Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Lê Thị Kim Văn
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Lê Thị Kim Văn
SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN
TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC LỚP 11
THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC
Chuyên ngành
Mã số
: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. ĐẶNG THỊ OANH
Thành phố Hồ Chí Minh - 2012
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trịnh Văn
Biều cùng các thầy cô khoa Hoá học trường Đại học Sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh và trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã
giúp tôi có thêm nhiều kiến thức và kỹ năng sư phạm trong suốt
khoá học.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến phòng Khoa học Công nghệ
và Sau đại học - trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí
Minh đã tạo điều kiện thuận lợi để luận văn được hoàn thành
đúng tiến độ.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS
Đặng Thị Oanh- người đã hướng dẫn, dìu dắt, động viên tôi
trong suốt quá trình làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học
sinh các trường trung học phổ thông Trần Quốc Tuấn, Nghĩa
Hành I, Nghĩa Hành II, Chuyên Lê Khiết Quảng Ngãi cùng các
anh chị em đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực
nghiệm sư phạm.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình đã nhiệt
tình động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu.
Tác giả
Lê Thị Kim Văn
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ..................................... 4
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...............................................................................4
1.1.1. Các luận văn nghiên cứu về dạy học tích cực ............................................4
1.1.2. Các luận văn, khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu về PTTQ ..........................5
1.2. Dạy học tích cực...............................................................................................5
1.2.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học ................................................5
1.2.2. Tính tích cực trong học tập .........................................................................6
1.2.3. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực ..................................................7
1.2.4. Bốn đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực .....................................9
1.2.5. Sự khác nhau giữa dạy học tích cực và dạy học thụ động .......................10
1.3. Một số phương pháp dạy học tích cực ở trường phổ thông ...........................12
1.3.1. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................12
1.3.2. Phương pháp trực quan .............................................................................13
1.3.3. Phương pháp sử dụng bài tập hóa học ......................................................18
1.3.4. Đàm thoại Ơrixtic .....................................................................................20
1.3.5. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề .....................................................21
1.4. Phương tiện trực quan trong dạy học hóa học ...............................................22
1.4.1. Khái niệm .................................................................................................23
1.4.2. Phân loại phương tiện trực quan...............................................................23
1.4.3. Vai trò của phương tiện trực quan trong dạy học hóa học .......................27
1.4.4. Yêu cầu sư phạm của phương tiện trực quan trong dạy học hóa học.......30
1.4.5. Phương pháp sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học hóa học ......32
1.5. Thực trạng sử dụng PPDH tích cực và PTTQ trong dạy học hóa học lớp 11 35
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .........................................................................................39
Chương 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC PHẦN
HIĐROCACBON THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC....................................... 40
2.1. Giới thiệu tổng quan phần hiđrocacbon lớp 11 ..............................................40
2.1.1. Vị trí ..........................................................................................................40
2.1.2. Mục tiêu ....................................................................................................41
2.1.3. Đặc điểm cấu trúc chung của các bài phần hiđrocacbon ..........................43
2.1.4. Một số điểm lưu ý khi dạy học phần hiđrocacbon ...................................45
2.2. Hệ thống phương tiện trực quan trong dạy học hóa học phần hiđrocacbon ..50
2.2.1. Căn cứ để xác định, lựa chọn phương tiện trực quan ...............................50
2.2.2. Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu môn hóa học phần hiđrocacbon ......51
2.3. Nguyên tắc và quy trình tổng quát sử dụng PTTQ trong DHHH THPT .......72
2.3.1. Nguyên tắc chung khi sử dụng PTTQ trong dạy học hóa học THPT ......72
2.3.2. Quy trình sử dụng PTTQ trong dạy học hóa học THPT ..........................73
2.4. Sử dụng một số PTTQ trong dạy học phần hiđrocacbon ...............................77
2.4.1. Sử dụng mô hình.......................................................................................77
2.4.2. Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ .......................................................................86
2.4.3. Sử dụng thí nghiệm hóa học .....................................................................93
2.4.4. Sử dụng sơ đồ, biểu bảng .........................................................................99
2.5. Một số giáo án thực nghiệm .........................................................................109
2.5.1. Giáo án bài Ankan (lưu CD) ..................................................................109
2.5.2. Giáo án bài Anken (lưu CD) ..................................................................109
2.5.3. Giáo án bài Benzen và ankylbenzen (lưu CD) .......................................109
2.5.4. Giáo án bài Ankin ...................................................................................109
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 121
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................................... 122
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ..............................................122
3.1.1. Mục đích .................................................................................................122
3.1.2. Nhiệm vụ ................................................................................................122
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ...................................................................123
3.2.1. Đối tượng thực nghiệm ...........................................................................123
3.2.2. Hoạch định trường THPT và giáo viên thực nghiệm .............................123
3.2.3. Trao đổi với giáo viên lên lớp ................................................................123
3.2.4. Tiến trình thực nghiệm ...........................................................................124
3.2.5. Kết thúc thực nghiệm .............................................................................124
3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm .....................................................................127
3.3.1. Kết quả thực nghiệm...............................................................................127
3.3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ...............................................................136
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 137
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................... 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 143
PHỤ LỤC
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Lê Thị Kim Văn
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Lê Thị Kim Văn
SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN
TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC LỚP 11
THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC
Chuyên ngành
Mã số
: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. ĐẶNG THỊ OANH
Thành phố Hồ Chí Minh - 2012
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trịnh Văn
Biều cùng các thầy cô khoa Hoá học trường Đại học Sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh và trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã
giúp tôi có thêm nhiều kiến thức và kỹ năng sư phạm trong suốt
khoá học.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến phòng Khoa học Công nghệ
và Sau đại học - trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí
Minh đã tạo điều kiện thuận lợi để luận văn được hoàn thành
đúng tiến độ.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS
Đặng Thị Oanh- người đã hướng dẫn, dìu dắt, động viên tôi
trong suốt quá trình làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học
sinh các trường trung học phổ thông Trần Quốc Tuấn, Nghĩa
Hành I, Nghĩa Hành II, Chuyên Lê Khiết Quảng Ngãi cùng các
anh chị em đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực
nghiệm sư phạm.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình đã nhiệt
tình động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu.
Tác giả
Lê Thị Kim Văn
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ..................................... 4
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...............................................................................4
1.1.1. Các luận văn nghiên cứu về dạy học tích cực ............................................4
1.1.2. Các luận văn, khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu về PTTQ ..........................5
1.2. Dạy học tích cực...............................................................................................5
1.2.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học ................................................5
1.2.2. Tính tích cực trong học tập .........................................................................6
1.2.3. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực ..................................................7
1.2.4. Bốn đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực .....................................9
1.2.5. Sự khác nhau giữa dạy học tích cực và dạy học thụ động .......................10
1.3. Một số phương pháp dạy học tích cực ở trường phổ thông ...........................12
1.3.1. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................12
1.3.2. Phương pháp trực quan .............................................................................13
1.3.3. Phương pháp sử dụng bài tập hóa học ......................................................18
1.3.4. Đàm thoại Ơrixtic .....................................................................................20
1.3.5. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề .....................................................21
1.4. Phương tiện trực quan trong dạy học hóa học ...............................................22
1.4.1. Khái niệm .................................................................................................23
1.4.2. Phân loại phương tiện trực quan...............................................................23
1.4.3. Vai trò của phương tiện trực quan trong dạy học hóa học .......................27
1.4.4. Yêu cầu sư phạm của phương tiện trực quan trong dạy học hóa học.......30
1.4.5. Phương pháp sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học hóa học ......32
1.5. Thực trạng sử dụng PPDH tích cực và PTTQ trong dạy học hóa học lớp 11 35
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .........................................................................................39
Chương 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC PHẦN
HIĐROCACBON THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC....................................... 40
2.1. Giới thiệu tổng quan phần hiđrocacbon lớp 11 ..............................................40
2.1.1. Vị trí ..........................................................................................................40
2.1.2. Mục tiêu ....................................................................................................41
2.1.3. Đặc điểm cấu trúc chung của các bài phần hiđrocacbon ..........................43
2.1.4. Một số điểm lưu ý khi dạy học phần hiđrocacbon ...................................45
2.2. Hệ thống phương tiện trực quan trong dạy học hóa học phần hiđrocacbon ..50
2.2.1. Căn cứ để xác định, lựa chọn phương tiện trực quan ...............................50
2.2.2. Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu môn hóa học phần hiđrocacbon ......51
2.3. Nguyên tắc và quy trình tổng quát sử dụng PTTQ trong DHHH THPT .......72
2.3.1. Nguyên tắc chung khi sử dụng PTTQ trong dạy học hóa học THPT ......72
2.3.2. Quy trình sử dụng PTTQ trong dạy học hóa học THPT ..........................73
2.4. Sử dụng một số PTTQ trong dạy học phần hiđrocacbon ...............................77
2.4.1. Sử dụng mô hình.......................................................................................77
2.4.2. Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ .......................................................................86
2.4.3. Sử dụng thí nghiệm hóa học .....................................................................93
2.4.4. Sử dụng sơ đồ, biểu bảng .........................................................................99
2.5. Một số giáo án thực nghiệm .........................................................................109
2.5.1. Giáo án bài Ankan (lưu CD) ..................................................................109
2.5.2. Giáo án bài Anken (lưu CD) ..................................................................109
2.5.3. Giáo án bài Benzen và ankylbenzen (lưu CD) .......................................109
2.5.4. Giáo án bài Ankin ...................................................................................109
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 121
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................................... 122
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ..............................................122
3.1.1. Mục đích .................................................................................................122
3.1.2. Nhiệm vụ ................................................................................................122
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ...................................................................123
3.2.1. Đối tượng thực nghiệm ...........................................................................123
3.2.2. Hoạch định trường THPT và giáo viên thực nghiệm .............................123
3.2.3. Trao đổi với giáo viên lên lớp ................................................................123
3.2.4. Tiến trình thực nghiệm ...........................................................................124
3.2.5. Kết thúc thực nghiệm .............................................................................124
3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm .....................................................................127
3.3.1. Kết quả thực nghiệm...............................................................................127
3.3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ...............................................................136
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 137
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................... 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 143
PHỤ LỤC