Xem mẫu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN NGỌC PHÚ

CON NGƯỜI TRUNG NGHĨA
TRONG VĂN HỌC NHÀ NHO NAM BỘ
NỬA SAU THẾ KỶ XIX

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

NGHỆ AN - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN NGỌC PHÚ

CON NGƯỜI TRUNG NGHĨA
TRONG VĂN HỌC NHÀ NHO NAM BỘ
NỬA SAU THẾ KỶ XIX

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 9220121

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. BIỆN MINH ĐIỀN

NGHỆ AN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
Nghệ An, ngày tháng năm 2018
Tác giả luận án

Nguyễn Ngọc Phú

ii

MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................................i
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................. 3
4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 3
5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 3
6. Đóng góp của luận án ............................................................................................. 4
7. Cấu trúc luận án ...................................................................................................... 5
Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................................. 6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......................................................................... 6
1.1.1. Vấn đề nghiên cứu văn học nhà nho và văn học nhà nho Nam Bộ nửa sau thế
kỷ XIX.......................................................................................................................................6
1.1.2. Vấn đề nghiên cứu con người trung nghĩa trong văn học nhà nho Nam Bộ
nửa sau thế kỷ XIX ................................................................................................... 18
1.2. Cơ sở lý thuyết của đề tài ................................................................................ 25
1.2.1. Các lý thuyết nghiên cứu, tìm hiểu về con người trong văn học ......................25
1.2.2. Nho giáo và sự ảnh hưởng, chi phối đến tư tưởng nhà nho và văn học nhà nho...27
1.2.3. Truyền thống tư tưởng của con người Việt Nam nói chung, Nam Bộ nói riêng ...29
1.2.4. Một số lý thuyết về nghiên cứu, phê bình văn học ..............................................31
Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................. 33
Chương 2. CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ VAI TRÒ, VỊ THẾ CỦA VĂN HỌC
NHÀ NHO NAM BỘ NỬA SAU THẾ KỶ XIX TRONG LỊCH SỬ VĂN HỌC
DÂN TỘC ................................................................................................................ 34
2.1. Văn học Việt Nam nói chung và văn học nhà nho nói riêng giai đoa ̣n nửa
sau thế kỷ XIX ........................................................................................................ 34
2.1.1. Văn ho ̣c nử a sau thế kỷ XIX trong lịch sử văn học dân tộc ..............................34
2.1.2. Văn học nhà nho giai đoa ̣n nử a sau thế kỷ XIX ..................................................44
2.2. Văn học nhà nho Nam Bộ nửa sau thế kỷ XIX............................................. 49
2.2.1. Mô ̣t số giớ i thuyế t về văn học nhà nho Nam Bộ nửa sau thế kỷ XIX .............49

iii

2.2.2. Cá c khuynh hướng tư tưởng và nghê ̣ thuâ ̣t trong văn ho ̣c nhà nho Nam Bô ̣
nử a sau thế kỷ XIX ...............................................................................................................57
2.2.3. Vấ n đề con ngườ i trung nghi a trong văn ho ̣c nhà nho Nam Bô ̣ nử a sau
̃
thế kỷ XIX .............................................................................................................................63
Tiểu kết Chương 2 .................................................................................................. 66
Chương 3. ĐẶC ĐIỂM CỦA CON NGƯỜI TRUNG NGHĨA TRONG VĂN
HỌC NHÀ NHO NAM BỘ NỬA SAU THẾ KỶ XIX........................................ 67
3.1. Quan niệm về trung nghĩa và con người trung nghĩa .................................. 67
3.1.1. Quan niệm về trung nghĩa, con người trung nghĩa trong ho ̣c thuyế t Nho giá o
và Nho giáo triều Nguyễn ...................................................................................................67
3.1.2. Quan niệm về trung nghĩa và con người trung nghĩa trong truyền thống tư
tưởng dân tô ̣c .........................................................................................................................72
3.1.3. Quan niệm về trung nghĩa và con người trung nghĩa trong văn ho ̣c Viê ̣t Nam
trung đa ̣i ..................................................................................................................................76
3.1.4. Tư tưởng trung nghĩa và nhận thức về con người trung nghĩa trong văn ho ̣c
nhà nho Nam Bô ̣ nử a sau thế kỷ XIX ...............................................................................81
3.2. Con người trung nghĩa trong văn học nhà nho Nam Bộ nửa sau thế kỷ
XIX giữa các mố i quan hê ̣ phưc ta ̣p ..................................................................... 87
́
3.2.1. Con người trung nghĩa trong mố i quan hê ̣ vớ i lý tưởng trung quân ................87
3.2.2. Con người trung nghĩa trong mố i quan hê ̣ vớ i lý tưởng ái quố c ......................92
3.2.3. Con người trung nghĩa trong mố i quan hê ̣ vớ i lợi ích dân tô ̣c và cô ̣ng đồ ng ...95
3.2.4. Con người trung nghĩa trước cá c “bài toá n” củ a lich sử giai đoa ̣n nử a sau
̣
thế kỷ XIX..............................................................................................................................98
3.3. Con người trung nghĩa - một hình tượng thẩm mỹ độc đáo, vừa mang vẻ
đẹp của con người “Lục tỉnh”, vừa mang vẻ đẹp thời đại ................................ 101
3.3.1. Vẻ đẹp của lý tưởng và tâm hồn, nhân cách ...................................................... 101
3.3.2. Vẻ đẹp của bản linh và sự lựa chọn ứng xử trước các thử thách lịch sử ...... 103
̃
3.3.3. Sức khái quát nghệ thuật củ a mẫu hình con người trung nghĩa trong văn học
nhà nho Nam Bộ giai đoạn nửa sau thế kỷ XIX .......................................................... 105
Tiểu kết Chương 3 ................................................................................................ 109
Chương 4. PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN CON NGƯỜI TRUNG NGHĨA
TRONG VĂN HỌC NHÀ NHO NAM BỘ NỬA SAU THẾ KỶ XIX ............ 111
4.1. Sự lựa chọn thể loại ....................................................................................... 111
4.1.1. Cá c thể thơ ............................................................................................................... 111
4.1.2. Các thể loại biền văn .............................................................................................. 116

nguon tai.lieu . vn