Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN
***
NGUY N TH LAN ANH
HOÀN THI N H TH NG KI M SOÁT N I B
T I T P OÀN HÓA CH T VI T NAM
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
HÀ N I - 2013
- B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN
***
NGUY N TH LAN ANH
HOÀN THI N H TH NG KI M SOÁT N I B
T I T P OÀN HÓA CH T VI T NAM
CHUYÊN NGÀNH: K TOÁN (K TOÁN, KI M TOÁN VÀ PHÂN TÍCH)
MÃ S : 62.34.03.01
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
Ng− h−
1. Pgs.TS nguyÔn thÞ ph−¬ng hoa
2.TS vò ®×nh hiÓn
HÀ N I - 2013
- i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan b n Lu n án là công trình nghiên
c u c a riêng tôi. Các tài li u, k t qu nghiên c u nêu
trong Lu n án là trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c
c a Lu n án chưa t ng ư c ai công b b t kỳ công
trình nào khác.
TÁC GI LU N ÁN
- ii
L I C M ƠN
Tác gi xin bày t s bi t ơn sâu s c t i PGS.TS. Nguy n Th Phương Hoa,
TS. Vũ ình Hi n - ngư i hư ng d n khoa h c, ã t n tình hư ng d n tác gi trong
su t quá trình th c hi n Lu n án.
Tác gi xin bày t s c m ơn t i Trư ng i h c Kinh t qu c dân, Vi n
ào t o sau i h c Trư ng i h c Kinh t qu c dân, Vi n K toán – Ki m toán
ã giúp tác gi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u Lu n án.
Tác gi xin trân tr ng c m ơn s giúp nhi t tình và quý báu trong quá
trình thu th p s li u, phi u i u tra c a các nhà qu n lý t i các doanh nghi p
thu c T p oàn Hóa ch t Vi t Nam, các thành viên ban ki m soát, các cán b các
phòng k toán, nhân s , k ho ch t i các doanh nghi p thu c T p oàn Hóa ch t
Vi t Nam.
Cu i cùng, Tác gi mu n bày t s c m ơn t i nh ng ngư i thân trong gia
ình ã ng viên, giúp Tác gi trong su t quá trình nghiên c u Lu n án.
- iii
M CL C
L I CAM OAN .......................................................................................................... i
L I C M ƠN ............................................................................................................... ii
DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T ................................................................ v
DANH M C CÁC B NG.......................................................................................... vi
DANH M C CÁC SƠ ......................................................................................... vi
L IM U ............................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: LÝ LU N CHUNG V H TH NG KI M SOÁT N I B VÀ
H TH NG KI M SOÁT N I B TRONG CÁC T P OÀN KINH T ..... 13
1.1 Khái quát v ki m soát và ki m soát n i b trong qu n lý. ......................... 13
1.1.1 Ki m soát trong qu n lý ............................................................................ 13
1.1.2 Các lo i ki m soát ..................................................................................... 15
1.1.3 Ki m soát n i b ....................................................................................... 16
1.2 H th ng ki m soát n i b trong doanh nghi p............................................. 20
1.2.1 B n ch t c a h th ng ki m soát n i b ................................................... 20
1.2.2 Các y u t c u thành h th ng ki m soát n i b ....................................... 25
1.3 H th ng ki m soát n i b trong các t p oàn kinh t ................................. 31
1.3.1 Khái quát chung v t p oàn kinh t ......................................................... 31
1.3.2 c i m c a T p oàn kinh t nh hư ng n vi c thi t k và v n hành
c a h th ng ki m soát n i b t i T p oàn....................................................... 35
1.3.3 Phân bi t h th ng ki m soát n i b t i t p oàn kinh t v i doanh nghi p
ơn l .................................................................................................................. 40
1.4 Kinh nghi m v h th ng ki m soát n i b t i m t s T p oàn kinh t trên
th gi i ..................................................................................................................... 42
1.4.1 Khái quát chung v h th ng KSNB t i m t s t p oàn kinh t trên th gi i 42
1.4.2 M t s bài h c kinh nghi m i v i h th ng ki m soát n i b trong các
t p oàn kinh t t i Vi t Nam ............................................................................ 46
K t lu n chương 1 ...................................................................................................... 47
CHƯƠNG 2: TH C TR NG H TH NG KI M SOÁT N I B T I T P
OÀN HÓA CH T VI T NAM ............................................................................. 48
2.1 c i m c a T p oàn Hóa ch t Vi t Nam v i v n ch n m u nghiên c u .... 48
2.1.1 S hình thành và phát tri n T p oàn Hóa ch t Vi t Nam ....................... 48
2.1.2 c i m T p oàn Hóa ch t Vi t Nam có nh hư ng n h th ng ki m
soát n i b .......................................................................................................... 48
2.1.3 Ch n m u các doanh nghi p thu c t p oàn nghiên c u..................... 54
2.2 Th c tr ng thi t k và v n hành h th ng ki m soát n i b t i T p oàn
Hóa ch t Vi t Nam ................................................................................................. 56
2.2.1 Th c tr ng môi trư ng ki m soát t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam ........ 56
- iv
2.2.2 Th c tr ng h th ng thông tin t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam.............. 76
2.2.3 Th c tr ng th t c ki m soát t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam ............... 83
2.3 ánh giá th c tr ng h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t
Vi t Nam ................................................................................................................. 98
2.3.1 Ưu i m h th ng KSNB t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam..................... 99
2.3.2 M t s t n t i c a h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t Vi t
Nam .................................................................................................................. 100
2.3.3 Nguyên nhân c a nh ng t n t i trong h th ng ki m soát n i b t i T p
oàn Hóa ch t Vi t Nam. ................................................................................. 106
K t lu n Chương 2 ................................................................................................... 107
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG
KI M SOÁT N I B T I T P OÀN HÓA CH T VI T NAM ................. 108
3.1 S c n thi t và phương hư ng hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i T p
oàn Hóa ch t Vi t Nam...................................................................................... 108
3.1.1 Nh ng thu n l i và khó khăn trong quá trình hình thành và phát tri n c a
T p oàn Hóa ch t Vi t Nam........................................................................... 108
3.1.2 Nh ng v n t ra i v i qu n lý và s c n thi t ph i hoàn thi n h
th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam................................ 110
3.1.3 Phương hư ng hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa
ch t Vi t Nam .................................................................................................. 112
3.2 Gi i pháp hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t
Vi t Nam ............................................................................................................... 113
3.2.1 Các gi i pháp thu c v môi trư ng ki m soát ........................................ 113
3.2.2 Gi i pháp hoàn thi n h th ng thông tin ................................................. 125
3.2.3 Gi i pháp hoàn thi n th t c ki m soát................................................... 130
3.2.4 Hoàn thi n qui ch qu n lý ngư i i di n t i công ty m ..................... 136
3.2.5 Hoàn thi n ki m soát v n t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam .................. 138
3.2.6 M t s gi i pháp tăng cư ng ki m soát n i b theo ch trương tái cơ c u
T p oàn t nay n năm 2015 ........................................................................ 140
3.3 Ki n ngh th c hi n gi i pháp hoàn thi n các gi i pháp hoàn thi n h th ng
ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam ........................................... 143
3.3.1 Ki n ngh v i Nhà Nư c ......................................................................... 143
3.3.2 Ki n ngh i v i các cơ quan ch c năng............................................... 145
3.3.3. Ki n ngh i v i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam ................................... 145
K t lu n Chương 3 ................................................................................................... 146
K T LU N ............................................................................................................... 147
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI ..................... ix
DANH M C TÀI LI U THAM KH O................................................................... x
PH L C .................................................................................................................. xvii
- v
DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
Ký hi u Gi i thích t ng
AICPA Hi p h i ki m toán viên công ch ng Hoa Kỳ
BG Ban giám c
BKS Ban ki m soát
COSO Hi p h i các t ch c tài tr
HTKSNB H th ng ki m soát n i b
H QT H i ng qu n tr
H TV H i ng thành viên
IFAC Liên oàn Qu c t
KSV Ki m soát viên
KSNB Ki m soát n i b
KTNB Ki m toán n i b
NCC Nhà cung c p
N D Ngư i i di n
TG T ng giám c
TNHH Trách nhi m h u h n
TSC Tài s n c nh
T KT T p oàn kinh t
TNHHMTV Trách nhi m h u h n m t thành viên
- vi
DANH M C CÁC B NG
B ng 1.1: Phân lo i t p oàn kinh t ....................................................................... 34
B ng 1.2: Phân bi t t p oàn kinh t v i doanh nghi p ơn l ............................... 40
B ng 1.3: Phân bi t ki m soát n i b t p oàn kinh t v i doanh nghi p ơn l ... 41
B ng 2.1: B ng k t qu i u tra v c thù qu n lý ................................................ 57
B ng 2.2: B ng k t qu i u tra v cơ c u t ch c ................................................. 62
B ng 2.3: B ng k t qu i u tra v chính sách nhân s .......................................... 64
B ng 2.4: B ng k t qu i u tra v công tác k ho ch............................................ 68
B ng 2.5: L p k ho ch t i Công ty TNHH MTV APATIT Vi t Nam .................. 70
B ng 2.6: B ng k t qu i u tra v t ch c b máy ki m soát ............................... 73
B ng 2.7: B ng k t qu i u tra v ki m toán n i b .............................................. 75
B ng 2.8: B ng k t qu i u tra v h th ng thông tin ........................................... 77
B ng 2.9: B ng k t qu i u tra v h th ng thông tin k toán............................... 80
B ng 2.10: B ng k t qu i u tra v th t c ki m soát ........................................... 83
B ng 2.11: B ng k t qu i u tra v ki m soát mua hàng....................................... 91
B ng 2.12: B ng k t qu i u tra v ki m soát quá trình bán hàng ........................ 93
B ng 2.13: B ng k t qu i u tra v ki m soát hàng t n kho ................................. 95
B ng 2.14: B ng k t qu i u tra v ki m soát tài s n c nh ............................... 96
B ng 2.15: B ng k t qu i u tra v ki m soát ch t th i ra môi trư ng ................. 97
DANH M C CÁC SƠ
Sơ 1.1: Khung nghiên c u c a Lu n án ................................................................. 12
Sơ 1.2: Khái quát qui trình ánh giá r i ro c a COSO.......................................... 18
Sơ 1.3: Cơ c u ki m soát n i b theo COSO......................................................... 19
Sơ 2.1: Cơ c u t ch c c a công ty m - T p oàn Hóa ch t Vi t Nam ............. 59
Sơ 2.2: Cơ c u t ch c c a Công ty TNHH m t thành viên Apatit Vi t Nam..... 60
Sơ 2.3: Cơ c u t ch c c a Công ty c ph n phân bón Mi n Nam ...................... 61
- 1
L IM U
1. Tính c p thi t c a tài
Trong th i gian v a qua áp ng yêu c u h i nh p kinh t qu c t , tăng cư ng
kh năng c nh tranh trong n n kinh t toàn c u, tăng cư ng v trí c a doanh nghi p nhà
nư c trong vi c b o m vai trò ch o, d n d t các doanh nghi p thu c các thành ph n
kinh t khác ho t ng theo nh hư ng xã h i ch nghĩa. Do v y Nhà nư c ã th c hi n
ch trương ti p t c i m i, s p x p l i các doanh nghi p Nhà nư c và thành l p các
doanh nghi p Nhà nư c có qui mô l n, kinh doanh trong nh ng lĩnh v c quan tr ng c a
n n kinh t qu c dân. Theo ch trương ó, Th tư ng chính ph ã ban hành Quy t nh
91/TTg ngày 7/3/1994 v thí i m thành l p các t p oàn kinh t . Vi c thành l p này s
t o ti n cho s phát tri n kinh t c a Vi t Nam trong tương lai. T p oàn kinh t
(T KT) là m t cơ c u s h u ư c t ch c thành h th ng v i quy mô l n, v a có ch c
năng s n xu t - kinh doanh, v a có ch c năng liên k t kinh t thông qua ho t ng trên
nhi u ngành, nhi u lĩnh v c nhi u vùng lãnh th khác nhau. S h i nh p vào n n kinh
t th gi i ngày càng sâu r ng c a Vi t Nam òi h i ph i có nh ng t p oàn kinh t
m nh, gi vai trò ch o và i u ti t m t s lĩnh v c quan tr ng trong n n kinh t h n
ch s thao túng và chi ph i c a nhi u công ty a qu c gia và các t p oàn kinh t tư b n
qu c t xâm nh p vào Vi t Nam khi Vi t Nam ã tr thành thành viên c a T ch c
Thương m i th gi i (WTO). Song các t p oàn kinh t Vi t Nam ư c thành l p d a
trên các t ng công ty có quy mô chưa l n, y u kém trong qu n lý. Kinh doanh t hi u
qu th p, chưa phát huy t t vai trò ch l c trong n n kinh t . M t s làm ăn thua l kéo
dài và lâm vào tình tr ng phá s n. Nhi u t p oàn nhà nư c u tư dàn tr i, không t p
trung vào ngành kinh doanh chính, u tư vào nh ng lĩnh v c nh y c m, r i ro và không
thu c th m nh c a mình như b t ng s n, ch ng khoán, ngân hàng, n n n ch ng ch t
c a m t s T KT ã ư c phát hi n và báo ng t nhi u năm nay như Vinashin,
Vinalines. Bên c nh ó Nhà Nư c còn nhi u h n ch , thi u sót trong các chính sách, pháp
lu t ã ban hành liên quan n các t p oàn, d n n nh ng t n t i, y u kém trong t ch c
qu n lý, s d ng v n và tài s n t i các doanh nghi p này. Có r t nhi u nguyên nhân d n n
nh ng y u kém ó, trong ó có nguyên nhân quan tr ng là ki m soát n i b kém hi u qu .
Năm 2009 trong ngành hoá ch t nhà nư c ã ký quy t nh thành l p T p oàn
Hoá ch t Vi t Nam d a trên cơ s s p x p l i T ng Công ty Hoá ch t Vi t Nam. V i qui
mô l n và ho t ng a ngành ngh thì vi c ph i thi t l p m t HTKSNB m nh h
tr h tr cho công tác qu n lý là m t t t y u khách quan nh m m b o cho t p oàn
t ư c các m c tiêu như: b o v tài s n, m b o tin c y c a thông tin, m b o
th c hi n các qui nh ra, m b o hi u qu ho t ng. Tuy nhiên t p oàn ư c thành
l p không ph i do quá trình tích t v n và phát tri n qui mô d n tr thành t p oàn như
các nư c trên th gi i nên trong quá trình ho t ng còn r t nhi u h n ch như: v n còn
d a vào bao c p, c quy n, kinh doanh t hi u qu th p chưa tương x ng v i nh ng
l i th và s u tư c a nhà nư c, u tư ra ngoài ngành kém hi u qu . Chưa tách b ch
ư c vai vai trò ch s h u v i ch c năng qu n lý nhà nư c. S tích t , t p trung v n và
ki m soát v n còn nhi u h n ch . M t s v trí qu n lý ch ch t ư c b nhi m vì lý do
chính tr mà không d a trên năng l c qu n tr kinh doanh. H th ng thông tin ti m n
- 2
nhi u h n ch không th c s h u d ng cho quá trình ra quy t nh. R t ít các ơn v
thu c t p oàn có ư c nh ng chính sách và th t c KSNB riêng phù h p v i th c ti n
c a ơn v . Hơn n a m t trong b y n i dung ch y u theo ch trương tái cơ c u T p oàn
giai o n t năm 2012 n năm 2015 c a Th tư ng Chính ph thì là ph i tăng cư ng
công tác KSNB t i T p oàn.
Xu t phát t nh ng lý do trên, hoàn thi n h th ng KSNB t i T p oàn Hóa ch t
Vi t Nam tr thành v n có tính c p bách trong qu n lý, có ý nghĩa c v lý lu n và
th c ti n trong giai o n hi n nay. Nh n th c ư c t m quan tr ng c a v n này, Tác
gi ã l a ch n tài: "Hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t
Vi t Nam" làm tài Lu n án ti n sĩ c a mình.
2. T ng quan các nghiên c u v h th ng ki m soát n i b
Cho n nay, ã có r t nhi u nhà khoa h c nghiên c u h th ng ki m soát n i b
trên nh ng khía c nh và lĩnh v c khác nhau. Lu n án ã t ng quan các công trình nghiên
c u và rút ra k t lu n.
Th nh t, các lý lu n v h th ng KSNB trên th gi i ã phát tri n t p trung làm
rõ các khái ni m v h th ng KSNB, vai trò c a h th ng KSNB trong doanh nghi p, các
tiêu chí và công c ánh giá h th ng KSNB, các b ph n c u thành c a h th ng
KSNB. Năm 1929, khái ni m v KSNB và công nh n vai trò c a h th ng KSNB trong
doanh nghi p ư c ưa ra trong các văn b n hư ng d n c a các t ch c ngh nghi p và
qu n lý công b c a C c D tr Liên bang Hoa kỳ. Nó ư c s d ng trong các tài li u
ki m toán và ư c hi u là m t công c nh m b o v tài s n, tuân th pháp lu t, nâng cao
hi u qu ho t ng c a doanh nghi p, ưa ra các tiêu chu n tìm hi u v h th ng KSNB.
Năm 1934, y ban Ch ng khoán Hoa kỳ v n d ng khái ni m v KSNB so n th o
pháp lu t v giao d ch ch ng khoán Hoa kỳ, trong ó có nêu vai trò c a h th ng ki m
soát n i b i v i vi c b o m các m c tiêu cơ b n như: quy nh các tiêu chu n v
cung c p thông tin và mô hình các hành vi, qua ó t ch c phát hành ph i cung c p thông
tin y , chính xác, rõ ràng, ph n ánh ho t ng kinh doanh, r i ro, l i nhu n c a d án
u tư m i hay các ho t ng ang di n ra. i u này nh m m c ích khuy n khích các
nhà u tư th c hi n các quy t nh u tư mua, bán hay gi ch ng khoán m t cách h p
lý trong tình tr ng y thông tin. Lu t pháp cũng quy nh các ch tài nghiêm kh c
nh m ngăn ch n các hành vi xuyên t c thông tin, l a d i, gian l n trên th trư ng ch ng
khoán. Năm 1936, Hi p h i ki m toán viên công ch ng Hoa kỳ (AICPA) ã xác nh
KSNB có tác d ng b o v ti n và tài s n cũng như ki m tra tính chính xác trong ghi chép
c a s sách t ó cung c p các s li u k toán tin c y, thúc y ho t ng có hi u qu ,
khuy n khích s tuân th các chính sách c a nhà qu n lý. Năm 1958, trong tài li u qui
nh ph m vi c a ki m toán viên c l p xem xét KSNB, trong ó l n u tiên phân bi t
KSNB v qu n lý và KSNB v k toán.
n năm 1970, khi thi t k h th ng k toán và ki m toán, ngư i ta c bi t chú ý
n KSNB t i doanh nghi p và coi vi c hoàn thi n nó là công vi c c a ki m toán viên.
Năm 1977, l n u tiên khái ni m v h th ng KSNB xu t hi n trong m t văn b n pháp
lu t c a H vi n Hoa Kỳ, nó ư c úc rút t sau v bê b i v i các kho n thanh toán b t
h p pháp cho chính ph nư c ngoài. n th p niên 80 (1980-1988), v i s s p hàng
- 3
lo t các công ty c ph n t i Hoa kỳ, các nhà l p pháp bu c ph i quan tâm n KSNB và
ban hành nhi u quy nh hư ng d n như: Qui nh v các qui t c o c, ki m soát và
làm rõ ch c năng c a KSNB; Qui nh v phòng ch ng gian l n báo cáo tài chính; Các
nguyên t c v báo cáo trách nhi m và ánh giá hi u qu c a KSNB.
Như v y, t trư c năm 1929 n năm 1992, lý lu n v KSNB không ng ng ư c
m r ng, tuy nhiên KSNB v n ch d ng l i là m t phương ti n ph c v cho các ki m
toán viên trong quá trình ki m toán báo cáo tài chính, có nhi u quan i m không ng
nh t v KSNB, do ó d n n yêu c u ph i hình thành m t h th ng lý lu n có tính chu n
m c v KSNB.
n năm 1992, các công ty Hoa kỳ phát tri n r t nhanh, kèm theo ó là tình
tr ng gian l n, gây thi t h i l n cho n n kinh t . Do ó, nhi u u ban ra i tìm cách
kh c ph c và ngăn ch n các gian l n, h tr phát tri n kinh t trong ó có U ban COSO
(Committee Of Sponsoring Organizations) là m t u ban g m nhi u t ch c ngh nghi p
nh m h tr cho U ban Treadway như: Hi p h i k toán viên công ch ng Hoa Kỳ
(AICPA), H i k toán Hoa Kỳ (AAA), Hi p h i các nhà qu n tr tài chính (FEI), Hi p
h i ki m toán viên n i b (IIA) và Hi p h i k toán viên qu n tr (IMA) ã ưa ra khuôn
m u lý thuy t chu n cho ki m soát n i b . Báo cáo c a COSO g m 4 ph n và là tài li u
u tiên trên th gi i nghiên c u m t cách y có h th ng v KSNB, làm n n t ng
cho lý thuy t v KSNB hi n i sau này. i m m i c a báo cáo là ã ưa ra ư c các b
ph n c u thành c a h th ng KSNB (môi trư ng ki m soát, ánh giá r i ro, ho t ng
ki m soát, thông tin và truy n thông, giám sát), các tiêu chí c th ánh giá h th ng
KSNB cho m c tiêu báo cáo thông tin tài chính, ưa ra ư c các công c ánh giá h
th ng KSNB, KSNB không còn ch là m t v n liên quan n báo cáo tài chính mà còn
m r ng ra các lĩnh v c ho t ng và tuân th . Như v y có th nói báo cáo c a COSO là
m t khung lý thuy t căn b n các nhà nghiên c u sau này phát tri n khung lý thuy t ó
và hoàn thi n nó hơn trong nh ng i u ki n và môi trư ng kinh doanh c th . Cũng t
ây khi nói v KSNB nhà qu n lý s nhìn nh n m t cách c th hơn vai trò cũng như các
b ph n c u thành c a nó t ó thi t k , v n hành sao cho KSNB phát huy ư c
hi u qu trong quá trình ho t ng.
Sau Báo cáo COSO, ã có hàng lo t nghiên c u m r ng và phát tri n lý lu n v
KSNB trên nhi u lĩnh v c như: S d ng báo cáo COSO là n n t ng ánh giá h th ng
KSNB trong ki m toán c l p v ki m toán báo cáo tài chính và nh hư ng c a công
ngh thông tin n vi c xem xét KSNB trong báo cáo tài chính ư c th hi n trong
Chu n m c ki m toán Hoa Kỳ; V n d ng KSNB c a COSO vào h th ng ngân hàng và
các t ch c tín d ng trong Báo cáo Basel c a U ban Basel
Trong lĩnh v c ki m toán m t s công trình nghiên c u cũng c p n ki m soát,
ki m soát n i b trong m i quan h v i ki m toán n i b : Tác gi Victor Z.Brink và Herbert
Witt (1941) v “Ki m toán n i b hi n i – ánh giá các ho t ng và h th ng ki m soát”;
Tác gi O.Ray Wittington và Kurt Pany (1995) v “Các nguyên t c c a ki m toán” [32]
Trong lĩnh v c qu n tr doanh nghi p, KSNB cũng ư c c p r t rõ ràng trong
m i quan h bi n ch ng v i công tác qu n tr : Tác gi Merchant, K.A (1985) v “Ki m
soát trong t ch c kinh doanh”; Tác gi Anthonny, R.N và Dearden, J.Bedford (1989)
- 4
v “Ki m soát qu n lý”; Tác gi Laura F.Spira và Micheal Page (2002) “Nghiên c u v
qu n tr r i ro trong m i quan h v i KSNB”; Tác gi Yuan Li, Yi Liu, Younggbin Zhao
(2006) “Nghiên c u v vai trò nh hư ng th trư ng c a doanh nghi p và KSNB có tác
ng n ho t ng phát tri n s n ph m m i” [32]
Th hai, h th ng lý lu n v h th ng KSNB Vi t Nam th hi n nh ng cu n
giáo trình, sách, t p chí, báo, các bài vi t t p trung nghiên c u khái ni m v h th ng
ki m soát n i b , các y u t c u thành h th ng KSNB, vai trò và trách nhi m c a các
i tư ng có liên quan n KSNB, nh ng h n ch ti m tàng c a h th ng KSNB, trình t
và phương pháp nghiên c u h th ng KSNB c a ki m toán viên. Năm 2007, Trư ng i
h c kinh t thành ph H Chí Minh xu t b n l n th 5 cu n ki m toán, trong cu n sách này
có chương 3 c p t i h th ng KSNB [29]. Tác gi Nguy n Quang Quynh (2006) tái b n
l n 2 cu n “Giáo trình ki m toán tài chính” có chương 4 ánh giá h th ng KSNB và các
sách ki m toán tài chính c a các trư ng i h c trong c nư c [73]. Nh ng tài li u trên
cũng ch cung c p và ch rõ hơn lý lu n v ki m soát n i b , cũng không v n d ng nó trong
m t t ch c c th .
Th ba, s ra i và phát tri n lý lu n v h th ng KSNB Vi t Nam g n li n v i
s ra i và phát tri n c a ho t ng ki m toán và nhu c u qu n tr c a các doanh
nghi p. Năm 1980, khi Nhà nư c t ng bư c chuy n n n kinh t bao c p sang n n kinh t
th trư ng theo nh hư ng XHCN, c bi t là khi xu t hi n các nhà u tư nư c ngoài,
các công ty c ph n xu t hi n v i nhi u hình th c s h u, quy n qu n lý tài s n tách r i
quy n s h u tài s n, nhu c u minh b ch thông tin c a các nhà qu n lý, các nhà u tư,
nhu c u ư c cung c p thông tin chính xác v báo cáo tài chính òi h i ph i có ho t ng
ki m toán, lúc này ho t ng ki m toán m i ư c chú tr ng, s thành l p c a Công ty
ki m toán u tiên c a Vi t Nam (VACO) vào tháng 5/1991 ánh d u m t bư c ngo t
l n i v i công tác ki m tra k toán Vi t Nam. Sau ó, v i s thành l p c a nhi u
công ty ki m toán khác như các công ty h p danh, công ty liên doanh, các công ty ki m
toán qu c t t i Vi t Nam ã t o nhi u cơ h i thu n l i cho ki m toán Vi t Nam phát
tri n và h i nh p v i n n kinh t th gi i s ra i hàng lo t các công ty ki m toán và
Ki m toán Nhà nư c, d n n yêu c u v ánh giá h th ng KSNB c a các doanh nghi p.
Do ó òi h i ph i có m t n n t ng lý thuy t căn b n v KSNB. Trư c tình hình ó:
Tháng1/1994, Chính ph ban hành Quy ch ki m toán c l p. Tháng 7/1994 thành l p
Ki m toán Nhà nư c tr c thu c Chính ph . Tháng 10/1994, B Tài chính ban hành Quy
ch ki m toán n i b áp d ng cho các doanh nghi p Nhà nư c.
Năm 1998, Quy t nh s 03/1998/Q _NHNN ngày 3/1/1998 c a Th ng c
Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam v Quy ch ki m tra, ki m toán n i b c a các t ch c
tín d ng Vi t Nam. Năm 1998, Th ng c Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam ban hành
Quy t nh s 03/1998/Q -NHNN ngày 3/1/1998 v Quy ch ki m tra, ki m toán n i b
c a các t ch c tín d ng Vi t Nam. Tháng 9/1999, B Tài chính ban hành 4 chu n m c
ki m toán Vi t Nam (VSA) u tiên, ti p theo t năm 2000 n năm 2005 ban hành 26
chu n m c ki m toán và ban hành Quy t nh s 87/2005/Q -BTC ngày 1/12/2005 v
ban hành công b chu n m c o c ngh nghi p k toán, ki m toán. Theo chu n m c
VSA 400 “ ánh giá r i ro và ki m soát n i b ” B Tài chính ã ưa ra nh nghĩa “H
- 5
th ng ki m soát n i b là các quy nh và các th t c ki m soát do ơn v ư c ki m toán
xây d ng và áp d ng nh m b o m cho ơn v tuân th pháp lu t và các quy nh,
ki m tra, ki m soát, ngăn ng a và phát hi n gian l n, sai sót; l p báo cáo tài chính
trung th c và h p lý; nh m b o v , qu n lý và s d ng có hi u qu tài s n c a ơn v ”.
M i ây theo thông tư 214 ngày 06 tháng 12 năm 2012 B Tài Chính ã ban hành và
chu n hoá l i 37 chu n m c ki m toán Vi t Nam theo quan i m qu c t . Theo ó v i
chu n m c VSA 315 “Xác nh và ánh giá r i ro có sai sót tr ng y u thông qua hi u
bi t v ơn v ki m toán và môi trư ng c a ơn v ” thì KSNB ư c nh nghĩa là qui
trình do Ban qu n tr , BG và các cá nhân khác trong ơn v thi t k , th c hi n và duy trì
t o ra m t s m b o h p lý và kh năng t ư c m c tiêu c a ơn v trong vi c
mb o tin c y c a báo cáo tài chính, m b o hi u qu , hi u su t ho t ng, tuân th
pháp lu t và các qui nh có liên quan. Thu t ng “ki m soát” ư c hi u là b t c khía
c nh nào c a m t ho c nhi u thành ph n c a ki m soát n i b [108]. Lu t ki m toán nhà
nư c 2005 quy nh v trách nhi m c a cơ quan, t ch c qu n lý s d ng ngân sách, ti n
và tài s n nhà nư c i v i tính chính xác, trung th c c a báo cáo tài chính, bao g m c
vi c căn c vào quy nh c a pháp lu t, xây d ng, duy trì ho t ng h th ng KSNB
thích h p và có hi u qu .
Nhìn chung, Vi t Nam, lý lu n v ki m soát n i b còn sơ sài và chưa ư c coi
tr ng, ki m soát n i b ch y u v n ch ư c xem là công c quan tr ng h tr ki m toán
viên c l p th c hi n ki m toán. Ch c năng ki m soát n i b chưa th c s tách r i hoàn
toàn kh i ki m toán n i b và ki m soát n i b chưa ư c xem là công c h u hi u giúp
ích cho quá trình qu n lý ho t ng c a doanh nghi p.
Th tư, T i Vi t Nam nghiên c u ng d ng h th ng KSNB trong m t ơn v c
th các ngành, các lĩnh v c cũng ư c nhi u tác gi quan tâm các lu n văn cao h c.
K t qu nghiên c u c a lu n văn u h th ng hóa ư c các nguyên lý chung v h th ng
KSNB, chưa có tác gi nào b sung cho lý lu n m i v h th ng KSNB, chưa có tác gi
nào ưa ra ư c tiêu chí o lư ng và ánh giá HTKSNB ho t ng t hi u qu như
mong mu n và phân tích ư c m i quan h gi a nhân t tác ng n vi c thi t k và
v n hành c a h th ng KSNB. i m riêng c a các nghiên c u này là quá trình phân tích
và ánh giá th c tr ng h th ng KSNB c a t ng ơn v c th ưa ra gi i pháp hoàn
thi n h th ng KSNB. Có th k n các lu n văn th c s :
Thu c lĩnh v c ngân hàng có: Tác gi Tr n Th Minh Thư (2001) v “Hoàn thi n
h th ng ki m soát n i b trong t ng công ty nhà nư c Vi t Nam” [79]. Tác gi Dương
Th Thu Trang (2006) v “Hoàn thi n h th ng KSNB trong Công ty tài chính công
nghi p T u th y” [81]. Tác gi Khúc Th Huy n Trang (2008) v “Hoàn thi n h th ng
KSNB v i vi c tăng cư ng qu n lý tài chính t i chi nhánh ngân hàng Nông nghi p và
phát tri n nông thôn Long Biên” [82]... Ngân hàng là m t t ch c kinh doanh c bi t,
v i ch c năng t o ti n, thanh toán và tín d ng. Vì v y vi c xây d ng mô hình t ch c h
th ng KSNB phù h p t ư c m c tiêu c a t ch c là vô cùng quan tr ng. Các
nghiên c u ã khái quát ư c c i m c a h ngân hàng có nh hư ng t i thi t k và
v n hành h th ng KSNB, ánh giá ư c th c tr ng h th ng KSNB t i các ngân hàng,
t ó ưa ra các gi i pháp ki n ngh và hoàn thi n. M t s lu n văn cũng ch gi i quy t
ư c hoàn thi n h th ng KSNB v ho t ng tín d ng t i ngân hàng.
- 6
Thu c các công ty c ph n có các tác gi nghiên c u: Tác gi ng Thanh Tùng
(2006) v “Hoàn thi n h th ng ki m soát n i b v i tăng cư ng qu n lý tài chính t i
Công ty c ph n vi n thông tin h c Bưu i n (CT - IN) [47]. Tác gi ng Th Liên
(2007) v Hoàn thi n t ch c h th ng KSNB t i Công ty TNHH PRIMEGROUP” [55].
Tác gi Chu Th Thu Th y (2007) v “Hoàn thi n h th ng KSNB v chi phí s n xu t
kinh doanh Công ty c ph n k t c u thép cơ khí” [75]. Tác gi Lê Th Thanh N i
(2007) v “Hoàn thi n h th ng KSNB t i Công ty c ph n Th ch bàn -VIGLACERA”
[80]... Các công ty c ph n ho t ng dư i s góp v n c a nhi u ơn v thành viên, s
sung t v l i ích c a t ng ơn v thành viên là t t y u, do v y c n ph i thi t k m t h
th ng KSNB m nh và minh b ch là r t c n thi t, m b o t ch c ho t ng hi u qu ,
s d ng t i ưu các ngu n l c và t ư c m c tiêu ra. Các nghiên c u này m i ch ã
ánh giá ư c th c tr ng h th ng KSNB c a t ng quá trình như tiêu th , chi phí s n
xu t và tính giá thành hay ho t ng tài chính trong doanh nghi p, t ó ưa ra các gi i
pháp hoàn thi n mà chưa ánh giá và hoàn thi n trên t t c các lĩnh v c ho t ng c a
doanh nghi p. M t s lu n văn nghiên c u h th ng KSNB trong các công ty v a và nh
nên vi c hình thành h th ng KSNB còn chưa rõ nét th m chí còn chưa có.
Th năm, m t s các tác gi cũng c p t i h th ng KSNB trên góc xây d ng
h th ng KSNB như: Tác gi Ngô Trí Tu và c ng s (2004) v i tài “Xây d ng h
th ng ki m soát n i b v i vi c tăng cư ng qu n lý tài chính t i T ng công ty Bưu chính
vi n thông Vi t Nam” tài nghiên c u c i m ho t ng c a doanh nghi p t ó
thi t k và v n hành h th ng KSNB phù h p v i doanh nghi p [74]. Tác gi Lê Th Minh
H ng (2002) v i tài “Tăng cư ng h th ng ki m soát n i b trong các khách s n” ã
c p t i tăng cư ng h th ng ki m soát n i b trong lĩnh v c kinh doanh khách s n [36]
Th sáu, trong th i gian g n ây ã có m t s nghiên c u thu c Lu n án ti n s
v h th ng KSNB nhưng không ph i trong m t doanh nghi p c th mà ph m vi nghiên
c u r ng hơn trong m t ngành, b ho c m t t ng công ty. V i vi c nghiên c u này các
nghiên c u ã l p phi u kh o sát các ơn v ánh giá ư c th c tr ng h th ng KSNB
trong các ơn v thành viên, tìm ra các i m gi ng nhau và khác nhau trong vi c thi t k
và v n hành h th ng KSNB t ó hoàn thi n cho c h th ng. Có th k n:
Tác gi Ph m Bính Ng (2011) v i Lu n án ti n sĩ v “T ch c h th ng ki m
soát n i b trong các ơn v d toán tr c thu c B Qu c Phòng” [56]. tài ã nêu ư c
c i m c a các ơn v d toán tr c thu c B qu c phòng v i t ch c KSNB (phân theo
t ng c p t b n các sư oàn và ơn v tương ương v i các các c i m v tài chính:
là ơn v qu n lý và s d ng ngân sách m b o cho vi c th c hi n nhi m v c a ơn v ,
tài chính ch u tác ng c a các qui lu t kinh t và qui lu t chi n tranh và ư c xây d ng
trên cơ s k t h p gi a phân c p theo ngành v i phân c p theo ơn v s d ng t ng
c p), ã tìm hi u và úc rút ư c các kinh nghi m qu c t v t ch c ki m soát ngân
sách trong các ơn v quân i (kinh nghi m t i các qu c gia như: Hoa Kỳ, Canada,
Trung Qu c, Ba Lan, Hàn Qu c). tài cũng nêu ra m t s h n ch (Nh n th c v h
th ng KSNB c a m t s lãnh o chưa y , phân c p qu n lý chưa i ôi v i quy n
h n và trách nhi m, i ngũ cán b có trình không ng u, ho t ng ki m soát
thi u s ng b , h th ng nh m c không y ) và nguyên nhân c a h n ch v h
- 7
th ng KSNB (cơ s pháp lý v t ch c ho t ng c a h th ng KSNB chưa hình thành
ng b , trình hi u bi t h th ng KSNB còn h n ch , công tác ch o và ki m tra còn
thi u c th và chưa rõ ràng) trong các ơn v d toán tr c thu c b qu c phòng, t ó
v n d ng ưa ra m t s gi i pháp hoàn thi n (xác nh mô hình t ch c h th ng KSNB,
t o d ng môi trư ng ki m soát khoa h c và có hi u l c, nâng cao ch t lư ng công tác
ki m tra tài chính, hoàn thi n h th ng thông tin và th t c ki m soát). Tuy nhiên tài
còn chưa phân tích ư c m i quan h gi a các nhân t tác ng n h th ng KSNB,
chưa xây d ng ư c mô hình v i m i liên h gi a các bi n ph thu c và bi n c l p
tìm ra ư c qui lu t c a s tác ng ó, t ó thi t k h th ng KSNB cho hi u qu .
tài cũng chưa xây d ng ư c các thư c o ánh giá h th ng KSNB c a ơn v t ó
ưa ra nh n nh v s y u kém c a h th ng KSNB còn mang tính nh tính
Tác gi Nguy n Thu Hoài (2011) v “Hoàn thi n h th ng KSNB trong các doanh
nghi p s n xu t xi măng thu c T ng công ty xi măng Vi t Nam” [38] i m m i c a
tài này ã c p t i h th ng KSNB trong i u ki n ng d ng công ngh thông tin, tài
cũng nêu ra ư c c i m ho t ng s n xu t kinh doanh t i các doanh nghi p s n xu t
xi măng thu c T ng công ty xi măng, t ó ánh giá ư c th c tr ng và ưa ra gi i pháp
hoàn thi n ( ng d ng ERP, h th ng ánh giá r i ro, môi trư ng ki m soát, h th ng k
toán, th t c ki m soát). Tuy nhiên tài cũng ch nghiên c u ư c nh ng v n thu c
h th ng KSNB c a các doanh nghi p thu c t ng công ty xi măng Vi t nam chưa khái
quát ư c hư ng nghiên c u trong toàn ngành. Khi ánh giá th c tr ng m i ch ra ư c
nh ng h n ch c a ki m soát trên quan i m nh tính, chưa ánh giá ư c h th ng
KSNB trên quan i m nh lư ng xu t các bi n pháp hoàn thi n.
Tác gi Bùi Th Minh H i (2012) v “Hoàn thi n h th ng KSNB trong các doanh
nghi p may m c Vi t Nam” [32], Lu n án cũng ã khái quát ư c lý lu n chung v h
th ng KSNB và cũng úc rút ư c m t s kinh nghi m qu c t v t ch c h th ng
KSNB trong các doanh nghi p may m c. T i Chương 2 Tác gi cũng ã ánh giá ư c
th c tr ng h th ng KSNB trong các doanh nghi p may m c Vi t Nam, ã l p ư c m u
b ng câu h i i u tra các doanh nghi p, t ó ưa ra các gi i pháp hoàn thi n. T i
chương 3 Lu n án ã ưa ra ư c s c n thi t và các gi i pháp hoàn thi n h th ng ki m
soát n i b t i các doanh nghi p. Tuy nhiên trong ph n lý lu n Lu n án cũng chưa phân
bi t ư c ki m soát, ki m soát n i b , h th ng ki m soát n i b , chưa nghiên c u rõ h
th ng KSNB trên quan i m hi n i là h tr cho t ch c t o ra giá tr gia tăng cho
t ch c ó.
Th b y, T ch c ho t ng kinh doanh dư i mô hình t p oàn còn là v n m i
m , trong quá trình ho t ng hơn 10 năm qua còn b c l khá nhi u m t h n ch . Trong
th i gian qua có các tác gi nghiên c u v ho t ng kinh doanh mô hình ho t ng t p
oàn nhưng trên nh ng khía c nh khác nhau. Tác gi Nguy n ình Phan (1996) v i
tài “Thành l p và qu n lý các t p oàn kinh doanh Vi t Nam” [57], v i n i dung ch
y u là trình bày nh ng lý lu n chung v t p oàn, ưa ra nh ng nh n xét v mô hình ho t
ng này, ng th i ưa ra các khuy n ngh nh m m b o cho mô hình này ho t ng
hi u qu Vi t Nam. Ngoài ra tác gi còn gi i thi u m t s mô hình t p oàn kinh doanh
m t s nư c thu c các lĩnh v c trên th gi i và rút ra nh ng bài h c kinh nghi m; Tác
gi Vũ Huy T (2002) v “Mô hình t p oàn kinh t trong công nghi p hóa, hi n i
- 8
hóa” n i dung c p t i lý lu n và kinh nghi m th gi i v t p oàn kinh t , ánh giá
th c tr ng các t ng công ty Nhà nư c, ng th i ra mô hình T p oàn kinh t Vi t
Nam và gi i pháp qu n lý vĩ mô c a Nhà nư c [85]; tài nghiên c u khoa h c c a Vi n
nghiên c u qu n lý kinh t trung ương (8/2003) v “T p oàn kinh doanh – nhu c u hình
thành và phát tri n Vi t Nam” [92] n i dung làm sáng t ý nghĩa và lý do vi c thành l p
t p oàn, ki n ngh cơ ch , chính sách cho s phát tri n c a t p oàn Vi t Nam; H i th o
khoa h c (9/2003) do Vi n Nghiên c u qu n lý kinh t trung ương t ch c v i n i chung
bàn v s hình thành c a các t p oàn Trung Qu c trong quá trình i m i n n kinh t
[92], t ó rút ra ư c kinh nghi m và bài h c Vi t Nam; H i th o khoa h c do Vi n
nghiên c u qu n lý kinh t trung ương t ch c (12/2003) n i dung là l y ý ki n v n i
dung án hình thành và phát tri n t p oàn kinh t trên cơ s các T ng công ty Nhà
nư c; Tác gi Tr n Ti n Cư ng và các tác gi (2005) v “T p oàn kinh t – lý lu n và
kinh nghi m qu c t ng d ng vào Vi t Nam” n i dung c p ánh giá cơ h i và thách
th c i v i các T ng công ty Nhà nư c khi phát tri n theo xu th t p oàn [19]. Tác gi
Lê Th H ng Thúy v “T ch c ki m toán n i b trong các t p oàn” tài cũng c p
t i khái quát các t p oàn kinh t , làm rõ ý nghĩa và n i dung ki m toán n i b trong t p
oàn, nêu ư c n i dung t ch c ki m toán n i b trong t p oàn kinh t , th c tr ng ho t
ng ki m toán n i b trong các t p oàn t ó ra ư c các bi n pháp gi i quy t. Các
công trình này ã làm rõ ư c khái ni m, phân lo i t p oàn, kinh nghi m t ch c và xây
d ng c a m t s t p oàn trên th gi i, các chính sách vĩ mô cho s phát tri n c a T p
oàn kinh t Vi t Nam, ưa ra ư c phương hư ng và các gi i pháp v cơ ch , t ch c,
chính sách h tr hình thành và phát tri n t p oàn kinh t Vi t Nam d a trên s x p
x p và t ch c các T ng công ty Nhà nư c. ã c p n ki m toán n i b t i t p oàn.
Tuy nhiên chưa có nghiên c u nào c p n ki m soát n i b t i t p oàn cũng như xây
d ng nó tr thành h th ng. Chưa có nghiên c u nào ch rõ ư c c i m HTKSNB t i
t p oàn có gì khác v i c i m HTKSNB i v i các doanh nghi p thông thư ng
Như v y, theo hi u bi t c a tác gi chưa có m t nghiên c u nào khái quát c v lý
lu n và th c ti n v h th ng ki m soát n i b t i các t p oàn kinh t nói chung cũng
như T p oàn Hóa ch t nói riêng. Vì lý do ó Lu n án t p trung vào nghiên c u lý lu n
v h th ng KSNB trong các ơn v ho t ng theo mô hình t p oàn kinh t , kinh
nghi m qu c t v h th ng KSNB c a các t p oàn trên th gi i, th c tr ng h th ng
KSNB b t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam. T ó ưa ra các gi i pháp hoàn thi n cho h
th ng KSNB cho T p oàn Hóa ch t Vi t Nam.
3. M c tiêu và ý nghĩa nghiên c u c a lu n án
- M c tiêu nghiên c u c a Lu n án
Nghiên c u này ư c th c hi n nh m phát tri n lý lu n v HTKSNB trong T p
oàn kinh t . T ó ánh giá th c tr ng HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam
xu t phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n HTKSNB phù h p v i c thù ho t ng c a
T p oàn.
- Ý nghĩa nghiên c u c a Lu n án
V lý lu n: Lu n án ã t ng h p toàn di n các quan i m khác nhau v
HTKSNB, ng th i ch ra ư c các c i m các t p oàn nói chung và T p oàn Hóa
- 9
ch t nói riêng tác ng n vi c thi t k và v n hành HTKSNB t i T p oàn (t p oàn
ư c thành l p d a trên cơ s t ch c s p x p l i T ng công ty Hoá ch t Vi t Nam mà
không ph i ư c hình thành qua quá trình tích t v n và phát tri n quy mô d n tr
thành t p oàn)
V th c ti n: Lu n án kh o sát và phân tích các y u t c u thành c a HTKSNB t i
T p oàn Hoá ch t Vi t Nam. Trên cơ s ó ánh giá nh ng i m m nh và i m y u c a
các y u t c u thành nên HTKSNB. Các nguyên nhân ư c lu n gi i và là cơ s s
xu t ư c nh ng quan i m và gi i pháp kh thi nh m hoàn thi n HTKSNB t i t p oàn.
4. Câu h i nghiên c u
t ư c m c tiêu nghiên c u c a Lu n án, các câu h i nghiên c u ư c t ra
như sau:
Câu h i 1: c i m c a T p oàn kinh t v i vi c thi t k và v n hành HTKSNB
T p oàn? Các y u t c u thành HTKSNB T p oàn? Kinh nghi m qu c t v HTKSNB
c a các T p oàn t i m t s nư c t ó rút ra bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam?
Câu h i 2: Th c tr ng vi c thi t k và v n hành HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t
Vi t Nam?
Câu h i 3: Nhóm gi i pháp nào c n ư c ưa ra nh m hoàn thi n HTKSNB t i T p
oàn Hoá ch t Vi t Nam áp ng ư c các m c tiêu c a T p oàn?
5. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a Lu n án
Xác nh i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u là r t quan tr ng khi th c
hi n tài nghiên c u, Lu n án ã c th i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u
như sau:
- i tư ng nghiên c u c a Lu n án
Lu n án nghiên c u h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam.
V i i tư ng này, Lu n án i sâu nghiên c u các v n lý lu n cơ b n và ti n hành
kh o sát th c tr ng HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam, t ó xu t các gi i
pháp hoàn thi n HTKSNB t i T p oàn hi n nay.
- Ph m vi nghiên c u c a Lu n án
+ t ư c m c tiêu nghiên c u, Lu n án t p trung vào nghiên c u HTKSNB t i
công ty m , công ty thành viên (g m công ty con và công ty liên k t) thu c T p oàn Hoá
ch t Vi t Nam, danh sách các công ty con, công ty liên k t thu c T p oàn [Ph l c 01]
+ Th i gian th c hi n i u tra, ph ng v n t năm 2011 n nay
6. Phương pháp nghiên c u c a Lu n án
gi i quy t ư c các câu h i nghiên c u c a tài và t ư c m c tiêu nghiên
c u, Lu n án s d ng phương pháp
- Phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s c a ch nghĩa Mác Lê Nin
vào nghiên c u xã h i h c. Xu t phát t ng d ng th c ti n c a Lu n án và nghiên c u
ho t ng c th HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t Vi t Nam, Lu n án s d ng phương
pháp khái quát hoá, t ng h p và phân tích nh ng nguyên lý cơ b n v h th ng KSNB
qua các giáo trình, tài li u, công trình m t s tác gi g n v i ho t ng c a T p oàn
th y ư c nh hư ng c a c thù ho t ng t i vi c thi t k và v n hành HTKSNB t i
- 10
T p oàn t ó ưa ra nh n nh, ánh giá. H th ng hoá tài li u qu c t v HTKSNB t i
T p oàn c a m t s nư c trên th gi i, t ó t ng h p kinh nghi m áp d ng cho Vi t Nam.
- Phương pháp i u tra, quan sát, ph ng v n: Tác gi ã th c hi n thi t k b ng câu
h i i u tra k t h p v i ph ng v n sâu t i công ty m và các công ty thành viên thu c T p
oàn. Bên c nh ó tác gi k t h p quan sát các ho t ng và các nghi p v c a ơn v . T t c
nh m m c ích làm rõ th c tr ng HTKSNB t i T p oàn.
i tư ng ph ng v n là TG , G , các trư ng phòng: Tài chính - K toán, ki m
soát, t ch c nhân s , u tư xây d ng, k ho ch kinh doanh, h p tác phát tri n, k thu t
và văn phòng t i công ty m , công ty con và công ty liên k t thu c T p oàn làm rõ
hơn nh ng thông tin thu th p t phi u i u tra.
- Phương pháp x lý d li u: t k t qu i u tra, quan sát và ph ng v n sâu tác gi
ã t ng h p thành 14 b ng t ó mô t , ánh giá, phân tích, t ng h p, so sánh nh m
hoàn ch nh nh ng thông tin nh lư ng thu ư c t k t qu i u tra nh m ánh giá ư c
th c tr ng HTKSNB t i T p oàn.
- Ngu n d li u s d ng
+ Ngu n d li u th c p: t ng quan ư c toàn b h th ng KSNB t i T p oàn
Hóa ch t Vi t Nam tác gi ã tìm hi u các báo cáo t ng k t, báo cáo tài chính, báo cáo
ki m toán c a T p oàn, các báo cáo thanh tra, ki m tra c a các c p trong 3 năm g n
nh t. Trong m i báo cáo này u có ph n ánh giá v h th ng KSNB c a t p oàn. Tác
gi nghiên c u thi t k h th ng KSNB t i T p oàn, i theo nó là toàn b h th ng các
văn b n, qui ch , qui nh c a t p oàn ban hành v n hành h th ng KSNB, t ó tìm
hi u, phân tích, ánh giá xem còn i u gì b t c p, chưa phát huy hi u qu th m chí còn
kìm hãm s phát tri n c a T p oàn.
+ Ngu n tài li u sơ c p: tìm hi u sâu hơn v HTKSNB t i T p oàn Tác gi ã
th c hi n i u tra b ng B ng câu h i i u tra k t h p v i ph ng v n và quan sát t i công ty
m và các công ty thành viên thu c t p oàn, s lư ng các công ty thành viên ư c i u tra
là 30. Vi c c th v lý do ch n m u nghiên c u, Tác gi ã trình bày t i m c 2.1.3
7. Nh ng óng góp m i c a Lu n án
Nh ng óng góp c a Lu n án th hi n c hai m t lý lu n và th c ti n, c th :
- V lý lu n:
+ C th hoá làm rõ nh ng v n lý lu n cơ b n v HTKSNB t i doanh
nghi p. Phân tích các quan i m khác nhau v HTKSNB, t ó t ng quát ưa ra mô hình
t ch c HTKSNB làm khung lý thuy t nghiên c u HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t Vi t
Nam g m: N i dung (chính sách ki m soát, th t c ki m soát), các y u t c u thành (môi
trư ng ki m soát, h th ng thông tin, th t c ki m soát), m c tiêu c a HTKSNB (b o v
tài s n c a ơn v , m b o tin c y c a thông tin, m b o vi c th c hi n ch pháp
lý, b o m hi u qu ho t ng)
+ Phân tích ư c c i m ho t ng ( a v pháp lý, cơ c u t ch c, qui mô và
ph m vi ho t ng, quan h liên k t và qu n lý v n, ngành ngh và lĩnh v c kinh doanh,
- 11
ch s h u), c i m v v n (s h u v n, quy n s h u và quy n i u hành v n,
công khai minh b ch và i u ch nh cơ c u v n, ch u s i u ti t c a cơ ch qu n lý tài
chính, r i ro v n) t p oàn chi ph i n vi c thi t k và v n hành HTKSNB t i t p oàn.
Phân bi t ư c HTKSNB t i t p oàn kinh t v i HTKSNB t i các doanh doanh nghi p
ơn l nh m làm rõ hơn v n thi t k và v n hành HTKSNB mô hình ho t ng t p oàn.
+ Lu n án ã nghiên c u kinh nghi m t ch c HTKSNB c a các t p oàn kinh t
trên th gi i như : M , Nh t B n, Hàn Qu c, Trung Qu c và trên cơ s ó ã rút ra
ư c các bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam: HTKSNB xây d ng trên quan i m th ng
nh t dung hoà ư c l i ích c a các ơn v thành viên; Phân nh rõ vi c thi t k
HTKSNB cho t p oàn Nhà nư c và t p oàn kinh t tư nhân; Thi t k phù h p v i s
hình thành và phát tri n c a t p oàn; Cơ ch ki m tra, giám sát i v i t p oàn
- V th c ti n: i u tra, phân tích, ánh giá th c tr ng HTKSNB t i T p oàn Hoá
ch t Vi t Nam, tính hi u l c c a các chính sách và v n hành c a HTKSNB. K t qu ánh
ch ra nh ng m t t ư c, c bi t là nh ng t n t i và nguyên nhân c a nh ng t n t i, t
ó Lu n án xu t nh ng gi i pháp ch y u và thi t th c hoàn thi n HTKSNB t i T p
oàn Hoá ch t Vi t Nam c th :
+ Hoàn thi n các y u t c u thành HTKSNB g m: môi trư ng ki m soát ( c thù
qu n lý, cơ c u t ch c, chính sách nhân s , công tác k ho ch, b máy ki m soát), h
th ng thông tin (h th ng thông tin toàn t p oàn, h th ng thông tin k toán), th t c
ki m soát (các nguyên t c, các ho t ng cơ b n)
+ Hoàn thi n qui ch qu n lý N D: cách th c ki m soát, xác nh v trí làm vi c
c a ngư i i di n phù h p v i t ng công ty thành viên, thu nh p c a N D, qui nh
vi c kiêm nhi m i v i N D, tiêu chu n và i u ki n tuy n tr n N D, th c hi n luân
chuy n N D
+ Hoàn thi n ki m soát v n t i t p oàn: cơ ch giám sát, năng l c qu n tr i u
hành, cơ c u v n, minh b ch v tài chính, xây d ng phương án tài chính theo ch trương
tái c u trúc t p oàn
+ M t s gi i pháp tái c u trúc t p oàn t nay n năm 2015: u tư sâu vào
ngành ngh kinh doanh chính, u tư vào s n ph m m i, xây d ng k ho ch phát tri n th
trư ng, y m nh quá trình s p x p, i m i doanh nghi p, tri n khai ng d ng, u tư
i m i công ngh , phân công h p tác không c nh tranh n i b
K t qu này r t h u ích i v i
+ Công ty m : V i các gi i pháp hoàn thi n ki m soát v n t i T p oàn theo ch
trương tái c u trúc; Hoàn thi n qui ch qu n lý ngư i i di n v n Nhà nư c t i các công
ty con, công ty liên k t; Hoàn thi n ki m soát các ho t ng cơ b n theo ch trương tái
c u trúc T p oàn
+ i v i công ty con, công ty liên k t: V i nhóm các gi i pháp hoàn thi n v môi
trư ng ki m soát, h th ng thông tin, th t c ki m soát
+ i v i Nhà nư c: Hoàn thi n các văn b n pháp lý cũng như ban hành các ch
tài x ph t.
- 12
8. B c c, k t c u c a Lu n án
Ngoài các ph n M u và K t lu n, Danh m c tài li u tham kh o và Ph l c,
Lu n án ư c thi t k bao g m 3 chương th a mãn các m c tiêu nghiên c u c a tài.
Chương 1: Lý lu n chung v h th ng ki m soát n i b và h th ng ki m soát n i n
trong các t p oàn kinh t
Chương 2: Th c tr ng h th ng ki m soát n i b t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i T p
oàn Hóa ch t Vi t Nam.
Các chương ư c thi t k theo Sơ 1.1 dư i ây.
Chương 1 Tr l i câu h i nghiên c u th 1:
Lý lu n chung v h th ng ki m soát c i m c a T p oàn kinh t v i vi c
n i b và h th ng ki m soát n i b thi t k và v n hành HTKSNB T p
trong các t p oàn kinh t oàn? Các y u t c u thành HTKSNB
T p oàn? Kinh nghi m qu c t v
HTKSNB c a các T p oàn t i m t s
nư c t ó rút ra bài h c kinh nghi m
cho Vi t Nam?
Chương 2 Tr l i câu h i nghiên c u th 2:
Th c tr ng h th ng ki m soát n i b Th c tr ng vi c thi t k và v n
t i T p oàn Hóa ch t Vi t Nam hành HTKSNB t i T p oàn Hoá ch t
Vi t Nam?
Chương 3 Tr l i câu h i nghiên c u th 3:
Phương hư ng và gi i pháp hoàn Nhóm gi i pháp nào c n ư c ưa ra nh m
thi n h th ng ki m soát n i b t i hoàn thi n HTKSNB t i T p oàn Hoá
ch t Vi t Nam áp ng ư c các m c tiêu
T p oàn Hóa ch t Vi t Nam.
c a T p oàn?
Sơ 1.1: Khung nghiên c u c a Lu n án
nguon tai.lieu . vn
