- Trang Chủ
- Tài chính - Ngân hàng
- LUẬN VĂN: Hoàn thiện quá trình lập kế hoạch kiểm toán trong quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam thực hiện
Xem mẫu
- LUẬN VĂN:
Hoàn thiện quá trình lập kế hoạch kiểm
toán trong quy trình kiểm toán Báo cáo tài
chính do Công ty Hợp danh Kiểm toán
Việt Nam thực hiện
- LỜI MỞ ĐẦU
Kế hoạch kiểm toán đúng đắn là cơ sở để kiểm toán viên thu thập bằng chứng
có giá trị góp phần đưa ra các nhận xét xác đáng về thực trạng hoạt động được kiểm
toán, giữ vững và nâng cao uy tín cũng như hình ảnh của Công ty kiểm toán đối với
khách hàng.
Trong điểu kiện Việt Nam hiện nay, hoạt động kiểm toán nói chung cũng như
hoạt động kiểm toán độc lập nói riêng là hoạt động mới mẻ. Trong khi đó hành lang
pháp lý cho hoạt động kiểm toán chưa đầy đủ, nội dung, quy trình cũng như phương
pháp được vận dụng trong các cuộc kiểm toán ở Việt Nam mới ở giai đoạn đầu,
nguồn tài liệu thiếu cả về số lượng và chất lượng. Do vậy, việc lập kế hoạch kiểm
toán cần được coi trọng để đảm bảo chất lượng và hiệu quả của cuộc kiểm toán.
Với ý nghĩa đó, qua quá trình học tập tại trường và được sự hướng dẫn của
Thạc sỹ Phan Trung Kiên, em đã quyết định chọn đề tài “Hoàn thiện quá trình lập
kế hoạch kiểm toán trong quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty Hợp
danh Kiểm toán Việt Nam thực hiện” để làm chuyên đề thực tập tốt nghiệp.
Chuyên đề thực tập bao gồm ba phần chính như sau:
Phần I: Cơ sở lý luận về quá trình lập kế hoạch kiểm toán trong quy trình
kiểm toán Báo cáo tài chính.
Phần II: Thực trạng lập kế hoạch kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty
Hợp danh Kiểm toán Việt Nam – CPA VIETNAM thực hiện.
Phần III: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quy trình lập kế hoạch kiểm
toán tại Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam.
- MỤC LỤC
NỘI DUNG TRANG
DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU 4
LỜI MỞ ĐẦU 5
PHẦN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRÌNH TỰ LẬP KẾ HOẠCH 6
KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1. Khái niệm và vai trò của lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán 6
BCTC
1.1. Khái niệm về lập kế hoạch và lập kế hoạch kiểm toán trong 6
kiểm toán BCTC
1.2. Vai trò của kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán BCTC 10
2. Trình tự lập kế hoạch kiểm toán 11
2.1. Lập kế hoạch chiến lược 11
2.2. Lập kế hoạch tổng thể 12
2.2.1. Chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán 14
2.2.2. Thu thập thông tin cơ sở 21
2.2.3. Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hang 24
2.2.4. Thực hiện thủ tục phân tích 26
2.2.5. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro 26
2.2.6. Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hang và 28
đánh giá rủi ro kiểm soát
2.3. Thiết kế chương trình kiểm toán 30
2.3.1. Chương trình kiểm toán 33
2.3.2. Quy trình thiết kế chương trình kiểm toán 33
2.3.2.1. Thiết kế các trắc nghiệm công việc 34
2.3.2.2. Thiết kế các trắc nghiệm phân tích 35
2.3.2.3. Thiết kế các trắc nghiệm trực tiếp số dư 35
PHẦN II. THỰC TRẠNG LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN BÁO 37
CÁO TÀI CHÍNH DO CPA VIETNAM THỰC HIỆN.
I. Đặc điểm của Công ty Hợp danh Kiểm toán Việt Nam ảnh hưởng 37
tới trình tự lập kế hoạch kiểm toán Báo cáo tài chính.
- 1.Quá trình hình thành và phát triển 37
2. Các loại hình dịch vụ mà Công ty đang cung cấp 38
3.Thị trường khách hàng của CPA VIETNAM 40
4. Đặc điểm tổ chức quản lý trong Công ty 41
4.1. Mô hình tổ chức bộ máy 41
4.2. Chức năng và nhiệm vụ của từng phòng 43
5. Đặc điểm công tác kiểm toán tại CPA VIETNAM 45
5.1. Các bước tiến hành kiểm toán 45
5.2. Phương pháp kiểm toán của công ty 45
II. Trình tự lập kế hoạch kiểm toán do CPA VIETNAM thực hiện tại 50
khách hàng.
1. Công việc thực hiện trước kiểm toán 50
1.1. Gửi thư chào hàng dịch vụ kiểm toán 50
1.2. Đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm toán 52
1.3. Lựa chọn nhóm kiểm toán 52
1.4. Thiết lập các điều khoản trong hợp đồng 54
2. Lập kế hoạch tổng thể 57
2.1. Khái quát về trình tự lập kế hoạch kiểm toán tổng thể của CPA 57
VIETNAM
2.2. Thu thập các thông tin về khách hàng. 58
2.3. Tìm hiểu hoạt động kinh doanh của khách hàng. 59
2.4. Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng. 61
2.4.1. Tìm hiểu và đánh giá môi trường kiểm soát 61
2.4.2. Tìm hiểu và đánh giá quy trình kế toán áp dụng 62
2.4.3. Tìm hiểu hệ thống kiểm soát 64
2.5. Thực hiện các thủ tục phân tích sơ bộ. 66
2.6. Xác định mức trọng yếu. 69
2.7. Đánh giá rủi ro kiểm toán đối với số dư đầu năm của các khoản 69
mục trên BCTC
2.7.1. Đánh giá rủi ro tiềm tàng trên số dư của các khoản mục 70
2.7.2. Đánh giá rủi ro kiểm soát đối với các khoản mục trên BCTC 71
- 2.7.3. Kết luận về rủi ro kiểm toán và rủi ro phát hiện đối với các 71
khoản mục.
3. Lập chương trình kiểm toán. 72
3.1. Khái quát về lập chương trình kiểm toán tại CPA VIETNAM 72
3.2. Tổng hợp các rủi ro liên quan đến số dư tài khoản và sai sót 72
tiềm tàng.
3.3.Xác định phương pháp kiểm toán 74
3.4. Xác định các thủ tục kiểm tra chi tiết 74
3.5. Tổng hợp và phổ biến kế hoạch kiểm toán 78
PHẦN III. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN 80
QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN TẠI CPA
VIETNAM
1. Tính tất yếu của việc hoàn thiện quy trình lập kế hoạch kiểm toán 80
tại CPA VIETNAM
2. Giải pháp hoàn thiện quy trình lập kế hoạch kiểm toán BCTC tại 82
CPA VIETNAM
KẾT LUẬN 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 88
DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU
NỘI DUNG TRANG
Sơ đồ 01. Lập kế hoạch kiểm toán và thiết kế chương trình kiểm toán 13
Sơ đồ 02. Mối quan hệ giữa các loại rủi ro 33
Sơ đồ 03. Tổ chức bộ máy quản lý của Công ty 41
Sơ đồ 04. Quy trình kiểm toán Báo cáo ài chính 47
Biểu 01. Thư chào hàng của CPA VIETNAM với khách hàng ABC 51
Biểu 02. Kế hoạch kiểm toán về nhân sự 53
Biểu 03. Trích Hợp đồng kiểm toán với Công ty ABC 55
Biểu 04. Trích tham chiếu trên Hồ sơ kiểm toán 57
Biểu 05. Trích bản yêu cầu cung cấp hồ sơ và tài liệu 58
Biểu 06. Trích bảng tóm tắt đặc điểm của Công ty ABC 60
- Biểu 07. Mẫu soát xét hệ thống của Công ty ABC 63
Biểu 08. Tìm hiểu thủ tục kiểm soát tại Công ty ABC 65
Biểu 09. Phân tích sơ bộ Bảng CĐKT của Công ty ABC 67
Biểu 10. Phân tích sơ bộ BCKQKD của Công ty ABC 68
Biểu 11. Bảng tóm tắt đánh giá kết quả rủi ro kiểm soát 71
Biểu 12. Trích chương trình kiểm toán 76
- PHẦN I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUÁ TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN TRONG
QUY TRÌNH KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1. Khái niệm và vai trò của Lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán Báo cáo
tài chính.
1.1. Khái niệm về kế hoạch và lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán Báo cáo
tài chính.
Các cách tiếp cận với khái niệm “Kế hoạch”: Theo từ điển tiếng Việt, “Kế
hoạch” được giải nghĩa là: “ Sự sắp đặt hoặc hoạch định đường lối có hệ thống về
những công việc dự định làm”. Trên góc độ quản lý, với các cách tiếp cận khác
nhau có thể đưa ra những khái niệm cụ thể về kế hoạch; sau đây là ba cách tiếp cận
chủ yếu:
Thứ nhất: Tiếp cận kế hoạch với tính cách là một quá trình thực hiện mục tiêu
của một hoạt động thì kế hoạch là trình tự tiến hành hoạch định, tổ chức thực hiện
nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Với cách tiếp cận này sẽ có khái niệm về kế hoạch
hoá.
Thứ hai: Tiếp cận kế hoạch với tính cách là quá trình cân đối nguồn lực cho
một hoạt động thì kế hoạch là quá trình cân đối tích cực giữa yêu cầu của hoạt động
với các nguồn lực thực hiện để đạt được mục tiêu đề ra.
Thứ ba: Tiếp cận kế hoạch với tính cách là cách thức tổ chức thực hiện hoạt
động thì kế hoạch là các phương án tổ chức thực hiện hoạt động để đạt được mục
tiêu đề ra.
Khái niệm “Kiểm toán” theo quan niệm hiện đại: Ở nước ta, thuật ngữ “Kiểm
toán” mới chỉ thực sự xuất hiện và đưa vào sử dụng trong những năm đầu của thập
kỷ 90. Vì vậy cách hiểu và cách dùng về khái niệm “Kiểm toán” chưa được thống
nhất. Tuy nhiên, theo quan điểm hiện đại: “Kiểm toán là việc xác minh và bày tỏ ý
kiến về thực trạng hoạt động được kiểm toán bằng hệ thống phương pháp kiểm toán
chứng từ và ngoài chứng từ do các kiểm toán viên có trình độ nghiệp vụ tương xứng
thực hiện trên cơ sở hệ thống pháp lý có hiệu lực”.
- Từ đó, có thể hiểu khái niệm “Kế hoạch kiểm toán” là sự sắp đặt hoặc hoạch
định đường lối có hệ thống về những công việc kiểm toán dự định sẽ làm để xác
minh và bày tỏ ý kiến về thực trạng được kiểm toán.
Yêu cầu của mỗi cuộc kiểm toán là phải đảm bảo tính hiệu quả, tính kinh tế và
tính hiệu lực thông qua thu thập bằng chứng kiểm toán đầy đủ và có giá trị làm căn
cứ cho kết luận kiểm toán về tính trung thực và hợp lý của các số liệu trên Báo cáo
tài chính. Để đạt được các yêu cầu trên, kế hoạch kiểm toán phải được xây dựng
một cách khoa học.
Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên cần thực hiện trong mỗi cuộc
kiểm toán nhằm tạo ra các điều kiện pháp lý cũng như các điều kiện cần thiết khác
cho kiểm toán. Việc lập kế hoạch kiểm toán đã được quy định rõ trong các chuẩn
mực kiểm toán hiện hành, Chuẩn mực thứ tư trong mười Chuẩn mực Kiểm toán
được chấp nhận rộng rãi (GAAS) đòi hỏi công tác kiểm toán phải được lập kế hoạch
đầy đủ và các trợ lý nếu có phải được giám sát đúng đắn. Trong Chuẩn mực kiểm
toán Việt Nam Số 300 - Điểm 2 cũng nêu rõ “Kiểm toán viên và Công ty kiểm toán
cần lập kế hoạch kiểm toán để đảm bảo cuộc kiểm toán đã được tiến hành một cách
có hiệu quả”.
Kế hoạch kiểm toán phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán. Kế hoạch kiểm
toán phải được lập một cách thích hợp nhằm bao quát hết các khía cạnh trọng yếu
của cuộc kiểm toán; phát hiện gian lận, rủi ro và những vấn đề tiềm tàng; đảm bảo
cuộc kiểm toán được hoàn thành đúng thời hạn. Việc lập kế hoạch kiểm toán không
chỉ xuất phát từ yêu cầu của cuộc kiểm toán nhằm chuẩn bị cho hoạt động kiểm
toán mà còn là nguyên tắc cơ bản trong công tác kiểm toán đã được quy định thành
Chuẩn mực.
Như vậy, lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên của một cuộc kiểm toán
cần phải tiến hành để đảm bảo cho toàn bộ cuộc kiểm toán được thực hiện thành
công. Tuy nhiên, lập kế hoặc kiểm toán không phải là một hoạt động đơn lẻ mà bao
gồm rất nhiều các bước công việc nối tiếp nhau. Bởi vì lập kế hoạch kiểm toán là
một công việc không đơn giản, một mặt đòi hỏi kiểm toán viên phải có trình độ
chuyên môn cao, mặt khác nó đòi hỏi phải có sự phối hợp giữa các bộ phận chức
năng khác nhau.
Ba giai đoạn của một cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính:
- Giai đoạn I: Lập kế hoạch và thiết kế phương pháp kiểm toán.
Giai đoạn II: Thực hiện kế hoạch kiểm toán.
Giai đoạn III: Hoàn thành kiểm toán và công bố Báo cáo kiểm toán.
Để hiểu rõ hơn về quy trình lập kế hoạch kiểm toán, đồng thời có thể lập kế
hoạch kiểm toán một cách khoa học và thống nhất theo một chuẩn mực chung được
thừa nhận rộng rãi, người ta lại chia lập kế hoạch kiểm toán thành ba bộ phận:
Kế hoạch chiến lược.
Kế hoạch tổng thể.
Chương trình kiểm toán.
Các bộ phận của kế hoạch kiểm toán phụ thuộc vào đặc trưng của từng cuộc kiểm
toán.
Kế hoạch chiến lược là định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm và phương
pháp tiếp cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo lập ra dựa trên hiểu biết về
tình hình hoạt động và môi trường kinh doanh của đơn vị được kiểm toán.
Theo những hướng dẫn của Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 300 - từ điểm
14 đến điểm 17:
Cuộc kiểm toán lớn về quy mô là cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính tổng hợp (
hoặc báo cáo tài chính hợp nhất) của Tổng công ty, trong đó có nhiều công ty đơn vị
trực thuộc cùng loại hình hoặc khác loại hình kinh doanh.
Cuộc kiểm toán có tính chất phức tạp là cuộc kiểm toán có dấu hiệu tranh chấp,
kiện tụng hoặc nhiều hoạt động mới mà kiểm toán viên và Công ty kiểm toán chưa
có nhiều kinh nghiệm.
Cuộc kiểm toán địa bàn rộng là cuộc kiểm toán của đơn vị có nhiều đơn vị cấp
dưới nằm trên nhiều tỉnh, thành phố khác nhau, kể cả các chi nhánh ở nước ngoài.
Kiểm toán Báo cáo tài chính nhiều năm là khi Công ty kiểm toán ký hợp đồng
kiểm toán cho một số năm tài chính liên tục, ví dụ từ năm 2005 đến 2007.
Kế hoạch chiến lược là cơ sở lập kế hoạch kiểm toán tổng thể, là cơ sở chỉ đạo
thực hiện và soát xét kết quả của cuộc kiểm toán.
Việt Nam đã ra nhập WTO, xuất phát từ các quy định của nhà nước về các đối
tượng kiểm toán bắt buộc mà số lượng khách hàng của các Công ty kiểm toán ngày
càng tăng theo. Để đảm bảo chất lượng của cuộc kiểm toán, bắt buộc phải có những
hướng dẫn cụ thể hơn trong việc lập kế hoạch kiểm toán cho những đối tượng phức
- tạp, quy mô lớn, địa bàn rộng… Do đó, khái niệm và nội dung lập kế hoạch chiến
lược ra đời nhằm thoả mãn những yêu cầu đó.
Kế hoạch kiểm toán tổng thể là việc cụ thể hoá kế hoạch chiến lược và phương
pháp tiếp cận chi tiết về nội dung, lịch trình và phạm vi dự kiến của các thủ tục
kiểm toán. Mục tiêu của việc lập kế hoạch kiểm toán tổng thể là để có thể thực hiện
công việc kiểm toán một cách có hiệu quả và đúng thời hạn.
Dựa vào khái niệm trên, có thể thấy rằng kế hoạch kiểm toán tổng thể trước
hết phải đảm bảo được chức năng cơ bản của nó là cụ thể hoá, chi tiết hoá kế hoạch
chiến lược đã được lập ban đầu. Tuy nhiên, đối với những khách hàng mà công ty
kiểm toán không lập kế hoạch chiến lược (vì xét thấy không cần thiết), thì lập kế
hoạch tổng thể là bước công việc đầu tiên cần thực hiện. Do đó, kế hoạch kiểm toán
tổng thể cũng phải cung cấp được những hiểu biết về tình hình kinh doanh của
khách hàng, những vấn đề liên quan đến Báo cáo tài chính (chế độ kế toán, chuẩn
mực kế toán mà khách hàng áp dụng), vùng rủi ro chủ yếu của đơn vị khách hàng,
hệ thống kiểm soát nội bộ. Từ đó, xác định mục tiêu kiểm toán phương pháp tiếp
cận, dự kiến nhân sự và thời gian tiến hành….
Về khái niệm chương trình kiểm toán: Theo Từ điển Tiếng Việt, chương trình
là “ những dự kiến hoạt động được kê ra từng việc, từng khoản theo thứ tự”. Như
vậy, xét về mức độ chi tiết thì chương trình chi tiết hơn so với kế hoạch. Có thể hiểu
chương trình kiểm toán là toàn bộ những chỉ dẫn cho kiểm toán viên và trợ lý kiểm
toán tham gia vào công việc kiểm toán và là phương tiện ghi chép theo dõi, kiểm tra
tình hình thực hiện kiểm toán. Chương trình kiểm toán chỉ dẫn mục tiêu kiểm toán
từng phần hành, nội dung, lịch trình và phạm vi của các thủ tục kiểm toán cụ thể và
thời gian ước tính cần thiết cho từng phần hành.
1.2. Vai trò của kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán Báo cáo tài chính.
Kế hoạch kiểm toán là giai đoạn không thể thiếu và chi phối tới chất lượng,
hiệu quả chung của toàn bộ cuộc kiểm toán. Ý nghĩa này được thể hiện ở một số
điểm sau:
Kế hoạch kiểm toán giúp kiểm toán viên thu thập được các bằng chứng kiểm
toán đầy đủ và có giá trị. Các bằng chứng này chính là cơ sở để kiểm toán viên đưa
ra các ý kiến xác đáng về tính trung thực và hợp lý của Báo cáo tài chính được kiểm
toán. Từ đó kiểm toán viên sẽ hạn chế được những sai sót, giảm thiểu trách nhiệm
- pháp lý, nâng cao hiệu quả công việc và giữ được uy tín nghề nghiệp với khách
hàng.
Kế hoạch kiểm toán giúp các kiểm toán viên phối hợp hiệu quả với nhau cũng
như phối hợp hiệu quả với các bộ phận có liên quan khác như kiểm toán nội bộ, các
chuyên gia bên ngoài… Qua đó, kiểm toán viên có thể tiến hành cuộc kiểm toán
theo đúng chương trình đã lập với các chi phí ở mức hợp lý, tăng cường sức cạnh
tranh cho Công ty kiểm toán của mình và giữ uy tín với khách hàng.
Trên cơ sở kế hoạch kiểm toán đã lập, kiểm toán viên thống nhất với khách hàng
về nội dung công việc sẽ được thực hiện, thời gian tiến hành kiểm toán cũng như
trách nhiệm của mỗi bên… Do đó, một kế hoạch kiểm toán phù hợp sẽ giúp Công
ty kiểm toán tránh được những bất đồng với khách hàng.
Ngoài ra, căn cứ vào kế hoạch kiểm toán đã được lập, kiểm toán viên có thể
kiểm soát và đánh giá chất lượng công việc kiểm toán đã và đang thực hiện, góp
phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của cuộc kiểm toán, từ đó thắt chặt mối quan
hệ giữa Công ty kiểm toán với khách hàng.
2. Trình tự lập kế hoạch kiểm toán.
2.1. Lập kế hoạch chiến lược.
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 300 - Kế hoạch kiểm toán: “ Kế
hoạch chiến lược phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán lớn về quy mô, tính chất
phức tạp, địa bàn rộng hoặc kiểm toán Báo cáo tài chính của nhiều năm”.
Nội dung và các bước công việc của kế hoạch chiến lược: Đối với khách hàng
kiểm toán mà Công ty kiểm toán xét thấy cần phải lập kế hoạch chiến lược, thì có
thể coi kế hoạch chiến lược chính là cơ sở đầu tiên có ảnh hưởng tới toàn bộ quy
trình lập kế hoạch kiểm toán sau này. Kế hoạch kiểm toán tổng thể sau đó sẽ được
lập dựa trên kế hoạch chiến lược, chương trình kiểm toán sẽ được lập dựa trên kế
hoạch kiểm toán tổng thể. Do đó, kế hoạch chiến lược phải đảm bảo cung cấp
những hiểu biết tối thiểu về khách hàng để từ đó đề ra những bước công việc cơ bản
nhất cần tiến hành và thời gian thực hiện cuộc kiểm toán.
Tám bước công việc của kế hoạch chiến lược:
- Thứ nhất: Tìm hiểu tình hình kinh doanh của khách hàng: Tổng hợp thông tin
về lĩnh vực hoạt động, loại hình doanh nghiệp, hình thức sở hữu, quy trình công
nghệ, tổ chức bộ máy quản lý và thực tiễn hoạt động của đơn vị. Đặc biệt lưu ý đến
những nội dung chủ yếu như: Động lực cạnh tranh, phân tích thái cực kinh doanh
của các doanh nghiệp cũng như các yếu tố về sản phẩm, thị trường tiêu thụ, giá cả
và các hoạt động hỗ trợ sau bán hàng…
Thứ hai: Xác định những vấn đề liên quan đến Báo cáo tài chính như: chế độ
kế toán, chuẩn mực kế toán áp dụng, yêu cầu về lập Báo cáo tái chính và quyền hạn
của Công ty.
Thứ ba: Xác định những vùng rủi ro chủ yếu của doanh nghiệp và ảnh hưởng
của nó tới Báo cáo tài chính ( đánh giá ban đầu về rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm
soát ).
Thứ tư: Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ.
Thứ năm: Xác định các mục tiêu kiểm toán trọng tâm và phương pháp tiếp
cận kiểm toán.
Thứ sáu: Xác định nhu cầu về sự hợp tác của các chuyên gia nh ư: Chuyên gia
tư vấn pháp luật, kiểm toán viên nội bộ, kỹ sư xây dựng, kỹ sư nông nghiệp…
Thứ bảy: Dự kiến nhóm trưởng và thời gian thực hiện.
Thứ tám: Giám đốc duyệt và thông báo kế hoạch chiến lược đã được phê
duyệt, trưởng nhóm kiểm toán lập kế hoạch kiểm toán tổng thể và chương trình
kiểm toán.
2.2. Lập kế hoạch kiểm toán tổng thể.
“Kế hoạch kiểm toán tổng thể phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán, trong đó
mô tả phạm vi dự kiến và cách thức tiến hành công việc kiểm toán”. Như vậy, kế
hoạch kiểm toán bắt buộc phải lập cho mọi cuộc kiểm toán. Nói cách khác, kế
hoạch kiểm toán được lập và được duyệt chính là kim chỉ nam cho hoạt động của
nhóm kiểm toán sau này.
Tuy nhiên, mỗi Công ty kiểm toán có một hệ thống phương pháp luận riêng,
mỗi khách hàng lại có đặc trưng riêng cho từng thời điểm kinh doanh nhất định. Do
đó, không có một khuôn mẫu cụ thể về lập kế hoạch kiểm toán tổng thể của mọi
Công ty kiểm toán, áp dụng cho tất cả các khách hàng tại mọi thời điểm. Chuẩn
mực kiểm toán Việt Nam một mặt quy định rằng kế hoạch kiểm toán tổng thể phải
- đầy đủ, chi tiết làm cơ sở để lập chương trình kiểm toán, mặt khác cũng chỉ ra rằng
hình thức và nội dung của kế hoạch kiểm toán tổng thể thay đổi tuỳ theo quy mô
của khách hàng, tính chất phức tạp của công việc kiểm toán, phương pháp và kỹ
thuật kiểm toán đặc thù do kiểm toán viên sử dụng.
Lập kế hoạch kiểm toán ( Bao gồm kế hoạch kiểm toán tổng thể và chương
trình kiểm toán) gồm sáu bước công việc được miêu tả theo sơ đồ sau:
- Sơ đồ 01. Lập kế hoạch kiểm toán và thiết kế chương trình kiểm toán
Chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán
Thu thập thông tin cơ sở
Đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm
toán
Thu thập thông tin về nghĩa vụ
pháp lý của khách hàng và thực
hiện các thủ tục phân tích.
Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ
và đánh giá rủi ro kiểm soát.
Soạn thảo chương trình kiểm toán
- 2.2.1. Chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán.
Quy trình kiểm toán được bắt đầu khi kiểm toán viên và Công ty kiểm toán thu
nhận một khách hàng. Có thể hiểu một cách khái quát quá trình thu nhận khách
hàng bao gồm hai giai đoạn: Thứ nhất, liên lạc với khách hàng; thứ hai, khi khách
hàng này đã có nhu cầu kiểm soát, xem xét khả năng chấp nhận yêu cầu. Trên cơ sở
đã chấp nhận khách hàng mới tiến hành lập kế hoạch kiểm toán.
Chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán bao gồm các công việc sau:
Thứ nhất: Đánh giá khả năng chấp nhận kiểm toán.
Kiểm toán viên phải đánh giá xem việc chấp nhận một khách hàng mới hay
tiếp tục kiểm toán cho một khách hàng cũ có làm tăng rủi ro cho hoạt động của
kiểm toán viên hay làm hại đến uy tín của Công ty kiểm toán hay không. Để có
được nhận định chính xác, cần tiến hành các công việc sau đây:
Xem xét hệ thống kiểm soát chất lượng.
Vì bản thân sự ra đời của kiểm toán ngay từ đầu đã chứa đựng những yếu tố
hướng tới sự chuẩn mực, do đó việc kiểm soát chất lượng kiểm toán là một yêu cầu
không thể thiếu. Vai trò của kiểm toán Báo cáo tài chính trước hết là cung cấp cho
các bên hữu quan và những người quan tâm đến ý kiến của kiểm toán về mức độ
trung thực, hợp lý của Báo cáo tài chính đã được kiểm toán; thứ nữa là giúp cho
doanh nghiệp và Nhà nước chấn chỉnh công tác kế toán và quản lý. Như vậy, bản
thân hoạt động kiểm toán bắt buộc phải tuân theo những chuẩn mực để bảo đảm
chất lượng của chính nó trước khi trở thành thước đo cho các hoạt động khác.
Thế nào là chất lượng hoạt động kiểm toán? Đâu là thước đo để đánh giá hoạt
động kiểm toán?Thực chất, đây là khái niệm có tính tương đối, rất phứp tạp. Ở mỗi
quốc gia khác nhau sẽ có một hệ thống các tiêu thức đánh giá chất lượng kiểm toán
khác nhau, bởi vì những chuẩn mực kiểm toán giữa các quốc gia có thể khác nhau.
Tuy nhiên, hệ thống Chuẩn mực kiểm toán của từng quốc gia đều có một cơ sở
chung là hệ thống các chuẩn mực kiểm toán được chấp nhận rộng rãi trên toàn thế
giới. Nên có thể khái quát chất lượng kiểm toán:” Là mức độ thoả mãn các đối
tượng sử dụng kết quả kiểm toán về tính khách quan và độ tin cậy vào ý kiến kiểm
toán của kiểm toán viên, đồng thời thoả mãn mong muốn của đơn vị được kiểm
toán về những ý kiến đóng góp của kiểm toán viên nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
- động kinh doanh, trong thời gian định trước và giá phí hợp lý”. ( Trích Chuẩn mực
Kiểm toán Việt Nam Số 220 - Kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán ).
Tính liêm chính của Ban giám đốc khách hàng.
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 400 – Đánh giá rủi ro và kiểm soát
nội bộ, tính liêm chính của Ban giám đốc là bộ phận cấu thành then chốt của môi
trường kiểm soát, đây là nền tảng cho tất cả các bộ phận khác của hệ thống kiểm
soát nội bộ. Môi trường kiểm soát có ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả của các thủ
tục kiểm soát.
Kiểm toán thường dựa vào kinh nghiệm chuyên môn của bản thân để đánh giá
rủi ro tiềm tàng dựa trên phương diện Báo cáo tài chính, số dư tài khoản và loại
nghiệp vụ cụ thể. Trong đó, tính liêm chính của Ban giám đốc khách hàng đóng vai
trò chủ yếu trong phương diện Báo cáo tài chính. Ví dụ như sự liêm khiết, kinh
nghiệm và sự hiểu biết của Ban giám đốc, trình độ chuyên môn của kế toán trưởng,
những áp lực bất thường đối với Ban giám đốc thúc đẩy họ phải trình bày Báo cáo
tài chính không trung thực… Khi Báo cáo tài chính được trình bày không trung thực
thì không thể dựa vào bất kỳ bản giải trình nào của Ban giám đốc hay các sổ sách kế
toán để đưa ra những đánh giá về rủi ro tiềm tàng, hệ thống kiểm soát nội bộ. Từ đó,
không thể lập được kế hoạch kiểm toán thích hợp.
Do đó, những nghi ngại về tính liêm chính của Ban giám đốc khách hàng có
thể nghiêm trọng đến nỗi đưa ra kết luận rằng cuộc kiểm toán không thể thực hiện
được.
Liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm.
Mục đích của việc liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm là để kiểm toán viên
và công ty kiểm toán kế nhiệm có đầy đủ cơ sở để đánh giá khả năng chấp nhận
cuộc kiểm toán.
Đa số những Công ty kiểm toán có những khách hàng truyền thống. Với sự phát
triển của ngành kiểm toán trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, số lượng
khách hàng kiểm toán ngày càng tăng. mỗi năm những công ty kiểm toán lại có
thêm khách hàng mới có nhu cầu kiểm toán Báo cáo tài chính. Có thể phân chia số
lượng khách hàng mới này thành hai loại: khách hàng tiềm năng ( trước đây khách
hàng này đã được kiểm toán bởi một Công ty kiểm toán khác ), khách hàng mới (
khách hàng chưa từng được kiểm toán bởi Công ty kiểm toán nào ).
- Đối với khách hàng tiềm năng: Một trong những phương pháp hiệu quả nhất để
kiểm toán viên kế nhiệm tìm hiểu về khách hàng mới là liên lạc với kiểm toán viên
tiền nhiệm. Thông qua kiểm toán viên tiền nhiệm kiểm toán viên kế nhiệm sẽ thu
thập được những thông tin tương đối chính xác về tính liêm chính của Ban giám
đốc, hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng, các nguyên tắc kế toán thủ tục
kiểm soát được áp dụng… và lý do thay đổi kiểm toán viên của khách hàng. Tất cả
những yếu tố này sẽ hỗ trợ cho việc lập kế hoạch kiểm toán, trước hết là xem xét có
chấp nhận kiểm toán hay không. Tuy nhiên, theo Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp
về tính bảo mật thì kiểm toán viên kế nhiệm phải được sự đồng ý của khách hàng
trước khi liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm.
Đối với khách hàng mới: Đây là một khách chưa từng được kiểm toán bởi bất kì
Công ty kiểm toán nào. Do đó, để thu thập những hiểu biết về khách hàng này, có
thể sử dụng nguồn thông tin thông qua việc nghiên cứu sách báo chuyên ngành, xin
ý kiến chuyên gia, cố vấn pháp lý, thuê những nhà điều tra tài chính chuyên nghiệp
để điều tra về công ty khách hàng…
Ngoài ra, khách hàng cũ của Công ty kiểm toán năm nay cũng có thể được
kiểm toán bởi những kiểm toán viên mới so với những năm trước. Các kiểm toán
viên kế nhiệm này cũng có thể liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm cùng Công ty
để thu thập thông tin về khách hàng năm nay mình phụ trách hoặc có thể dựa hồ sơ
kiểm toán của những năm trước được lưu trữ lại Công ty. Hàng năm kiểm toán viên
và Công ty kiểm toán cập nhật những thông tin mới nhất về khách hàng. Dựa trên
những hiểu biết đã có từ trước và những thông tin cập nhật đó, kiểm toán viên kế
nhiệm sẽ xem xét khả năng chấp nhận cuộc kiểm toán.
Xác định khả năng có thể kiểm toán ở khách hàng.
Khả năng có thể kiểm toán ở khách hàng là một nhân tố quan trọng khi xem
xét việc chấp nhận kiểm toán. Khả năng có thể kiểm toán được xác định dựa trên
một vài yếu tố chi phối. Chẳng hạn, tính thận trọng nghề nghiệp đòi hỏi kiểm toán
viên phải đánh giá tính liêm chính của Ban giám đốc và hệ thống kế toán của khách
hàng. Hệ thống kế toán của khách hàng phải đảm bảo cung cấp đầy đủ bằng chứng
chứng minh cho các nghiệp vụ kinh tế phát sinh và đảm bảo tất cả các nghiệp vụ
cần được ghi chép thì đã được ghi lại. Những nghi ngại về hệ thống kế toán có thể
- dẫn đến kết luận rằng khó có được bằng chứng tin cậy và đầy đủ để làm căn cứ cho
ý kiến của kiểm toán viên.
Thứ hai: Nhận diện lí do kiểm toán của công ty khách hàng.
Thực chất của việc nhận diện lí do kiểm toán của công ty khách hàng chính là
việc xác định những đối tượng sẽ sử dụng Báo cáo tài chính và mục đích của họ.
Đây là hai yếu tố chính có ảnh hưởng đến số lượng bằng chứng thích hợp phải thu
thập trong suốt quá trình kiểm toán và mức độ chính xác của ý kiến trong Báo cáo
kiểm toán. Để có được sự hiểu biết này, có thể phỏng vấn hoặc trao đổi trực tiếp với
Ban giám đốc khách hàng. Trong quá trình thực hiện kiểm toán, sẽ giúp tiếp tục thu
thập thêm thông tin để hiểu biết về lý do kiểm toán của khách hàng.
Trên thực tế, do sự phát triển của nền kinh tế, số lượng khách hàng tìm đến với
Công ty kiểm toán ngày càng tăng. Không chỉ những doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài, các doanh nghiệp muốn tham gia thị trường chứng khoán mà cả các
doanh nghiệp cổ phần hoá, các doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp chuẩn bị
giải thể, sát nhập hoặc phá sản, các doanh nghiệp muốn tìm đối tác kinh doanh…
cũng có nhu cầu kiểm toán. Tóm lại, do kiểm toán hết sức đa dạng nên Công ty
kiểm toán cần nhận diện được lý do kiểm toán để ước lượng quy mô phức tạp của
cuộc kiểm toán, từ lập kế hoạch tổng thể phù hợp ( lựa chọn đội ngũ nhân viên thích
hợp, sử dụng các thủ tục kiểm toán hợp lý… ).
Thứ ba: Lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán.
Sau khi đã xem xét khả năng chấp nhận khách hàng, nhận diện lý do kiểm toán
của khách hàng, vấn đề tiếp theo là lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán. Muốn
thực hiện thành công một cuộc kiểm toán thì nhân tố con người là quan trọng nhất.
Kiểm toán viên là người lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kế hoạch kiểm toán, xem
xét lại kết quả của cuộc kiểm toán và đưa ra ý kiến kiểm toán.
Tóm lại, kiểm toán viên là người trực tiếp tham gia vào tất cả các giai đoạn
của cuộc kiểm toán. Nếu kiểm toán viên có chuyên môn nghề nghiệp cao thì sẽ lập
được kế hoạch kiểm toán chuẩn xác và phù hợp, tạo thuận lợi cho việc lập ch ương
trình kiểm toán sau này. Việc thực hiện kiểm toán và đưa ra ý kiến kiểm toán cũng
sẽ đạt được chất lượng cao nếu đội ngũ kiểm toán viên phù hợp. Do đó, việc lựa
- chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán luôn được đặt ra ngay từ khâu chuẩn bị
kiểm toán.
Lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán thích hợp cho cuộc kiểm toán sẽ góp
phần giúp cho Công ty kiểm toán thực hiện cuộc kiểm toán có chất lượng và hiệu
quả. Bên cạnh đó, nó còn thể hiện sự tuân thủ các Chuẩn mực Kiểm toán chung
được thừa nhận ( GAAS ). Chuẩn mực kiểm toán chung đầu tiên nêu rõ quá trình
kiểm toán phải được thực hiện bởi một hoặc nhiều người đã được đào tạo đầy đủ và
thành thạo như một kiểm toán viên.
Việc lựa chọn đội ngũ kiểm toán viên cho từng cuộc kiểm toán cụ thể thường
do Ban giám đốc Công ty kiểm toán hoặc các kiểm toán viên cao cấp quyết định
dựa trên yêu cầu về số người và yêu cầu chuyên môn. Tuy nhiên, hầu hết các Công
ty kiểm toán đều chú ý đảm bảo những yêu cầu sau:
Nhóm kiểm toán thường bao gồm những người có khả năng giám sát và hướng
dẫn những nhân viên mới chưa có kinh nghiệm. Ngoài ra, trong nhóm kiểm toán
phải có những kiểm toán viên có kiến thức và kinh nghiệm về ngành nghề kinh
doanh của khách hàng.
Công ty kiểm toán thường tránh thay đổi kiểm toán viên trong các cuộc kiểm
toán cho một khách hàng trong nhiều năm. Việc tham gia kiểm toán cho một khách
hàng trong nhiều năm giúp kiểm toán viên tích luỹ được nhiều kinh nghiệm, hiểu
biết sâu sắc về ngành nghề kinh doanh của khách hàng đang được kiểm toán. Tuy
nhiên, để đảm bảo tính khách quan, một kiểm toán viên thường chỉ được kiểm toán
Công ty khách hàng trong hai năm liên tiếp.
Số lượng và chất lượng của đội ngũ kiểm toán viên thường được tính toán sao
cho hiệu quả nhất để giúp Công ty kiểm toán tiết kiệm được chi phí về nhân lực và
thời gian. Trong lĩnh vực kiểm toán, việc thực hiện kiểm toán vượt qua yêu cầu
không phải là một điều được khuyến khích với cả Công ty kiểm toán và Công ty
khách hàng.
Thứ tư: Hợp đồng kiểm toán.
Khi đã quyết định chấp nhận kiểm toán cho khách hàng và xem xét các vấn đề
nêu trên, bước cuối cùng trong giai đoạn chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán là ký hợp
đồng kiểm toán. Hợp đồng kiểm toán là một sự thoả thuận chính thức giữa Công ty
kiểm toán và khách hàng về việc thực hiện kiểm toán và các dịch vụ liên quan khác.
- Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 210 - Hợp đồng kiểm toán:” Hợp đồng
kiểm toán phải được lập và ký chính thức trước khi tiến hành công việc kiểm toán
nhằm bảo vệ quyền lợi của Công ty khách hàng và Công ty kiểm toán “. Như vậy,
hợp đồng kiểm toán không chỉ là một thoả thuận chính thức về các dịch vụ mà
Công ty kiểm toán sẽ cung cấp cho khách hàng mà còn là căn cứ pháp lý để giải
quyết các tranh chấp phát sinh giữa Công ty kiểm toán và khách hàng.
Ở Việt Nam, các Công ty kiểm toán thường gặp gỡ trực tiếp khách hàng và ký
hợp đồng kiểm toán. Hiện nay, trong quy chế quản lý của nước ta có sự tồn tại của
Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế ban hành ngày 25/09/1989. Trong Chuẩn mực Kiểm
toán Việt Nam số 210 cũng quy định:” Việc ký Hợp đồng kiểm toán phải tuân thủ
Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế ( ban hành ngày 16/01/1990 quy định chi tiết về việc
thi hành Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế”.
Ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển, người ta có thể sử dụng Thư hẹn
kiểm toán thay cho hợp đồng kiểm toán. Thư hẹn kiểm toán thường do kiểm toán
viên soạn thảo và gửi cho khách hàng, nếu khách hàng chấp nhận các điều khoản thì
họ sẽ ký vào Thư hẹn kiểm toán và gửi một bản sao đã ký cho kiểm toán viên.
Trong xu hướng hội nhập với thế giới, việc sử dụng Thư hẹn kiểm toán thay cho
Hợp đồng kiểm toán là tất yếu. Hiện nay, để tạo điều kiện cho các Công ty kiểm
toán quốc tế tại Việt Nam trong quá trình kiểm toán các công ty, các dự án có vốn
đầu tư nước ngoài, Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam - Số 210 cũng nêu rõ là khách
hàng kiểm toán và Công ty kiểm toán có thể sử dụng văn bản cam kết thay cho Hợp
đồng. Văn bản cam kết phải đảm bảo các điều kiện cơ bản của Hợp đồng kiểm toán.
Hợp đồng kiểm toán ( hay các cam kết khác ) được ký kết giữa bên cung cấp
dịch vụ kiểm toán và bên sử dụng dịch vụ kiểm toán ngoài các điều khoản chủ yếu
bắt buộc như của một hợp đồng kinh tế, còn bao gồm các nội dung sau đây:
Mục đích, phạm vi và nội dung kiểm toán hoặc các dịch vụ khác: Mục tiêu của
cuộc kiểm toán thường là xác định tính trung thực hợp lý của các thông tin trên Báo
cáo tài chính. Phạm vi kiểm toán là sự giới hạn về không gian, thời gian của đối
tượng kiểm toán. Trong cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính phạm vi thường là Báo
cáo tài chính trong thời gian một năm tài chính.
Trách nhiệm của Ban giam đốc đơn vị được kiểm toán và kiểm toán viên: Ban
giám đốc khách hàng có trách nhiệm trong việc lập và trình bày trung thực các
nguon tai.lieu . vn