Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Mở đầu và củng cố bài trong dạy học Hóa học lớp 10 trung học phổ thông theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Phan Thị Thùy Trang

MỞ ĐẦU VÀ CỦNG CỐ BÀI TRONG DẠY HỌC
HÓA HỌC LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Phan Thị Thùy Trang

MỞ ĐẦU VÀ CỦNG CỐ BÀI TRONG DẠY HỌC
HÓA HỌC LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC

Chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hoá học
Mã số
60 14 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRỊNH VĂN BIỀU

Thành phố Hồ Chí Minh – 2011

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin gửi lời cám ơn chân thành đến Ban Giám hiệu trường Đại học Sư
phạm TP.HCM, phòng Sau đại học, quý thầy cô đã tận tình giảng dạy và tạo mọi
điều kiện để các học viên học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến:
- PGS.TS. Trịnh Văn Biều đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện
thuận lợi nhất để tác giả hoàn thành luận văn.
- Các thầy cô giáo ở trường THPT chuyên Lương Thế Vinh,
THPT Trấn Biên, THPT Lý Thường Kiệt đã nhiệt tình cộng tác, giúp đỡ tác giả rất
nhiều trong quá trình thực nghiệm đề tài.
- Cảm ơn những người bạn đã luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho tác giả
trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Cuối cùng, xin cám ơn những người thân yêu trong gia đình đã luôn bên cạnh,
ủng hộ, động viên, giúp đỡ để tác giả có thể hoàn thành tốt luận văn.

Thành phố Hồ Chí Minh – năm 2011
Tác giả
Phan Thị Thùy Trang

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 1
T
2

T
2

MỤC LỤC .................................................................................................................... 2
T
2

T
2

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 6
T
2

T
2

MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 8
T
2

T
2

1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................................ 8
T
2

T
2

2. Đối tượng và khách thể nghiên cứu............................................................................. 9
T
2

T
2

3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................... 9
T
2

T
2

4. Nhiệm vụ của đề tài....................................................................................................... 9
T
2

T
2

5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 9
T
2

T
2

6. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................... 9
T
2

T
2

7. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................... 10
T
2

T
2

8. Điểm mới của đề tài .................................................................................................... 10
T
2

T
2

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 11
T
2

T
2

1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu....................................................................................... 11
T
2

T
2

1.1.1. Các giáo trình, tài liệu giáo dục học về mở đầu và củng cố bài .......................... 11
T
2

T
2

1.1.2. Các đề tài nghiên cứu của sinh viên và học viên cao học.................................... 12
T
2

T
2

1.2. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học hiện nay ................................... 13
T
2

T
2

1.2.1. Nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học ............................................................... 13
T
2

T
2

1.2.2. Các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ...................................................... 14
T
2

T
2

1.2.3. Vai trò của người giáo viên trong đổi mới PPDH hiện nay................................. 15
T
2

T
2

1.3. Bài giảng hóa học và các bước lên lớp ................................................................... 15
T
2

T
2

1.3.1. Bài giảng hóa học ................................................................................................ 15
T
2

T
2

1.3.2. Các bước lên lớp .................................................................................................. 18
T
2

T
2

1.3.3. Mở đầu bài giảng trong cấu trúc bài lên lớp ....................................................... 20
T
2

T
2

1.3.4. Củng cố bài giảng trong cấu trúc bài lên lớp ....................................................... 21
T
2

T
2

1.4. Tổng quan về mở đầu bài giảng ............................................................................. 21
T
2

T
2

1.4.1. Tầm quan trọng trong việc mở đầu bài giảng ...................................................... 21
T
2

T
2

1.4.2. Đặc điểm của việc mở đầu bài giảng ................................................................... 22
T
2

T
2

1.4.3. Nhiệm vụ của việc mở đầu bài giảng .................................................................. 23
T
2

T
2

1.4.4. Một số hình thức vào bài thường sử dụng ........................................................... 23
T
2

T
2

1.4.5. Những yêu cầu sư phạm khi vào bài.................................................................... 26
T
2

T
2

1.5. Tổng quan về củng cố bài giảng ............................................................................. 26
T
2

T
2

1.5.1. Tầm quan trọng của việc củng cố bài giảng ........................................................ 26
T
2

T
2

1.5.2. Nhiệm vụ của việc củng cố bài giảng .................................................................. 27
T
2

T
2

1.5.3. Phân loại............................................................................................................... 28
T
2

T
2

1.5.4. Một số hình thức củng cố bài............................................................................... 29
T
2

T
2

1.5.5. Những yêu cầu sư phạm khi củng cố bài ............................................................. 32
T
2

T
2

1.6. Thực trạng mở đầu và củng cố bài giảng ở một số trường THPT ...................... 32
T
2

T
2

1.6.1. Mục đích điều tra ................................................................................................. 32
T
2

T
2

1.6.2. Đối tượng điều tra ................................................................................................ 33
T
2

T
2

1.6.3. Phương pháp tiến hành ........................................................................................ 33
T
2

T
2

1.6.4. Kết quả điều tra .................................................................................................... 33
T
2

T
2

CHƯƠNG 2: MỞ ĐẦU VÀ CỦNG CỐ BÀI TRONG DẠY HỌC MÔN HÓA
HỌC LỚP 10 THPT THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 43
T
2

T
2

2.1. Tổng quan về chương trình hóa học lớp 10 THPT ............................................... 43
T
2

T
2

2.1.1. Mục tiêu dạy học [48] .......................................................................................... 43
T
2

T
2

2.1.2. Cấu trúc chương trình hóa học lớp 10 THPT [48]............................................... 44
T
2

T
2

2.1.3. Chuẩn kiến thức – kĩ năng [60] ........................................................................... 44
T
2

T
2

2.2. Nguyên tắc thiết kế phần mở đầu và củng cố bài giảng theo hướng đổi mới
phương pháp dạy học............................................................................................. 50
T
2

T
2

2.2.1. Nguyên tắc thiết kế phần mở đầu ........................................................................ 50
T
2

T
2

2.2.2. Nguyên tắc thiết kế phần củng cố ........................................................................ 52
T
2

T
2

2.3. Quy trình thiết kế phần mở ðầu và củng cố bài giảng ......................................... 54
T
2

T
2

2.4. Thiết kế phần mở đầu một số bài hóa học lớp 10 THPT ..................................... 55
T
2

T
2

2.4.1. Mở đầu bài “Thành phần nguyên tử” .................................................................. 56
T
2

T
2

2.4.2. Mở đầu bài “Cấu tạo vỏ nguyên tử” .................................................................... 56
T
2

T
2

2.4.3. Mở đầu bài “Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học”......................................... 57
T
2

T
2

2.4.4. Mở đầu bài “Sự biến đổi tuần hoàn tính chất các nguyên tố” ............................. 59
T
2

T
2

2.4.5. Mở đầu bài “Liên kết ion” ................................................................................... 60
T
2

T
2

2.4.6. Mở đầu bài “Liên kết cộng hóa trị” ..................................................................... 60
T
2

T
2

2.4.7. Mở đầu bài “Tinh thể nguyên tử - Tinh thể phân tử” .......................................... 61
T
2

T
2

2.4.8. Mở đầu bài “Phản ứng oxi hóa – khử” ................................................................ 61
T
2

T
2

2.4.9. Mở đầu bài “Phân loại phản ứng vô cơ” .............................................................. 61
T
2

T
2

2.4.10. Mở đầu bài “Khái quát về nhóm halogen” ........................................................ 62
T
2

T
2

2.4.11. Mở đầu bài “Clo” ............................................................................................... 62
T
2

T
2

2.4.12. Mở đầu bài “Hidro clorua – Axit clohidric – Muối clorua” .............................. 62
T
2

T
2