Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
***
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE
TP Hồ Chí Minh, Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
***
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE
Họ và tên
: Nguyễn Văn Hiếu
Chuyên ngành
: Kinh tế Phát triển
Mã số
: 62.31.05.01
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. Nguyễn Trọng Hoài
TS. Trần Tiến Khai
TP Hồ Chí Minh, Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN
Đề tài nghiên cứu này do chính tác giả thực hiện. Tất cả nội dung trong đề tài
chưa nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí
Minh và các cơ sở ngoài trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh.
Tất cả những phần thông tin tham khảo đều được trích dẫn và ghi nguồn cụ thể
trong danh mục tài liệu tham khảo.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 06 năm 2014.
Tác giả luận án
i
MỤC LỤC
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ........................................................................................... 1
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU ............................................................................... 1
1.1.1.
Bối cảnh thực tiễn ...................................................................................... 1
1.1.1.1. Bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam ................................................................... 1
1.1.1.2. Bối cảnh thực tiễn ở Đồng bằng sông Cửu Long ...................................... 5
1.1.1.3. Bối cảnh thực tiễn ở tỉnh Bến Tre .............................................................. 8
1.1.2.
1.2.
1.3.
1.4.
Bối cảnh lý thuyết và khoảng trống nghiên cứu ........................................ 9
MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ................................................... 10
PHẠM VI VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ................................................ 11
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 11
1.5. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU ...................................................................... 12
1.6. BỐ CỤC LUẬN ÁN .......................................................................................... 13
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỂN VỮNG......................... 15
2.1. LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG QUỐC GIA ........................ 15
2.2. LÝ THUYẾT PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CỦA NGÀNH ........................... 20
2.2.1.
Tiếp cận bền vững cho ngành năng lượng ............................................... 20
2.2.2.
Tiếp cận bền vững cho ngành giao thông ................................................ 22
2.2.3.
Phát triển bền vững ngành khai thác khoáng sản .................................... 23
2.2.4.
Phát triển bền vững các ngành sản xuất .................................................. 24
2.2.4.1. Bền vững sử dụng tài nguyên................................................................... 25
2.2.4.2. Thiết kế sản phẩm bền vững .................................................................... 26
2.2.4.3. Xử lý chất thải bền vững .......................................................................... 27
2.2.5.
Ngành thủy sản ........................................................................................ 27
2.3. CẤU TRÖC NGÀNH CHẾ BIẾN THUỶ SẢN ............................................. 35
2.4. KHUNG PHÂN TÍCH PTBV NGÀNH CBTS .............................................. 37
CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 40
3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU .......................................................................... 40
3.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 42
3.2.1.
Phương pháp xây dựng chỉ tiêu đo lường và mô hình lý thuyết PTBV
ngành CBTS Việt Nam .............................................................................................. 42
3.2.1.1. Phương pháp xây dựng chỉ tiêu đo lường ............................................... 43
3.2.1.2. Phương pháp đánh giá chỉ tiêu đo lường ................................................ 45
3.2.1.3. Phương pháp phát triển giả thuyết và mô hình nghiên cứu .................... 46
3.2.2.
Phương pháp kiểm định mô hình nghiên cứu cho trường hợp điển hình
tỉnh Bến Tre................................................................................................................ 48
ii
3.3. THIẾT KẾ MẪU NGHIÊN CỨU ................................................................... 49
3.3.1.
Thiết kế mẫu cho xây dựng chỉ tiêu đo lường ......................................... 49
3.3.2.
3.3.3.
Thiết kế mẫu cho đánh giá chỉ tiêu đo lường .......................................... 50
Thiết kế mẫu cho xây dựng mô hình và giả thuyết nghiên cứu............... 50
3.3.4.
Thiết kế mẫu kiểm định mô hình lý thuyết cho nghiên cứu điển hình .... 50
CHƢƠNG 4. MÔ HÌNH PTBV CHO NGÀNH CBTS VIỆT NAM ....................... 53
4.1. CẤU TRÖC NGÀNH CBTS VIỆT NAM ...................................................... 53
4.1.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 53
4.1.2.
Hoạt động chế biến .................................................................................. 55
4.1.3.
4.2.
Hoạt động đầu ra ...................................................................................... 57
XÂY DỰNG CÁC CHỈ TIÊU ĐO LƢỜNG PTBV NGÀNH CBTS VIỆT
NAM ............................................................................................................................ 59
4.2.1.
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột kinh tế ................................ 59
4.2.2.
4.2.3.
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột xã hội ................................. 62
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột môi trường ......................... 64
4.3. XÂY DỰNG MÔ HÌNH PTBV NGÀNH CBTS VIỆT NAM ...................... 66
4.3.1.
Mối liên hệ giữa các công đoạn hoạt động PTBV ................................... 66
4.3.2.
Mối liên hệ giữa các trụ cột PTBV .......................................................... 66
4.3.2.1. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với xã hội ........................ 66
4.3.2.2. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với môi trường ................ 67
4.3.2.3. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột môi trường với xã hội ................. 68
4.3.3.
Giả thuyết về vai trò của chính sách tác động đến các trụ cột PTBV ..... 68
CHƢƠNG 5. PHÂN TÍCH BỀN VỮNG CHO NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH
NGÀNH CBTS TỈNH BẾN TRE ............................................................................... 70
5.1. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG TRÊN TRỤ CỘT KINH TẾ ................... 70
5.1.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 70
5.1.2.
Hoạt động sản xuất - chế biến ................................................................. 74
5.1.2.1. Cơ sở vật chất .......................................................................................... 74
5.1.2.2. Nguyên liệu, thành phẩm ......................................................................... 75
5.1.2.3. Hoạt động đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm ............... 81
5.1.3.
Hoạt động đầu ra ...................................................................................... 84
5.1.3.1. Đóng góp của ngành CBTS trong GDP tỉnh ........................................... 84
5.1.3.2. Hiệu quả hoạt động của đơn vị tham gia hoạt động CBTS ..................... 85
5.2. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG VỀ KHÍA CẠNH XÃ HỘI ..................... 89
5.2.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 89
5.2.1.1. Số lượng, cơ cấu lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản ...................... 89
5.2.1.2. Thu nhập của lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản ........................... 90
iii
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
***
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE
TP Hồ Chí Minh, Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
***
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE
Họ và tên
: Nguyễn Văn Hiếu
Chuyên ngành
: Kinh tế Phát triển
Mã số
: 62.31.05.01
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. Nguyễn Trọng Hoài
TS. Trần Tiến Khai
TP Hồ Chí Minh, Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN
Đề tài nghiên cứu này do chính tác giả thực hiện. Tất cả nội dung trong đề tài
chưa nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí
Minh và các cơ sở ngoài trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh.
Tất cả những phần thông tin tham khảo đều được trích dẫn và ghi nguồn cụ thể
trong danh mục tài liệu tham khảo.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 06 năm 2014.
Tác giả luận án
i
MỤC LỤC
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ........................................................................................... 1
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU ............................................................................... 1
1.1.1.
Bối cảnh thực tiễn ...................................................................................... 1
1.1.1.1. Bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam ................................................................... 1
1.1.1.2. Bối cảnh thực tiễn ở Đồng bằng sông Cửu Long ...................................... 5
1.1.1.3. Bối cảnh thực tiễn ở tỉnh Bến Tre .............................................................. 8
1.1.2.
1.2.
1.3.
1.4.
Bối cảnh lý thuyết và khoảng trống nghiên cứu ........................................ 9
MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ................................................... 10
PHẠM VI VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ................................................ 11
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 11
1.5. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU ...................................................................... 12
1.6. BỐ CỤC LUẬN ÁN .......................................................................................... 13
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỂN VỮNG......................... 15
2.1. LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG QUỐC GIA ........................ 15
2.2. LÝ THUYẾT PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CỦA NGÀNH ........................... 20
2.2.1.
Tiếp cận bền vững cho ngành năng lượng ............................................... 20
2.2.2.
Tiếp cận bền vững cho ngành giao thông ................................................ 22
2.2.3.
Phát triển bền vững ngành khai thác khoáng sản .................................... 23
2.2.4.
Phát triển bền vững các ngành sản xuất .................................................. 24
2.2.4.1. Bền vững sử dụng tài nguyên................................................................... 25
2.2.4.2. Thiết kế sản phẩm bền vững .................................................................... 26
2.2.4.3. Xử lý chất thải bền vững .......................................................................... 27
2.2.5.
Ngành thủy sản ........................................................................................ 27
2.3. CẤU TRÖC NGÀNH CHẾ BIẾN THUỶ SẢN ............................................. 35
2.4. KHUNG PHÂN TÍCH PTBV NGÀNH CBTS .............................................. 37
CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 40
3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU .......................................................................... 40
3.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 42
3.2.1.
Phương pháp xây dựng chỉ tiêu đo lường và mô hình lý thuyết PTBV
ngành CBTS Việt Nam .............................................................................................. 42
3.2.1.1. Phương pháp xây dựng chỉ tiêu đo lường ............................................... 43
3.2.1.2. Phương pháp đánh giá chỉ tiêu đo lường ................................................ 45
3.2.1.3. Phương pháp phát triển giả thuyết và mô hình nghiên cứu .................... 46
3.2.2.
Phương pháp kiểm định mô hình nghiên cứu cho trường hợp điển hình
tỉnh Bến Tre................................................................................................................ 48
ii
3.3. THIẾT KẾ MẪU NGHIÊN CỨU ................................................................... 49
3.3.1.
Thiết kế mẫu cho xây dựng chỉ tiêu đo lường ......................................... 49
3.3.2.
3.3.3.
Thiết kế mẫu cho đánh giá chỉ tiêu đo lường .......................................... 50
Thiết kế mẫu cho xây dựng mô hình và giả thuyết nghiên cứu............... 50
3.3.4.
Thiết kế mẫu kiểm định mô hình lý thuyết cho nghiên cứu điển hình .... 50
CHƢƠNG 4. MÔ HÌNH PTBV CHO NGÀNH CBTS VIỆT NAM ....................... 53
4.1. CẤU TRÖC NGÀNH CBTS VIỆT NAM ...................................................... 53
4.1.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 53
4.1.2.
Hoạt động chế biến .................................................................................. 55
4.1.3.
4.2.
Hoạt động đầu ra ...................................................................................... 57
XÂY DỰNG CÁC CHỈ TIÊU ĐO LƢỜNG PTBV NGÀNH CBTS VIỆT
NAM ............................................................................................................................ 59
4.2.1.
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột kinh tế ................................ 59
4.2.2.
4.2.3.
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột xã hội ................................. 62
Chỉ tiêu đo lường tính bền vững của trụ cột môi trường ......................... 64
4.3. XÂY DỰNG MÔ HÌNH PTBV NGÀNH CBTS VIỆT NAM ...................... 66
4.3.1.
Mối liên hệ giữa các công đoạn hoạt động PTBV ................................... 66
4.3.2.
Mối liên hệ giữa các trụ cột PTBV .......................................................... 66
4.3.2.1. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với xã hội ........................ 66
4.3.2.2. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với môi trường ................ 67
4.3.2.3. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột môi trường với xã hội ................. 68
4.3.3.
Giả thuyết về vai trò của chính sách tác động đến các trụ cột PTBV ..... 68
CHƢƠNG 5. PHÂN TÍCH BỀN VỮNG CHO NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH
NGÀNH CBTS TỈNH BẾN TRE ............................................................................... 70
5.1. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG TRÊN TRỤ CỘT KINH TẾ ................... 70
5.1.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 70
5.1.2.
Hoạt động sản xuất - chế biến ................................................................. 74
5.1.2.1. Cơ sở vật chất .......................................................................................... 74
5.1.2.2. Nguyên liệu, thành phẩm ......................................................................... 75
5.1.2.3. Hoạt động đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm ............... 81
5.1.3.
Hoạt động đầu ra ...................................................................................... 84
5.1.3.1. Đóng góp của ngành CBTS trong GDP tỉnh ........................................... 84
5.1.3.2. Hiệu quả hoạt động của đơn vị tham gia hoạt động CBTS ..................... 85
5.2. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG VỀ KHÍA CẠNH XÃ HỘI ..................... 89
5.2.1.
Hoạt động đầu vào ................................................................................... 89
5.2.1.1. Số lượng, cơ cấu lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản ...................... 89
5.2.1.2. Thu nhập của lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản ........................... 90
iii