Luận án Tiến sĩ Kinh tế và quản lý: Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các trường Đại học công lập Việt Nam

i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận án là trung thực. Những kết quả trong luận án chưa từng ñược công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Hữu ðồng ii LỜI CẢM ƠN Tác giả luận án trân trọng cảm ơn PGS.TS. Phạm Quang và PGS.TS. Nghiêm Văn Lợi ñã tận tình hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận án. Xin cám ơn các anh/chị Kế toán trưởng các trường ñại học ñã hỗ trợ tác giả trong quá trình khảo sát thực trạng hệ thống thông tin kế toán tại ñơn vị. Nhân dịp này, cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân thành tới tập thể cán bộ Viện ñào tạo Sau ñại học – Trường ñại học Kinh tế Quốc dân ñã tạo những ñiều kiện tốt nhất ñể hỗ trợ tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn ñồng nghiệp tại Khoa Kế toán, Trường ñại học Kinh tế Quốc dân, bạn bè và người thân ñã hỗ trợ, cổ vũ tôi trong quá trình thực hiện luận án này. iii MỤC LỤC LỜI CAM ðOAN...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii DANH MỤC BẢNG................................................................................................ vi DANH MỤC SƠ ðỒ............................................................................................... vi DANH MỤC BIỂU ðỒ.......................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU................................................................................................. vii MỞ ðẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ðƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU.....................................................7 1.1. VAI TRÒ VÀ YÊU CẦU CỦA HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ðƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU.................................................7 1.1.1. Khái niệm hệ thống thông tin kế toán ......................................................7 1.1.2. Khái niệm và ñặc ñiểm của các ñơn vị sự nghiệp có thu.........................8 1.1.3. Vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong các ñơn vị sự nghiệp có thu....9 1.1.4. Yêu cầu của hệ thống thông tin kế toán trong các ñơn vị sự nghiệp có thu.11 1.2. CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ðƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU...............................................13 1.2.1. Bộ máy kế toán.......................................................................................13 1.2.2. Phương tiện kỹ thuật...............................................................................15 1.2.3. Hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán.....................19 1.2.4. Các quá trình kế toán cơ bản..................................................................29 1.2.5. Hệ thống kiểm soát.................................................................................47 1.3. KINH NGHIỆM TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC ðƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÓ THU NÓI CHUNG VÀ CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP NÓI RIÊNG TẠI MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI................................................................................................49 iv CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .........................................52 2.1. TỔNG QUAN VỀ CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM...52 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển.............................................................52 2.1.2. ðặc ñiểm hoạt ñộng và tổ chức quản lý.................................................54 2.1.3. Cơ chế quản lý tài chính.........................................................................64 2.2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM...............................................70 2.2.1. Bộ máy kế toán.......................................................................................70 2.2.2. Hệ thống phương tiện kỹ thuật..............................................................73 2.2.3. Hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ và báo cáo kế toán.............................74 2.2.4. Các quá trình kế toán..............................................................................79 2.2.5. Hệ thống kiểm soát.................................................................................85 2.3. ðÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH VÀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM....................................................................................86 2.3.1. ðánh giá thực trạng cơ chế quản lý tài chính.........................................86 2.3.2. ðánh giá thực trạng hệ thống thông tin kế toán .....................................89 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM .....................................................................................................94 3.1. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM.........94 3.1.1. Chiến lược phát triển các trường ñại học công lập Việt Nam................94 3.1.2. Nhu cầu thông tin của các nhà quản lý trường ñại học công lập trong môi trường hoạt ñộng mới...............................................................................97 3.2. PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM.........98 3.2.1. Phù hợp với ñặc ñiểm hoạt ñộng của các trường ñại học công lập........98 v 3.2.2. ðáp ứng nhu cầu thông tin ña dạng của các nhà quản lý và mục tiêu kiểm soát tài chính của nhà nước ñối với các trường ñại học công lập ...........99 3.2.3. ðáp ứng mục tiêu hiệu quả và tiết kiệm..............................................100 3.3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM...................100 3.3.1. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính.....................................................100 3.3.2. Hoàn thiện bộ máy kế toán...................................................................101 3.3.3. Hoàn thiện hệ thống phương tiện kỹ thuật...........................................105 3.3.4. Hoàn thiện hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán.106 3.3.5. Hoàn thiện các quá trình kế toán..........................................................113 3.3.6. Hoàn thiện hệ thống kiểm soát.............................................................130 3.4. CÁC ðIỀU KIỆN CHỦ YẾU NHẰM TRIỂN KHAI CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC TRƯỜNG ðẠI HỌC CÔNG LẬP VIỆT NAM.............................................131 3.4.1. ðối với các trường ñại học công lập ....................................................131 3.4.2. ðối với Bộ Giáo dục và ðào tạo ..........................................................132 3.4.3. ðối với Bộ Tài chính............................................................................132 KẾT LUẬN............................................................................................................134 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ............................135 TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................136 PHỤ LỤC ... - tailieumienphi.vn