Luận văn Thạc sĩ Khoa học ngữ văn: Cảm hứng lịch sử trong kịch nói Nguyễn Huy Tưởng

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH    PHAN ÑÌNH DUÕNG CAÛM HÖÙNG LÒCH SÖÛ TRONG KÒCH NOÙI NGUYEÃN HUY TÖÔÛNG LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN CHUYEÂN NGAØNH : VAÊN HOÏC VIEÄT NAM MAÕ SOÁ : 5-04-33 NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC :PGS. TS. TRAÀN HÖÕU TAÙ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ~ 2003 ~ PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Neáu tính töø naêm 1941, naêm nhaø vaên Nguyeãn Huy Töôûng(1912 – 1960) baét ñaàu coù saùng taùc ñöôïc in, cho ñeán naêm 1960, naêm oâng qua ñôøi, thì taùc giaû Vuõ Nhö Toâ ñaõ caàm buùt troïn veïn hai möôi naêm roøng. Hai möôi naêm caàn cuø, beàn bæ saùng taïo, nhaø vaên ñaõ ñeå laïi moät khoái löôïng taùc phaåm ñaùng keå, ña daïng veà theå loaïi: thô, truyeän ngaén, tuyø buùt, tieåu thuyeát, kòch baûn saân khaáu, kòch baûn phim, truyeän cho thieáu nhi v.v. Trong ñoù, theo nhieàu nhaø nghieân cöùu xöa nay, maûng truyeän vaø kòch laø nhöõng saùng taùc noåi baät, goùp phaàn khaúng ñònh vò trí vöõng vaøng cuûa oâng trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam vôùi tö caùch laø moät nhaø vaên coù caûm höùng lòch söû ñoäc ñaùo vaø saâu saéc. Coù theå xem caûm höùng lòch söû laø caûm höùng chuû ñaïo, laø nhaát ñieåm linh ñaøi trong toaøn boä söï nghieäp saùng taùc cuûa nhaø vaên noùi chung, theå loaïi kòch noùi noùi rieâng. Ñaây laø moät vaán ñeà thöôøng ñöôïc khaúng ñònh tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp, nhaán maïnh hay chæ ñeà caäp thoaùng qua trong haàu heát nhöõng baøi vieát, nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà saùng taùc Nguyeãn Huy Töôûng. Tuy nhieân, cho ñeán thôøi ñieåm naøy, vaãn chöa coù moät coâng trình naøo nghieân cöùu moät caùch tröïc dieän, heä thoáng veà vaán ñeà caûm höùng lòch söû trong toaøn boä söï nghieäp vaên hoïc cuûa nhaø vaên cuõng nhö ôû töøng theå loaïi cuï theå. Do vaäy, vôùi ñeà taøi “Caûm höùng lòch söû trong kòch noùi Nguyeãn Huy Töôûng”, ngöôøi vieát luaän vaên(NVLV) mong muoán goùp phaàn soi saùng moät phöông dieän cô baûn cuûa tö töôûng vaø phong caùch ngheä thuaät cuûa nhaø vaên qua moät theå loaïi cuï theå, töø ñoù, xaùc ñònh ñuùng ñaén con ñöôøng thaâm nhaäp, phaân tích kòch baûn vaên hoïc cuûa onâ g trong nhaø tröôøng hieän nay. 2. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ: Nguyeãn Huy Töôûng laø moät nhaø vaên sôùm noåi tieáng töø tröôùc naêm 1945 vôùi tö caùch laø taùc giaû boä ba tieåu thuyeát vaø kòch lòch söû: Vuõ Nhö Toâ, Ñeâm hoäi Long Trì, AnTö cuøng ñöôïc xuaát baûn vaøo naêm 1944. Nhöng phaûi ñeán naêm 1946, naêm Baéc Sôn ñöôïc coâng dieãn vaø xuaát baûn, môùi roä leân moät laøn soùng pheâ bình, ñaùnh giaù veà saùng taùc cuûa nhaø vaên. Laøn soùng aáy, cuõng nhö baûn thaân vôû kòch ñaàu tieân cuûa oâng, luùc thaêng, luùc traàm qua töøng thôøi ñieåm, töøng giai ñoaïn nhaát ñònh. Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, naêm 2003, vieäc nghieân cöùu, thaåm ñònh veà toaøn boä söï nghieäp vaên hoïc cuûa oâng noùi chung, töøng taùc phaåm cuï theå noùi rieâng cuõng coøn coù nhieàu yù kieán khaùc nhau, song nhìn chung vò trí xöùng ñaùng cuûa oâng treân vaên ñaøn Vieät Nam tröôùc vaø sau Caùch maïng thaùng Taùm ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh maïnh meõ, saâu saéc theâm. Tröôùc khi tìm hieåu lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu kòch noùi Nguyeãn Huy Töôûng, NVLV seõ sô löôïc trình baøy veà lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu saùng taùc cuûa taùc giaû Baéc Sôn noùi chung. 2.1 Vaøi neùt veà lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu saùng taùc Nguyeãn Huy Töôûng Ba thaùng sau khi Nguyeãn Huy Töôûng qua ñôøi môùi coù baøi vieát ñaàu tieân nghieân cöùu veà saùng taùc cuûa nhaø vaên. Ñoù laø tieåu luaän “Nguyeãn Huy Töôûng nhaø vaên tröôûng thaønh döôùi cheá ñoä môùi” cuûa nhaø nghieân cöùu Haø Minh Ñöùc(ñaêng trong Nghieân cöùu vaên hoïc, thaùng 10-1960). Laø moät trong hai nhaø nghieân cöùu(ngöôøi thöù hai laø Phong Leâ) coù quaù trình tìm hieåu, khaùm phaù nghieâm tuùc, coâng phu veà con ngöôøi vaø söï nghieäp cuûa Nguyeãn Huy Töôûng, Haø Minh Ñöùc ñaõ coâng boá moät loaït baøi vieát, coâng trình [6, 8, 9, 10] veà saùng taùc cuûa taùc giaû Soáng maõi vôùi thuû ñoâ trong voøng 24 naêm töø 1960 (baøi ñaõ daãn) ñeán 1984. Hai coâng trình tieâu bieåu cuûa nhaø nghieân cöùu veà toaøn boä saùng taùc cuûa Nguyeãn Huy Töôûng laø: 1) Nguyeãn Huy Töôûng(1912 – 1960), Nxb Vaên hoïc, 1966(vieát chung vôùi Phan Cöï Ñeä), 2) Tuyeån taäp Nguyeãn Huy Töôûng(Lôøi giôùi thieäu), Nxb Vaên hoïc, 1984 (ñaõ ñöa vaøo trong Khaûo luaän vaên chöông, in laàn thöù hai, Nxb KHXH, 1998). Trong coâng trình 1), caùc taùc giaû ñaõ “töï xaùc ñònh vaø giôùi haïn cho mình nhieäm vuï böôùc ñaàu ñaùnh giaù moät caùch toång hôïp nhöõng saùng taùc cuûa Nguyeãn Huy Töôûng”[ 8: 5]. Môû ñaàu chöông II -Tieåu thuyeát vaø kòch lòch söû cuûa Nguyeãn Huy Töôûng tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm - hai taùc giaû chuyeân luaän nhaän xeùt: “Trong soá caùc taùc giaû(tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm), Nguyeãn Huy Töôûng laø ngöôøi coù theá giôùi quan tieán boä nhaát vaø ñaõ coá gaéng khai thaùc ñeà taøi lòch söû moät caùch nghieâm tuùc vaø saùng taïo”( NVLV nhaán maïnh). Keát thuùc chuyeân luaän, hai oâng ñaõ nhaïân ñònh veà “moät ñaëc ñieåm trong phong caùch ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Huy Töôûng”: “Keát hôïp chaët cheõ tính lòch söû vaø tính thôøi söï laø moät ñaëc ñieåm trong phong caùch ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Huy Töôûng theå hieän ôû quan ñieåm nhaän thöùc, bieän phaùp theå hieän vaø noäi dung hieän töôïng ñöôïc phaûn aùnh”[8:234 ]. Möôøi taùm naêm sau, vieát lôøi giôùi thieäu cho Tuyeån taäp Nguyeãn Huy Töôûng(Sñd), Haø Minh Ñöùc ñaõ coù yù thöùc khaéc phuïc moät soá nhaän xeùt, ñaùnh giaù chöa thaät phuø hôïp cuûa mình xoay quanh con ngöôøi vaø saùng taùc Nguyeãn Huy Töôûng. Khaùi nieäm caûm höùng, caûm höùng lòch söû nhieàu laàn xuaát hieän treân nhöõng trang vieát cuûa nhaø nghieân cöùu [ 10 : 60, 68, 70, 71, 73, 86…]. Coù ñieàu oâng khoâng quan nieäm ñoù laø caûm höùng chuû ñaïo maø cho ñoù chæ laø moät trong nhöõng yeáu toá thuoäc veà chaát söû thi trong saùng taùc Nguyeãn Huy Töôûng. Taùc giaû vieát: “Caûm höùng lòch söû saâu saéc, vai troø lôùn lao cuûa nhaân daân trong khoâng gian vaø thôøi gian, chuû nghóa yeâu nöôùc anh huøng thaám ñöôïm trong suy nghó, tình caûm, haønh ñoäng cuûa caùc nhaân vaät vaø nhöõng böùc tranh sinh ñoäng, taát caû ñaõ goùp phaàn taïo neân chaát söû thi trong taùc phaåm cuûa Nguyeãn Huy Töôûng”[ 10: 86-87]. Moät soá nhaän xeùt cuûa Haø Minh Ñöùc veà ñeà taøi lòch söû, veà quan heä giöõa tính lòch söû vaø tính thôøi söï trong saùng taùc cuûa nhaø vaên Nguyeãn Huy Töôûng laø nhöõng khaúng ñònh chính xaùc. Khaù nhieàu nhaø nghieân cöùu veà sau, bao goàm caû giôùi nghieân cöùu vaên hoïc vaø söû hoïc( chaúng haïn nhö: Phan Troïng Thöôûng, Hoaøng Tieán, Nguyeân Ngoïc, Traàn Ñình Nam, Nguyeãn Phöông Chi, Döông Trung Quoác, Leâ Vaên Lan, Mai Höông, Haø AÂn, Bích Thu, Toân Thaûo Mieân…, theo Nguyeãn Huy Töôûng- Veà taùc gia vaø taùc phaåm[72]) , khi thaâm nhaäp vaên xuoâi vaø kòch cuûa nhaø vaên, thöôøng thoáng nhaát vôùi nhöõng nhaän xeùt naøy. Trong soá caùc nhaø nghieân cöùu aáy, NVLV ñaëc bieät löu yù hai taùc giaû: moät laø coá PGS. Nguyeãn Traùc, ñoàng taùc giaû giaùo trình Vaên hoïc Vieät Nam 1945 – 1975(taäp II), Nxb GD – 1990, thöù hai laø Phong Leâ, ngöôøi coù thaâm nieân coâng taùc ôû Vieän Vaên hoïc vaø Taïp chí Vaên hoïc ñoàng thôøi cuõng laø moät trong hai nhaø nghieân cöùu coù beà daøy veà con ngöôøi vaø söï nghieäp Nguyeãn Huy Töôûng. ÔÛ chöông XIII cuûa giaùo trình treân, khi ñöa ra “Moät soá ñaëc ñieåm veà phong caùch ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Huy Töôûng”, coá PGS. ñaõ duøng haún khaùi nieäm caûm höùng lòch söû xem nhö laø moät yeáu toá ñaëc saéc trong phong caùch taùc giaû. Cuï theå, oâng vieát: “Moät yeáu toá ñaëc saéc nöõa trong phong caùch ngheä thuaät cuûa Nguyeãn Huy Töôûng laø caûm höùng lòch söû, chuû yeáu veà söï kieän lòch söû, phaàn naøo veà con ngöôøi lòch söû”[52: 216]. Do tính chaát giaùo trình, oâng chæ chöùng minh ngaén goïn, sô löôïc yeáu toá naøy thoâng qua moät soá taùc phaåm tieâu bieåu maø chöa ñi saâu lí giaûi moät caùch hoaøn chænh, heä thoáng. Thöôøng xuyeân caäp nhaät nhöõng thoâng tin môùi veà con ngöôøi vaø taùc phaåm cuûa Nguyeãn Huy Töôûng qua nhöõng laàn kæ nieäm, töôûng nieäm, hoäi thaûo khoa hoïc veà nhaø vaên töøng ñöôïc Nhaø nöôùc phong taëng giaûi thöôûng Hoà Chí Minh ñôït 1- 1996 naøy, nhaø nghieân cöùu Phong Leâ ñaõ nhaán maïnh moät ñaëc ñieåm “nhö laø neùt quaùn xuyeán trong suoát haønh trình taùc phaåm cuûa Nguyeãn Huy Töôûng”( chöõ duøng cuûa nhaø nghieân cöùu). Cuï theå oâng vieát:”Coù voán tri thöùc roäng vaø saâu veà quaù khöù daân toäc, cuoäc soáng trong caûm nhaän cuûa Nguyeãn Huy Töôûng khoâng bao giôø laø moät nhaùt caét ngang maø laø goàm nhieàu ñöôøng maïch gaén boù vôùi lòch söû. Vaø lòch söû, trong söï keát noái töø quaù khöù ñeán hieän taïi, ñoù laø söï song haønh hoaëc töông phaûn giöõa moät beân laø baïo löïc cuûa ngoaïi xaâm, cuûa cöôøng quyeàn, cuûa nhöõng roái ren vaø naùo ñoäng cuûa xaõ hoäi, vôùi moät beân laø söï moûng manh, söï baáp beânh cuûa nhöõng soá phaän, nhöõng cuoäc tình, nhöõng ñam meâ vaø khaùt voïng cuûa con ngöôøi, trong ñoù coù vò trí trung taâm laø ngöôøi trí thöùc”[28:345].ÔÛ moät ñoaïn khaùc, Phong Leâ coøn giaùn tieáp khaúng ñònh caûm höùng lòch söû nhö laø caûm höùng chuû ñaïo trong toaøn boä saùng taùc cuûa Nguyeãn Huy Töôûng. OÂng cho raèng “coù moät ñöôøng daây gaén noái töø Vuõ Nhö Toâ ñeán Soáng maõi vôùi thuû ñoâ…khoâng phaûi chæ do ñeà taøi mieâu taû…Maø coøn laø moät caûm höùng saùng taïo gaàn nhö gaén noái vaø xuyeân suoát : traàm huøng vaø bi traùng”[ 28:358]. Nhöõng nhaän ñònh tinh teá naøy coù theå gôïi yù cho NVLV moät soá vaán ñeà veà caùch tieáp caän lòch söû, caùch mieâu taû soá phaän con ngöôøi trong lòch söû cuûa Nguyeãn Huy Töôûng. Nguyeãn Huy Töôûng thaønh danh khoâng chæ vôùi kòch, song ñuùng nhö nhaø nghieân cöùu Haø Minh Ñöùc ñaõ nhaän ñònh, “trong söï nghieäp vaên hoïc cuûa Nguyeãn Huy Töôûng, nhöõng taùc phaåm kòch chieám moät vò trí quan troïng”[9:375]. Cuõng theo oâng, “…vaøo nhöõng naêm tröôùc vaø sau Caùch maïng, Nguyeãn Huy Töôûng ñaõ coù coâng thuùc ñaåy vaø xaây döïng neàn kòch noùi cuûa nöôùc nhaø phaùt trieån treân moät chaëng ñöôøng môùi”[9:375]. Chaëng ñöôøng saùng taùc kòch cuûa nhaø vaên môû ñaàu töø Vuõ Nhö Toâ(1941) vaø ñeán taäp kòch ngaén Anh Sô ñaàu quaân(1949) thì keát thuùc.Theo nhieàu nhaø nghieân cöùu, nhaø vaên khoâng chæ laø “moät taùc giaû tieâu bieåu cuûa saân khaáu kòch noùi khaùng chieán choáng Phaùp[Nguyeãn Vaên Thaønh, 72: 397] maø coøn laø moät kòch taùc gia lôùn “goùp phaàn ñaùng keå vaøo söï hình thaønh cuûa neàn kòch noùi Vieät Nam hieän ñaïi, ñem ñeán cho noù phaåm chaát vaên hoïc vaø taàm voùc chuyeân nghieäp”[Taát Thaéng, 72 : 403]. 2.2. Lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu kòch noùi Nguyeãn Huy Töôûng ... - tailieumienphi.vn