LUẬN VĂN: Một số vấn đề CNH - HĐH nông nghiệp và nông thôn

LUẬN VĂN: Một số vấn đề CNH - HĐH nông nghiệp và nông thôn Lời nói đầu Hiện nay, nước ta có trên 60% lao động làm nghề nông và trên 70% dân số sống ở nông thôn. Để thực hiện được mục tiêu đến năm 2010 Việt Nam trở thành một nước công nghiệp thì vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại (CNH - HĐH) hoá nông nghiệp và nông thôn cần phải đặc biệt coi trọng. Ngay từ Đại hội lần thứ VII của Đảng, vấn đề CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn đã được khẳng định. Từ bấy đến nay, nó luôn được quan tâm nghiên cứu cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn ở trong và ngoài nước. Thực tế ở nước ta trong những năm qua cho thấy, mặc dù nền kinh tế đã đạt được những thành tựu quan trọng, nhưng còn không ít khó khăn, thách thức do điểm xuất phát còn thấp, các điều kiện vật chất, công nghệ và trình độ nguồn nhân lực rất hạn hẹp. Mặt khác, về chiến lược, quy hoạch, chính sách quy định con đường CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn chưa được xây dựng đồng bộ và cụ thể. Nội dung của đề tài được dựa trên tư tưởng của những bài viết về vấn đề CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn của các chuyên gia hoạt động trong ngành kinh tế. Nội dung của đề tài bao gồm những phần chính sau: - Một số vấn đề lý luận chung về CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn - Khái quát đánh giá thực trạng nông nghiệp và nông thôn của nước ta bước vào giai đoạn mới CNH, HĐH. - Nội dung chủ yếu của quá trình CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn ở nước ta. - Những khó khăn và thách thức. - Các giải pháp chủ yếu thúc đẩy quá trình CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn. Nội dung I. Một số vấn đề lý luận chung về Công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn. 1. Một số khái niệm khoa học liên quan đến CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn Về CNH nông nghiệp và nông thôn: Việc phát triển các ngành nghề nông nghiệp hoá nông thôn khác với CNH nông nghiệp, càng khác với CNH nông thôn. Về phạm vi, tính chất và mục tiêu, phát triển công nghiệp nông thôn là xây dựng những ngành nghề công nghiệp cụ thể có tính chuyên ngành kinh tế, là các nghề thuộc khu vực sản xuất. Còn CNH nông nghiệp là quá trình chuyển biến từ nền nông nghiệp nhỏ, lạc hâu, phân tán sang nền nông nghiệp lớn với trình độ chuyên canh và thâm canh cao, tiến hành sản xuất và quản lý sản xuất với trình độ trang bị công nghiệp và công nghệ tiến tiến áp dụng rộng rãi thuỷ lợi hoá, cơ khí hoá, điện khí hoá, sinh học hoá cao hơn và bước đầu áp dụng cả tự động hoá, tin học hoá... CNH vẫn có tính chất ngành và liên ngành hẹp, đưa nông nghiệp lên trình độ mới cao hơn rõ rệt nhằm đạt năng suất chất lượng, hiệu quả vượt trội. Còn phạm vi và tính chất của CNH nông thôn rộng sâu hơn nhiều. Thứ nhất, nó là quá trình biến đổi không phải trong từng ngành sản xuất hay lĩnh vực xã hội đơn lẻ, mà là một quá trình biến đổi toàn diện trong một khu vực xã hội rộng lớn là nông thôn, bao quát mọi hoạt động kinh tế, xã hội, văn hoá, chính trị tại đó. Thứ hai, đó là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tiến bộ, trong đó phát triển một nền nông nghiệp dồi dào làm nền tảng, một nền sản xuất nông nghiệp ngày càng tiến tiến, một hệ thống dịch vụ đầy đủ và hữu hiệu. Chính các khu vực kinh tế nông thôn này là các lực lượng sản xuất quyết định CNH nông thôn được thực hiện nhanh hay chậm, trong đó vai trò của nông nghiệp luôn có ý nghĩa quyết định là cơ sở của kinh tế nông thôn, đặc biệt là trong các bước đi ban đầu. CNH nông thôn bắt đầu từ công nghiệp hoá sản xuất nông nghiệp. Thứ ba, cùng với các ngành kinh tế phát triển, một hệ thống hạ tầng cơ sở kinh tế và xã hội gần được hoàn chỉnh theo hướng HĐH, các lĩnh vực hoạt động văn hoá, giáo dục, y tế được nâng cấp rõ, các quan hệ xã hội được hoàn thiện, tạo ra một lối sống công nghiệp năng động, cởi mở,văn minh. Dưới dây là một số ý kiến nhằm làm rõ hơn các khái niệm trên: - Đồng chí Đỗ Mười cho rằng: “Chỉ khi nào nông thôn đượcCNH, HĐH khi học vấn kiến thức và công nghệ tiên tiến nằm trong tay nông thôn, được bà con sử dụng thành thạo và vững chắc thay cho “con trâu đi trước cái cày đi sau”, khi xưởng máy mọc lên khắp làng mạc, thị trấn; ngành nghề phát triển rộng khắp, một bộ phận đáng kể nông dân trở thành công nhân nông nghiệp, hình thành phát triển một cục diện mới có thể nói sự nghiệp CNH, HĐH được hoàn thành cơ bản trên phạm vi cả nước... Song song với việc phát triển nông nghiệp , cần quan tâm thích đáng đến phát triển công nghiệp nông thôn, mở mang tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp, xã hội, dịch vụ theo hướng cơ giới hoá, hiện đại hoá các ngành nghề, kể cả các nghề truyền thống ở từng địa phương. Xây dựng nông thôn mới, phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng...” - GS.TS Đặng Ngọc Dinh cho rằng: “CNH nông thôn là một khái niệm rộng hơn, mang tính chất đa ngành. Trong khi nông nghiệp nông thôn chỉ là một ngành mà thông qua đó nông thôn đượcCNH. Công nghiệp hoá nông thôn không chỉ bao gồm sự phát triển của riêng công nghiệp nông thôn. Phát triển công nghiệp nông thôn không phải biện pháp duy nhất để tiến hành CNH nông thôn, cho dù đó là biện pháp nòng cốt. Trên thực tế, CNH nông thôn trước hết phải bắt đầu từ những biến đổi của chính bản thân sản xuất nông nghiệp thông qua việc tạo ra những tiền đề về năng suất và lao động dư thừa để hình thành duy trì và phát triển những hoạt động chuyên ngành... Phải từ chính sản xuất nông nghiệp mà công nghiệp hoá nông thôn.” Về HĐH nông nghiệp và nông thôn: Trong các văn bản của Đảng và Nhà nước, CNH - HĐH thường gắn liền với nhau, dường như có chung một nghĩa như là “ phát triển toàn diện kinh tế - xã hội nông thôn ở giai đoạn cao hơn”. Có nhiều cách lý giải khác nhau về hiện đại hoá. HĐH là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội từ chỗ theo những quy trình công nghệ thủ công là chính sang chỗ sử dụng một cách phổ biến những quy trình công nghệ, phương tiện, phương pháp tiên tiến hiện đại, dựa trên sự phát triển của tiến bộ khoa học kỹ thuật tạo ra năng suất lao động hiệu quả và trình độ văn minh kinh tế xã hội cao. Theo văn kiện Hội nghị lần thứ VII ban chấp hành Trung ương khóa VII thì CNH, HĐH được hiểu là: Quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động kinh tế xã hội từ lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ phương tiện và phương pháp tiên tiến hiện đại, tạo ra năng suất lao động cao. Đối với nước ta là một quá trình thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội nhằm cải biến một xã hội nông nghiệp lạc hậu thành một xã hội công nghiệp gắn với việc hình thành từng bước quan hệ sản xuất tiến bộ, ngày càng thể hiện đầy đủ bản chất ưu việt của chế độ mới. Giữa HĐH nông nghiệp và HĐH nông thôn cũng có sự khác nhau về phạm vi và nội dung: HĐH nông nghiệp có phạm vi hẹp và chỉ giới hạn trực tiếp trong sản xuất nông nghiệp ( nông - lâm - ngư nghiệp ), có quan hệ đến các yếu tố vật chất của sản xuất. Trong khi đó HĐH nông thôn thì phạm vi lại liên quan đến nhiều ngành sản xuất, nhiều lĩnh vực xã hội khác ở nông thôn, tác động đến toàn bộ nền văn minh nông thôn, trong đó truyền thống văn hoá dân tộc được bảo tồn và phát huy đúng theo hướng phương phú và lành mạnh của HĐH. 2. Một số vấn đề lý luận thực tiễn có tính hướng dẫn CNH - HĐH nông nghiệp và nông thôn a/ Phương hướng chiến lược của nền kinh tế mạnh về xuất khẩu và thay thế nhập khẩu. Đây là vấn đề thị trường trường, là yêu cầu đối với sản xuất là một đòi hỏi hàng đầu của chiến lược phát triển - cái mà con đường CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn phải tuân thủ quán triệt, nhưng lại không thể một mình tự lựa chọn. Nhiều nhà kinh tế cho rằng khởi đầu quá trình CNH bằng bước thay thế nhập khẩu là cần thiết. Các nước trong khu vực họ đã áp dụng các biện pháp khuyến khích sản xuất trong nước và hạn chế nhập khẩu bằng việc cấm nhập khẩu những mặt hàng trong nước sản xuất được, áp dụng chính sách thuế cao với các mặt hàng nhập khẩu, thiết lập hệ thống hối đoái nhiều tỷ giá với ưu đãi cho hàng sản xuất trong nước. Vấn đề là cách ... - tailieumienphi.vn