Xem mẫu
- 1
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN
TR N ANH TU N
HOµN THIÖN THÓ CHÕ QU¶N Lý C¤NG CHøC
ë VIÖT NAM TRONG §IÒU KIÖN PH¸T TRIÓN
Vµ HéI NHËP QUèC TÕ
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Hà N i – 2007
- 2
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN
TR N ANH TU N
HOµN THIÖN THÓ CHÕ QU¶N Lý C¤NG CHøC
ë VIÖT NAM TRONG §IÒU KIÖN PH¸T TRIÓN
Vµ HéI NHËP QUèC TÕ
Chuyên ngành: T CH C VÀ QU N LÝ S N XU T
Mã s : 5.02.21
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS NGUY N TR NG I U
2. PGS. TS MAI VĂN BƯU
Hà N i - 2007
- 3
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u
c a riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong Lu n án
là trung th c và chưa t ng ư c ai công b trong b t
kỳ công trình nào khác.
Tác gi Lu n án
TR N ANH TU N
- 4
M CL C
Ph bìa ............................................................................................................... i
L i cam oan....................................................................................................ii
M c l c.............................................................................................................iii
Danh m c nh ng t vi t t t ........................................................................... iv
M c l c các bi u b ng .................................................................................... v
M c l c các sơ , th ............................................................................... vi
M U ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CÔNG CH C VÀ TH CH QU N LÝ CÔNG CH C ... 9
1.1.Công ch c và v trí, vai trò c a i ngũ công ch c trong b máy HCNN .. 9
1.2. Nh ng lý lu n cơ b n v th ch qu n lý công ch c HCNN ................... 28
1.3. Kinh nghi m xây d ng th ch qu n lý công ch c m t s nư c trên th
gi i .................................................................................................................. 64
CHƯƠNG 2:TH C TR NG TH CH QU N LÝ CÔNG CH C
VI T NAM ..................................................................................................... 71
2.1. V i ngũ công ch c Vi t nam hi n nay ............................................. 71
2.2. Th c tr ng th ch qu n lý công ch c hi n nay ....................................... 75
CHƯƠNG 3: QUAN I M, NGUYÊN T C, N I DUNG VÀ GI I
PHÁP HOÀN THI N TH CH QU N LÝ CÔNG CH C TRONG
I U KI N PHÁT TRI N VÀ H I NH P QU C T ........................ 149
3.1. Nh ng thách th c c a vi c qu n lý công ch c và nhi m v c a th ch
qu n lý công ch c trong i u ki n pháttri n và h i nh p qu c t .............. 149
3.2. Quan i m và nguyên t c hoàn thi n th ch qu n lý công ch c ...... 162
3.3. N i dung hoàn thi n th ch qu n lý công ch c..................................... 171
3.4. Nh ng gi i pháp hoàn thi n th ch qu n lý công ch c......................... 199
K T LU N .................................................................................................... 215
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ................................ 217
- 5
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 219
PH L C ..................................................................................................... 222
DANH M C NH NG T VI T T T
STT T vi t t t N i dung
1 CB,CC Cán b , công ch c
2 CCHC C i cách hành chính
3 CHXHCN C ng hòa xã h i ch nghĩa
4 CNH, H H Công nghi p hóa, hi n i hóa
5 CSVN ng c ng s n Vi t nam
6 KTTT Kinh t th trư ng
7 HCNN Hành chính nhà nư c
8 HCSN Hành chính s nghi p
9 QPPL Quy ph m pháp lu t
10 XHCN Xã h i ch nghĩa
11 UBND U ban nhân dân
- 6
M C L C CÁC BI U B NG
1 B ng 1.1: Ba c p hành chính 41
2 B ng 1.2: Hai giai o n c i cách qu n lý công ch c 42
3 B ng 2.1: S lư ng biên ch công ch c giai o n 1954-1975 72
4 B ng 2.2: S lư ng công ch c giai o n 1977-1986 73
5 B ng 2.3: Biên ch công ch c giai o n 1987-1995 73
6 B ng 2.4: Biên ch công ch c giai o n 1995-2005 74
7 B ng 3.1: ánh giá phân lo i công ch c 192
- 7
DANH M C CÁC SƠ VÀ TH
1 th 1.1: ư ng cong hoàn thi n Pareto 57
2 th 2.2: K t qu i u tra v tính c l p c a cơ quan tuy n d ng 85
3 th 2.3:K t qu i u tra v vi c l a ch n m t ho c nhi u cơ 85
quan th c hi n vi c tuy n d ng
4 th 2.4: K t qu i u tra v ưu tiên trong thi tuy n i v i ngư i 92
có b ng c p cao
5 th 2.5: K t qu i u tra ý ki n thi tuy n công ch c th c hi n 92
m t hay nhi u vòng
6 th 2.6: K t qu i u tra ý ki n v th i gian d b 94
7 th 2.7: K t qu i u tra ý ki n v nên t p trung hay phân c p 95
vi c tuy n công ch c d b
8 th 2.8: K t qu i u tra v quy nh th i gian d b cho các 95
trình ào t o khác nhau
9 th 2.9: K t qu i u tra v th c hi n các m c tiêu tuy n d ng 96
công ch c hi n nay
10 th 2.10: K t qu i u tra v quy nh tu i tuy n d ng 97
11 th 2.11: K t qu i u tra v thi c nh tranh hay không c nh tranh 99
trong thi nâng ng ch
12 th 2.12: K t qu i u tra v vi c có hay không có cơ quan 99
chuyên trách t ch c thi nâng ng ch
13 th 2.13: K t qu i u tra v vi c l a ch n b nhi m công ch c 103
lãnh o theo tiêu chu n chung hay tiêu chu n c th
14 th 2.14: K t qu i u tra v vi c ánh giá ngư i ư c b nhi m 104
15 th 2.15: K t qu i u tra v vai trò ngư i ng u cơ quan 104
trong b nhi m công ch c
16 th 2.16: K t qu i u tra v quy nh tu i b nhi m 105
- 8
17 th 2.17: K t qu i u tra v vi c b nhi m l i có nên l y phi u 106
tín nhi m không?
18 th 2.18: K t qu i u tra v vi c quy nh tu i b nhi m l n u 106
19: th 2.19: K t qu i u tra v th i h n ánh giá công ch c 109
20 th 2.20: K t qu i u tra v l a ch n phương th c ánh giá 110
21 th 2.21: K t qu i u tra v l a ch n nhân t ánh giá 110
22 th 2.22: K t qu i u tra v l a ch n phương th c góp ý trong 111
ánh giá
23 th 2.23: K t qu i u tra v chi ti t n i dung ánh giá 111
24 th 2.24: K t qu i u tra v phân lo i công ch c 112
25 th 2.25: K t qu i u tra v vai trò ngư i ng u cơ quan 112
trong ánh giá công ch c
26 th 2.26: K t qu i u tra v th i gian ào t o ti n công v 119
27 th 2.27: K t qu i u tra v vi c có ho c không có quy nh v 119
vi c ngư i d tuy n ph i ư c b i dư ng nghi p v
hành chính
- 1
PH N M U
1. Tính c p thi t c a tài Lu n án
i ngũ công ch c làm vi c trong b máy hành chính nhà nư c Vi t
Nam có vai trò vô cùng quan tr ng trong quá trình Nhà nư c th c hi n nhi m
v qu n lý m i m t c a i s ng kinh t - chính tr - văn hóa - xã h i. ó
chính là nh ng ngư i làm vi c và ho t ng trong các lĩnh v c qu n lý nhà
nư c. Nh ng ngư i này ch y u th c hi n nhi m v tham mưu ho ch nh
chính sách và ch p hành, giám sát, ki m tra vi c th c thi pháp lu t. Nh ó
mà b máy hành chính nhà nư c m i có th hoàn thành ch c năng, nhi m v
c a mình, i u hành m i ho t ng c a xã h i luôn tr ng thái n nh, tr t
t và theo chi u hư ng phát tri n. th c hi n ư c nhi m v quan tr ng
này, c n ph i xây d ng, phát tri n i ngũ công ch c có ph m ch t và năng
l c áp ng yêu c u t ng giai o n phát tri n c a t nư c. Nhưng có i
ngũ công ch c như v y không th không chú tr ng n vi c xây d ng và hoàn
thi n th ch qu n lý công ch c - Bao g m các n i dung qu n lý, các quy
nh, cách th c, tiêu chu n, quy trình, th t c ư c th hi n trong các văn b n
quy ph m pháp lu t. M t qu c gia mu n có m t i ngũ công ch c trung
thành, liêm chính, chuyên nghi p, hoàn thành t t nhi m v ph c v nhà nư c,
ph c v nhân dân thì không th không có m t h th ng th ch qu n lý công
ch c y , khoa h c và th ng nh t.
L ch s ch công ch c trên th gi i và quá trình hình thành i ngũ
công ch c Vi t Nam ã cho th y, mu n qu n lý i ngũ công ch c t t, áp
ng yêu c u và nhi m v c a Nhà nư c giao thì h th ng các quy nh, quy
t c, th t c, tiêu chu n qu n lý công ch c ph i không ng ng ư c s a i, b
sung và hoàn thi n cho phù h p v i yêu c u xây d ng i ngũ công ch c
trong t ng th i kỳ. Hi n nay, t nư c ta ang trong th i kỳ th c hi n công
nghi p hóa, hi n i hóa và h i nh p qu c t , yêu c u xây d ng và nâng cao
ch t lư ng i ngũ công ch c òi h i công tác qu n lý công ch c ph i ư c
- 2
quan tâm m t cách úng m c. Do ó, c n thi t ph i có s nghiên c u góp
ph n hoàn thi n th ch qu n lý i ngũ công ch c, t o cơ s pháp lý các
cơ quan nhà nư c có th xây d ng và qu n lý hi u qu i ngũ công ch c -
ngu n nhân l c th c hi n các ho t ng công v - áp ng yêu c u phát tri n
t nư c và h i nh p qu c t .
Vì lý do nêu trên, tài c a nghiên c u sinh v i tiêu "Hoàn thi n th
ch qu n lý công ch c Vi t Nam trong i u ki n phát tri n và h i nh p
qu c t " hy v ng óng góp m t ph n nh vào công vi c chung to l n này.
2. T ng quan nh ng công trình nghiên c u có liên h n tài
Lu n án
Công ch c và qu n lý i ngũ công ch c là v n ư c s quan tâm c a
nhi u nhà nghiên c u, nhi u nhà qu n lý. T khi t nư c ta th c hi n chuy n
i t cơ ch k ho ch hóa t p trung bao c p sang cơ ch th trư ng có s
qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN, th c hi n c i cách n n hành
chính nhà nư c thì qu n lý i ngũ công ch c là tài ư c c p n nhi u
trong các ho t ng nghiên c u khoa h c và qu n lý th c ti n. Nhưng các
ho t ng này m i d ng l i vi c xây d ng t ng văn b n quy ph m pháp lu t
hư ng d n th c hi n các n i dung qu n lý công ch c mà chưa có ho t
ng nào nghiên c u v h th ng th ch qu n lý công ch c (tính n năm
2003). Năm 2001 theo ngh c a B trư ng- Trư ng ban T ch c cán b
Chính ph (nay là B N i v ), Th tư ng Chính ph ã ký Quy t nh s
136/2001/Q -TTg ngày 17 tháng 9 năm 2001 phê duy t Chương trình t ng
th c i cách hành chính nhà nư c giai o n 2001-2010. Trong các n i dung
c a Chương trình có vi c i m i, nâng cao ch t lư ng i ngũ công ch c
hành chính mà trư c h t t p trung vào vi c i m i công tác qu n lý công
ch c. th c hi n n i dung này, ngày 29 tháng 4 năm 2003 Th tư ng Chính
ph ã ban hành Quy t nh s 69/2003/Q - TTg phê duy t Chương trình
xây d ng, nâng cao ch t lư ng i ngũ cán b , công ch c nhà nư c giai o n
1 (2003-2005). Trong ó có án 2 "Xây d ng, hoàn thi n th ch qu n lý
- 3
i ngũ cán b , công ch c". Tuy nhiên cho n nay, án 2 c a chương trình
này cũng m i tri n khai ư c m t s văn b n liên quan n vi c hư ng d n
th c hi n m t s i m c a Pháp l nh cán b , công ch c (s a i, b sung
năm 2003) v tuy n d ng, s d ng, qu n lý công ch c; ch k lu t, thôi
vi c... i v i công ch c. Còn r t nhi u n i dung khác liên quan n qu n lý
công ch c c n ph i làm như phương pháp xác nh cơ c u công ch c, hoàn
thi n h th ng tiêu chu n ch c danh ng ch công ch c, i m i ch ánh
giá công ch c; hoàn thi n ch thi tuy n, thi nâng ng ch, quy ch b nhi m,
b nhi m l i công ch c lãnh o;....
M t s tác ph m ho c m t s công trình nghiên c u khác liên quan n
công ch c cũng c p n m t này ho c m t khác c a công tác qu n lý công
ch c. ó là nh ng tài li u nghiên c u và tham kh o có giá tr , r t có ích cho
tài này. Ví d Ngân hàng phát tri n châu Á ã xu t b n cu n sách "Ph c
v và duy trì: C i thi n hành chính công trong m t th gi i c nh tranh", trong
ó chương 11 và chương 12 ã c p m t s khía c nh v i nhi u ý tư ng r t
áng chú ý c a qu n lý nhân s trong b máy Chính ph và u tư phát tri n
nhân s cho Chính ph nhưng cũng chưa trình bày m t cách h th ng th ch
qu n lý công ch c trong b máy nhà nư c v i tư cách như là "s t qu n lý"
c a Chính ph . M t tài li u nghiên c u v hành chính công c a Trung Qu c
là “Hành chính công và qu n lý hi u qu Chính ph ” cũng c p nm ts
n i dung c a ch công ch c nhưng chưa c p n th ch qu n lý công
ch c. Tác gi Tô T H cũng có nhi u công trình nghiên c u v công ch c và
ch công ch c nhà nư c, trong ó ã trình bày v khái ni m cán b , công
ch c, l ch s hình thành i ngũ công ch c Vi t Nam, vai trò c a công ch c
trong vi c xây d ng n n hành chính nhà nư c và nh hư ng xây d ng và
phát tri n i ngũ công ch c [15]. Ban ch o c i cách hành chính c a Chính
ph ã có báo cáo t ng h p v năng l c, hi u qu , hi u l c qu n lý hành
chính nhà nư c, trong ó ã nghiên c u v trí và vai trò c a công ch c hành
chính nhà nư c trong m i quan h v i vi c nâng cao hi u qu và hi u l c
- 4
qu n lý hành chính nhà nư c. Tác gi Thang văn Phúc và m t s tác gi khác
ã cùng nghiên c u và xu t b n cu n "H th ng công v và xu hư ng c i
cách c a m t s nư c trên th gi i" gi i thi u v t ch c nhà nư c, b máy
hành chính, l ch s n n công v tám nư c trên th gi i: Trung qu c, Thái
lan, Nh t b n, Liên bang Nga, C ng hòa Pháp, c, Anh, M - ây là m t tài
li u quí nghiên c u các ch , chính sách qu n lý công ch c các nư c
trên th gi i [37]. Tác gi Ph m H ng Thái nghiên c u và xu t b n cu n
"Công v , Công ch c Nhà nư c" cũng trình bày các quan ni m v công ch c,
công v và pháp lu t v công v nư c ta [41].
T năm 2004 n nay, B N i v ã t ch c nhi u h i ngh , h i th o v
qu n lý ngu n nhân l c công. Trong cu c h i th o này, các nhà khoa h c và
qu n lý ã i n nh t trí r ng công tác qu n lý ngu n nhân l c trong các cơ
quan hành chính còn nhi u b t c p. H th ng qu n lý công ch c còn chưa
phát huy ư c h t hi u qu . Các chính sách tuy n d ng, ào t o, phát tri n
nhân l c, khen thư ng k lu t.... còn nhi u v n ph i nghiên c u thêm
s a i, c i ti n cho phù h p v i yêu c u c a th i i.
T các k t qu nghiên c u hi n nay cho th y:
1. Vi c nghiên c u m t cách có h th ng v công tác qu n lý công ch c
trong n n hành chính nhà nư c Vi t Nam ã có nhưng m i b t ut m t
s năm g n ây. Trong quá trình ti n hành c i cách n n hành chính nhà nư c,
xây d ng nhà nư c pháp quy n XHCN, vi c hoàn thi n th ch qu n lý cán
b , công ch c cũng ã ư c tri n khai nhưng m i ti n hành vi c ban hành
các văn b n quy ph m pháp lu t hư ng d n m t s n i dung c a Pháp l nh
cán b , công ch c. T ó n nay, chúng ta chưa có i u ki n nghiên c u,
ánh giá h th ng th ch qu n lý công ch c v i nh ng n i dung ã làm ư c
và nh ng m t còn b t c p trong vi c qu n lý công ch c. Nh t là trong b i
c nh th c hi n công nghi p hóa, hi n i hóa và h i nh p qu c t .
2. Quan ni m v th ch qu n lý công ch c chưa ư c nh d ng m t cách
th ng nh t, còn có nhi u cách hi u khác nhau v n i hàm, do ó c n nghiên c u
- 5
làm rõ th ng nh t. Trên cơ s ó m i có th xem xét, ánh giá và có các gi i
pháp hoàn thi n h th ng th ch qu n lý công ch c ngày m t t t hơn.
3. T trư c n nay, chúng ta thư ng nghiên c u xây d ng th ch qu n
lý công ch c theo hư ng ti p c n t khoa h c pháp lu t, mà chưa ti p c n
theo hư ng khoa h c qu n lý. Do ó ngoài tính pháp lu t v i bi u hi n là các
văn b n QPPL, nhi u v n thu c n i dung qu n lý công ch c còn b coi
nh , chưa ư c chú tr ng và i m i cho phù h p v i th i i. Nhìn m t cách
khái quát, k t sau khi Pháp l nh CBCC ra i và cùng v i nó là các văn b n
hư ng d n th c hi n, Nhà nư c ta m i có m t h th ng các văn b n các quy
ph m quy nh vi c qu n lý công ch c. Nhưng cùng v i ti n và l trình
c a c i cách hành chính nhà nư c, h th ng các văn b n QPPL cũng chưa
ư c thay i cho phù h p v i th c ti n ho c ch m thay i.
Vi c nghiên c u hoàn thi n th ch qu n lý i ngũ công ch c các
nư c trên th gi i g n ây ư c c bi t quan tâm nh m nâng cao hi u l c,
hi u qu qu n lý c a Nhà nư c, theo m c tiêu "Nhà nư c nh và xã h i l n",
h n ch t i a tình tr ng quan liêu, tham nhũng trong b máy nhà nư c.
Chính vì v y, tác gi ã l a ch n tài "Hoàn thi n th ch qu n lý
công ch c Vi t Nam trong i u ki n phát tri n và h i nh p qu c t " làm
tài nghiên c u lu n án ti n sĩ c a mình. Lu n án t p trung i sâu vào nghiên
c u, ánh giá, xu t các gi i pháp nh m góp ph n hoàn thi n h th ng th
ch qu n lý i ngũ công ch c Vi t Nam áp ng yêu c u phát tri n và h i
nh p qu c t . Lu n án này là k t qu nghiên c u c a tác gi trên cơ s v n
d ng nh ng ki n th c khoa h c ư c h c trong nhà trư ng, k th a các tác
ph m c p n khoa h c qu n lý, n qu n lý công ch c. ng th i k t h p
v i k t qu kh o sát i u tra xã h i h c và kinh nghi m th c ti n công tác c a
tác gi trong nh ng năm v a qua.
3. M c ích nghiên c u c a Lu n án
Lu n án t p trung nghiên c u và ưa ra các quan i m, gi i pháp nh m
hoàn thi n h th ng th ch qu n lý công ch c hành chính nhà nư c Vi t
Nam trong i u ki n phát tri n và h i nh p qu c t .
- 6
a) V lý lu n: H th ng hoá lý lu n cơ b n v công ch c, các n i dung
qu n lý công ch c và h th ng th ch qu n lý i ngũ công ch c áp ng
yêu c u c a th i kỳ phát tri n và h i nh p qu c t .
b) V th c ti n: ánh giá th c tr ng c a h th ng th ch qu n lý i
ngũ công ch c hi n nay v i nh ng k t qu ã t ư c cũng như nh ng i m
còn b t c p. Phân tích tìm ra nguyên nhân d n t i nh ng h n ch hi n nay c a
th ch qu n lý i ngũ công ch c có nh ng i m gì chưa áp ng v i yêu
c u xây d ng i ngũ công ch c. T ó, xu t nh ng quan i m, phương
hư ng và m t s gi i pháp hoàn thi n th ch qu n lý i ngũ công ch c
áp ng yêu c u hi n nay. Trong ó có các n i dung c th sau:
- ánh giá th ch qu n lý công ch c nhà nư c hi n nay (tính n th i
i m 2006).
- Nh ng thách th c và nhi m v c a qu n lý công ch c Vi t Nam
trong th i kỳ phát tri n và h i nh p qu c t .
- i m i các n i dung qu n lý công ch c phù h p v i i u ki n hi n nay;
- Nh ng quan i m, phương hư ng và các gi i pháp ch y u c a vi c
hoàn thi n th ch qu n lý công ch c áp ng yêu c u c a th i kỳ phát tri n
và h i nh p qu c t .
4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a Lu n án.
4.1. i tư ng nghiên c u:
i tư ng nghiên c u c a lu n án này là th ch qu n lý công ch c làm
vi c trong h th ng hành chính công quy n Vi t Nam.
4.2. Ph m vi nghiên c u:
Lu n án t p trung nghiên c u, ánh giá h th ng th ch qu n lý i ngũ
công ch c làm vi c trong b máy hành chính công quy n t Trung ương nc p
qu n, huy n. Không bao g m công ch c trong ngành tư pháp và l p pháp; công
ch c trong l c lư ng vũ trang; công ch c ng, oàn th ; công ch c c p xã.
- 7
V ph m vi th i gian, tài t p trung phân tích ánh giá th c tr ng th
ch qu n lý i ngũ công ch c hành chính công quy n trong th i gian t khi
có Pháp l nh cán b , công ch c (năm 1998) n năm 2006.
5. Phương pháp nghiên c u
Lu n án căn c vào phương pháp lu n c a ch nghĩa Mác Lênin và tư
tư ng H chí Minh, quá trình nghiên c u s d ng phương pháp duy v t bi n
ch ng và duy v t l ch s ; phương pháp th ng kê, nghiên c u so sánh, phân
tích, quy n p, di n d ch và phương pháp th c ch ng phân tích làm sáng t
v n nghiên c u.
- S d ng s li u th ng kê, k t qu i u tra xã h i h c qua 4 phi u h i
(Quetionaires) th c hi n trong ph m vi c nư c g m m t s B , ngành trung
ương và m t s t nh, thành ph mi n B c, mi n Trung, mi n Nam nghiên
c u và phân tích. S lư ng phi u i u tra xã h i h c là 30.748 phi u (1.687
ngư i x 4 phi u/ngư i). S li u thu th p ã ư c s lý b ng phương pháp
th ng kê. K t qu ư c vi t dư i d ng báo cáo phân tích g n 100 trang, ư c
coi là m t ngu n s li u nghiên c u trong quá trình phân tích th c tr ng
c a h th ng th ch hi n nay và xu t các gi i pháp hoàn thi n h th ng
th ch qu n lý công ch c.
i tư ng i u tra qua phi u h i bao g m m t t l kho ng 25% là
ngư i dân, còn l i là công ch c lãnh o và công ch c nghi p v chuyên môn
ang làm vi c t i c p huy n, c p t nh, c p B và các cơ quan tr c thu c B ;
trong ó h u h t là nh ng ngư i ang gi các cương v t phó trư ng phòng
tr lên cho n c p V , C c, ho c C p S , nh ng ngư i tr c ti p ang làm
vi c trong b máy qu n lý i ngũ công ch c,.... thu c các B , cơ quan ngang
B , cơ quan thu c Chính ph ; thu c U ban nhân dân các t nh, thành ph tr c
thu c Trung ương c 3 mi n B c, Trung, Nam.
- Ngu n tư li u ư c l y t các báo cáo t ng k t c a các B , ngành và
a phương v qu n lý cán b , công ch c; các k t qu i u tra nghiên c u ã
- 8
ư c công b c a các cu c i u tra kh o sát; các tài nghiên c u khoa h c
c p B và c p Nhà nư c do các cơ quan trong nư c th c hi n.
- Ngu n tư li u và báo cáo phân tích th c tr ng còn bao g m h th ng
các văn b n quy ph m pháp lu t quy nh theo t ng n i dung qu n lý công
ch c ã ư c c p có th m quy n ban hành.
- Ngu n s li u thu ư c qua i u tra xã h i h c b ng các phi u h i do
tác gi lu n án th c hi n t i h u h t các t nh mi n Trung, mi n Nam và mi n
B c; các B , ngành Trung ương.
6. Nh ng óng góp m i c a lu n án
Lu n án ã có nh ng óng góp chính sau ây:
- H th ng hóa các v n lý lu n liên quan n công ch c, n i dung c a
qu n lý công ch c và th ch qu n lý công ch c hành chính trong i u ki n
phát tri n và h i nh p qu c t .
- Phân tích th c tr ng th ch qu n lý công ch c (khu v c hành chính
công quy n) nư c ta hi n nay, nêu rõ các m t m nh, y u và các òi h i ph i
hoàn thi n trong giai o n t i (2007 - 2020).
- Nêu lên nh ng thách th c và nhi m v c a vi c hoàn thi n h th ng th ch
qu n lý công ch c trong th i kỳ phát tri n (CNH, H H) và h i nh p qu c t .
- xu t quan i m, phương hư ng, các n i dung và gi i pháp hoàn
thi n th ch qu n lý công ch c trong giai o n t i.
7. B c c c a Lu n án
Ngoài ph n m u, ph n k t lu n, các ph l c và tài li u tham kh o,
Lu n án có k t c u g m 3 chương:
Chương 1. Công ch c và th ch qu n lý i ngũ công ch c
Chương 2. Th c tr ng th ch qu n lý công ch c Vi t Nam.
Chương 3. Quan i m, nguyên t c, n i dung và các gi i pháp hoàn
thi n th ch qu n lý công ch c trong i u ki n phát tri n và h i nh p
qu c t
- 9
Chương 1
CÔNG CH C VÀ TH CH QU N LÝ CÔNG CH C
1.1. Công ch c và v trí, vai trò c a i ngũ công ch c trong b
máy hành chính nhà nư c
1. 1.1. S ra i và c trưng c a ch công ch c
Công ch c ra i g n li n v i s ra i và phát tri n c a ch công
ch c trên th gi i và trình phát tri n c a s c s n xu t xã h i. Ho t ng
qu n lý i ngũ công ch c ph thu c vào nh ng c i m c a ch công
ch c, công v . Vì v y không th không nghiên c u khái quát v s ra i và
nh ng c trưng c a ch công ch c, công v và trình phát tri n c a s c
s n xu t xã h i.
Sau cu c cách m ng công nghi p trên th gi i, s phát tri n kinh t ,
chính tr , văn hoá, xã h i các nư c tư b n là ng l c thúc y s hình
thành và phát tri n ch công ch c. “Nhân v t” trung tâm c a ch công
ch c là ngư i công ch c hay nói m t cách y hơn là i ngũ công ch c
v i tiêu chu n, s lư ng, cơ c u và h th ng th ch qu n lý i ngũ công
ch c, áp ng yêu c u ho t ng c a m t n n hành chính thông su t, hi u
l c, hi u qu . Ch công ch c ra i xu t phát t các nguyên nhân chính
sau ây:
Nguyên nhân v tư tư ng văn hóa [2]: Tư tư ng “m i ngư i u bình
ng” trong cách m ng tư s n cũng chính là tư tư ng òi tham gia chính s
c a giai c p tư s n, nó là n n t ng lý lu n ch y u c a ch công ch c.
Trong xã h i phong ki n châu Âu, ngư i dân thư ng không th m nhi m
nh ng ch c v quan tr ng. Sau khi giai c p tư s n vùng lên làm cách m ng và
l n m nh thì nh n th c và tư duy c a xã h i cũng d n d n thay i. Vào th
k XVI, XVII, cách m ng tư s n Anh và Hà Lan thành công, nh ng nhân v t
tiên ti n c a giai c p tư s n l n lư t bư c lên vũ ài chính tr , n m v n m nh
c a nhà nư c, th nhưng v n chưa bi n lý lu n “m i ngư i u bình ng”
trong vi c tham gia chính s thành kh u hi u chính th c. n năm 1776,
nư c M c l p và ti p theo ó năm 1789, i cách m ng Pháp n ra, hai
- 10
văn ki n có ý nghĩa l ch s là “Tuyên ngôn c l p” [26] và “Tuyên ngôn
nhân quy n" [26] ra i ã xác nh rõ nguyên t c căn b n m i ngư i sinh ra
u bình ng, công dân là ngư i ch qu c gia. ó chính là căn c lý lu n
ch y u cho vi c áp d ng m t lo t các bi n pháp như công khai, khách quan
và c nh tranh thi c trong ch công ch c nhà nư c. i u ó có tác d ng r t
l n thúc y s hình thành nên ch công ch c. Và ch công ch c ã
làm cho ngư i dân chính th c giành ư c quy n làm vi c trong b máy Chính
ph và các cơ quan nhà nư c. ng th i do s phát tri n c a xã h i, n n giáo
d c d n d n ư c ph c p, trình văn hóa c a xã h i t ng bư c ư c nâng
cao, t o i u ki n v m t văn hóa cho giai c p tư s n và các t ng l p xã h i
khác tham gia r ng rãi vào chính s .
Nguyên nhân chính tr xã h i : Cu i th k XIX, cùng v i vi c th c hi n
r ng rãi ch b uc , m t s nư c tư b n ã l n lư t hình thành các ng
chính tr và ch “chia ph n quan ch c”. Có nh ng lúc n i các thay i như
èn cù. ng c m quy n v a lên vũ ài ã l y ngay quan ch c làm chi n l i
ph m, ti n hành chia ph n m t cách h p pháp và công khai, nh ng k không
có công mà hư ng l i và b n d t nát t m thư ng thay nhau nh y lên các v trí
quy n l c. M i l n thay i chính ng lên c m quy n là m t l n d n t i tr n
“ ng t l n v nhân s ”. Bi n pháp m i tri u vua là m t tri u quan không
th nào m b o ư c tính liên t c trong công vi c c a Chính ph . Công vi c
c a Chính ph luôn luôn lâm vào nguy cơ b ình tr , gây tr ng i cho s phát
tri n kinh t - văn hoá- xã h i. Lúc ó giai c p tư s n ã giành ư c av
th ng tr v kinh t , òi h i xã h i ph i tr t t , chính tr n nh, ngh nghi p
ph i tinh thông, do ó h th ng quan l i ư c chia thành: quan chính v và
quan s v . Quan chính v là lo i luôn bi n ng, ph thu c vào vi c thay i
chính ng lên n m quy n, h có quy n h n l n trong vi c quy t nh các
chính sách; quan s v là lo i không bi n ng do vi c thay i chính ng
c m quy n, h là l c lư ng chuyên môn gi i quy t công vi c hành chính hàng
ngày. ó là i u ki n tiên quy t d n n vi c ra i c a ch công ch c [2].
Nguyên nhân kinh t - xã h i: Cu i th k XIX, các nư c phương Tây l n
lư t hoàn thành cách m ng công nghi p c a nư c mình, kinh t - xã h i phát
tri n nhanh ã mang l i nhi u nh hư ng m i t i i s ng chính tr . Trư c h t
- 11
giai c p tư s n phát tri n nhanh trong cách m ng công nghi p cùng v i các
t ng l p xã h i khác òi h i ph i xây d ng m t t ch c chính ph b o v
ư c l i ích c a h và ph i ho t ng có hi u qu , ph i m r ng các thành
viên chính ph trong các t ng l p xã h i thích ng và b o v quan h s n
xu t, ph i cho h ư c tham gia nhi u hơn và tr c ti p hơn vào công vi c
chính tr . Hai là s phát tri n kinh t c a ch nghĩa tư b n òi h i ph i m
r ng s c nh tranh ra nư c ngoài m r ng th trư ng tiêu th hàng hóa và
cư p bóc tài nguyên. Chính vì v y mà cơ c u nhà nư c quan liêu cũ không
th thích ng v i nhu c u m i, ph i c i cách cơ c u và phương pháp qu n lý,
tuy n d ng công ch c. Ba là, n n s n xu t l n xã h i hóa cũng òi h i Chính
ph ph i tăng thêm n i dung công vi c qu n lý xã h i. Chính ph không ch
qu n lý các công vi c truy n th ng như tr an, qu c phòng, tài chính, thu má
mà ngày càng ph i tăng cư ng vi c cung ng d ch v công cho xã h i (văn
hoá, khoa h c, môi trư ng, giáo d c, y t , ....) là nh ng v n liên quan n
toàn xã h i. Do ó, ch công ch c ph i thư ng xuyên ư c c i cách, thích
nghi phù h p v i s phát tri n [2].
V i các nguyên nhân k trên, k t khi ra i cho n nay, ng th i v i
s phát tri n c a nhà nư c, s phát tri n c a nhu c u qu n lý kinh t , văn hóa,
xã h i c a Chính ph , ch công ch c ã tr i qua nhi u quá trình phát tri n,
t ch quan ch c ban ơn, ch chính ng chia ph n phát tri n t i ch
thi c ch n dùng ngư i gi i và ch công tr ng [2], ánh d u s hình
thành cơ b n ch công ch c nhà nư c hi n i. Cho n nay, nguyên t c
ch y u c a ch công ch c là dân ch , bình ng, công khai và hi u qu .
Nó bao g m các c trưng chung sau:
- Thi c công khai, ch n dùng ngư i gi i. M i ngư i u có cơ h i như
nhau trong vi c ăng ký d tuy n vào công ch c. Vi c tuy n ch n ư c th c
hi n thông qua kỳ thi c nh tranh. Qua ó mà l a ch n ư c nh ng ngư i ưu
tú vào công ch c.
- Sát h ch nghiêm túc, thư ng ngư i gi i, ph t ngư i kém. t ch
sát h ch nghiêm túc và tiêu chu n sát h ch c th , ti n hành sát h ch n m
k t qu th c t c a công ch c. Qua ó có th quy t nh vi c b d ng ho c
s d ng, tăng lương, phong c p, giáng ch c, ....
- 12
- Công ch c ư c nhà nư c th c hi n vi c b o hi m ch c nghi p. các
nư c trên th gi i, nh m m c ích công ch c không tr thành công c
riêng c a m t chính ng, ho c không b tr thù ch vì ng ch m n quy n
l i c a m t chính ng nào ó, v n hành b máy nhà nư c ư c thu n l i,
ch công ch c c a các nư c u quy nh rõ: “Công ch c không có l i thì
không b thôi vi c”- và y là b o hi m ch c nghi p. G n ây trong quá trình
phát tri n c a n n hành chính nhà nư c, ch công ch c ã phát tri n theo 2
hư ng khác nhau: m t hư ng thì gi nguyên theo ch ch c nghi p v i quy
nh v b o hi m ch c nghi p; m t hư ng thì thay th ch ch c nghi p
b ng ch vi c làm (như M , Nh t b n, Thái lan..) ho c k t h p gi a ch
ch c nghi p v i ch vi c làm (như Anh). Ch vi c làm không th c
hi n vi c b o hi m v m t ch c nghi p vì ngư i ư c tuy n vào làm công
ch c th c hi n h p ng có th i h n. H t th i h n, ngư i có th m quy n có
th ký ti p h p ng ho c ch m d t h p ng v i công ch c.
- Ch c p b c nghiêm túc: Công ch c ư c chia thành nhi u c p b c.
N u theo v trí vi c làm thì công ch c ư c x p và chia theo h ng- ví d như
công ch c cao c p và công ch c ph thông. N u theo ch c nghi p thì công
ch c ư c chia thành ba lo i: công ch c hành chính; công ch c th a hành,
th c thi; nhân viên ph c v . Trong m i lo i có nhi u c p, t công ch c cao
c p tr xu ng v i các ch c danh khác nhau ng v i t ng ngành, t ng lĩnh
v c. Cu i cùng hình thành m t k t c u hình tháp. ng chóp tháp là nh ng
ngư i ư c b nhi m vào các ch c danh như Th trư ng ho c tương ương-
là nh ng ngư i tr c ti p tham d vi c nh ra chính sách, h cùng v i công
ch c cao c p (s lư ng không nhi u) t o thành ph n chóp k t c u hình tháp.
- Làm vi c theo Lu t công v và tuân th pháp lu t. Các nư c khi th c
hi n ch công ch c u có lu t công v (ho c quy ch công v ). Theo ó,
Nhà nư c quy nh v trí, a v xã h i, quy n l i và nghĩa v cũng như trình
t b o m quy n l i c a công ch c, làm cho cu c s ng c a công ch c ư c
nguon tai.lieu . vn
