Xem mẫu
-
Đề Tài:
Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm
kiểm soát lạm phát
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi nãi ®Çu
Thµnh c«ng trong viÖc chÆn ®øng l¹m ph¸t phi m· n¨m 1989 nhê ¸p
dông c«ng cô l·i suÊt ng©n hµng (®a l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn
cao vît tèc ®é l¹m ph¸t), ®· cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc sö dông c¸c
c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« nh»m ®¹t c¸c
môc tiªu ng¾n h¹n æn ®Þnh thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh
cña níc ta lu«n thêng trùc nguy c¬ t¸i l¹m ph¸t cao, do ®ã mét c«ng cô
®iÒu tiÕt vÜ m« hiÖu nghiÖm nh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc tËn dông tríc tiªn
v¬Ý hiÖu suÊt cao còng lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn gÇn ®©y ë ViÖt nam cã dÊu
hiÖu cña sù l¹m dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong nhiÖm vô
kiÒm chÕ l¹m ph¸t. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong viÖc qu¶n lý vµ sö
dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña chóng tíi . V× vËy ®øng tríc nguy c¬ tiÒm Èn
cña l¹m ph¸t, viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ
v« cïng cÇn thiÕt.
Trong ®Ò tµi "Sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t"
em xin tr×nh bµy ba phÇn chÝnh.
L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t
PhÇn I:
l¹m ph¸t
Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông CSTT trong viÖc kiÓm
PhÇn II:
so¸t l¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua.
Gi¶i ph¸p
PhÇn III:
L¹m ph¸t ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cho nªn ¶nh
hëng ®Õn mçi c¸ nh©n trong x· héi. MÆt kh¸c viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi "Sö
dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" gióp cho b¶n th©n em n¾m v÷ng
nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ngµnh TC-NH, nh»m phôc vô tèt cho viÖc häc
tËp. Do ®ã ®Ò tµi "Sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" cã ý nghÜa
thiÕt thùc ®èi víi b¶n th©n.
Bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Mong thÇy c« híng
dÉn thªm. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp em hoµn
thµnh ®Ò tµi.
1
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
PhÇn I
I/ L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t
l¹m ph¸t
1. Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm vµ nhËn thøc b¶n chÊt kinh tÕ cña
l¹m ph¸t còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t duy ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p,
®i tõ hiÖn tîng bÒ ngoµi ®Õn b¶n chÊt bªn trong, ®Õn c¸c thuéc tÝnh cña l¹m
ph¸t, lµ qu¸ t×nh sµng läc nh÷ng hiÓu biÕt sai vµ ®óng, lÉn lén gi÷a hiÖn
tîng vµ b¶n chÊt, gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ ®Ó ph¶n ¸nh ®óng ®¾n b¶n
chÊt cña tÝnh quy luËt cña l¹m ph¸t.
Theo trêng ph¸i l¹m ph¸t "lu th«ng tiÒn tÖ" (®¹i diÖn lµ Milt¬n
Priedman) hä cho r»ng l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ ®a nhiÒu tiÒn thõa (bÊt kÓ lµ kim
lo¹i hay tiÒn giÊy) vµ lu th«ng lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn. Chóng ta
®Òu biÕt r»ng kh«ng ph¶i bÊt cø sè lîng tiÒn nµo t¨ng lªn trong lu th«ng
víi nhÞp ®iÖu nhanh h¬n s¶n xuÊt còng ®Òu lµ l¹m ph¸t, nÕu nh nhµ níc
kh«ng gi¶m bít néi dung vµng hoÆc gi¸ trÞ tîng trng trong ®ång tiÒn ®Ó bï
®¾p cho béi chi ng©n s¸ch. K.Mazx ®· chØ ra r»ng ý nghÜ vÒ l¹m ph¸t cña
häc thuyÕt nµy lµ qu¸ ®¬n gi¶n. Nh÷ng ngêi theo häc thuyÕt nµy ®· dïng
logic h×nh thøc ®Ó kÕt hîp mét c¸ch m¸y mãc hiÖn tîng t¨ng sè lîng tiÒn
víi hiÖn tîng t¨ng gi¸ ®Ó rót ra b¶n chÊt kinh tÕ cña l¹m ph¸t.
Trêng ph¸i l¹m ph¸t "cÇn d thõa tæng qu¸t" (hay “cÇu kÐo") mµ ®¹i
diÖn lµ J.Keynes cho r»ng. L¹m ph¸t lµ "cÇu d thõa tæng qu¸t cho ph¸t hµnh
tiÒn ra qu¸ møc s¶n xuÊt trong thêi kú toµn dông dÉn ®Õn møc gi¸ chung
t¨ng. Chóng ta nhËn thøc ®îc r»ng nãi l¹m ph¸t lµ "cÇu d thõa tæng qu¸t"
lµ kh«ng chÝnh x¸c, v× trong giai ®o¹n khñng ho¶ng ë thêi kú CNTB ph¸t
triÓn mÆc dï cã khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa mµ kh«ng cã l¹m ph¸t. Cßn ë
ViÖt Nam trong n¨m 1991 cã t×nh tr¹ng cung lín h¬n cÇu mµ vÉn cã l¹m
ph¸t gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t tiÒn tÖ. Tuy Keynes ®· tiÕn s©u h¬n trêng ph¸i l¹m
ph¸t lu th«ng tiÒn tÖ lµ kh«ng lÊy hiÖn tîng bÒ ngoµi, kh«ng coi ®iÒu kiÖn
2
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
cña l¹m ph¸t lµ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t nhng l¹i m¾c sai lÇm vÒ mÆt
logÝc lµ ®em kÕt qu¶ cña l¹m ph¸t quy vµo b¶n chÊt cña l¹m ph¸t. Kh¸i niÖm
cña Keynes vÉn cha nªn ®îc ®óng b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t.
Trêng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶ hä cho r»ng l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸. Thùc
chÊt l¹m ph¸t chØ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n cña t¨ng gi¸. Cã nh÷ng
thêi kú gi¸ mµ kh«ng cã l¹m ph¸t nh: thêi kú "c¸ch m¹ng gi¸ c¶" ë thÕ kû
XVI ë ch©u ¢u, thêi kú hng thÞnh cña mét chu kú s¶n xuÊt, nh÷ng n¨m mÊt
mïa... t¨ng gi¸ chØ lµ hÖ qu¶ lµ mét tÝn hiÖu dÔ thÊy cña l¹m ph¸t nhng cã
lóc t¨ng gi¸ l¹i trë thµnh nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t. L¹m ph¸t x¶y ra lµ do
t¨ng nhiÒu c¸i chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn do t¨ng gi¸. V× vËy quan ®iÓm
cña trêng ph¸i nµy ®· lÉn lén gi÷a hiÖn tîng vµ b¶n chÊt, lµm cho ngêi ta
dÔ ngé nhËn gi÷a t¨ng gi¸ vµ l¹m ph¸t.
K.Marx ®· cho r»ng "l¹m ph¸t lµ sù trµn ®Çy c¸c kªnh, c¸c luång lu
th«ng nh÷ng tê giÊy b¹c thõa lµm cho gi¸ c¶ (møc gi¸) t¨ng vät vµ viÖc ph©n
phèi l¹i s¶n phÈm x· héi gi÷a c¸c giai cÊp trong d©n c cã lîi cho giai cÊp t
s¶n. ë ®©y Marx ®· ®øng trªn gãc ®é giai cÊp ®Ó nh×n nhËn l¹m ph¸t, dÉn tíi
ngêi ta cã thÓ hiÓu l¹m ph¸t lµ do nhµ níc do giai cÊp t b¶n, ®Ó bãc lét
mét lÇn n÷a giai cÊp v« s¶n. Quan ®iÓm nµy cã thÓ xÕp vµo quan ®iÓm l¹m
ph¸t "lu th«ng tiÒn tÖ" song ®Þnh nghÜa nµy hoµn h¶o h¬n v× nã ®Ò cÊp tíi
b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nã cã nhîc ®iÓm lµ cho
r»ng l¹m ph¸t chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa vµ
cha nªu ®îc ¶nh hëng cña l¹m ph¸t trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Trªn ®©y lµ c¸c quan ®iÓm cña c¸c trêng ph¸i kinh tÕ häc chÝnh. Nãi
chung c¸c quan ®iÓm ®Òu cha hoµn chØnh, nhng ®· nªu ®îc mét sè mÆt
cña hai thuéc tÝnh c¬ b¶n cña l¹m ph¸t. Bµn l¹m ph¸t lµ vÊn ®Ò réng vµ ®Ó
®Þnh nghÜa ®îc nã ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t s©u vµ kü cµng. ChÝnh v× thÕ
b¶n th©n còng chØ m¹nh d¹n nªu ra c¸c quan ®iÓm vµ suy nghÜ cña m×nh vÒ
l¹m ph¸t mét c¸ch ®¬n gi¶n chø kh«ng ®Çy ®ñ bèn yÕu tè chñ yÕu "b¶n chÊt,
nguyªn nh©n c¸c hËu qu¶ KTXH vµ h×nh thøc biÓu hiÖn".
- Chóng ta cã thÓ dÔ chÊp nhËn quan ®iÓm cña trêng ph¸i gi¸ c¶, (ë
níc ta vµ nhiÒu níc quan niÖm nµy t¬ng ®èi phæ biÕn). Së dÜ nh vËy lµ
v× thÕ kû XX lµ thÕ kû l¹m ph¸t, l¹m ph¸t hÇu nh diÔn ra ë tuyÖt ®¹i bé
phËn c¸c níc mµ sù t¨ng gi¸ l¹i lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn, dÔ thÊy cña l¹m ph¸t.
Nh vËy chóng ta sÏ hiÓu ®¬n gi¶n lµ "l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸ kÐo dµi, lµ sù
thõa c¸c ®ång tiÒn trong lu th«ng, lµ viÖc nhµ níc ph¸t hµnh thªm tiÒn
3
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
nh»m bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch". Hay l¹m ph¸t lµ chÝnh s¸ch ®Æc biÖt nhanh
chãng vµ tèi ®a nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ vËt chÊt x· héi
mµ giai cÊp cÇm quyÒn sö dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu. Nhng nãi
chung l¹m ph¸t lµ mét hiÖn tîng cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Þnh nghÜa
l¹m ph¸t cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Ó chóng ta cã thÓ nghiªn cøu mét c¸ch s©u
s¾c. Nhng khi x¶y ra l¹m ph¸t (võa ph¶i, phi m·, hay siªu l¹m ph¸t) th× t¸c
®éng cña nã sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
2. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t
Trªn thùc tÕ, nhiÒu níc chøng tá kh«ng thÓ triÖt tiªu ®îc l¹m ph¸t
trong kinh tÕ thÞ trêng dï ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao cña lùc lîng s¶n
xuÊt . NÕu gi÷ ®îc l¹m ph¸t ë møc ®é nÒn kinh tÕ chÞu ®îc, cho phÐp cã
thÓ më thªm viÖc lµm, huy ®éng thªm c¸c nguån lùc phôc vô cho sù t¨ng
trëng kinh tÕ, th× còng lµ mét thùc tÕ ®iÒu hµnh thµnh c«ng c«ng cuéc
chèng l¹m ph¸t ë nhiÒu níc. Nhng møc ®é l¹m ph¸t lµ bao nhiªu th× phï
hîp. NÕu tû lÖ t¨ng trëng cao, tû lÖ l¹m ph¸t qu¸ thÊp th× dÉn tíi t×nh tr¹ng
c¸c ng©n hµng ø ®äng vèn, lµm ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. V×
thÕ trong trêng hîp ®ã ngêi ta ph¶i cè g¾ng t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t lªn. Khi
chÝnh phñ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc ®é mµ nÒn kinh tÕ chÞu ®îc (tû lÖ l¹m
ph¸t díi 10%) th× võa kh«ng g©y ®¶o lén lín, c¸c hÖ qu¶ cña l¹m ph¸t ®îc
kiÓm so¸t, võa søc che ch¾n hoÆc chÞu ®ùng ®îc cña nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c
tÇng líp x· héi. H¬n n÷a, mét sù hy sinh nµo ®ã do møc l¹m ph¸t ®îc kiÓm
so¸t ®ã mang l¹i ®îc ®¸nh ®æi b»ng sù t¨ng trëng , ph¸t triÓn kinh tÕ më ra
nhiÒu viÖc lµm h¬n, thu nhËp danh nghÜa cã thÓ ®îc t¨ng lªn cho mçi ngêi
lao ®éng nhê cã ®ñ viÖc lµm h¬n trong tuÇn, trong th¸ng hoÆc t¨ng thªm
ngêi cã viÖc lµm, cã thu nhËp trong gia ®×nh vµ c¶ tÇng líp lao ®éng do
gi¶m thÊt nghiÖp . §Õn lît nã, thu nhËp b»ng tiÒn t¨ng lªn th× t¨ng thªm søc
kÝch thÝch cña nhu cÇu cña tiÒn tÖ vµ søc mua ®èi víi ®Çu t, t¨ng trëng
tæng s¶n phÈm trong níc (GDP). Nhng khi tû lÖ l¹m ph¸t ®Õn 2 con sè trë
lªn (l¹m ph¸t phi m· hoÆc siªu l¹m ph¸t) th× hÇu nh t¸c ®éng rÊt xÊu tíi nÒn
kinh tÕ nh sù ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i mét c¸ch bÊt hîp lý gi÷a c¸c nhãm
d©n c hoÆc c¸c tÇng líp trong x· héi vµ c¸c chñ thÓ trong c¸c quan hÖ vÒ
mÆt tiÒn tÖ trªn c¸c chØ tiªu mang tÝnh chÊt danh nghÜa (chØ tiªu kh«ng tÝnh
®Õn yÕu tè l¹m ph¸t, kh«ng tÝnh ®Õn sù trît gi¸ cña ®ång tiÒn). MÆt kh¸c tû
lÖ l¹m ph¸t cao ph¸ ho¹i vµ ®×nh ®èn nÒn s¶n xuÊt x· héi do lóc ®ã ®é rñi ro
cao, kh«ng ai d¸m tÝnh to¸n ®Çu t l©u dµi, nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ng¾n
4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
h¹n tõng th¬ng vô, tõng ®ît, tõng chuyÕn diÔn ra phæ biÕn, Trong x· héi
xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tÝch tr÷, dÉn tíi khan hiÕm hµng ho¸ . §iÒu ®ã l¹i
lµm gi¸ cµng t¨ng, vµ x· héi r¬i vµo vßng luÈn quÈn, l¹m ph¸t cµng t¨ng dÉn
tíi mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi. Tû lÖ l¹m ph¸t cao cßn cã ¶nh hëng xÊu
tíi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i khi l¹m ph¸t cao tíi møc hai con sè (ë
ViÖt nam gi÷a nh÷ng n¨m 80 ®· x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t tíi møc 3 con sè)
trë lªn, th× cã ¶nh hëng xÊu tíi x· héi. Do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã gi¶i ph¸p
kh¾c phôc, kiÒm chÕ, vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó kiÓm
so¸t l¹m ph¸t nhng ë ®Ò tµi nµy t«i chØ nªu ra gi¶i ph¸p sö dông chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
3. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch
kinh tÕ cña nhµ níc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ
nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®îc hiÓu theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng
thêng. Theo nghÜa réng th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn
bé khèi lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m t¸c ®éng ®Õn 4 môc tiªu
lín cña kinh tÕ vÜ m«, trªn c¬ së ®ã ®¹t ®îc môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh tiÒn
tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸. Theo nghÜa
th«ng thêng lµ chÝnh s¸ch quan t©m ®Õn khèi lîng tiÒn cung øng t¨ng
thªm trong thêi kú tíi (thêng lµ mét n¨m) phï hîp víi møc t¨ng trëng
kinh tÕ dù kiÕn vµ chØ sè l¹m ph¸t nÕu cã, tÊt nhiªn còng nh»m æn ®Þnh tiÒn
tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ .
Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, nÕu nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tËp
trung vµo thµnh phÇn. KÕt cÊu c¸c møc chi phÝ thuÕ kho¸ cña nhµ níc, th×
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia l¹i tËp trung vµo møc ®é kh¶ n¨ng thanh to¸n cho
toµn bé nÒn KTQD, bao gåm viÖc ®¸p øng khèi lîng tÇn cung øng cho lu
th«ng, ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÒn tÖ vµ khèi lîng tÝn dông ®¸p øng vèn cho
nÒn kinh tÕ , t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ
trêng vèn theo nh÷ng quü ®¹o ®· ®Þnh, kiÓm so¸t hÖ thèng c¸c ng©n hµng
th¬ng m¹i, cïng víi viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý nh»m æn ®Þnh vµ
thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ngo¹i th¬ng nh»m môc tiªu cuèi cïng
lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ .
5
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch tiÕn tÖ t¸c ®éng nh¹y bÐn tíi l¹m ph¸t vµ ®©y lµ
gi¶i ph¸p kh¸ h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
4. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
§Ó thÊy râ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tíi tû lÖ l¹m ph¸t ta sÏ ®i t×m
hiÓu tõng c«ng cô mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
4.1. Dù trò b¾t buéc.
Trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã
kh¶ n¨ng biÕn nh÷ng kho¶n tiÒn göi ban ®Çu thµnh nh÷ng kho¶n tiÒn göi míi
cho c¶ hÖ thèng, kh¶ n¨ng sinh ra béi sè tÝn dông, tøc lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn.
§Ó khèng chÕ kh¶ n¨ng nµy, ng©n hµng trung ¬ng buéc c¸c ng©n hµng
th¬ng m¹i ph¶i trÝch mét phÇn tiÒn huy ®éng ®îc theo mét tû lÖ quy ®Þnh
göi vµo ng©n hµng trung ¬ng kh«ng ®îc hëng l·i. Do ®ã c¬ chÕ ho¹t
®éng cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m khèng chÕ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, h¹n
chÕ møc t¨ng béi sè tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ gi÷a sè lîng phong tiÖn thanh to¸n cÇn
khèng chÕ (bÞ "v« hiÖu ho¸" vÒ mÆt thanh to¸n) trªn tæng sè tiÒn göi nh»m
®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng
th¬ng m¹i.
Khi l¹m ph¸t cao, ng©n hµng trung ¬ng n©ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, kh¶
n¨ng cho vay vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng bÞ thu hÑp (do sè
nh©n tiÒn tÖ gi¶m), khèi lîng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ gi¶m (cung tiÒn
gi¶m) dÉn tíi l·i suÊt t¨ng, ®Çu t gi¶m do ®ã tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸
gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Ngîc l¹i nÕu ng©n hµng trung ¬ng h¹ thÊp tû
lÖ dù tr÷ b¾t buéc tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, th× cung vÒ tÝn dông cña c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i còng t¨ng lªn, khèi lîng tÝn dông vµ khèi lîng
thanh to¸n cã xu híng t¨ng, ®ång thêi t¨ng xu híng më réng khèi lîng
tiÒn. Lý luËn t¬ng tù nh trªn th× viÖc t¨ng cung tiÒn sÏ dÉn tíi t¨ng gi¸ (tû
lÖ l¹m ph¸t t¨ng). Nh vËy c«ng cô DTBB mang tÝnh hµnh chÝnh ¸p ®Æt trùc
tiÕp , ®Çy quyÒn lùc vµ cùc kú quan träng ®Ó c¾t c¬n sèt l¹m ph¸t, kh«i phôc
ho¹t ®éng kinh tÕ trong trêng hîp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cha æn ®Þnh vµ khi
c¸c c«ng cô thÞ trêng më t¸i chiÕt khÊu cha ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m tr¸ch
®iÒu hoµ møc cung tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ. Nhng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc
qu¸ nh¹y c¶m, v× chØ thay ®æi nhá trong tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®· lµm cho
khèi lîng tiÒn t¨ng lªn rÊt lín khã kiÓm so¸t. MÆt kh¸c mét ®iÒu bÊt lîi n÷a
6
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
lµ khi sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ nh
viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ g©y nªn vÊn ®Ò kh¶ n¨ng thanh kho¶n ngay
®èi víi mét ng©n hµng cã dù tr÷ vît møc qu¸ thÊp, thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t
buéc kh«ng ngõng còng g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n
hµng.ChÝnh v× vËy sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung tiÒn
tÖ qua ®ã kiÓm so¸t l¹m ph¸t Ýt ®äc sö dông trªn thÕ giíi (®Æc biÖt lµ nh÷ng
níc ph¸t triÓn , cã nÒn kinh tÕ æn ®Þnh)
4.2. T¸i chiÕt khÊu
T¸i chiÕt khÊu lµ ph¬ng thøc ®Ó ng©n hµng trung ¬ng ®a tiÒn vµo lu
th«ng, thùc hiÖn vai trß ngêi cho vay cuèi cïng. Th«ng qua viÖc t¸i chiÕt
khÊu, ng©n hµng trung ¬ng ®· t¹o c¬ së ®Çu tiªn thóc ®Èy hÖ thèng ng©n
hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc t¹o tiÒn, ®ång thêi khai th«ng thanh to¸n.
T¸i chiÕt khÊu lµ ®Çu mèi t¨ng tiÒn trung ¬ng, t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ vµo
lu th«ng. Do ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn khèi lîng
tiÒn vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuú theo t×nh h×nh tõng giai ®o¹n, tuú
thuéc yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n Êy, cÇn
thùc hiÖn chÝnh s¸ch "níi láng" hay "th¾t chÆt" tÝn dông mµ ng©n hµng trung
¬ng quy ®Þnh l·i suÊt thÊp hay cao. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Æt ra tõng thêi
kú ph¶i cã t¸c dông híng dÉn, chØ ®¹o l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ
cña giai ®o¹n ®ã. Khi ng©n hµng trung ¬ng n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu buéc
c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng ph¶i n©ng l·i suÊt tÝn dông cña m×nh lªn ®Ó
kh«ng bÞ lç vèn. Do l·i suÊt tÝn dông t¨ng lªn, gi¶m "cÇu" vÒ tÝn dông vµ kÐo
theo gi¶m cÇu vÒ tiÒn tÖ (nhu cÇu vÒ gi÷ tiÒn cña nh©n d©n gi¶m ®i). Do ®ã
®Çu t gi¶m ®i dÉn tíi tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t
gi¶m). Trêng hîp ngîc l¹i tøc lµ ng©n hµng trung ¬ng kÝch thÝch t¨ng
cung cÇu tiÒn tÖ vµ lµm cho gi¸ t¨ng (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). ë c¸c níc c«ng
cô nghiÖp vô trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu lµ th¬ng phiÕu, hoÆc c¸c
lo¹i tÝn phiÕu lµ nh÷ng c«ng cô rÊt th«ng dông trªn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ
trêng vèn nhng ë níc ta cha cã c«ng cô truyÒn thèng ®Ó thùc hiÖn viÖc
chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. MÆt kh¸c c«ng cô t¸i chiÕt khÊu võa cã kh¶
n¨ng gi¶i quyÕt kh¶ n¨ng thanh to¸n võa cã kh¶ n¨ng më réng khèi lîng tÝn
dông cho nÒn kinh tÕ. Cho nªn cã thÓ vÝ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu lµ c¸Ý b¬m
hai chiÒu võa hót võa ®Èy. Khi b¬m ®¶y ra lµ cung thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ,
khi cã hiÖn tîng thiÓu ph¸t. Vµ b¬m hót vµo thu håi lîng tiÒn khi nÒn kinh
tÕ cã hiÖn tîng l¹m ph¸t.
7
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Tuy nhiªn khi NHTW Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc nµo ®ã sÏ
x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt thÞ trêng vµ l·i
suÊt chiÕt khÊu v× khi ®ã l·i suÊt cho vay thay ®æi. Nh÷ng biÕn ®éng nµy dÉn
®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi lîng cho vay chiÕt khÊu vµ do
®ã thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ lµm cho viÖc kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ
vÊt v¶ h¬n. §©y chÝnh lµ h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu trong viÖc kiÓm
so¸t l¹m ph¸t.
4.3. Ho¹t ®éng thÞ trêng më.
NÕu nh c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô thô ®éng cña
NHTW, tøc lµ NHTW ph¶i chê NHTM ®ang cÇn vèn ®a th¬ng phiÕu, kú
phiÕu... ®Õn ®Ó xin "t¸i cÊp vèn" th× nghiÖp vô thÞ trêng më lµ c«ng cô chñ
®éng cña ng©n hµng trung ¬ng ®Ó ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn, qua ®ã ®·
kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t.
Qua nghiÖp vô thÞ trêng më, NHTW chñ ®éng ph¸t hµnh tiÒn trung
¬ng vµo lu th«ng hoÆc rót bít tiÒn khái lu th«ng b»ng c¸ch mua b¸n c¸c
lo¹i tr¸i phiÕu ng©n hµng quèc gia nh»m t¸c ®éng tríc hÕt ®Õn khèi lîng
tiÒn dù tr÷ trong quü dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, h¹n chÕ
tiÒm n¨ng tÝn dông vµ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng nµy, qua ®ã ®iÒu khiÓn
khèi lîng tiÒn trong thÞ trêng tiÒn tÖ chóng ta. Khi nghiªn cøu phÇn tríc
®· biÕt r»ng khèi lîng tiÒn tÖ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi tû lÖ l¹m ph¸t , viÖc
thay ®æi cung tiÒn tÖ sÏ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t.
Trong nghiÖp vô thÞ trêng më, ng©n hµng trung ¬ng ®iÒu khiÓn c¶
khèi lîng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt tÝn dông th«ng qua "gi¸ c¶" mua vµ b¸n tr¸i
phiÕu. TÊt c¶ nh÷ng cuéc can thiÖp vµo khèi lîng tiÒn b»ng c«ng cô thÞ
trêng më ®Òu ®îc tiÕn hµnh dêng nh lµ lÆng lÏ vµ v« h×nh, "kh«ng can
thiÖp th« b¹o", ®iÒu khiÓn m¹nh mµ kh«ng chøa ®ùng "mét chót mÖnh lÖnh".
Mét mÆt nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ dÔ dµng ®¶o ngîc l¹i. Khi cã mét
sai lÇm trong lóc tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më, nh khi thÊy cung tiÒn
tÖ t¨ng hoÆc gi¶m qu¸ nhanh ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ lËp tøc ®¶o ngîc
l¹i b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu hoÆc mua tr¸i phiÕu vµ ngîc l¹i.
§©y lµ c«ng cô cùc kú quan träng cña nhiÒu NHTW, vµ ®îc coi lµ vò
khÝ s¾c bÐn nhÊt ®em l¹i sù æn ®Þnh kinh tÕ nãi chung, æn ®Þnh l¹m ph¸t nãi
riªng.
8
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Nhng ë níc ta ®ang ë trong thêi kú ®Æt nÒn mãng. Bëi v× nghiÖp vô
nµy ®ßi hái ph¶i cã m«i trêng ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Trong thêi kú l¹m ph¸t
®Õn 3 con sè, ViÖt nam ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ®Ó ®Èy lïi l¹m ph¸t rÊt
nhanh chãng. (nhê vµo ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña l¹m ph¸t ë ViÖt nam). Chóng
ta sÏ nghiªn cøu xem chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t nh thÕ nµo.
4.4. L·i suÊt.
L·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã ®îc ¸p
dông nhÊt qu¸n trong mét l·nh thæ vµ ®îc ng©n hµng nhµ níc ®iÒu hµnh
chÆt chÏ vµ mÒm dÎo tuú theo tõng thêi kú cho phï hîp víi nhu cÇu huy
®éng vèn vµ cung øng vèn. Nh vËy chóng ta cã thÓ thÊy r»ng l·i suÊt t¸c
®éng lµm thay ®æi cÇu tiÒn tÖ trong d©n c, vµ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t.
ThËt vËy, khi cã l¹m ph¸t. Ng©n hµng nhµ níc sÏ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi.
ChÝnh v× thÕ ngêi d©n vµ c¸c c«ng ty sÏ ®Çu t vµo ng©n hµng (göi tiÒn vµo
ng©n hµng) cã lîi h¬n lµ ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy cÇu tiÒn
gi¶m do ®ã tæng ®Çu t gi¶m, lµm cho tæng cÇu gi¶m dÉn tíi gi¸ gi¶m.
Nhng chóng ta biÕt r»ng in= ii + ir trong ®ã in lµ tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa, il:
tû lÖ l·i suÊt thùc tÕ vµ ii lµ tû lÖ l¹m ph¸t, do ®ã khi cã l¹m ph¸t cao, ¸p
dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ®©y chÝnh lµ viÖc t¨ng tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa
cao h¬n h¼n tû lÖ l¹m ph¸t (®Ó duy tr× l·i suÊt thùc d¬ng) qua ®ã míi t¹o
®îc cÇu tiÒn danh nghÜa t¬ng øng víi cÇu tiÒn thùc tÕ. Tãm l¹i khi l·i suÊt
tiÒn göi cao th× ®éng viªn ®îc nhiÒu ngêi göi tiÒn vµo NHTM vµ ngîc
l¹i. NHTM mua tÝn phiÕu NHNN víi l·i suÊt kinh doanh cã l·i th× sÏ gi¶m
®îc khèi lîng tÝn dông. NÕu l·i suÊt tiÒn (cho vay) cao sÏ lµm n¶n lßng
ngêi vay v× kinh doanh b»ng vèn vay NHTM kh«ng cã lîi nhuËn. Nh vËy
dïng c«ng cô l·i suÊt cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khèi lîng tÝn dông cña NHTM
®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (æn ®Þnh tû lÖ l¹m ph¸t). Tuú
tõng thêi ®iÓm mµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®îc ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc
chèng l¹m ph¸t. ë ViÖt nam ®· ¸p dông rÊt thµnh c«ng chÝnh s¸ch l·i suÊt
vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 trong viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t tõ 3 con sè
xuèng cßn mét con sè do nÒn kinh tÕ ë níc ta lóc ®ã lµ nÒn kinh tÕ tuy ®·
më cöa nhng cha më h¼n, do ®ã chØ cã t¸c ®éng trong níc ®Çu t b»ng
ViÖt nam ®ång chø quèc tÕ Ýt ®Çu t vµo. ChÝnh v× thÕ ngµy nay kh«ng thÓ ¸p
dông chÝnh s¸ch l·i suÊt víi tû lÖ l·i suÊt rÊt cao ®Ó gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t mµ
ph¶i quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt trong níc vµ l·i suÊt níc
ngoµi . Trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®©y lµ c«ng cô cæ ®iÓn, c¸c níc ngµy
9
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
cµng Ýt sö dông h¬n. Tuy ®©y lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc kiÓm
so¸t l¹m ph¸t vµ huy ®éng vèn còng nh cung cÊp vèn.
4.5. H¹n møc tÝn dông:
Ngoµi nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n trªn, ng©n hµng nhµ níc cßn sö dông
c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó ®iÒu hµnh, lµm cho khèi lîng tÝn dông ®èi víi
NHTM kh«ng vît qu¸ møc cho phÐp ®Ó tõ ®ã b¶o ®¶m møc l¹m ph¸t ®·
®îc phª duyÖt. H¹n møc tÝn dông lµ khèi lîng tÝn dông tèi ®a mµ NHTW
cã thÓ cung øng cho tÊt c¶ c¸c NHTM trong thêi kú nhÊt ®Þnh phï hîp víi
møc t¨ng trëng kinh tÕ cña thêi kú. §©y lµ mét chØ tiªu cã quan hÖ trùc tiÕp
®Õn khèi lîng tiÒn trung ¬ng ®îc cung øng thªm (hay gi¶m bít) ®èi víi
c¸c NHTM. Khi h¹n møc tÝn dông gi¶m, dÉn tíi cung tiÒn gi¶m do ®ã tæng
®Çu t gi¶m lµm cho tæng cÇu gi¶m vµ cuèi cïng lµ gi¸ gi¶m. Víi môc tiªu
æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ chèng l¹m ph¸t ®îc coi lµ môc tiªu sè 1, th× c«ng cô
h¹n møc tÝn dông lµ cÇn thiÕt. Song viÖc sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông
còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n kh«ng nhá cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. TiÒn göi
cña nh©n d©n kh«ng thÓ kh«ng thu nhËn hµng ngµy hµng giê. NÕu nhËn tiÒn
göi mµ kh«ng ®îc cho vay th× ch¼ng kh¸c nµo cã ®Çu vµo mµ kh«ng cã ®Çu
ra. Nh vËy ®Çu ra cña vèn huy ®éng bÞ bÕ t¾c bëi h¹n møc tÝn dông. ViÖc
x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m
ph¸t. Song nã còng cã nh÷ng mÆt tr¸i g©y khã kh¨n cho NHTM. CÇn cã
nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã.
II/ Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t L¹m ph¸t nh÷ng
n¨m qua ë ViÖt Nam.
1. Dù tr÷ b¾t buéc
T¹i ®iÒu 45 ph¸p lÖnh ng©n hµng nhµ níc ®· quy ®Þnh "NHNN quy
®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Ýt nhÊt ë møc 10% vµ nhiÒu nhÊt ë møc 35% trªn
toµn bé tiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong trêng hîp cÇn thiÕt héi ®ång
qu¶n trÞ ng©n hµng nhµ níc quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ trªn møc 35% vµ
NHNN tr¶ l·i møc t¨ng ®ã. Trªn thùc tÕ c«ng cô nµy ®îc b¾t ®Çu sö dông tõ
cuèi n¨m 1989 víi tæng sè tiÒn c¸c NHTM ph¶i ký göi h¬n 100 tû ®ång,
n¨m 1990 lµ 356 tû ®ång vµ c¸c n¨m sau vÉn ®îc thùc hiÖn theo møc 10%
tÝnh trªn sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng.
10
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Trong thêi gian ®Çu, tuy ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· quy ®Þnh nh trªn
nhng thùc tÕ trong mét thêi gian dµi, tû lÖ 10% ®îc æn ®Þnh mét c¸ch cè
®Þnh, mÆc dï chÝnh s¸ch tÝn dông tõ n¨m 1989 ®Õn nay ®· tr¶i qua nhiÒu thêi
kú kh¸c nhau theo chñ tr¬ng lóc th× th¾t chÆt, lóc th× níi láng (nh»m kiÓm
so¸t l¹m ph¸t). NghÜa lµ viÖc thùc hiÖn ®a tiÒn vµo lu th«ng ®iÒu khiÓn
khèi lîng tiÒn lu th«ng lu«n ®îc thùc hiÖn theo nh÷ng dù kiÕn nhÊt ®Þnh,
b»ng nh÷ng c«ng cô kh¸c nhau. Nhng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc vÉn ®îc
thùc hiÖn víi mét tû lÖ cè ®Þnh.
§Çu n¨m 1994, Ng©n hµng trung ¬ng ®· cã quy ®Þnh bæ sung : tû lÖ dù
tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 13%, ®èi víi lo¹i tiÒn göi
lµ 7% nhng còng lµ ®Ó thi hµnh cho mét thêi gian dµi. Sù æn ®Þnh nh vËy
®· nãi lªn r»ng, ë níc ta vµo thêi kú nµy míi bíc ®Çu sö dông c«ng cô nµy
, nªn cha cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn nã mét c¸ch linh ho¹t theo t×nh h×nh tiÒn
tÖ lu«n biÕn ®éng trong lu th«ng, nªn cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß ®iÒu
khiÓn khèi lîng tiÒn lu th«ng h¹n chÕ béi sè tÝn dông cña c¸c NHTM nh
chøc n¨ng vèn cã cña c«ng cô nµy. §Æc biÖt ë n¨m 1991-1992 c¸c ng©n
hµng quèc doanh ngoµi sè vèn dù tr÷ tèi thiÓu theo luËt ®Þnh cßn cã mét
lîng vèn tiÒn göi kh¸ lín taÞ NHTW. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nhÊt
®Þnh ®· v« hiÖu ho¸ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc v× nh vËy khi n©ng cao hay h¹
thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× hÇu nh còng ch¼ng ¶nh hëng g× ®Õn kh¶ n¨ng
thanh to¸n vµ khèi lîng tÝn dông cung øng. MÆt kh¸c mét sè vÊn ®Ò tån t¹i
vÒ mÆt nghiÖp vô vµ tæ chøc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®· gi¶m tÝnh chÊt nhaþ
c¶m cña c«ng cô.
Tuy nhiªn, thêi gian qua NHNN còng ®· sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t
buéc nh»m môc tiªu gãp phÇn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi
kú vµ ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë
møc thÊp. §Õn nay ®Ó chuÈn bÞ cho luËt NHNN cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ
ngµy 1/10/1998, vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu néi dung cña luËt
NHNN nh»m ®a ra quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp víi môc tiªu ®iÒu hµnh
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giai ®o¹n míi trong ®ã môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ còng nh kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ quan träng nhÊt.
2. T¸i chiÕt khÊu
T¸i chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô kh¸ nh¹y c¶m trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh
khèi lîng tiÒn tÖ vµ ®· ®îc nhµ níc cho phÐp sö dông t¹i ®iÒu 41 vµ 43
ph¸p lÖnh NHNN ViÖt Nam. Nhng trong thùc tÕ ë níc ta nh÷ng n¨m qua
11
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
do thõa hëng tiÒm thÕ cña mét nÒn lu th«ng trong ®ã kh«ng ®îc phÐp tån
t¹i tÝn dông th¬ng m¹i, v× vËy cha cã c¸c c«ng cô truyÒn thèng trùc tiÕp ®Ó
thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu nh c¸c lo¹i kú phiÕu, th¬ng
phiÕu... LuËt th¬ng m¹i níc ta míi ®îc c«ng bè vµ tõ ngµy 1-1-1998 míi
cã gi¸ trÞ thi hµnh, bëi vËy nghiÖp vô chiÕt khÊu th¬ng phiÕu cña NHTM
cha ®îc quy ®Þnh. Do ®ã viÖc t¸i chiÕt khÊu ®îc thùc hiÖn dùa trªn c¨n
cø c¸c chøng tõ do NHTM ®· cho vay, nhng cha ®Õn h¹n c¸c doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ nî l·i. C¨n cø vµo chøng tõ ®ã NHNN cho c¸c NHTM vay
l¹i nh÷ng kho¶n nî mµ c¸c NHTM ®· cho c¸c doanh nghiÖp vay. Mét mÆt
NHTW cßn thùc hiÖn ph¬ng thøc "mua l¹i" c¸c dù ¸n ®· ®îc c¸c ng©n
hµng thÈm ®Þnh tríc khi ®Çu t nhng NHTM kh«ng ®ñ vèn. Trong thêi
gian qua do cha cã nh÷ng c«ng cô nghiÖp vô ®Ó thùc hiÖn c«ng cô l·i suÊt
t¸i chiÕt khÊu nªn ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ®· sö dông h×nh thøc cho
vay cÇm cè. H×nh thøc nµy ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch, c¸c NHTM vµ c¸c tæ
chøc tÝn dông ®em mét sè lo¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ ®Õn NHTW lµm vËt thÕ chÊp
®Ó vay tiÒn. Lo¹i tÝn dông nµy nh»m gi¶i quyÕt khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi
cho c¸c NHTM. H×nh thøc mua l¹i c¸c dù ¸n ®Çu t t¸i cÊp vèn theo h×nh
thøc cho vay thÕ chÊp mét thêi gian dµi lµ c«ng cô thay thÕ cho th¬ng phiÕu
vµ kú phiÕu . Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu ë níc ta trong thêi
gian qua ®ã lµ tÊt yÕu trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng . Tuy
nhiªn cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c«ng cô t¸i chiÕt
khÊu (cha hoµn thiÖn) ®· gãp phÇn ®a tû lÖ l¹m ph¸t ë níc ta tõ møc 2
con sè ë c¸c n¨m tríc xuèng møc 1 con sè ë n¨m 1993.
3. Ho¹t ®éng thÞ trêng më
§©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®îc NHTW c¸c níc sö
dông ®Ó ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThËm chÝ mét sè ng©n
hµng coi ®©y lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
Nhng ë ViÖt Nam, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung bao cÊp gåm suèt 4 thËp kû qua, phï hîp víi c¬ chÕ ®ã NHNN ViÖt
Nam kh«ng thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp (dù tr÷ b¾t buéc, thÞ trêng
më, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu) ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C«ng cô ®ã chØ
cã thÓ vµ trªn thùc tÕ bíc ®Çu ®· ph¸t huy t¸c dông khi hÖ thèng NHVN ®·
thùc sù ®æi míi. §iÒu 21 luËt NHNN ViÖt nam ®îc quèc héi níc
CHXHCN ViÖt nam kho¸ 10 kú häp thø 2 th«ng qua quy ®Þnh "NHNN thùc
hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më th«ng qua viÖc mua b¸n tÝn phiÕu kho b¹c,
12
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c
trªn thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Quy ®Þnh trªn
vÒ mÆt ph¬ng diÖn ph¸p lý luËt NHNN ViÖt Nam ®· më ra cho c«ng cô thÞ
trêng më mét lèi ®i kh¸ th«ng tho¸ng, kh«ng bÞ øc chÕ bíi khÝa c¹nh nµo.
Trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1996 ®· cã nh÷ng ®ît ho¹t ®éng cña c¸c thÞ
trêng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c, ngo¹i tÖ bªn ng©n hµng. Trong ®ã n¨m
1996 lµ 19 ®ît, n¨m 1997 lµ 35 ®ît ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, khèi lîng tróng
thÇu lµ 2912,5 tû ®ång trong ®ã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mua 828 tû ®ång, ¸n
tæ chøc tÝn dông mua 2.084,5 tû ®ång. §iÒu nµy cho thÊy vèn n»m trong c¸c
®Þnh chÕ tµi chÝnh cßn kh¸ nhiÒu nhng cho vay ra cã nhiÒu rñi ro. C¸c ®Þnh
chÕ tµi chÝnh quay trë l¹i mua tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ
chèng lç. Tuy nhiªn do thÞ trêng ®Êu thÇu chØ b¸n tÝn phiÕu kho b¹c cã kú
h¹n mét n¨m nªn kh«ng t¹o ra c«ng cô tiÒn tÖ ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi cña ho¹t
®éng thÞ trêng më cña NHTW. N¨m 1998 NHNN phèi hîp víi bé tµi chÝnh
tiÕp tôc ph¸t hµnh thêng xuyªn tr¸i phiÕu kho b¹c, sè d tr¸i phiÕu ®Õn cuèi
th¸ng 9/1998lµ 3478,7 tû ®ång. Tuy nhiªn ®Õn nay cho thÊy c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó
®a thÞ trêng më vµo ho¹t ®éng lµ cha chÝn muåi, vµ cha thùc sù trë
thµnh c«ng cô theo ®óng nghÜa cña nã. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng nghiÖp vô
thÞ trêng më lµ yÕu tè t¸c ®éng quyÕt ®Þnh nhÊt ®Õn nh÷ng biÕn ®éng trong
cung øng tiÒn tÖ, lµm thay ®æi c¬ së tiÒn tÖ trªn thÞ trêng. ChÝnh v× vËy ®©y
lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Do ®ã viÖc chÝnh phñ t×m
nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó mau chãng ®a thÞ trêng më ho¹t ®éng mét c¸ch ®Çy ®ñ
lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt.
4. L·i suÊt
Tríc n¨m 1933, hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt nam lµ hÖ thèng ng©n hµng
mét cÊp, vÒ thùc chÊt nã lµ mét bé phËn cña ng©n s¸ch nhµ níc. Mèi quan
hÖ cña ng©n hµng víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ víi d©n chóng lµ h¹n chÕ :
khi ng©n s¸ch nhµ níc th©m hôt, c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thªm tiÒn ®Ó bï
®¾p. Khi c¸c DNNN thiÕu vèn th× ng©n hµng ph¸t hµnh tiÒn cho vay tÝn
dông. V× vËy dÉn tíi l¹m ph¸t trÇm träng tíi møc 3 con sè (trong thêi kú nµy
ng©n hµng ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay nhá h¬n l·i suÊt tiÒn göi
vµ nhá h¬n tèc ®é trît gi¸. §©y lµ sù bÊt hîp lý, cho nªn kh«ng huy ®éng
®îc vèn trong d©n vµ lµm cho hÖ thèng ng©n hµng tª liÖt) Th¸ng 3 n¨m
1988, ®¸nh dÊu bíc ngoÆt c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt nam b»ng
nghÞ ®Þnh 53 vµ th¸ng 5 n¨m 1990 lµ viÖc ban hµnh hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n
13
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
hµng. Ng©n hµng Nhµ níc vµ ng©n hµng HTX tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh.
Sù h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp cïng víi viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch
l·i suÊt ®· gãp phÇn rÊt c¬ b¶n vµo viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t nh÷ng n¨m sau
®ã.
Vµo ®Çu n¨m 1989, chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n
chÝnh s¸ch l·i suÊt. QuyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ngµy 10/4/1989cña H§BT ®a
ra c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña NHNN.
C¸c nguyªn t¾c ®ã lµ:
- L·i suÊt ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®îc ®iÒu
chØnh theo sù biÕn ®éng cña chØ soã gi¸ c¶ trªn thÞ trêng x· héi.
- Mäi nguån vèn mµ ng©n hµng huy ®éng ®Ó cho vay ®Òu ®îc hëng
l·i, mäi kho¶n vèn ng©n hµng cho vay ®Òu ph¶i thu l·i.
- Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n 0,6%
th¸ng.
- Trong c¬ cÊu l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ph¶i bao gåm l·i suÊt c¬ b¶n
(l·i suÊt thùc d¬ng) vµ chØ sè trît gi¸ cña thÞ trêng x· héi.
Cô thÓ tõ gi÷a th¸ng 3-1989 ®· ®a l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn cao
h¬n chØ sè l¹m ph¸t hµng th¸ng. Th¸ng 1 vµ th¸ng 2 n¨m 1989 chØ sè gi¸ chØ
t¨ng h¬n 7,4% vµ 4,2% nhng l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng vµ
kh«ng cã kú h¹n ®· ®îc m¹nh d¹n ®a lªn 12% vµ 9% mçi th¸ng . BiÖn
ph¸p l·i suÊt thùc d¬ng nµy lÇn ®Çu tiªn ®îc thùc thi ®· ph¸ vì sù tr× trÖ
cña c¸c kªnh thu hót tiÒn thõa trong d©n vµ kh¾c phôc c¨n b¶n sù tª liÖt cña
chÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn æn ®Þnh tõ n¨m 1985 ®Õn quý I n¨m 1989. Sè d tiÒn
tiÕt kiÖm t¨ng lªn nhanh chãng ngay th¸ng ®Çu, quý ®Çu. ¸p dông chÝnh s¸ch
nµy ngay lÇn ®Çu ®· gi¶m l¹m ph¸t mét c¸ch nhanh chãng (còng bÊt lîi vµ
khã kh¨n ®ã lµ chØ 3 th¸ng sau ®· trë thµnh thiÓu ph¸t. Th¸ng 6/1992.
NHNN ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt theo híng :
- §¶m b¶o l·i suÊt d¬ng, tøc lµ l·i suÊt cho vay kh«ng thÊp h¬n l·i
suÊt huy ®éng b×nh qu©n.
- NHNN chØ quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc l·i suÊt tiÒn
göi tèi thiÓu, cßn møc l·i suÊt cô thÓ sÏ do c¸c NHTM quyÕt ®Þnh.
14
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- Xo¸ bá c¬ chÕ nhiÒu møc l·i suÊt ph©n biÖt theo thµnh phÇn kinh tÕ
còng nh theo c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp , thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt b×nh
®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ .
§©y lµ bíc c¶i tiÕn c¬ b¶n theo híng tõng bíc tù do ho¸ l·i suÊt.
Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ
(qua ®ã kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t) lµ n©ng cao l·i suÊt b»ng biÖn ph¸p hµnh
chÝnh lªn møc cao, thùc hiÖn th¾t chÆt tÝn dông cÊp cho khu vùc kinh tÕ quèc
doanh vµ ng©n s¸ch nhµ níc. TiÕp theo mét bíc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch l·i
suÊt n÷a ®ã lµ víi quyÕt ®Þnh 381/Q§-NH ngµy 28-12-1995 cña thèng ®èc
ng©n hµng nhµ níc, kÓ tõ ngµy 1-1-1996 l·i suÊt trÇn chÝnh thøc trë thµnh
mét trong nh÷ng c«ng cô chñ chèt ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ
quyÕt ®Þnh vÜ m« cã tÇm ¶nh hëng s©u réng nhÊt trong n¨m 1996. Tõ møc
trÇn 1,75%/th¸ng dµnh cho khu vùc thµnh thÞ vµ 2% /th¸ng dµnh cho khu vùc
n«ng th«n, cho ®Õn thêi ®iÓm nµy l·i suÊt trÇn ®· ¸p dông thèng nhÊt cho c¶
hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n lµ 1,2% th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n h¹n
vµ 1,25% /th¸ng ®èi víi trung vµ dµi h¹n, kh«ng chØ gãp phÇn biÕn ®æi c¬
b¶n thùc tr¹ng tÝn dông mµ cßn chøng minh sù vËn dông kh¸ chuÈn x¸c
nh÷ng gi¶i ph¸p ®Æc thï trong hoµn c¶nh cô thÓ ë ViÖt Nam. Bíc ®Çu ¸p
dông kh«ng tr¸nh khái nh÷ng víng m¾c nhng sau mét thêi gian kh¸ ng¾n,
hÖ thèng NHTM dêng nh ®· thÝch nghi ®îc víi c¬ chÕ l·i suÊt trÇn, tù
®iÒu chØnh nh»m tèi u ho¸ c¬ cÊu tÝn dông vµ c©n ®èi tµi chÝnh ®Ó s½n sµng
øng chiÕu víi 5 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cña NHNN trong 2 n¨m
1996-1997 vµ lÇn ®Çu chØnh t¨ng l·i suÊt trÇn gÇn ®©y trong th¸ng 1/1998
(l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 1% lªn 1,2% /th¸ng, l·i suÊt cho vay trung, dµi
h¹n tõ 1,1% lªn 1,25%/th¸ng. Hai møc l·i suÊt c¬ b¶n nµy ¸p dông chung
cho c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n).
Thµnh qu¶ lín nhÊt mµ c¬ chÕ l·i suÊt trÇn mang l¹i chÝnh lµ ®· t¹o ra
c¸c c¬ héi gi¶m chi phÝ mét c¸ch b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thµnh phÇn doanh
nghiÖp , t¨ng cêng thªm ®éng lùc cho guång m¸y kinh tÕ còng nh gãp
phÇn kiÒm chÕ tèt tèc ®é l¹m ph¸t.
Qua thùc tiÔn cho thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÝnh s¸ch l·i suÊt
cña NHNN ®· ®îc sö dông nh mét c«ng cô quan träng gãp phÇn t¨ng
trëng kinh tÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
5. H¹n møc tÝn dông
15
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c NHTM vµ c¸c tæ
chøc tµi chÝnh ®îc h×nh thµnh rÊt ®a d¹ng, th× viÖc ®iÒu khiÓn khèi lîng
tiÒn ®îc th«ng qua c¸c c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu vµ c¸c c«ng cô truyÒn
thèng kh¸c lµ chñ yÕu. Nhng ®èi víi níc ta, c«ng cô truyÒn thèng cha thÓ
ph¸t huy ®îc t¸c dông th× viÖc ®Þnh ra c«ng cô trung gian trong thêi gian
chuyÓn tiÕp ®· cã mét ý nghÜa lín vµ t¸c dông thiÕt thùc cho viÖc ®iÒu hµnh
khèi lîng tiÒn tÖ. §ã lµ h¹n møc tÝn dông.
ViÖc ®a ra vµ ¸p dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông trong nh÷ng n¨m qua
®· cã nh÷ng kÕt qu¶ chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
níc ta.
N¨m 1992, møc dù kiÕn t¨ng trëng kinh tÕ 4,5% , chØ sè l¹m ph¸t dù
kiÕn/møc cho phÐp) lµ 30%/n¨m; NHTW ®· khèng chÕ h¹n møc tÝn dông ®èi
víi tÊt c¶ hÖ thèng NHTM ë møc 34,5%. KÕt qu¶ thùc tÕ n¨m ®ã, møc t¨ng
trëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t 17,5% tiÒn tÖ ®i
dÇn vµo æn ®Þnh. TÊt nhiªn theo c¸c chØ sè ®ã NHTW còng chØ ®a thªm tiÒn
vµo lu th«ng møc 23% (thÊp h¬n møc dù kiÕn). C¸c n¨m sau, NHTW còng
®iÒu hµnh c«ng cô nµy theo ph¬ng thøc t¬ng tù vµ ®· cã t¸c dông tèt.
Tuy nhiªn cuèi n¨m 1995 do h¹n møc tÝn dông ®· cã ng©n hµng thõa
h¬n 1 ngµn tû ®ång, göi NHTW hëng l·i suÊt 1,1% nªn g©y lç. V× vËy viÖc
x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn chèng
l¹m ph¸t. Nhng viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy chØ cã hiÖu qu¶ khi hÖ thèng
NHTM quèc doanh cßn chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ trêng tiÒn tÖ, ®ång thêi cã
sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng cô (l·i suÊt tÝn dông, can thiÖp thÞ trêng
hèi ®o¸i...), cïng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m
ph¸t nh÷ng n¨m qua. Nhng ®øng tríc nguy c¬ cã thÓ dÉn tíi t¸i l¹m ph¸t
(tuy r»ng tû lÖ l¹m ph¸t n¨m qua rÊt thÊp 3,6%), viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ cÇn thiÕt.
III/ Gi¶i ph¸p
1. C¸c nguy c¬ dÉn tíi viÖc t¸i l¹m ph¸t
MÆc dï mÊy n¨m qua l¹m ph¸t ®· ®îc kiÒm chÕ. Song nÒn kinh tÕ
ViÖt nam vÉn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò cha æn ®Þnh v÷ng ch¾c, cã thÓ dÉn tíi
16
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
viÖc t¸i l¹m ph¸t. C¸c nh©n tè tiÒm tµng lµm ph¸t sinh l¹m ph¸t cÇn ph¶i
®îc tÝnh ®Õn khi kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ.
- C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi chËm ®îc c¶i thiÖn, cã mÆt tiÕp tôc
xuèng cÊp, tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t cßn thÊp, nhiÒu tiÒm lùc cña d©n cha
®îc khai th¸c vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt , tµi s¶n c«ng vµ vèn ®Çu t cña nhµ
níc cßn bÞ thÊt tho¸t l·ng phÝ lín.
- Søc s¶n xuÊt cña x· héi cha ®îc gi¶i ph¸p triÖt ®Ó, hiÖu qu¶ kinh tÕ
cßn thÊp, h¹n chÐ nguån tÝch luü vèn ®Çu t còng nh kh¶ n¨ng c¶i thiÖn ®êi
sèng.
- NÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam ®ang ë tr×nh ®é ban ®Çu, võa cha
®îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, võa cha ®îc qu¶n lý tèt, chñ yÕu do hÖ thèng ph¸p
luËt cha ®ång bé, n¨ng lùc vµ hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« cha ®¸p øng yªu cÇu.
Bé m¸y nhµ níc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ khu vùc doanh nghiÖp
nhµ níc cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm.
- ë níc ta nh÷ng n¨m qua, nhu cÇu ®Çu t vÒ x©y dùng c¬ b¶n t¨ng
nhanh trªn c¶ hai khu vùc nhµ níc vµ t nh©n. §Çu t níc ngoµi vµo ViÖt
nam ngµy mét gia t¨ng do ®ã ¶nh hëng tíi thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng
hµng ho¸ .
- Ng©n s¸ch nhµ níc ®øng tríc nh÷ng yªu cÇu lín vÒ c©n ®èi thu chi
vµ t¹o nguån bï ®¾p thiÕu hôt hµng n¨m, trong khi ®ã m«i trêng luËt ph¸p
m«i trêng tµi chÝnh cßn ®ang trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ hoµn c¶nh. V× vËy,
kh¶ n¨ng mÊt c©n ®èi trong ng©n s¸ch nhµ níc l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ cha thÓ
lêng hÕt ®îc.
Nh÷ng nh©n tè trªn cã thÓ g©y ra l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m tíi.
2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t
l¹m ph¸t
§Ó hoµn thiªn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta ph¶i biÕt hoµn thiÖn c¸c c«ng
cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh phèi hîp ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô ®ã.
2.1. Dù tr÷ b¾t buéc.
C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cã u ®iÓm lín trong viÖc kiÓm so¸t cung tiÒn
tÖ lµ nã cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh nhau vµ cã t¸c dông
®Çy quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy vËy, khi mµ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng
17
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
®îc tr¶ l·i, chóng t¬ng ®¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn tíi t×nh
tr¹ng phi trung gian ho¸ h¬n n÷a, dù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo, hoÆc
nh÷ng thay ®æi lín vµ thêng xuyªn ë møc dù tr÷ còng sÏ g©y nªn hçn lo¹n
vµ tæn thÊt cho c¸c NHTM. Nhng tríc t×nh tr¹ng l¹m ph¸t thÊp nh hiÖn
nay theo t«i cÇn gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Bëi v× nhu cÇu vèn cña nÒn kinh
tÕ kh¸ lín, nhng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn h¹n chÕ, cho nªn viÖc gi¶m tû lÖ
dù tr÷ b¾t buéc trong giai ®o¹n nµy sÏ hç trî thªm nguån vèn cho c¸c tæ
chøc tÝn dông cho vay nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c sù gia t¨ng tæng ph¬ng tiÖn
thanh to¸n ë møc kiÓm so¸t ®îc, vµ tû lÖ l¹m ph¸t còng cã thÓ kiÓm so¸t
®îc sao cho phï hîp víi sù t¨ng trëng kinh tÕ. Do vËy h¹ thÊp tØ lÖ dù tr÷
b¾t buéc cã thÓ chÊp nhËn vµ phï hîp trong thêi kú nµy.
Mét mÆt khi quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn chó ý tíi quy m« ho¹t
®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay sao cho hîp lý. Cßn vÒ ®èi tîng thi
hµnh quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc cÇn bæ sung thªm ng©n hµng HTX quü tÝn
dông nh©n d©n vµ HTX tÝn dông ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh néi dung luËt
NHNN. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c NHTM gÆp khã kh¨n trong viÖc huy
®éng vèn ®èi víi lo¹i tiÒn göi tõ 12 th¸ng trë lªn (chiÕm 15% so víi tæng
nguån vèn huy ®éng). ChÝnh v× vËy nÕu muèn huy ®éng ®îc lo¹i tiÒn göi
nµy c¸c NHTM ph¶i n©ng møc l·i suÊt tiÒn göi (huy ®éng vèn) lªn cao s¸t
l·i suÊt tiÒn cho vay. Do ®ã nÕu quy ®Þnh lo¹i tiÒn göi nµy còng ph¶i chÞu tû
lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× sÏ g©y khã kh¨n cho c¸c NHTM trong ho¹t ®éng kinh
doanh còng nh kh«ng khuyÕn khÝch ®îc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó
cho vay vµ ®Çu t ph¸t triÓn . V× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay cha nªn quy
®Þnh dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n tõ 12 th¸ng trë lªn mµ chØ
t¹m thêi quy ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi huy ®éng díi 12 th¸ng.
ViÖc quy ®Þnh trªn sÏ khuyÕn khÝch c¸c NHTM b»ng c¸c nghiÖp vô cña
m×nh (ph¸t hµnh tr¸i phiÕu NHTM ph¸t hµnh kú phiÕu...v.v) thu hót nguån
vèn cho môc tiªu ®Çu t vµ ph¸t triÓn .
Nhng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c tæ chøc tÝn dông, cÇn
xö lý kû luËt viÖc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Do ®ã
ngoµi viÖc ph¹t nÆng c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng h×nh thøc l·i suÊt, ban thanh
tra NHNN vµ c¸c vô liªn quan ë NHTW cÇn t¨ng cêng kiÓm tra viÖc thùc
hiÖn chÕ ®é dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn
dông kh¸c.
18
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
2.2. T¸i chiÕt khÊu.
§Ó thùc hiÖn ®îc c«ng cô t¸i chiÕt khÊu cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i cã
c¸c c«ng cô truyÒn thèng cña nã lµ kú phiÕu vµ th¬ng phiÕu. Th¬ng phiÕu
lµ giÊy chøng minh cho hµnh vi mua chÞu b¸n chÞu hµng ho¸ , hµnh vi nµy
gäi lµ tÝn dông th¬ng m¹i.
TÝn dông th¬ng m¹i sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp rót ng¾n chu kú
kinh doanh cña m×nh, t¨ng vßng quay cña vèn. Do ®ã sÏ gãp phÇn thóc ®Èy
s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ cao. V× vËy muèn ¸p dông c«ng cô
t¸i chiÕt khÊu nh lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc
kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®ßi hái ph¶i cã nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù ra ®êi cña tÝn
dông th¬ng m¹i.
L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi l·i suÊt chiÕt khÊu
cña NHTM. V× vËy ®Ó hoµn thiÖn c«ng cô t¸i chiÕt khÊu cÇn hoµn thiÖn viÖc
chiÕt khÊu kú phiÕu do Ng©n hµng th¬ng m¹i ph¸t hµnh cô thÓ ë ®©y lµ
chøng tõ cã gi¸. HiÖn nay c¸c ng©n hµng thêng dïng h×nh thøc nhËn cÇm
cè ®Ó cho vay h¬n lµ nhËn chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸. Nhng theo t«i
h×nh thøc nhËn cÇm cè cho vay cã nhiÒu nhîc ®iÓm h¬n so víi h×nh thøc
chiÕt khÊu. Thø nhÊt ®ã lµ thñ tôc phøc t¹p h¬n, thø hai lµ nhu cÇu vÒ vèn
®îc tho¶ m·n Ýt h¬n. V× vËy b¶n th©n cho r»ng c¸c ng©n hµng nªn më réng
c¸c h×nh thøc chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸ ®Ó t¹o thuËn lîi h¬n vµ b¶o ®¶m lîi
Ých cho kh¸ch hµng.
- Nªn x¸c ®Þnh møc chiÕt khÊu b»ng víi l·i suÊt cho vay ®îc tÝnh b»ng
phÝ ng©n hµng céng víi l·i suÊt sinh lîi cña c¸c chøng tõ cã gi¸, nhng tèi
®a kh«ng vît qu¸ møc tiÒn cña l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n.
MÆt kh¸c ng©n hµng trung ¬ng cÇn ®Þnh râ h¬n viÖc vËn dông chÝnh
s¸ch vµ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: cã nh vËy møc kÝch
thÝch viÖc xuÊt hiÖn c¸c lo¹i th¬ng phiÕu, kú phiÕu vµ chÝnh chóng lµ c¬ së
cho phÐp ng©n hµng nhµ níc trung ¬ng vËn dông c«ng cô t¸i chiÕt khÊu vµ
l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu h÷u hiÖu ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
2.3. Ho¹t ®éng thÞ trêng më:
VÒ mÆt lý luËn còng nh trong thùc tÕ thÞ trêng më lµ mét c«ng cô
quan träng ®iÒu tiÕt linh ho¹t khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng vµ liªn quan
trùc tiÕp ®èi víi c¬ chÕ ph¸t hµnh tiÒn cña ng©n hµng trung ¬ng. Trong ®iÒu
19
nguon tai.lieu . vn