Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Nghệ An – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
Mã số: 62.14.01.11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN ĐÌNH THƯỚC
PGS.TS. HÀ VĂN HÙNG
Nghệ An - 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu,
các kết quả nêu trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình khoa học nào.
Tháng 04 năm 2017
Tác giả luận án
Nguyễn Văn Phương
ii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể cán bộ hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Đình Thước, PGS.TS. Hà Văn Hùng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ
tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học chuyên ngành lí luận và
phương pháp dạy học bộ môn vật lí của cơ sở đào tạo sau đại học, trường Đại học
Vinh đã quan tâm giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận án này.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo sở GD&ĐT Nghệ An, trường THPT Nghi lộc 5
cơ quan cử tác giả đi làm NCS; cảm ơn Ban Giám Hiệu, các thầy cô giáo, học sinh
của các trường THPT đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả thực hiện nhiệm vụ nghiên
cứu về điều tra thực trạng dạy học vật lí và thực nghiệm sư phạm.
Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình và người thân, các đồng nghiệp và bạn
bè đã động viên, giúp đỡ về mọi mặt trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận
án.
Tháng 04 năm 2017
Tác giả luận án
Nguyễn Văn Phương
iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... v
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ ........................................................................ vi
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU........................................ 5
1.1. Lược sử hình thành và phát triển khoa học sáng tạo ........................................... 5
1.2. Dạy học phát triển tư duy sáng tạo, năng lực sáng tạo của học sinh ................... 7
1.3. Nghiên cứu phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí ...... 10
1.3.1. Dạy học vật lí theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo ở các nước Tây
Âu và Mỹ .................................................................................................................. 10
1.3.2. Dạy học vật lý theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở
Liên Xô (cũ) và ở các nước xã hội chủ nghĩa trước năm 1990 ................................ 11
1.3.3. Nghiên cứu phát triển tư duy sáng tạo, năng lực sáng tạo cho học sinh trong
dạy học vật lí ở Việt Nam ......................................................................................... 12
1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu .............................................................. 13
Kết luận chương 1 .................................................................................................... 13
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG ........ 14
2.1. Sáng tạo và tư duy sáng tạo ............................................................................... 14
2.1.1. Khái niệm sáng tạo ......................................................................................... 14
2.1.2. Tư duy sáng tạo .............................................................................................. 15
2.2. Năng lực sáng tạo .............................................................................................. 17
2.2.1. Khái niệm năng lực......................................................................................... 17
2.2.2. Năng lực sáng tạo ........................................................................................... 19
2.3. Hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí .......................................... 23
2.3.1. Hoạt động học tập vật lí của học sinh ở trường phổ thông ................................ 23
2.3.2. Hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí........................................ 24
2.3.3. Nguyên tắc tổ chức hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí ......... 25
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Nghệ An – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
Mã số: 62.14.01.11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN ĐÌNH THƯỚC
PGS.TS. HÀ VĂN HÙNG
Nghệ An - 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu,
các kết quả nêu trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình khoa học nào.
Tháng 04 năm 2017
Tác giả luận án
Nguyễn Văn Phương
ii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể cán bộ hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Đình Thước, PGS.TS. Hà Văn Hùng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ
tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học chuyên ngành lí luận và
phương pháp dạy học bộ môn vật lí của cơ sở đào tạo sau đại học, trường Đại học
Vinh đã quan tâm giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận án này.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo sở GD&ĐT Nghệ An, trường THPT Nghi lộc 5
cơ quan cử tác giả đi làm NCS; cảm ơn Ban Giám Hiệu, các thầy cô giáo, học sinh
của các trường THPT đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả thực hiện nhiệm vụ nghiên
cứu về điều tra thực trạng dạy học vật lí và thực nghiệm sư phạm.
Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình và người thân, các đồng nghiệp và bạn
bè đã động viên, giúp đỡ về mọi mặt trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận
án.
Tháng 04 năm 2017
Tác giả luận án
Nguyễn Văn Phương
iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... v
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ ........................................................................ vi
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU........................................ 5
1.1. Lược sử hình thành và phát triển khoa học sáng tạo ........................................... 5
1.2. Dạy học phát triển tư duy sáng tạo, năng lực sáng tạo của học sinh ................... 7
1.3. Nghiên cứu phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí ...... 10
1.3.1. Dạy học vật lí theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo ở các nước Tây
Âu và Mỹ .................................................................................................................. 10
1.3.2. Dạy học vật lý theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở
Liên Xô (cũ) và ở các nước xã hội chủ nghĩa trước năm 1990 ................................ 11
1.3.3. Nghiên cứu phát triển tư duy sáng tạo, năng lực sáng tạo cho học sinh trong
dạy học vật lí ở Việt Nam ......................................................................................... 12
1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu .............................................................. 13
Kết luận chương 1 .................................................................................................... 13
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG ........ 14
2.1. Sáng tạo và tư duy sáng tạo ............................................................................... 14
2.1.1. Khái niệm sáng tạo ......................................................................................... 14
2.1.2. Tư duy sáng tạo .............................................................................................. 15
2.2. Năng lực sáng tạo .............................................................................................. 17
2.2.1. Khái niệm năng lực......................................................................................... 17
2.2.2. Năng lực sáng tạo ........................................................................................... 19
2.3. Hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí .......................................... 23
2.3.1. Hoạt động học tập vật lí của học sinh ở trường phổ thông ................................ 23
2.3.2. Hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí........................................ 24
2.3.3. Nguyên tắc tổ chức hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí ......... 25