Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Quản lý rủi ro thanh khoản ngân hàng thương mại của Ngân hàng nhà nước Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
--------

--------

PHẠM THÀNH ĐẠT

QUẢN LÝ RỦI RO THANH KHOẢN
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA
NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
Mã số: 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Bất

Hà Nội - 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này, này do tôi tự thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. (Báo cáo kết quả kiểm tra trùng lắp từ
Turnitin đính kèm trang cuối của luận án).
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2017

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Phạm Thành Đạt

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC SƠ ĐỒ
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU VỀ NGHIÊN CỨU ...................................................... 1
1.1 Tính cấp thiết của đề tài luận án ..................................................................... 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................... 2
1.3 Phạm vi và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 3
1.4 Tổng quan nghiên cứu...................................................................................... 4
1.4.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài................................................................. 4
1.4.2 Tình hình nghiên cứu ở trong nước ............................................................... 11
1.4.3 Sự khác biệt trong nghiên cứu của NCS so với các nghiên cứu trước đó ....... 13
1.5 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 14
1.6 Các đóng góp của Luận án ............................................................................. 15
1.6.1 Về mặt lý luận .............................................................................................. 15
1.6.2 Về mặt thực tiễn ........................................................................................... 16
CHƯƠNG 2 NGUYÊN LÝ CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO THANH KHOẢN
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG ................. 17
2.1. Rủi ro thanh khoản của NHTM..................................................................... 17
2.1.1. Các quan điểm về rủi ro thanh khoản của NHTM ........................................ 17
2.1.2. Nguyên nhân rủi ro thanh khoản của NHTM ............................................... 20
2.1.3. Ảnh hưởng của RRTK NHTM ................................................................... 24
2.2 Quản lý rủi ro thanh khoản NHTM của ngân hàng trung ương .................. 26
2.2.1 Ngân hàng trung ương và chức năng của ngân hàng trung ương ................... 26
2.2.2. Quản lý rủi ro thanh khoản ngân hàng thương mại của NHTW .................... 35
2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý rủi ro thanh khoản NHTM
của NHTW............................................................................................................. 49
2.3.1 Các nhân tố khách quan ................................................................................ 49
2.3.2 Các nhân tố chủ quan .................................................................................... 51
2.4. Kinh nghiệm quản lý RRTK NHTM của NHTW các nước ......................... 53
2.4.1. Kinh nghiệm của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc ..................................... 53
2.4.2. Kinh nghiệm của Cục dự trữ liên bang Mỹ .................................................. 56
2.4.3. Kinh nghiệm của Ngân hàng trung ương Úc ................................................ 61
2.4.4. Kinh nghiệm của Ngân hàng trung ương châu Âu ........................................ 63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2......................................................................................... 69
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO THANH KHOẢN NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỦA NHNN VIỆT NAM ................................................. 70
3.1. Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ............................. 70
3.1.1. Cơ cấu hệ thống NHTM Việt Nam .............................................................. 70
3.1.2. Vốn điều lệ .................................................................................................. 71
3.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh................................................................... 72
3.1.4. Các rủi ro trong hệ thống NHTM Việt Nam ................................................. 74
3.2. Thực trạng rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam ........ 78
3.2.1. Thực trạng rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam ............ 78
3.2.2 Nguyên nhân gây RRTK và các nhân tố làm gia tăng mức độ RRTK của các
NHTM Việt Nam trong thời gian qua .................................................................... 85
3.3. Thực trạng quản lý rủi ro thanh khoản NHTM của NHNN Việt Nam ....... 87
3.3.1. Tổng quan về NHNN Việt Nam ................................................................... 87
3.3.2. Thực trạng quản lý rủi ro thanh khoản NHTM của NHNN Việt Nam .......... 89
3.3.3 Đánh giá hoạt động quản lý RRTK hệ thống NHTM của NHNN Việt nam ...... 104
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3....................................................................................... 109
CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO THANH KHOẢN
NHTM CỦA NHNN VIỆT NAM .......................................................................... 110
4.1. Định hướng điều hành CSTT của NHNN Việt Nam trong thời gian tới.... 110
4.2. Giải pháp tăng cường quản lý RRTK NHTM của NHNN Việt Nam......... 111
4.2.1. Hoàn thiện các quy định chuẩn mực về thanh khoản cho hệ thống NHTM. ...... 111
4.2.2. NHNN cần lượng hoá mức độ tác động của các nhân tố đến RRTK NHTM để
từ đó có chính sách phù hợp ................................................................................ 112
4.2.3. Đo lường thực trạng RRTK tại hệ thống NHTM bằng các phương pháp
phù hợp ............................................................................................................... 117
4.2.4. Thiết lập mô hình tổ chức phù hợp và đổi mới công tác quản trị rủi ro thanh
khoản................................................................................................................... 119
4.2.5. Thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt và vừa đủ ........................................ 123
4.2.6. Các giải pháp khác ..................................................................................... 123
4.3. Một số kiến nghị .......................................................................................... 131
4.3.1. Kiến nghị với chính phủ ........................................................................... 131
4.3.2. Kiến nghị với Bộ tài chính ....................................................................... 134
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4....................................................................................... 137
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 138
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ............................................................................................................... 140
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 141
PHỤ LỤC .............................................................................................................. 144

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
NHTM

: Ngân hàng thương mại

NHTMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần
NHTW

: Ngân hàng trung ương

NHNN

: Ngân hàng nhà nước

CSTT

: Chính sách tiền tệ

TCTD

: Tổ chức tín dụng

TSC

: Tài sản có

TSN

: Tài sản nợ

TTTC

: Thị trường tài chính

LS

: Cung thanh khoản

LD

: Cầu thanh khoản

NLP

: Trạng thái thanh khoản ròng

NSNN

: Ngân sách nhà nước

OMO

: Nghiệp vụ thị trường mở

CAR

: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu

BQLNH

: Bình quân liên ngân hàng

GDP

: Tổng sản phẩm quốc nội

VND

: Việt Nam Đồng

USD

: Đô la Mỹ

GTCG

: Giấy tờ có giá

ATM

: Máy rút tiền tự động

CIC

: Trung tâm Thông tin tín dụng

BHTGVN : Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
TPCP

: Trái phiếu chính phủ

FED

: Cục dự trữ liên bang Mỹ

FOMC

: Uỷ ban thị trường mở Liên bang

ECB

: Ngân hàng trung ương châu Âu