïc trích daãn ñöa vaøo ngoaëc vuoâng [ ], soá ñaàu ghi teân taøi lieäu, taùch vôùi soá trang baèng daáu ; . Neáu trang lieân tuïc thì duøng daáu phaåy ñeå ngaên caùch hoaëc duøng daáu noái; ví duï, [2; 23, 24]. Khoâng trích nguyeân vaên thì theâm phía tröôùc “theo”; ví duï [theo 75; 160]. Trích daãn laïi taøi lieäu thì ghi “daãn theo” phía tröôùc; ví duï: [daãn theo 52; 66]. Chæ daãn taøi lieäu khoâng daãn trang thì ñeå soá taøi lieäu trong ngoaëc vuoâng; ví duï [53]. Ñoái vôùi phaàn ñöôïc trích daãn töø nhieàu taøi lieäu khaùc nhau, soá thöù töï taøi lieäu ñöôïc ñaët ñoäc laäp trong töøng ngoaëc vuoâng; ví duï, [2], [5], [25]. Khi chæ neâu toùm taét yù kieán cuûa taùc giaû khaùc maø khoâng trích nguyeân vaên thì teân taùc giaû vaø naêm taøi lieäu xuaát baûn ñöôïc ghi trong ngoaëc ñôn keøm vôùi soá taøi lieäu ghi trong ngoaëc vuoâng, ví duï, (Nguyeãn Ñöùc Toàn, 2002) [123]. Thoâng tin ñaày ñuû veà taøi lieäu trích daãn ñöôïc ghi trong muïc Taøi lieäu tham khaûo cuoái luaän vaên (sau phaàn chính vaên). DAÃN NHAÄP 0.1. Lí do choïn ñeà taøi 0.1.1. Nam Boä laø moät vuøng ñaát môùi cuûa ngöôøi Vieät ôû phöông nam. Do coù thuaän lôïi veà ñieàu kieän töï nhieân neân Nam Boä coù nhieàu tieàm naêng vaø lôïi theá ñeå phaùt trieån kinh teá. Tính caùch, taâm hoàn, neáp sinh hoaït cuûa con ngöôøi ôû ñaây cuõng coù nhöõng neùt raát rieâng so vôùi coäi nguoàn. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi boäc tröïc, thaúng thaén, yeâu gheùt heát mình vaø vaãn giöõ ñöôïc ñöùc caàn cuø, chòu khoù, loøng yeâu nöôùc, thöông noøi voán coù cuûa daân toäc. Moät mieàn ñaát giaøu coù, truø phuù vôùi meânh mang soâng nöôùc vaø nhöõng con ngöôøi nhaân haäu laø söùc loâi cuoán nhöõng ai yeâu quyù vaø quan taâm ñeán cuoäc soáng con ngöôøi nôi ñaây. 0.1.2. Phöông ngöõ Nam Boä (PNNB), töø ñòa phöông Nam Boä khoâng nhöõng phaûn aùnh caùch phaân caét hieän thöïc cuûa ngöôøi Nam Boä maø noù coøn mang nhöõng neùt vaên hoaù raát ñaëc tröng cuûa vuøng ñaát môùi. Ñaây laø nguoàn ñeà taøi haáp daãn cho caùc nhaø vaên hoaù hoïc, ngoân ngöõ hoïc… Nghieân cöùu ñònh danh trong ngoân ngöõ chính laø nghieân cöùu moái quan heä giöõa vaên hoaù, ngoân ngöõ vaø tö duy. Moái quan heä naøy theå hieän ôû nhieàu caáp ñoä khaùc nhau trong ngoân ngöõ nhö ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp. Trong ñoù, caáp ñoä töø vöïng laø roõ raøng nhaát. Ñònh danh coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi cuoäc soáng con ngöôøi. Neáu ñoái töôïng xung quanh con ngöôøi khonâ g coù teân goïi thì con ngöôøi seõ maát phöông höôùng, aûnh höôûng ñeán giao tieáp vaø tö duy. “Maát caùi teân goïi con ngöôøi seõ maát moät trong nhöõng khaû naêng ñònh höôùng trong theá giôùi quanh mình” [9; 167]. Ñònh danh töø vöïïng trong PNNB laø moät vaán ñeà khaù thuù vò vaø chöa ñöôïc caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc quan taâm. Qua vieäc nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm ñònh danh töø vöïng, ñeà taøi thöû goùp phaàn lí giaûi moät phaàn ñaëc ñieåm cuûa PNNB. Ñoàng thôøi, qua ñoù hieåu theâm veà moâi tröôøng töï nhieân, xaõ hoäi, thaáy ñöôïc neùt ñoäc ñaùo veà vaên hoaù cuûa mieàn ñaát taän cuøng Toå quoác naøy. 0.2. Phaïm vi nghieân cöùu Nghieân cöùu veà ñònh danh töø vöïng, luaän vaên taäp trung nghieân cöùu veà heä thoáng töø ngöõ goïi teân rieâng (nhö: ñòa danh, nhaân danh), heä thoáng töø ngöõ goïi teân chung (nhö: nhöõng saûn phaåm ñöôïc cheá bieán töø noâng saûn, thuyû saûn; caùc loaïi ñoäng thöïc vaät; nhöõng coâng cuï, phöông tieän lao ñoäng vaø sinh hoaït cuûa con ngöôøi; nhöõng ñôn vò ño löôøng daân gian vaø nhoùm töø lieân quan ñeán soâng nöôùc) sau khi tìm hieåu veà nhöõng vaán ñeà chung veà Nam Boä vaø veà ñònh danh. Nhö vaäy, ñoái töôïng khaûo saùt cuûa chuùng toâi bao goàm töø vaø ngöõ ñònh danh. Luaän vaên cuõng chæ nghieân cöùu phöông thöùc ñònh danh tröïc tieáp, khoâng coù ñieàu kieän nghieân cöùu phöông thöùc giaùn tieáp. Sôû dó chuùng toâi giôùi haïn nhö vaäy vì moät maët, baûn thaân khoâng ñuû naêng löïc, khuoân khoå luaän vaên khoâng cho pheùp; maët khaùc, chæ khaûo saùt heä thoáng töø ngöõ noùi treân bôûi vì nhöõng töø ngöõ naøy ñöôïc söû duïng nhieàu trong ñôøi soáng coäng ñoàng ngöôøi daân Nam Boä, gaén boù vôùi moâi tröôøng töï nhieân, theå hieän ñöôïc ñaëc tröng vaên hoaù Nam Boä. 0.3. Muïc ñích vaø nhieäm vuï nghieân cöùu 0.3.1. Muïc ñích nghieân cöùu: Töø keát quaû nghieân cöùu tieáng noùi cuûa ngöôøi Nam Boä thoâng qua caùc taøi lieäu coù ñöôïc cuûa caùc taùc giaû ñi tröôùc, qua thöïc tieãn lôøi aên tieáng noùi haèng ngaøy cuûa ngöôøi daân ñòa phöông, luaän vaên nhaèm tìm hieåu veà ñònh danh töø vöïng cuaû PNNB, ñöa ra nhöõng nhaän xeùt böôùc ñaàu veà nhöõng ñaëc ñieåm coù tính quy luaät trong vieäc ñònh danh hieän thöïc cuûa tieáng noùi Nam Boä. Ñoù cuõng chính laø ñaëc ñieåm ngonâ ngöõ – vaên hoaù cuûa vuøng ñaát naøy. 0.3.2. Nhieäm vuï nghieân cöùu: Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích neâu treân, luaän vaên ñaët ra nhöõng nhieäm vuï sau: + Tìm hieåu veà ñaëc ñieåm veà töï nhieân vaø xaõ hoäi cuûa Nam Boä. + Tìm hieåu ñaëc tröng vaên hoaù cuûa Nam Boä. + Neâu leân nhöõng ñaëc ñieåm cuûa PNNB. + Nghieân cöùu veà söï tri nhaän hieän thöïc qua vieäc ñònh danh töø ngöõ trong PNNB. 0.4. Lòch söû vaán ñeà 0.4.1. Nghieân cöùu veà phöông ngöõ Nam Boä Nghieân cöùu PNNB coù caùc taùc giaû tieâu bieåu: - Hoaøng Thò Chaâu (1989) nghieân cöùu PNNB trong phöông ngöõ Nam (nhö caùch chia vuøng cuûa taùc giaû) vaø vôùi coâng trình Tieáng Vieät treân caùc mieàn ñaát nöôùc cuûa mình. Baø chuù yù ñaëc bieät ñeán vaán ñeà ngöõ aâm: “Taùc giaû... döïa vaøo nhöõng phöông phaùp cuûa ngoân ngöõ hoïc vaø phöông ngöõ hoïc ñeå mieâu taû, phaân tích, giôùi thieäu vôùi baïn ñoïc nhöõng bieán theå ñòa phöông cuûa tieáng Vieät, lí giaûi caùc nguyeân nhaân xaõ hoäi vaø caùc quy luaät bieán ñoåi ngöõ aâm ñaõ taïo ra söï ña daïng ñoù” [8; 5,6]. Taùc giaû cho raèng ñaây laø söï khaùc bieät ñaùng tin caäy vaø theå hieän lòch söû phaùt trieån cuûa tieáng Vieät. Tuy nhieân, vì ranh giôùi phaân vuøng cuûa taùc giaû veà phöông ngöõ Nam quaù roäng, do ñoù coù moät soá vaán ñeà veà ngöõ aâm, töø vöïng vaø ngöõ phaùp, taùc giaû ñaõ coù nhöõng nhaän xeùt khoâng chæ daønh rieâng choPNNB. ... - tailieumienphi.vn