Xem mẫu
- Luận văn
Quản lý nhà nước đối với TCT
90 - 91 theo hướng hình thành
Tập đoàn kinh tế
- ðU
PH N M
1. Tính c p thi t c a ñ tài
Th c hi n ñ i m i, xây d ng n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng XHCN
trong xu th h i nh p qu c t , vi c t o l p và phát tri n các TCT, TðKT l n có
ñ ti m l c c nh tr nh c th trư ng trong và ngoài nư c là m c tiêu chi n lư c
c a nhà nư c Viêt Nam. ð ng và Nhà nư c coi ñây là ch trương l n trong
ñư ng l i kinh t ñ t nư c. Trong quá trình xây d ng các TCT, TðKT m nh
qu n lý nhà nư c có vai trò quy t ñ nh. Qu n lý nhà nư c t o ra các chu n m c
pháp lý, các ñi u ki n, ti n ñ ... ñ các DNNN phát tri n thành nh ng TðKT có
ti m l c ñ m nh, ñóng vai trò nòng c t, ch ñ o cho n n kinh t . Th c hi n
m c tiêu ñó ñòi h i không ng ng hoàn thi n, ñ i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i
các TCT 90 - 91 nói chung trong ñó có các TCT 90 – 91 và TðKT nhà nư c.
ðây là v n ñ m i, v a làm v a hoàn thi n Vi t Nam. Vì v y, vi c nghiên c u
m t cách h th ng toàn di n và c th c lý lu n và th c ti n qu n lý nhà nư c
ñ i v i các DNNN theo hư ng hình thành các TðKT m nh là ñòi h i b c xúc
hi n nay c a công cu c ñ i m i qu n lý hành chính nhà nư c v kinh t , c i
cách hành chính công.
Là cán b nhi u năm làm công tác qu n lý các TCT 90 – 91, ñã ti p c n
nhi u v i th c t và có nh ng kinh nghi m nh t ñ nh tôi ch n v n ñ “Qu n lý
nhà nư c ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT” làm ñ tài lu n án
ti n s qu n lý hành chính công. Vi c nghiên c u ñ tài m t m t gi i quy t ñư c
nh ng v n ñ b c xúc ñ t ra hi n nay nư c ta, phù h p v i chuyên ngành
qu n lý hành chính công, ñ c bi t cho phép k t h p lý lu n h c t p, nghiên c u
v i ho t ñ ng th c ti n c a b n thân.
2. M c ñích nghiên c u
- H th ng hóa có b sung và hoàn thi n cơ s khoa h c QLNN ñ i v i
TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT.
- Phân tích th c tr ng hình thành và ho t ñ ng c a các TCT 90 – 91 theo
hư ng hình thành TðKT ñ c bi t là th c tr ng QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo
1
- hư ng hình thành TðKT Vi t Nam. Qua ñó, ch ra nh ng v n ñ b c xúc c n
x lý trong vi c hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành
TðKT.
- ð xu t phương hư ng h th ng gi i pháp cũng như các ñi u ki n th c
hi n gi i pháp hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành
TðKT.
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
- ð i tư ng nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u c a lu n án là QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo
hư ng hình thành TðKT
- Ph m vi nghiên c u
t m vĩ mô, ch y u t p trung vào ch ñ , chính
Lu n án nghiên c u
sách cơ ch , n i dung QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT
trong ph m vi Vi t Nam hi n nay.
4. Phương pháp nghiên c u
Trên cơ s nguyên lý ch nghĩa Mác – Lê nin, tư tư ng H Chí Minh,
quan ñi m, ñư ng l i c a ð ng và Nhà nư c ta, phương pháp lu n duy v t bi n
ch ng, duy v t l ch s , lu n án s d ng các phương pháp ch y u sau ñây trong
nghiên c u:
- Phân tích, ñ i chi u, so sánh
- T ng h p
- Phân t
- Kh o sát th c t
- ði u tra
- Phân tích th ng kê
Ngoài ra lu n án có s d ng nh ng k t qu nghiên c u liên quan ñ n ñ
trong và ngoài nư c ñã công b .
tài
5. ðóng góp khoa h c m i c a lu n án
Th nh t, v lý lu n
2
- - Ch ra các tiêu chí ñ i v i TCT ñ phân bi t v i các lo i hình doanh
nghi p khác
- ðưa ra cơ s lý lu n cho vi c phát tri n TCT 90 – 91 theo hư ng hình
thành TðKT
- ðưa ra khái ni m QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành
TðKT. Phân tích lu n c khoa h c c a khái ni m
+ Ch ra ch th , khách th và ñ i tư ng qu n lý
+ ð xu t xây d ng phương th c qu n lý và h th ng công c ñ
th c hi n các phương th c
- Xây d ng m t cách h th ng các n i dung QLNN ñ i v i TCT 90 –
91theo hư ng hình thành TðKT
ðây là nh ng v n ñ lý lu n mà chưa có tài li u nào ñ c p ñ n
Th hai, ñ i v i th c ti n
Trên cơ s phân tích th c tr ng ho t ñ ng c a TCT 90 – 91, các TðKT,
quá trình phát tri n TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT và th c tr ng
QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT lu n án ch ra k t qu
ñ t ñư c, nh ng h n ch , nguyên nhân c a nó. ð c bi t ñã ñưa ra 5 v n ñ b c
xúc c n x lý trong vi c hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng
hình thành TðKT. ðó là :
- V n ñ t o l p môi trư ng, kh năng, ñi u ki n ñ các TCT, TðKT tích
t , t p trung v n tăng s c c nh tranh
- V n ñ t ch , t ch u trách nhi m c a TðKT cũng như các công ty,
ñơn v trong TðKT
- V n ñ m nh l nh hành chính trong qu n lý
- V n ñ cán b qu n lý TðKT và các doanh nghi p trong TðKT
- Cơ s pháp lý cho quan h gi a công ty m v i các công ty con và gi a
các công ty con v i nhau trong t p ñoàn
Th ba, k t qu nghiên c u
3
- ð xu t phương hư ng h th ng các gi i pháp ( 6 nhóm gi i pháp) và
ñi u ki n (5 nhóm ñi u ki n) hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91theo hư ng
hình thành TðKT.
ð c bi t lu n án ñã thi t k các cách th c, l trình c th ñ th c hi n các
gi i pháp.
Nh ng ñóng góp khoa h c m i c a lu n án s là căn c , cơ s cho vi c
ho ch ñ nh chính sách v ñ i m i QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình
thành TðKT.
6. K t c u lu n án
QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT
Ph n m ñ u
Chương 1
Lu n c khoa h c QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành
TðKT
Chương 2
Th c tr ng QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT
Chương 3
Phương hư ng và h th ng gi i pháp hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 –
91 theo hư ng hình thành TðKT
K t lu n.
4
- T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U
TðKT là hình th c t ch c kinh t hi n ñ i các nư c trên th gi i.
Trong c nh tranh trên th trư ng, TðKT th hi n nhi u ưu ñi m. Do v y các
nư c cũng như Vi t Nam, Nhà nư c cũng như các nhà khoa h c r t quan tâm
ñ n TðKT c v lý lu n cũng như t ng k t th c ti n.
Cho ñ n nay liên quan ñ n DNNN l n trong ñó có các TCT và TðKT ñã
có nhi u văn b n pháp lu t nhà nư c, các tài li u, công trình khoa h c trong và
ngoài nư c ñ c p ñ n.
Vi t Nam trư c h t là nh ng văn b n pháp lu t c a Nhà nư c v TCT
nhà nư c, v chuy n ñ i TCT nhà nư c hình thành các TðKT theo mô hình
công ty m - công ty con. Nh ng văn b n c a nhà nư c liên quan ñ n s hình
thành và phát tri n c a các TCT và TðKT ch y u Vi t Nam bao g m:
- Ngh ñ nh s 388/HðBT, ngày 20/11/1991 c a H i ñ ng B trư ng
(HðBT) v vi c thành l p và gi i th DNNN.
- Quy t ñ nh 90/TTg, ngày 07/03/1994 c a Th tư ng Chính ph v vi c
ti p t c s p x p t i DNNN.
- Quy t ñ nh 91/TTg, ngày 07/03/1994 c a Th tư ng Chính ph v vi c
thí ñi m thành l p T p ñoàn kinh doanh.
- Ch th 272/TTg, ngày 03/05/1995 c a Th tư ng Chính ph v kh n
trương hoàn thành vi c t ch c, s p x p l i các LHXN, TCT.
- Ngh ñ nh s 39/CP, ngày 27/06/1995 c a Th tư ng Chính ph v ði u
l m u t ch c và ho t ñ ng c a T ng công ty Nhà nư c.
- Ch th 500/TTg, ngày 25/08/1995 c a Th tư ng Chính ph v xây
d ng phương án t ng th s p x p DNNN trong t ng ngành và t ng
ñ a phương.
- Ngày 20/04/1995 Qu c h i thông qua Lu t doanh nghi p nhà nư c.
- Ch th 573/TTg, ngày 23/08/1996 c a Th tư ng Chính ph v vi c t o
ñi u ki n cho các TCT. Th tư ng quy t ñ nh thành l p s m ñi vào ho t ñ ng
n ñ nh.
5
- - Quy t ñ nh 838 TC/Qð-TCDN, ngày 28/08/1996 c a B trư ng B tài
chính v vi c ban hành Quy ch tài chính m u c a TCT Nhà nư c.
- Ngh ñ nh s 59 CP ngày 03/10/1996 c a Chính ph ban hành Quy ch
qu n lý và h ch toán kinh doanh ñ i v i DNNN.
- Ch th 20/1998/CT-TTg, ngày 26/05/1998 c a Th tư ng Chính ph v
vi c ñ y m nh, s p x p, ñ i m i qu n lý DNNN, c ng c và hoàn thi n các
T ng công ty.
- Ch th 15/1999/CT-TTg, ngày 26/05/1999 c a Th tư ng Chính ph v
vi c hoàn thi n t ch c ho t ñ ng các T ng công ty Nhà nư c.
- Thông tư 66/1999/TT-BTC, ngày 07/06/1999 c a B trư ng B tài
chính v vi c hư ng d n xây d ng, s a ñ i Quy ch tài chính c a T ng công ty
Nhà nư c.
- Năm 2003, Qu c h i thông qua lu t Doanh nghi p nhà nư c s a ñ i (g i
là lu t DNNN năm 2003).
- Ngh ñ nh s 153/2004/Nð-CP ngày 09/08/2004 c a Chính ph v t
ch c, qu n lý t ng công ty nhà nư c và chuy n ñ i t ng công ty nhà nư c, công
ty nhà nư c ñ c l p theo mô hình công ty m - công ty con.
- Ngh ñ nh s 199/2004/Nð-CP ngày 03/12/2004 c a Chính ph Ban
hành Quy ch qu n lý tài chính c a công ty nhà nư c và qu n lý v n nhà nư c
ñ u tư vào doanh nghi p khác.
- Năm 2005, Qu c h i thông qua Lu t Doanh nghi p.
- Ngh ñ nh s 111/2007/Nð-CP ngày 26/06/2007 c a Chính ph v t
ch c, qu n lý t ng công ty nhà nư c và chuy n ñ i t ng công ty nhà nư c, công
ty nhà nư c ñ c l p theo mô hình công ty m - công ty con ho t ñ ng theo Lu t
Doanh nghi p.
- Ngh ñ nh s 101/2009/Nð-CP ngày 05/11/2009 c a Chính ph v thí
ñi m thành l p, t ch c, ho t ñ ng và qu n lý t p ñoàn kinh t nhà nư c.
ð c bi t là Th tư ng Chính ph ñã có nhi u quy t ñ nh v thành l p các
t p ñoàn kinh t theo mô hình công ty m - công ty con (như: T p ñoàn Bưu
chính – Vi n thông Vi t Nam, T p ñoàn D u khí Vi t Nam, T p ñoàn ði n l c
6
- Vi t Nam, T p ñoàn Cao su, T p ñoàn Công nghi p Tàu th y, T p ñoàn Công
nghi p Than – Khoáng s n, T p ñoàn B o Vi t, T p ñoàn Công nghi p và Xây
d ng Vi t Nam, T p ñoàn phát tri n nhà và ñô th Vi t Nam...). ðây là nh ng
văn b n pháp lu t c a nhà nư c quy ñ nh nh ng ñi u ki n pháp lý cho vi c hình
thành và phát tri n các t p ñoàn kinh t Vi t Nam. Ch y u quy ñ nh v t ch c
b máy; v ch c năng, nhi m v , các ch c danh qu n lý trong t p ñoàn và cơ s
pháp lý v m i quan h gi a T ng công ty v i các công thành viên, ho c công ty
m v i các công ty con và gi a các công ty con v i nhau trong t p ñoàn kinh t .
Nh ng căn c pháp lý này có v trí ñ c bi t quan tr ng cho vi c t ch c và ho t
ñ ng c a các t p ñoàn kinh t .
Bên c nh nh ng văn b n pháp lu t c a Nhà nư c, các t ch c và các nhà
khoa h c cũng ñã có nhi u ñ tài, công trình nghiên c u v t p ñoàn kinh t .
M t s công trình nghiên c u ch y u liên quan ñ n lu n án như: “Thành l p và
Vi t Nam” (GS.TS Nguy n ðình Phan ch
qu n lý các t p ñoàn kinh doanh
biên, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i 1996); “Mô hình t p ñoàn kinh
t trong Công nghi p hóa – Hi n ñ i hóa” (GS.TSKH Vũ Huy T ch biên, Nhà
xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i 2002); “T p ñoàn kinh t và m t s v n ñ
v xây d ng t p ñoàn kinh t Vi t Nam” (tác gi Minh Châu, Nhà xu t b n
Bưu ñi n – Hà N i 2005); “T p ñoàn Ngân hàng th gi i v n hành và thao tác”
(Lưu Ch n Á, Tri u Văn Kinh, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i
1994); “T p ñoàn kinh t - Lý lu n và kinh nghi m qu c t ng d ng vào Vi t
Nam” (Tr n Ti n Cư ng ch biên, Nhà xu t b n Giao thông V n t i – Hà N i
2005); “Cơ s lý lu n và th c ti n v thành l p và qu n lý t p ñoàn kinh t
Vi t Nam”, (ð tài khoa h c – Vi n nghiên c u kinh t Trung ương th c hi n -
2003); “Hình thành và phát tri n t p ñoàn kinh t trên cơ s T ng công ty nhà
nư c”, (ð án, B K ho ch và ð u tư th c hi n - 2005); “Xu th hình thành t p
Vi t Nam” (ð tài khoa h c do B K ho ch và ð u tư nghiên
ñoàn kinh t
c u - 2007); “Xây d ng mô hình qu n lý tài chính ñ i v i t p ñoàn kinh t ” (ð
ðình Tu n, Chuyên ñ nghiên c u khoa h c, Vi n nghiên c u tài chính, Hà N i
- 2000); “Chính sách và cơ ch tài chính c a T ng công ty ho t ñ ng theo mô
7
- hình Công ty m - Công ty con” (TS Nguy n ðăng Nam, Hoàng xuân Vương,
ð tài nghiên c u khoa h c c p b , H c vi n Tài chính, Hà N i - 2003); ð án
“T p ñoàn kinh t ” c a Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương trình Chính
ph , quý IV – 2003; “Nh ng gi i pháp cơ b n nh m hình thành và phát tri n
t p toàn kinh doanh Vi t Nam hi n nay” (Nguy n Bích Loan, Lu n án ti n s
khoa h c kinh t , Trư ng ðH Thương m i, Hà N i - 1999); “Các gi i pháp tài
chính trong vi c huy ñ ng v n cho ñ u tư phát tri n T ng công ty d u khí Vi t
Nam theo hư ng t p ñoàn kinh t ” (Nguy n Ng c S , lu n án ti n sĩ chuyên
ngành Tài chính, lưu thông ti n t và tín d ng, H c vi n Tài chính, Hà N i
2006); “Hoàn thi n mô hình t ch c qu n lý các T ng công ty nhà nư c trong
ti n trình h i nh p kinh t qu c t ” (Lu n án TS c a Tr n Th Thanh H ng, b o
v t i H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, năm 2004); “M t s gi i pháp
hoàn thi n phương th c qu n lý nhà nư c ñ i v i các lo i hình doanh nghi p”
(ð tài khoa h c c p b , do TS Trang Th Tuy t là ch nhi m, b o v t i H c
vi n HCQG năm 2004); “Qu n lý nhà nư c v tài chính ñ i v i TðKT Vi t
Nam” (Lu n án TS c a Nguy n ðăng Qu , chuyên ngành Qu n lý hành chính
công, b o v t i H c vi n HCQG năm 2009); “ð i m i cơ ch qu n lý v n và tài
s n ñ i v i các T ng công ty 91 phát tri n theo mô hình t p ñoàn kinh doanh
Vi t Nam” (Nguy n Xuân Nam, lu n án TS chuyên ngành Tài chính, lưu thông
ti n t và tín d ng – H c vi n Tài chính Hà N i 2006); “Gi i pháp ñ i m i cơ
ch tài chính c a T ng Công ty Hàng không Vi t Nam theo mô hình t p ñoàn
kinh doanh” (Vũ Hà Cư ng, lu n án TS chuyên ngành Tài chính, lưu thông ti n
t và tín d ng – H c vi n Ngân hàng, Hà N i 2006); “T p ñoàn kinh t - các v n
ñ th c ti n và ñ xu t chính sách” (H i th o khoa h c - Vi n nghiên c u qu n
lý kinh t Trung ương t ch c t i Hà N i t 31/05 ñ n 01/06/2005); “Kinh
nghi m qu c t v T p ñoàn kinh t ” (H i th o khoa h c - Vi n nghiên c u qu n
lý kinh t Trung ương t ch c t i Hà N i t 24/02 ñ n 25/02/2005); “M t s v n
ñ v các t p ñoàn kinh t Vi t Nam và các ngân hàng do t p ñoàn kinh t m i
thành l p” (Nguy n Kim Anh – T p chí qu n lý kinh t s 19/2008); “Xây d ng
t p ñoàn kinh t - Gi i pháp nâng cao kh năng c nh tranh và h i nh p c a các
8
- T ng công ty nhà nư c hi n nay” (ð Duy Hà, T p chí Qu n lý kinh t - S 15,
tháng 7+8/2007); “M t s lý lu n v t p ñoàn kinh t ” (TS Phan Th o Nguyên,
T p chí Công ngh thông tin và truy n thông, 21/05/2007); “M t s v n ñ v
thành l p t p ñoàn kinh t ”, (Báo ñi n t , Báo Công nghi p c a B Công
thương – 30/5/2005); “T p ñoàn kinh t ” (Lu t gia Vũ Xuân Ti n,
DNNN.com.vn, ngày 11/04/2006); “Phát tri n kinh t t p ñoàn: Chính sách ñi
sau th c ti n” (Báo Ngư i lao ñ ng ñi n t , 27/09/2007); “Qu n t p ñoàn b ng
m nh l nh hành chính hay ñ u tư tài chính?” (Phương Loan, TuanVietnam.net,
17/08/2008); “Qu n lý các t p ñoàn kinh t ” (Nguy n Quang A, Lao ð ng Cu i
tu n s 33 ngày 17/8/2008); “T p ñoàn kinh t : Qu n th nào cho ñư c”
(Nguy n Hi n, ð i s ng và Pháp lu t Online, 15/8/2008); “Mô hình t p ñoàn
nhà nư c và m i lo vư t t m ki m soát” (tác gi Nguy n Trung, institute of
development studies, 16/9/2008).
Trong nh ng công trình và các tác ph m nghiên c u trên, các tác gi t p
trung nghiên c u ñ c p ñ n quá trình hình thành và phát tri n t p ñoàn nói
chung. Ch y u ñ c p ñ n l ch s ra ñ i c a t p ñoàn kinh t ; các ñi u ki n v
chính tr , kinh t - xã h i, v phát tri n th trư ng làm ti n ñ cho vi c ra ñ i t p
ñoàn kinh t ; cũng có công trình ñ c p ñ n các y u t , ñi u ki n cho t p ñoàn
kinh t phát tri n; ñ c p ñ n vai trò c a qu n lý Nhà nư c ñ i v i s ra ñ i và
phát tri n t p ñoàn kinh t nói chung và Vi t Nam trong ñi u ki n ñ i m i và
h i nh p nói riêng.
Các lu n án ti n s ñã nghiên c u ch t p trung vào các khía c nh chuyên
sâu, nghi p v ñ i v i qu n lý các TCT, TðKT như “t ch c b máy”, “cơ ch
tài chính”, “phương th c huy ñ ng v n”… M t s tài li u và lu n án có ñ c p
ñ n v n ñ qu n lý Nhà nư c ñ i v i TðKT nhưng cũng ñi vào các ñ i tư ng,
qu n lý c th . Ch ng h n lu n án c a Nguy n ðăng Qu ñi vào QLNN ñ i v i
tài chính, ñ tài c a Trang Th Tuy t ñi v QLNN ñ i v i các lo i hình doanh
nghi p… Nh ng tài li u trên ch y u t p trung và các khía c nh qu n lý c th ,
t p trung chính vào khía c nh nghi p v qu n lý kinh t c a n i b TðKT.
9
- Qua vi c nghiên c u hoàn thành lu n án “Qu n lý Nhà nư c ñ i v i TCT
90 – 91 theo hư ng hình thành T p ñoàn kinh t ”, tôi th y r ng :
trên ñã t p trung ñ c p ñ n nh ng
Nh ng công trình khoa h c công b
khía c nh c th :
M t là, các văn b n pháp lu t c a Nhà nư c quy ñ nh nh ng ñi u ki n,
nh ng y u t ñ hình thành TðKT (ñi u ki n v v n, ñi u ki n v ngành ngh ,
v cán b …) quy ñ nh các m i quan h trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh
gi a các thành viên trong t p ñoàn, ñ c bi t là gi a công ty m v i các công ty
con, quy ñ nh các ñi u ki n ñ x lý khi t p ñoàn có r i ro, có tranh ch p… quy
ñ nh v công tác cán b ñ i v i nh ng t p ñoàn kinh t t các TCT nhà nư c
chuy n thành TðKT.
Hai là, các công trình khoa h c khác, k c các lu n án ti n s nghiên c u
v TðKT, ñ c p ñ n các ñi u ki n hình thành và phát tri n các t p ñoàn kinh
t , t ch c b máy c a t p ñoàn, v m i quan h qu n lý gi a công ty m v i
các công ty thành viên trong TðKT, v cơ ch tài chính c a TðKT
Ba là, có vài lu n án ti n s nghiên c u qu n lý nhà nư c ñ i v i TðKT,
nhưng ñ c p ñ n khía c nh tài chính, t ch c, qu n lý TðKT.
các nư c trong quá trình phát tri n kinh t , ñ c bi t là các nư c có n n
kinh t th trư ng phát tri n, TðKT ñã ra ñ i và là hình th c t ch c s n xu t có
vài trò quan tr ng ñ c bi t trong n n kinh t . Xây d ng và hoàn thi n TðKT
ñư c nghiên c u t r t lâu và có nhi u công trình c a các nhà khoa h c ñã ñư c
công b . Tuy nhiên hình th c t ch c s n xu t TCT 90-91 ch riêng có Vi t
Nam và vi c phát tri n, chuy n ñ i các TCT 90-91 thành TðKT cũng là hình
th c ch riêng có trong n n kinh t chuy n ñ i Vi t Nam. Qu n lý nhà nư c
ñ i v i TCT 90-91 theo hư ng hình thành TðKT là vi c làm riêng có c a Nhà
nư c Vi t Nam. Trên th gi i, các nư c phát tri n cũng như các nư c ñang
phát tri n không có hình th c này, và vì v y cũng chưa có tài li u nào ñ c p
ñ n v n ñ này c vi lý lu n và th c ti n.
Như v y, QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT chưa
có công trình nào ñ c p. V m t lý lu n, nhi u n i dung, khái ni m (như lý lu n
10
- v s phát tri n các TCT 90 – 91theo hư ng hình thành TðKT, khái ni m
QLNN ñ i v i TCT theo hư ng hình thành TðKT, nh ng yêu c u n i dung
QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT…) chưa tài li u nào
ñ c p ñ n. ðây là nh ng n i dung ch y u mà lu n án ñ c p m t cách h
th ng, c th c v m t lý lu n l n th c ti n, và qua ñó ñ xu t các gi i pháp
nh m hoàn thi n cũng như các ñi u ki n th c hi n.
Có th k t lu n, ñ tài lu n án nghiên c u cũng như n i hàm nh ng v n ñ
mà lu n án ñ c p, phân tích, lu n gi i là hoàn toàn m i, chưa b trùng l p v i
các công trình nghiên c u khoa h c nào. Vi c nghiên c u m t cách h th ng c
th c lý lu n và th c ti n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91theo hư ng hình thành
TðKT có th coi ñây là công trình khoa h c ñ u tiên. Vì v y nghiên c u ñ tài
“QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT” ch c ch n s có giá
tr nh t ñ nh c lý lu n và th c ti n ñ i v i khoa h c qu n lý hành chính công
nói chung trong ñó có QLNN ñ i v i TCT, TðKT nhà nư c, ñ c bi t s có
nh ng ñóng góp khoa h c giá tr cho ho ch ñ nh chính sách trong th c ti n.
11
- CHƯƠNG 1
KHOA H C V QU N LÝ NHÀ NƯ C
LU N C
ð I V I T NG CÔNG TY 90 – 91 THEO HƯ NG HÌNH THÀNH
T P ðOÀN KINH T
1.1. T ng quan v T ng công ty 90 – 91, t p ñoàn kinh t và quá trình
hình thành t p ñoàn kinh t
1.1.1. Nh n th c v T ng công ty 90 - 91
L ch s phát tri n c a n n kinh t th trư ng các nư c cũng như Vi t
Nam ch ra r ng ñ t o l p l i th trong c nh tranh các doanh nghi p ñơn l
thông qua hình th c liên k t, liên doanh v i nhau hình thành nên các t h p
nhi u Công ty có quy mô l n v v n, có công ngh hi n ñ i thành nh ng doanh
nghi p l n. M t hình th c t o l p l i th c nh tranh khác là các nhà kinh doanh
m r ng doanh nghi p c a mình, tăng quy mô, m r ng các chi nhánh, các
doanh nghi p có cơ s nh trong m t doanh nghi p l n. Nh ng doanh nghi p
l n này thư ng t p trung s n xu t, kinh doanh, d ch v m t lĩnh v c, s n
ph m…. Ngư i ta quan ni m ñó là các T ng công ty và trong th c t cũng ñư c
g i là T ng Công ty. Như v y, có th hi u “T ng công ty là nh ng doanh nghi p
có quy mô l n, có nhi u công ty, xí nghi p thành viên cùng s n xu t m t lo i s n
ph m ho c chi ti t s n ph m, cùng kinh doanh m t lĩnh v c, có quan h s h u
ch t ch ñư c ñi u hành th ng nh t trong cơ s phân công, phân c p gi a T ng
công ty v i các ñơn v thành viên v các ho t ñ ng s n xu t kinh doanh”.
Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t th trư ng các T ng công ty phát
tri n r t ña d ng và phong phú v hình th c t ch c, v s h u, quy mô. Trên
th c t ñ qu ng bá uy tín trong c nh tranh các nhà kinh doanh thư ng g i
doanh ngi p c a mình là T ng công ty. V pháp lu t cũng chưa có văn b n nào
quy ñ nh các tiêu chí cho T ng công ty ñ phân bi t gi a T ng công ty và Công
ty. Tuy nhiên có th ñ t ra m t s tiêu chí ñ phân bi t T ng công ty và Công ty.
- T ng công ty có quy mô l n v v n, lao ñ ng và ph m vi ho t ñ ng.
12
- - Ho t ñ ng c a T ng công ty theo ngành s n ph m, d ch v nh t ñ nh.
Thư ng các T ng công ty s n xu t, ch t o m t s n ph m hoàn ch nh, ch ng
h n T ng công ty SAMCO s n xu t, l p ráp hoàn ch nh ô tô ch khách (t ng b
ph n c a ô tô do các công ty thành viên s n xu t); T ng công ty xi măng s n
xu t và tiêu th xi măng……
- Các T ng công ty thư ng ñư c t ch c b máy ch t ch theo quan h
d c dư c phân công, phân c p phù h p v i nhi m v c a t ng ñơn v , t ng c p
trong kinh doanh.
Sơ ñ t ch c chung v T ng công ty.
TCT
Văn phòng
Công ty Công ty Công ty
Chi nhánh
ñ i di n
thành viên
thành viên thành viên
Các xư ng kho, tr m, c a
hàng…..
- Các T ng công ty thư ng ñư c t ch c qu n lý ho t ñ ng theo th b c
rõ ràng, ñư c ñi u hành t p trung th ng nh t t t ng giám ñ c.
Nh ng tiêu chí trên T ng công ty là hình th c t ch c doanhh nghi p
ñư c phát tri n t các công ty ñáp ng yêu c u c nh tranh c a n n kinh t th
trư ng hi n ñ i.
Vi t Nam, th c hi n ñ i m i kinh t , chuy n t n n kinh t k ho ch
hoá t p trung v i ch ñ s h u xã h i ch nghĩa theo hai hình th c là s h u
toàn dân (s h u nhà nư c) và s h u t p th (các h p tác xã), xây d ng n n
kinh t th trư ng ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa v i ña hình th c s h u. Theo ñó
13
- hàng lo t các doanh nghi p thu c các thành phân kinh t ra ñ i và phát tri n,
trong ñó kinh t nhà nư c ñóng vai trò ch ñ o. Các doanh nghi p nhà nư c, các
T ng công ty nhà nư c là l c lư ng nòng c t ch y u trong n n kinh t . V i s
c nh tranh ngày càng gay g t không ch trong nư c mà c v i nư c ngoài, Nhà
nư c Vi t Nam ñã ch trương ñ i m i DNNN theo hư ng xây d ng nh ng
T ng Công ty nhà nư c, gi v trí then ch t trong n n kinh t qu c dân. ði u 43
Lu t doanh nghi p Nhà nư c ñư c Qu c h i nư c C ng hoà xã h i ch nghĩa
Vi t Nam khoá IX thông qua ngày 30/4/1995 quy ñ nh v T ng Công ty Nhà
nư c:
“T ng Công ty Nhà nư c là t ch c kinh doanh có tư cách pháp nhân, có
con d u, có tài s n và có các qu t p trung theo quy ñ nh c a Chính ph , ñư c
Nhà nư c giao qu n lý v n, tài nguyên, ñ t ñai và các ngu n l c khác, có trách
nhi m b o toàn và phát tri n v n, s d ng có hi u qu các ngu n l c ñư c giao,
th c hi n quy n và nghĩa v c a doanh nghi p nhà nư c như quy ñ nh t i
chương II c a Lu t doanh ngi p nhà nư c.”
“ T ng Công ty Nhà nư c ñư c thành l p và ho t ñ ng trên cơ s liên k t
nhi u ñơn v thành viên có m i quan h g n bó v i nhau v l i ích kinh t , công
ngh , cung ng, tiêu thu, d ch v , thông tin, ñào t o nghiên c u, ti p th , ho t
ñ ng trong m t ho c m t s chuyên ngành kinh t - k thu t chính, nh m tăng
cư ng kh năng kinh doanh c a các ñơn v thành viên và th c hi n các nhi m v
c a chi n lư c phát tri n kinh t xã h i trong t ng th i kỳ”.
Theo ñi u 44 c a Lu t Doanh nghi p nhà nư c:
“ T ng công ty nhà nư c có th có các lo i ñơn v thành viên sau ñây:
+ ðơn v h ch toán ñ c l p;
+ ðơn v h ch toán ph thu c:
+ ðơn v s nghi p;
ðơn v thành viên c a T ng công ty nhà nư c có con d u, ñư c m tài
kho n t i ngân hàng phù h p v i phương th c thanh toán c a T ng công ty nhà
nư c. ðơn v thành viên h ch toán ñ c l p có ñi u l riêng do H i ñ ng qu n tr
14
- T ng công ty phê chu n phù h p v i các quy ñ nh c a Lu t DNNN và ñi u l
T ng công ty nhà nư c.
Ch ñ tài chính và h ch toán c a T ng công ty nhà nư c do Chính ph
quy ñ nh”.
Các T ng công ty (TCT) là các doanh nghi p nhà nư c ho t ñ ng theo
Lu t doanh nghi p nhà nư c, nhưng có quy mô l n v v n, v doanh thu, v s
lư ng các ñơn v thành viên, v lao ñ ng và v ph m vi ho t ñ ng. Vi c hình
thành các T ng công ty là nhân t quan tr ng ñ Nhà nư c th c hi n chi n lư c
phát tri n kinh t lâu dài và kh ng ñ nh quy t tâm trong c i cách, nâng cao hi u
qu và v th c a thành ph n kinh t Nhà nư c. Các T ng công ty Nhà nư c có
các công ty thành viên theo d ng hình chóp, trong ñó các T ng công ty là cơ
quan qu n lý không tr c ti p kinh doanh, ho t ñ ng d a vào các kho n phí ñư c
n p t các ñơn v thành viên.
Nh m kh ng ñ nh vai trò nòng c t c a DNNN trong n n kinh t qu c dân,
Chính ph ñã có Quy t ñ nh s 91/TTg ngày 7/3/1994 v vi c “ Thí ñi m thành
l p t p ñoàn kinh doanh” và Quy t ñ nh s 90/TTg ngày 7/3/1994 v vi c “ Ti p
t c s p x p DNNN”. T ñó ra ñ i các T ng công ty 90 – 91. Vi t Nam các
T ng công ty Nhà nư c là nh ng doanh nghi p ho t ñ ng trong nh ng ngành,
nh ng lĩnh v c then ch t c a n n kinh t và ñóng vai trò ch l c trong vi c ñ m
b o cân ñ i l n và n ñ nh kinh t vĩ mô. Tuỳ t ng lĩnh v c và ñi u ki n c th ,
các T ng công ty ñư c t ch c theo m t s mô hình sau ñây:
Th nh t, theo m i quan h gi a các ñơn v thành viên, các T ng công ty
ñư c t ch c theo m t trong 3 lo i mô hình:
- Mô hình liên k t theo chi u d c: bao g m các T ng công ty mà các
thành viên có m i quan h ch t ch v i nhau, m i doanh nghi p thành viên có
th là khác hàng ho c là ngư i cung c p không th thay th ñư c c a các thành
viên còn l i. M i thành viên trong T ng công ty ñư c coi là m t m t xích c a
quá trình s n xu t, kinh doanh và ph thu c l n nhau. S phát tri n c a t ng
thành viên cũng như toàn T ng công ty phu thu c ch t ch và rõ r t vào s phát
triê c a các thành viên khác. ð c trưng cho T ng công ty ñư c t ch c theo mô
15
- hình này là các T ng công ty: T ng công ty ñi n l c Vi t Nam, T ng công ty
Bưu chính Vi n thông, T ng công ty Hàng không Vi t Nam,…..
- Mô hình liên k t theo chi u ngang: là d ng t ch c liên k t gi a các
doanh nghi p thành viên cùng s n xu t, cung ng m t lo i s n ph m, hàng hoá,
d ch v . Do ñó tính ñ c l p tương ñ i cao v cung ng, s n xu t và tiêu th s n
ph m hàng hoá, d ch v . Các T ng công ty ho t ñ ng theo mô hình này có m i
liên k t tương ñ i l ng l o gi a các doanh nghi p thành viên, ho c th m chí
l ng l o c ñ i v i T ng công ty. S ph i h p gi a các doanh nghi p thành viên
v chính sách giá, th trư ng, ñào t o ngu n nhân l c, chuy n giao trình ñ qu n
lý…cũng là nh ng th m nh c a các T ng công ty này. Thu c mô hình này bao
g m các T ng công ty: T ng công ty thép Vi t Nam, T ng công ty gi y Vi t
Nam, T ng công ty cà phê Vi t Nam…
- Mô hình liên k t h n h p: k t h p gi a hai tr ng thái liên k t d c và liên
k t ngang là mô hình liên k t h n h p. M t s T ng công ty liên k t d ng h n
h p có quy mô l n, kinh doanh ña ngành, ña lĩnh v c. Các T ng công ty d ng
này có m t s doanh nghi p thành viên liên k t theo chi u ngang và m t s
doanh nghi p liên k t theo chi u d c. Ch ng h n T ng công ty Hàng h i Vi t
Nam, T ng công ty Công nghi p tàu th y Vi t Nam….
Th hai, theo quy mô v n c a T ng công ty: các T ng công ty ñư c phân
thành 2 lo i:
- T ng công ty 91 (ñư c thành l p theo quy t ñ nh s 91/TTg ngày
7/3/1994) theo phương án khi thành l p ph i có v n pháp ñ nh t i thi u là 1000
t ñ ng. Các T ng công ty lo i này là nh ng T ng công ty có v n l n, ph m vi
ho t ñ ng r ng kh p c nư c, thu c m t s ngành, lĩnh v c quan tr ng c a Nhà
nư c và do Th tư ng Chính ph quy t ñ nh thành l p. Tuy nhiên, m t s T ng
công ty có v n th p hơn quy ñ nh, nhưng thu c lĩnh v c, ngành quan tr ng, v n
do Th tư ng chính ph cho phép thành l p.
- T ng công ty 90 (ñư c thành l p theo Quy t ñ nh 90/TTg ngày
7/3/1994), các T ng công ty ñư c thành l p theo mô hình này ph i có v n pháp
ñ nh t i thi u 500 t ñ ng (ñ i v i ngành ñ c thù có th th p hơn, nhưng không
16
- ñư c dư i 100 t ñ ng và ph i ñư c Th tư ng Chính ph ch p thu n) do B
trư ng, cơ quan ngang b và ch t ch t nh thành ph l n quy t ñ nh thành l p.
Cơ c u t ch c qu n lý T ng công ty không ph thu c vào lo i hình, quy
mô v v n hay lĩnh v c ho t ñ ng, các T ng công ty ñ u bao g m: H i ñ ng
qu n tr , Ban ki m soát, Ban giám ñ c ñi u hành và các Ban (phòng) nghi p v
thu c cơ quan t ng công ty.
Theo lu t DNNN, T ng công ty 90 – 91 là doanh nghi p nhà nư c có quy
mô l n bao g m các ñơn v thành viên có quan h g n bó v i nhau v l i ích
kinh t , tài chính, công ngh , thông tin, ñào t o, nghiên c u, ti p th , ho t
dod ng trong m t s chuyên ngành kinh t - k thu t chính, do Nhà nư c thành
l p nh m tăng cư ng tích t , t p trung, phân công chuyên môn hoá và h p tác
s n xu t ñ th c hi n nhi m v Nhà nư c giao, nâng cao kh năng và hi u qu
kinh doanh c a các ñơn v thành viên c a toàn TCT ñáp ng nhu c u c a n n
kinh t . T ng công ty 90 – 91 có các ñơn v thành viên h ch toán ñ c l p, h ch
toán ph thu c vào các ñơn v s nghi p.
T ng công ty ch u s qu n lý Nhà nư c c a các B , cơ quan ngang B , cơ
quan thu c Chính ph , UBND t nh và thành ph tr c thu c trung ương v i tư
cách là các cơ quan qu n lý Nhà nư c; ñ ng th i ch u s qu n lý c a các cơ
quan này v i tư cách là cơ quan th c hi n quy n c a ch s h u ñ i v i doanh
nghi p Nhà nư c.
Sau khi thành l p các TCT 90, 91 ñã phát huy ñư c vai trò to l n trong
n n kinh t . Nó có tác d ng gi v trí ch ñ o c a kinh t nhà nư c, quy t ñ nh
trong vi c phát tri n và tăng trư ng kinh t có th coi vi c thành l p các TCT 90,
91 là bư c quá ñ xây d ng các T p ñoàn kinh t Nhà nư c m nh Vi t Nam
1.1.2. T p ñoàn kinh t
1.1.2.1. Khái quát v ñ c ñi m và ñi u ki n ra ñ i các t p ñoàn kinh t .
Trong n n kinh t th trư ng phát tri n ñ t o ưu th trong c nh tranh, ch
ñ ng x lý khi th trư ng bi n ñ ng, các doanh nghi p ñơn l ñã liên k t l i hình
thành các t p h p nhi u doanh nghi p có quy mô ho t ñ ng l n c trong và
ngoài nư c, có v n l n, ho t ñ ng trong nhi u ngành ngh , lĩnh v c. Các t h p
17
- s n xu t kinh doanh này ñư c quan ni m là t p ñoàn kinh t (TðKT) hay còn
g i là t p ñoàn kinh doanh .
Hi n nay trên di n ñàn kinh t qu c t và c Vi t Nam còn nhi u quan
ni m khác nhau v TðKT. Tuy nhiên, m t cách chung nh t, TðKT có th ñư c
hi u là m t cơ c u s h u, t ch c và kinh doanh ña d ng, có quy mô l n. Nó
v a có ch c năng s n xu t, v a có ch c năng liên k t nh m tăng cư ng kh
năng tích t , t p trung cao các ngu n l c ban ñ u (v n, s c lao ñ ng, công
ngh …) ñ tăng kh năng c nh tranh trên th trư ng nh m t i ña hoá l i nhu n.
Theo nhóm tác gi c a cu n sách “Thành l p và qu n lý các t p ñoàn kinh
Vi t Nam” ñư c xu t b n năm 1996, “T p ñoàn kinh t là pháp nhân
doanh
kinh t do Nhà nư c thành l p g m nhi u doanh nghi p thành viên có quan h
v i nhau v s n xu t, kinh doanh, d ch v và tài chính trên quy mô l n”. T ñi n
Thương m i Anh – Pháp - Vi t ñ nh nghĩa t p ñoàn kinh t (group) là th c th
kinh t g m m t công ty “m ” và các công ty khác mà nó ki m soát hay tham
gia trong ñó. M i công ty trong ñó có th ki m soát ho c tham gia vào các công
ty khác n a. Theo tác gi Phan Quang Trung (trong báo cáo chuyên ñ v t p
ñoàn kinh t ): “T p ñoàn kinh t là m t th c th kinh t th c hi n s liên k t
gi a các ñơn v thành viên là các doanh nghi p có quan h v i nhau v công
ngh và l i ích kinh t ”.
Theo Ngh ñ nh s 101/2009/Nð-CP ngày 05/11/2009 c a Chính ph v
thí ñi m thành l p, t ch c, ho t ñ ng và qu n lý t p ñoàn kinh t nhà nư c,
TðKT nhà nư c ñư c ñ nh nghĩa như sau: “T p ñoàn kinh t nhà nư c là nhóm
công ty có quy mô l n liên k t dư i hình th c công ty m - công ty con và các
hình th c khác, t o thành t h p các doanh nghi p g n bó ch t ch và lâu dài v i
nhau v l i ích kinhh t , công ngh , th trư ng và các d ch v kinh doanh khác”.
M c tiêu ch y u c a vi c thành l p các t p ñoàn kinh t nhà nư c là: T p
trung và huy ñ ng các ngu n l c hình thành nhóm công ty có quy mô l n trong
các ngành, lĩnh v c then ch t, c n phát tri n, nâng cao kh năng c nh tranh và
h i nh p kinh t qu c t ; Gi vai trò ñ m b o các cân ñ i l n trong n n kinh t
qu c dân, ng d ng công ngh cao, t o ñ ng l c phát tri n cho các ngành, lĩnh
18
- v c khác và toàn b n n kinh t ; Thúc ñ y liên k t trong chu i giá tr gia tăng,
phát tri n các thành ph n kinh t khác; Tăng cư ng qu n lý, giám sát có hi u
qu ñ i v i v n, tài s n nhà nư c ñ u tư t i các doanh nghi p trong t p ñoàn;
T o cơ s ñ ti p t c hoàn thi n cơ ch , chính sách và pháp lu t v TðKT.
a. ð c ñi m cơ b n c a t p ñoàn kinh t
M t là, T p ñoàn kinh t có quy mô l n v v n, lao ñ ng, doanh thu và
ph m vi ho t ñ ng.
T p ñoàn kinh t là m t mô hình tiêu bi u v s tích t và t p trung v n,
t o thành s c m nh và hi u qu kinh t nh quy mô. T p ñoàn kinh t t là t
ch c kinh t có kh năng phát tri n cao v l c lư ng s n xu t, ti m l c l n v tài
chính, ñ c bi t có khă năng phát huy s c m nh ngu n nhân l c b ng nh ng
ñ ng l c và bi n pháp thi t th c, t o kh năng c nh tranh vư t tr i so v i các
doanh nghi p riêng l .
M t y u t r t quan tr ng ñ i v i t p ñoàn ñó là lao ñ ng. L c lư ng lao
ñ ng trong t p ñoàn không ch l n v s lư ng, mà còn ph i m nh v ch t
lư ng. L c lư ng lao ñ ng trong các t p ñoàn kinh t ñư c tuy n ch n, ñào t o,
ñánh giá, s d ng, ñãi ng và ñào th i theo nh ng tiêu chu n và các quy trình
nghiêm ng t.
Ph m vi ho t ñ ng c a các t p ñoàn kinh t r t r ng, không ch trong m t
qu c gia, mà còn mang tính toàn c u. V i chi n lư c c nh tranh, chi m lĩnh và
khai thác th trư ng, các t p ñoàn kinh t m r ng quy mô b ng vi c c m nhánh ra
nư c ngoài, tăng cư ng h p tác, liên k t và phân công lao ñ ng qu c t . Vì v y,
ngày nay các t p ñoàn l n có hàng trăm, hàng nghìn cơ s ho t ñ ng trên th gi i.
Hai là, Ho t ñ ng ña ngành, ña lĩnh v c.
Vi c l a ch n lĩnh v c, ngành ngh , ñ a bàn ho t ñ ng có l i nhu n cao là
ñòi h i c p thi t c a các t p ñoàn kinh t bên c nh vi c duy trì lĩnh v c, ngành
ngh v ñ a bàn truy n th ng. L ch s ñã ch ng minh, ban ñ u h u h t các t p
ñoàn kinh t xu t phát t s h u nhà nư c thu c các lĩnh v c s n xu t và thương
m i, sau ñó chúng có xu hư ng m r ng tư nhân hoá và d n chuy n sang các
lĩnh v c khác như tài chính, ngân hàng, b o hi m, nghiên c u khoa h c…Xu
19
nguon tai.lieu . vn
