Xem mẫu
- i
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C THÁI NGUYÊN
PHAN THANH VÂN
GIÁO D C K NĂNG S NG
CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG
THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C
NGOÀI GI LÊN L P
Chuyên ngành: LÝ LU N VÀ L CH S GIÁO D C
Mã s : 62 14 01 01
LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS BÙI VĂN QUÂN
THÁI NGUYÊN - 2010
- ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi, các s li u
và k t qu nghiên c u trong lu n án chưa t ng ư c ai công b trong b t kì
công trình nào khác.
Tác gi lu n án
Phan Thanh Vân
- iii
DANH M C CÁC CH VI T T T
C: i ch ng
GVCN: Giáo viên ch nhi m
GDNGLL: Giáo d c ngoài gi lên l p
HS: H c sinh
KNS: Kĩ năng s ng
NGLL: Ngoài gi lên l p
TBC: Trung bình chung
THPT: Trung h c ph thông
TN: Th c nghi m
TP: Thành ph
UNICEF: Qu Nhi ng Liên hi p qu c
UNESCO: T ch c Giáo d c - Khoa h c - Văn hóa qu c t
WHO: T ch c Y t th gi i
- iv
M CL C
N i dung Trang
Trang ph bìa i
L i cam oan ii
Danh m c các ch vi t t t iii
M cl c iv
Danh m c các b ng vii
Danh m c các hình ix
M u 1
Chương 1: CƠ S LÍ LU N VÀ TH C TI N V GIÁO D C
KĨ NĂNG S NG CHO H C SINH THPT QUA 9
HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P
1.1. T ng quan v n nghiên c u 9
1.1.1. Các nghiên c u nư c ngoài 9
1.1.2. Các nghiên c u trong nư c 11
1.2. M ts v n lí lu n cơ b n v giáo d c kĩ năng s ng cho
h c sinh THPT 16
1.2.1. Các khái ni m 16
1.2.2. S c n thi t ph i giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh
THPT và các thành t c u trúc c a giáo d c KNS cho 23
h c sinh THPT
1.2.3. Các y u t nh hư ng n KNS c a h c sinh THPT và c
i m c a giáo d c KNS cho h c sinh THPT các thành
ph l n 31
1.3. Giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t
ng giáo d c ngoài gi lên l p 37
- v
1.3.1. Ho t ng giáo d c NGLL trư ng THPT 37
1.3.2. Giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c
NGLL trư ng THPT 42
1.4. Th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua
ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p 52
1.4.1. Th c tr ng k năng s ng c a h c sinh trung h c ph thông 52
1.4.2. K t qu kh o sát th c tr ng KNS c a h c sinh THPT 54
1.4.3. Th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua
ho t ng giáo d c NGLL 58
K t lu n chương 1 66
Chương 2: BI N PHÁP GIÁO D C KNS CHO H C SINH THPT
THÔNG QUA HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI
LÊN L P 68
2.1. Các nguyên t c ch o vi c xu t bi n pháp 68
2.1.1. Nguyên t c m b o tính m c tiêu 68
2.1.2. Nguyên t c m b o tính k th a 69
2.1.3. Nguyên t c m b o tính kh thi 70
2.1.4. Nguyên t c m b o tính h th ng 71
2.2. M t s bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông
qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p 71
2.2.1. Tích h p m c tiêu giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t
ng giáo d c NGLL 72
2.2.2. Thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i các n i
dung, ho t ng th c hi n ch c a ho t ng giáo d c
NGLL trư ng THPT 76
2.2.3. S d ng linh ho t các lo i hình ho t ng, các hình th c t
ch c ho t ng 84
2.2.4. Các bi n pháp h tr khác 91
K t lu n chương 2 104
- vi
Chương 3: TH C NGHI M SƯ PH M 105
3.1. Kh o nghi m v tính c p thi t và tính kh thi c a các bi n pháp 105
3.1.1. Khái quát v phương pháp kh o nghi m 105
3.1.2. K t qu kh o nghi m 107
3.2. Th c nghi m sư ph m 112
3.2.1. Nh ng v n chung v th c nghi m 112
3.2.2. K t qu th c nghi m 120
K t lu n chương 3 132
K T LU N VÀ KI N NGH 134
K t lu n 134
Ki n ngh 135
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C Ã CÔNG B CÓ LIÊN QUAN
N LU N ÁN 137
DANH M C TÀI LI U THAM KH O 138
PH L C 146
- vii
DANH M C CÁC B NG
B ng Tiêu Trang
1.1 K t qu kh o sát nh n th c c a GV và h c sinh THPT v KNS 55
1.2 S ti p nh n thông tin liên quan n KNS c a h c sinh THPT 56
1.3 ánh giá c a giáo viên v m c KNS c a h c sinh THPT 57
1.4a Nh n th c c a GV v b n ch t, s c n thi t c a vi c giáo d c
KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGL 59
1.4b Quan i m c a giáo viên v m c ích giáo d c KNS cho
h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL 60
1.5 M c th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh THPT 61
thông qua ho t ng giáo d c NGLL
1.6 Cơ s v n d ng các bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh 62
1.7 M c ti p c n các bi n pháp giáo d c KNS cho HS 63
2.1 Phân ph i chương trình ho t ng giáo d c NGLL - l p 10 78
2.2 Các ch giáo d c KNS ư c xây d ng theo n i dung và
hình th c ho t ng th c hi n ch c a ho t ng GDNGLL 80
3.1 K t qu t ng h p ý ki n c a các i tư ng v tính c p 108
thi t c a các bi n pháp
3.2 K t qu lư ng hoá ánh giá c a các nhóm i tư ng v 109
tính c p thi t c a các bi n pháp
3.3 K t qu t ng h p ý ki n c a các i tư ng ánh giá v 111
tính kh thi c a các bi n pháp
3.4 K t qu lư ng hoá ánh giá c a các i tư ng v tính kh thi 111
3.5 M u th c nghi m 113
3.6 S b ích c a các ch giáo d c KNS 117
3.7 V n i dung các ch giáo d c KNS 118
- viii
B ng Tiêu Trang
3.8 Phân ph i t n su t k t qu trư c TN c a nhóm TN và 121
nhóm C
3.9 B ng ki m nh T cho nhóm C và TN trư c khi t ch c TN 122
3.10 Phân ph i t n su t k t qu sau TN c a nhóm TN và nhóm C 123
3.11 B ng ki m nh T cho nhóm C và TN sau khi t ch c TN 124
3.12 Phân ph i t n su t k t qu trư c và sau th c nghi m 125
3.13 B ng th ng kê k t qu nhóm TN trư c và sau TN 126
3.14 B ng ki m nh T 126
3.15 Thay i v nh n th c, thái và kĩ năng xác nh giá tr 128
3.16 Thay i quan ni m v giá tr c a m i con ngư i 128
3.17 Thay iv nh hư ng hành vi c a ngư i tham gia 129
3.18 Thay i nh n th c v các khía c nh c a kĩ năng ương 130
u v i c m xúc
- ix
DANH M C CÁC HÌNH V
Hình Tiêu Trang
1.1 Bi u th hi n m c th c hi n giáo d c KNS cho h c sinh 61
THPT thông qua ho t ng giáo d c NGLL
1.2 Bi u các bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh 64
3.1 th i m năng l c c a hai nhóm trư c khi th c nghi m 123
3.2 th i m năng l c c a hai nhóm sau khi th c nghi m 125
3.3 Bi u k t qu i m năng l c c a nhóm TN trư c và sau TN 127
- 1
M U
1. Lý do ch n tài
Môi trư ng s ng, ho t ng và h c t p c a th h tr hi n nay ang có
nh ng thay i áng k . S phát tri n nhanh chóng c a các lĩnh v c kinh t -
xã h i và giao lưu qu c t ã và ang t o ra nh ng tác ng a chi u, ph c
t p nh hư ng quá trình hình thành và phát tri n nhân cách c a th h tr [1;
29; 28]. Th c ti n này khi n các nhà giáo d c và nh ng ngư i tâm huy t v i
s nghi p giáo d c c bi t quan tâm nv n giáo d c kĩ năng s ng cho
th h tr , trong ó có h c sinh trung h c ph thông. V n trung tâm liên
quan n vi c giáo d c kĩ năng s ng cho th h tr ư c quan tâm và chia s
là: th h tr ngày nay thư ng ph i ương u v i nh ng r i ro e d a s c
kh e và h n ch cơ h i h c t p. Do ó, n u ch có thông tin không b ov
h tránh ư c nh ng r i ro này. Giáo d c kĩ năng s ng ho c giáo d c d a trên
ti p c n kĩ năng s ng có th cung c p cho các em các kĩ năng gi i quy t
ư c các v n n y sinh t các tình hu ng thách th c. M t khác, kĩ năng
s ng là m t thành ph n quan tr ng trong nhân cách con ngư i trong xã h i
hi n i. Mu n thành công và s ng có ch t lư ng trong xã h i hi n i, con
ngư i ph i có kĩ năng s ng. Kĩ năng s ng v a mang tính xã h i v a mang
tính cá nhân. Giáo d c kĩ năng s ng tr thành m c tiêu và là m t nhi m v
trong giáo d c nhân cách toàn di n. Vì l ó, “nhu c u v n d ng kĩ năng s ng
m t cách tr c ti p hay gián ti p ư c nh n m nh trong nhi u khuy n ngh
mang tính qu c t , bao g m c trong Di n àn giáo d c cho m i ngư i, trong
vi c th c hi n Công ư c quy n tr em, trong H i ngh qu c t v dân s và
phát tri n và giáo d c cho m i ngư i. G n ây nh t là trong Tuyên b v cam
k t c a Ti u ban c bi t c a Liên Hi p qu c v HIV/AID (tháng 6 năm
2001), các nư c ng ý r ng: n năm 2005 m b o r ng ít nh t có 90% và
- 2
vào năm 2010 ít nh t 95% thanh niên và ph n tu i t 15 n 24 có th ti p
c n thông tin, giáo d c và d ch v c n thi t phát tri n kĩ năng s ng gi m
nh ng t n thương do s lây nhi m HIV” [9].
M c dù các qu c gia u th ng nh t trong nh n th c v t m quan tr ng
c a kĩ năng s ng và giáo d c kĩ năng s ng cho th h tr nhưng th c ti n tri n
khai giáo d c kĩ năng s ng cho th h tr v n g p nh ng tr ng i nh t nh:
Th nh t, vì chưa có nh nghĩa rõ ràng y v kĩ năng s ng cũng như các
tiêu chu n, tiêu chí ng b cho vi c xác nh các kĩ năng s ng cơ b n nên
thi u nh hư ng cho vi c ho ch nh chương trình giáo d c k năng s ng
các nư c [7; 8]. Th hai, h u h t các t ch c qu c t thư ng ưa ra các nh
nghĩa và n nh nh ng m c tiêu không phù h p ho c khó có th áp d ng m t
cách hi u qu t i các nư c [9]. Th ba, ngay c nh ng qu c gia ã có chương
trình giáo d c kĩ năng s ng nhưng cũng chưa kh ng nh ư c phương th c
hi u qu th c hi n chương trình này. Nh ng khó khăn nêu trên ã khi n
cho v n kĩ năng s ng và giáo d c kĩ năng s ng càng ư c quan tâm nghiên
c u trong th i gian g n ây. Ch ng h n, UNESCO ã ti n hành d án 5
nư c ông Nam Á nh m các v n khác nhau liên quan n kĩ năng s ng
nh m phác h a b c tranh t ng th các nh n th c, quan ni m v kĩ năng s ng
mà các nư c thành viên tham gia d án áp d ng ho c d ki n s áp d ng [10].
Do nhu c u i m i giáo d c áp ng s phát tri n t nư c và s
nghi p công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c cũng như áp ng nhu c u c a
ngư i h c, Vi t Nam ã th c hi n i m i giáo d c ph thông; im im c
tiêu giáo d c t ch y u là trang b ki n th c cho ngư i h c sang trang b
nh ng năng l c c n thi t cho h : “năng l c h p tác, có kh năng giao ti p,
năng l c chuy n i ngh nghi p theo yêu c u m i c a th trư ng lao ng,
năng l c qu n lý, năng l c phát hi n và gi i quy t v n ; tôn tr ng và
nghiêm túc tuân theo pháp lu t; quan tâm và gi i quy t các v n b c xúc
- 3
mang tính toàn c u; có tư duy phê phán, có kh năng thích ng v i nh ng
thay i trong cu c s ng” [16]. B n tr c t c a giáo d c th k XXI mà th c
ch t là cách ti p c n k năng s ng trong giáo d c ã ư c quán tri t trong i
m i m c tiêu, n i dung, và phương pháp giáo d c ph thông Vi t Nam. Tuy
nhiên, nh n th c v kĩ năng s ng, cũng như vi c th ch hóa giáo d c kĩ năng
s ng trong giáo d c ph thông Vi t Nam chưa th t c th , c bi t v hư ng
d n t ch c ho t ng giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh các c p, b c h c
còn h n ch [10].
Nh ng năm g n ây, tình tr ng tr v thành niên ph m t i có xu hư ng
gia tăng, c bi t là các ô th và thành ph l n. ã xu t hi n nh ng v án
gi t ngư i, c ý gây thương tích mà i tư ng gây án là h c sinh và n n nhân
chính là b n h c và th y cô giáo c a h . Bên c nh ó là s bùng phát hi n
tư ng h c sinh ph thông hút thu c lá, u ng rư u, tiêm chích ma tuý, quan h
tình d c s m,... th m chí là t sát khi g p vư ng m c trong cu c s ng. Nhi u
em h c gi i, nhưng ngoài i m s cao, kh năng t ch và k năng giao ti p
l i r t kém. Các em s n sàng ánh nhau, ch i b y, sa à vào các t n n xã h i,
th m chí li u lĩnh t b c m ng s ng… [31]. Có nhi u nguyên nhân khác
nhau d n n tình tr ng trên, nhưng theo các chuyên gia giáo d c, nguyên
nhân sâu xa là do các em thi u k năng s ng. Do chưa ư c ti p c n v i
chương trình giáo d c kĩ năng s ng nên h c sinh ph thông nói chung, h c
sinh THPT nói riêng còn thi u h t nh ng kĩ năng s ng c n thi t. Chính vì
thi u kĩ năng s ng mà nhi u h c sinh ã gi i quy t các v n v g p ph i
m t cách tiêu c c d n n các t n n, r i ro.
T năm 2001, B Giáo d c và ào t o ã th c hi n giáo d c kĩ năng
s ng cho h c sinh ph thông v i s h tr c a các t ch c qu c t , c bi t là
c a Unicef t i Vi t Nam. Giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh ư c th c hi n
b ng vi c khai thác n i dung c a m t s môn h c có ưu th (trong vi c th c
- 4
hi n các m c tiêu c a giáo d c kĩ năng s ng) như môn h c giáo d c công dân
và các môn khoa h c k thu t, công ngh … G n ây, B Giáo d c và ào t o
ang nghiên c u xây d ng chương trình giáo d c kĩ năng s ng ưa vào
chương trình giáo d c ph thông theo hình th c tích h p nhi u môn h c và
ho t ng giáo d c trong và ngoài nhà trư ng. Tuy nhiên, vi c tích h p giáo
d c kĩ năng s ng vào n i dung môn h c, ho t ng giáo d c nào, b ng
phương pháp nào, th i lư ng, cơ c u chương trình và cách t ch c th c hi n
ra sao là nh ng câu h i t ra òi h i ph i gi i áp. M t trong nh ng hư ng
tr l i cho các câu h i trên là khai thác th m nh c a ho t ng giáo d c
ngoài gi lên l p th c hi n giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh. Giáo d c
kĩ năng s ng ph i thông qua ho t ng vì ch có thông qua ho t ng m i có
th hình thành kĩ năng, nâng cao nh n th c, phát tri n thái , tình c m, ni m
tin, b n lĩnh cũng như s năng ng, sáng t o h c sinh. ó cũng là lý do
tác gi l a ch n tài lu n án v i tiêu : "Giáo d c k năng s ng cho h c
sinh trung h c ph thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p"
nghiên c u.
2. M c ích nghiên c u
Nh m tăng cư ng và nâng cao hi u qu giáo d c kĩ năng s ng cho hoc
sinh trung h c ph thông b ng con ư ng tích h p giáo d c kĩ năng s ng v i
ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p trư ng trung h c ph thông.
3. Khách th và i tư ng nghiên c u
Quá trình giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung h c ph thông và
ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p trư ng trung h c ph thông.
3.2. i tư ng nghiên c u
Bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung h c ph thông
thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p.
- 5
4. Gi thuy t nghiên c u
N u xu t ư c các bi n pháp có tính kh thi theo nh hư ng tích
h p các thành t c a giáo d c kĩ năng s ng v i các thành t c a ho t ng
giáo d c ngoài gi lên l p thì có th nâng cao ư c hi u qu giáo d c kĩ năng
s ng cho h c sinh THPT.
5. Nhi m v nghiên c u
5.1. H th ng hóa nh ng v n lý lu n v KNS, giáo d c KNS, giáo
d c KNS cho h c sinh THPT thông qua t ch c ho t ng giáo d c NGLL.
5.2. Kh o sát th c tr ng giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua
t ch c ho t ng giáo d c NGLL m t s trư ng THPT.
5.3. xu t các bi n pháp giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông
qua ho t ng giáo d c NGLL và th c nghi m sư ph m m t s bi n pháp ã
xu t.
6. Ph m vi nghiên c u
6.1. V n i dung nghiên c u
tài lu n án t p trung nghiên c u các KNS cơ b n c n giáo d c
cho h c sinh THPT là: kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng giáo ti p, kĩ năng
ương u v i c m xúc, căng th ng và kĩ năng gi i quy t mâu thu n m t
cách tích c c. Th c nghi m giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua
ho t ng giáo d c NGLL ư c th c hi n v i chương trình ho t ng giáo
d c NGLL l p 10, l p 11 THPT.
6.2. V a bàn nghiên c u
Các nghiên c u ư c tri n khai t i thành ph H Chí Minh v i 3
trư ng trung h c ph thông i di n cho 3 khu v c phát tri n c a thành ph :
khu v c thành ph , khu v c nông thôn và khu v c có nhi u khó khăn.
7. Phương pháp lu n và phương pháp nghiên c u
7. 1. Phương pháp lu n
V n d ng phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s và các
ti p c n h th ng, ti p c n tích h p trong nghiên c u tài lu n án.
- 6
7.2. Phương pháp nghiên c u
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n
Nghiên c u các tài, các văn b n, ch th , ngh quy t c a ng và
Nhà nư c v v n giáo d c và giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung h c
ph thông; phân tích, t ng h p nh ng tư li u, tài li u lý lu n v giáo d c KNS
cho h c sinh trung h c ph thông thông, nh ng k t qu nghiên c u lý thuy t
và nh ng k t qu kh o sát, ánh giá giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung
h c ph thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p xây d ng
các khái ni m công c và khung lý thuy t cho v n nghiên c u.
7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên c u th c ti n
Phương pháp i u tra b ng phi u h i
Phương pháp ư c th c hi n nh m thu th p thông tin v th c tr ng
giáo d c KNS cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p.
Các i tư ng ư c i u tra g m giáo viên, h c sinh và cán b qu n lý các
trư ng THPT.
Phương pháp ph ng v n
Phương pháp ư c th c hi n nh m tìm hi u các nguyên nhân v th c
tr ng giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT và tìm hi u quan i m c a
các i tư ng ư c ph ng v n v vi c giáo d c KNS cho h c sinh THPT
thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p. Phương pháp ư c th c hi n
ch y u v i các giáo viên và h c sinh THPT.
Phương pháp chuyên gia
T ch c th o lu n chuyên l y ý ki n các chuyên gia v m t s
k t qu nghiên c u lý lu n và th c ti n. Phương pháp cũng ư c s d ng
ánh giá tính kh thi c a các bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng cho h c
sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p trư c khi t
ch c th c nghi m.
- 7
Phương pháp tr c nghi m
S d ng m t s bài tr c nghi m om c hình thành kĩ năng s ng
cho h c sinh THPT b ng các bi n pháp ã xu t.
Phương pháp th c nghi m
Th c nghi m các bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung
h c ph thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p.
7.2.3. Phương pháp h tr
S d ng phương pháp th ng kê toán h c x lý các k t qu th c
nghi m sư ph m và k t qu i u tra b ng phi u h i.
8. Nh ng lu n i m b o v
- Giáo d c k năng s ng là m c tiêu, nhi m v trong nhi m v giáo d c
nhân cách toàn di n c a giáo d c THPT.
- Giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo
d c ngoài gi lên l p là v n hành ng th i các thành t c a giáo d c kĩ năng
s ng và các thành t c a ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p cùng th c
hi n m c tiêu c a hai ho t ng.
- Tích h p là con ư ng có hi u qu th c hi n giáo d c kĩ năng s ng
cho h c sinh thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p ng th i không
làm quá t i các ho t ng c a h c sinh THPT.
9. óng góp m i c a lu n án
9.1. V lí lu n
Góp ph n phát tri n lý lu n v giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh
trung h c ph thông và bư c u thi t l p cơ s lí lu n v giáo d c kĩ năng
s ng cho h c sinh theo nh hư ng tích h p v i ho t ng giáo d c ngoài gi
lên l p. Nh ng v n trên ư c th hi n qua các lu n i m sau:
- Giáo d c k năng s ng (KNS) ư c xác nh là nhi m v c a giáo
d c THPT nh m phát tri n nhân cách toàn di n cho h c sinh THPT trong b i
c nh h i nh p qu c t .
- 8
- Tích h p là phương th c có hi u qu th c hi n giáo d c KNS cho
h c sinh THPT ng th i góp ph n gi m t i cho giáo d c THPT.
- Giáo d c KNS cho h c sinh THPT thông qua ho t ng giáo d c
NGLL là tích h p các thành t c u trúc c a giáo d c KNS v i các thành t
c u trúc c a ho t ng giáo d c NGLL và v n hành ng th i các thành t ó
theo m c tiêu giáo d c ã xác nh.
9.2. V th c ti n
K t qu nghiên c u c a tài lu n án ã kh ng nh:
- H c sinh THPT r t h n ch v KNS. M t trong nh ng nguyên nhân
c a th c tr ng này là do giáo d c THPT chưa quan tâm tho áng nv n
giáo d c KNS cho h c sinh; chưa xác nh ư c phương th c hi u qu
giáo d c KNS cho h c sinh.
- Tích h p m c tiêu c a giáo d c KNS v i m c tiêu c a ho t ng giáo
d c NGLL; thi t k các ch giáo d c KNS phù h p v i n i dung/ho t ng
th c hi n ch c a chương trình ho t ng giáo d c NGLL... là nh ng
bi n pháp th c hi n phương th c tích h p nh m giáo d c KNS cho h c sinh
trong các trư ng THPT m t cách có hi u qu .
10. B c c c a lu n án
Ngoài ph n m u, lu n án g m 3 chương và ph n k t lu n, ki n ngh .
Chương 1: Cơ s lí lu n và th c ti n v giáo d c kĩ năng s ng cho h c
sinh trung h c ph thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p.
Chương 2: Bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh trung h c ph
thông thông qua ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p.
Chương 3: Th c nghi m sư ph m.
- 9
Chương 1
CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V GIÁO D C K NĂNG S NG
CHO H C SINH TRUNG H C PH THÔNG THÔNG QUA
HO T NG GIÁO D C NGOÀI GI LÊN L P
1.1. T NG QUAN V N NGHIÊN C U
1.1.1. Các nghiên c u nư c ngoài
T nh ng năm 90 c a th k XX, thu t ng “Kĩ năng s ng” ã xu t
hi n trong m t s chương trình giáo d c c a UNICEF, trư c tiên là chương
trình “giáo d c nh ng giá tr s ng” v i 12 giá tr cơ b n c n giáo d c cho th
h tr [99]. Nh ng nghiên c u v kĩ năng s ng trong giai o n này mong
mu n th ng nh t ư c m t quan ni m chung v kĩ năng s ng cũng như ưa ra
ư c m t b ng danh m c các kĩ năng s ng cơ b n mà th h tr c n có. Ph n
l n các công trình nghiên c u v KNS giai o n này quan ni m v KNS
theo nghĩa h p, ng nh t nó v i các kĩ năng xã h i [83; 85; 86; 88; 89]. D
án do UNESCO ti n hành t i m t s nư c trong ó có các nư c ông Nam Á
là m t trong nh ng nghiên c u có tính h th ng và tiêu bi u cho hư ng
nghiên c u v kĩ năng s ng nêu trên [9].
Do yêu c u c a s phát tri n kinh t xã h i và xu th h i nh p cùng
phát tri n c a các qu c gia nên h th ng giáo d c c a các nư c ã và ang
thay i theo nh hư ng khơi d y và phát huy t i a các ti m năng c a ngư i
h c; ào t o m t th h năng ng, sáng t o, có nh ng năng l c ch y u (như
năng l c thích ng, năng l c t hoàn thi n, năng l c h p tác, năng l c ho t
ng xã h i) thích ng v i nh ng thay i nhanh chóng c a xã h i. Theo
ó, v n giáo d c kĩ năng s ng cho th h tr nói chung, cho h c sinh ph
thông nói riêng ư c ông o các nư c quan tâm. K ho ch hành ng
DaKar v giáo d c cho m i ngư i (Senegan 2000) yêu c u m i qu c gia c n
m b o cho ngư i h c ư c ti p c n chương trình giáo d c kĩ năng s ng phù
- 10
h p. Trong giáo d c hi n i, kĩ năng s ng c a ngư i h c là m t tiêu chí v
ch t lư ng giáo d c. Do ó, khi ánh giá ch t lư ng giáo d c ph i tính n
nh ng tiêu chí ánh giá kĩ năng s ng c a ngư i h c [91; 92].
M c dù, giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh ã ư c nhi u nư c quan
tâm và cùng xu t phát t quan ni m chung v kĩ năng s ng c a T ch c Y t
th gi i ho c c a UNESCO, nhưng quan ni m và n i dung giáo d c kĩ năng
s ng các nư c không gi ng nhau. m t s nư c, n i hàm c a khái ni m kĩ
năng s ng ư c m r ng, trong khi m t s nư c khác xác nh n i hàm c a
khái ni m kĩ năng s ng ch g m nh ng kh năng tâm lí, xã h i.
Quan ni m, n i dung giáo d c kĩ năng s ng ư c tri n khai các nư c
v a th hi n cái chung v a mang tính c thù (nh ng nét riêng) c a t ng qu c
gia. M t khác, ngay trong m t qu c gia, n i dung giáo d c kĩ năng s ng trong
lĩnh v c giáo d c chính quy và không chính quy cũng có s khác nhau. Trong
giáo d c không chính quy m t s nư c, nh ng kĩ năng cơ b n như c, vi t,
nghe, nói ư c coi là nh ng kĩ năng s ng cơ s trong khi trong giáo d c chính
quy, các kĩ năng s ng cơ b n l i ư c xác nh phong phú hơn theo các lĩnh
v c quan h c a cá nhân.
Do ph n l n các qu c gia u m i bư c u tri n khai giáo d c kĩ
năng s ng nên nh ng nghiên c u lí lu n v v n này m c dù khá phong phú
song chưa th t toàn di n và sâu s c. Cho n này, chưa có qu c gia nào ưa ra
ư c kinh nghi m ho c h th ng tiêu chí ánh giá ch t lư ng kĩ năng s ng.
Theo t ng thu t c a UNESCO, có th khái quát nh ng nét chính trong các
nghiên c u này như sau [99]:
- Nghiên c u xác nh m c tiêu c a giáo d c k năng s ng
H i th o Bali khái quát báo cáo tham lu n c a các qu c gia tham gia
h i th o v giáo d c kĩ năng s ng cho thanh thi u niên ã xác nh m c tiêu
c a giáo d c kĩ năng s ng trong giáo d c không chính quy c a các nư c vùng
- 11
Châu Á - Thái Bình Dương là: nh m nâng cao ti m năng c a con ngư i có
hành vi thích ng và tích c c nh m áp ng nhu c u, s thay i, các tình
hu ng c a cu c s ng hàng ngày, ng th i t o ra s thay i và nâng cao ch t
lư ng cu c s ng.
- Nghiên c u xác nh chương trình và hình th c giáo d c k năng s ng
ây là n i dung ư c nhi u công trình nghiên c u quan tâm. Các
nghiên c u này cho th y: chương trình, tài li u giáo d c kĩ năng s ng ư c
thi t k cho giáo d c không chính quy là ph bi n và r t a d ng v hình th c.
C th :
+ L ng ghép vào chương trình d y ch (chương trình các môn h c)
các m c khác nhau. Ví d : có nư c l ng ghép d y kĩ năng s ng vào các
chương trình d y ch cơ b n nh m xoá mù ch . Bên c nh d y ch có k t h p
d y kĩ năng làm nông nghi p, kĩ năng b o t n môi trư ng, s c kh e, kĩ năng
phòng ch ng HIV/AIDS;
+ D y các chuyên c n thi t cho ngư i h c. Ví d : t o thu nh p; môi
trư ng, kĩ năng ngh ; kĩ năng kinh doanh.
1.1.2. Các nghiên c u trong nư c
Thu t ng kĩ năng s ng ư c ngư i Vi t Nam b t u bi t n t
chương trình c a UNICEF (1996) “Giáo d c k năng s ng b o v s c kh e
và phòng ch ng HIV/AIDS cho thanh thi u niên trong và ngoài nhà trư ng”
[10]. Thông qua quá trình th c hi n chương trình này, n i dung c a khái ni m
kĩ năng s ng và giáo d c kĩ năng s ng ngày càng ư c m r ng.
Trong giai o n u tiên, khái ni m kĩ năng s ng ư c gi i thi u trong
chương trình này ch bao g m nh ng k năng s ng c t lõi như: kĩ năng t
nh n th c, kĩ năng giao ti p, kĩ năng xác nh giá tr , kĩ năng ra quy t nh, kĩ
năng kiên nh và kĩ năng t m c tiêu. giai o n này, chương trình ch t p
trung vào các ch giáo d c s c kh e c a thanh thi u niên. Giai o n 2 c a
nguon tai.lieu . vn
