Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
TRẦN CAO SƠN
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH DƯ LƯỢNG
HOÁ CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT
TRONG DƯỢC LIỆU VÀ SẢN PHẨM TỪ
DƯỢC LIỆU BẰNG SẮC KÝ KHỐI PHỔ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
HÀ NỘI, NĂM 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
TRẦN CAO SƠN
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH DƯ LƯỢNG
HOÁ CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT
TRONG DƯỢC LIỆU VÀ SẢN PHẨM TỪ
DƯỢC LIỆU BẰNG SẮC KÝ KHỐI PHỔ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: KIỂM NGHIỆM THUỐC VÀ ĐỘC CHẤT
MÃ SỐ: 62 72 04 10
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu
TS. Lê Thị Hồng Hảo
HÀ NỘI, NĂM 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS Thái Nguyễn Hùng Thu và TS. Lê Thị Hồng Hảo. Các
số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Trần Cao Sơn
i
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập và nghiên cứu thực hiện luận án dưới sự hướng dẫn của
PGS. TS. Thái Nguyễn Hùng Thu và TS. Lê Thị Hồng Hảo,
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
PGS. TS. Thái Nguyễn Hùng Thu, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Dược Hà
Nội, Trưởng bộ môn Hóa Phân tích - Độc chất và TS. Lê Thị Hồng Hảo, Phó
Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia, là hai
người thầy, cô đã tận tình hướng dẫn, định hướng, giúp đỡ và cho tôi những kiến
thức quý báu để tôi hoàn thành luận án.
Ban Lãnh đạo Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia đã tạo
điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia học tập và hoàn thành luận án đúng thời
gian quy định.
Các thầy, cô Bộ môn Hoá phân tích – Độc chất và Phòng Sau đại học, Trường
Đại học Dược Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại
Trường.
PGS. Phạm Gia Huệ nguyên Trưởng Bộ môn Hoá phân tích – Độc chất,
Trường Đại học Dược Hà Nội là người thầy đã đóng góp ý kiến, chỉ dẫn tôi
hoàn thành luận án.
Các anh chị em tại Khoa Độc học dị nguyên và các đồng nghiệp ở Viện Kiểm
nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia đã động viên, giúp đỡ và chia sẽ với
những khó khăn trong công việc.
Và cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã quan tâm động viên
tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận án.
Tác giả luận án
Trần Cao Sơn
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU............................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ......................................................................... x
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................................. 1
Chương 1. TỔNG QUAN................................................................................................ 3
1.1. HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT ........................................................................ 3
1.1.1. Định nghĩa hóa chất bảo vệ thực vật ..................................................................... 3
1.1.2. Phân loại hóa chất bảo vệ thực vật ........................................................................ 3
1.1.3. Một số nhóm hóa chất bảo vệ thực vật chính ........................................................ 5
1.2. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT .............................. 13
1.2.1. Tình hình sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật trên thế giới ................................... 13
1.2.2. Tình hình sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật ở Việt Nam .................................... 14
1.2.3. Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả........................................ 15
1.3. DƯ LƯỢNG HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT TRONG DƯỢC LIỆU VÀ
SẢN PHẨM TỪ DƯỢC LIỆU ..................................................................................... 16
1.3.1. Khái niệm về dư lượng và mức dư lượng tối đa ................................................. 16
1.3.2. Quy định về mức dư lượng tối đa ........................................................................ 17
1.3.3. Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật trong trồng cây thuốc và bảo quản dược liệu 19
1.3.4. Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật trong dược liệu và sản phẩm dược liệu ....... 22
1.4. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT ... 23
1.4.1. Các phương pháp xử lý mẫu................................................................................ 23
1.4.2. Một số kỹ thuật dùng trong phân tích hóa chất bảo vệ thực vật.......................... 39
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 49
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ................................................................................ 49
2.1.1. Hoá chất bảo vệ thực vật ..................................................................................... 49
2.1.2. Đối tượng phân tích ............................................................................................. 53
2.2. PHƯƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU ........................................................................... 54
2.2.1. Hoá chất, thuốc thử.............................................................................................. 54
2.2.2. Chất chuẩn ........................................................................................................... 54
iii
nguon tai.lieu . vn
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
TRẦN CAO SƠN
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH DƯ LƯỢNG
HOÁ CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT
TRONG DƯỢC LIỆU VÀ SẢN PHẨM TỪ
DƯỢC LIỆU BẰNG SẮC KÝ KHỐI PHỔ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
HÀ NỘI, NĂM 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
TRẦN CAO SƠN
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH DƯ LƯỢNG
HOÁ CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT
TRONG DƯỢC LIỆU VÀ SẢN PHẨM TỪ
DƯỢC LIỆU BẰNG SẮC KÝ KHỐI PHỔ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: KIỂM NGHIỆM THUỐC VÀ ĐỘC CHẤT
MÃ SỐ: 62 72 04 10
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Thái Nguyễn Hùng Thu
TS. Lê Thị Hồng Hảo
HÀ NỘI, NĂM 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS Thái Nguyễn Hùng Thu và TS. Lê Thị Hồng Hảo. Các
số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Trần Cao Sơn
i
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập và nghiên cứu thực hiện luận án dưới sự hướng dẫn của
PGS. TS. Thái Nguyễn Hùng Thu và TS. Lê Thị Hồng Hảo,
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
PGS. TS. Thái Nguyễn Hùng Thu, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Dược Hà
Nội, Trưởng bộ môn Hóa Phân tích - Độc chất và TS. Lê Thị Hồng Hảo, Phó
Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia, là hai
người thầy, cô đã tận tình hướng dẫn, định hướng, giúp đỡ và cho tôi những kiến
thức quý báu để tôi hoàn thành luận án.
Ban Lãnh đạo Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia đã tạo
điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia học tập và hoàn thành luận án đúng thời
gian quy định.
Các thầy, cô Bộ môn Hoá phân tích – Độc chất và Phòng Sau đại học, Trường
Đại học Dược Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại
Trường.
PGS. Phạm Gia Huệ nguyên Trưởng Bộ môn Hoá phân tích – Độc chất,
Trường Đại học Dược Hà Nội là người thầy đã đóng góp ý kiến, chỉ dẫn tôi
hoàn thành luận án.
Các anh chị em tại Khoa Độc học dị nguyên và các đồng nghiệp ở Viện Kiểm
nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia đã động viên, giúp đỡ và chia sẽ với
những khó khăn trong công việc.
Và cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã quan tâm động viên
tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận án.
Tác giả luận án
Trần Cao Sơn
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU............................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ......................................................................... x
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................................. 1
Chương 1. TỔNG QUAN................................................................................................ 3
1.1. HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT ........................................................................ 3
1.1.1. Định nghĩa hóa chất bảo vệ thực vật ..................................................................... 3
1.1.2. Phân loại hóa chất bảo vệ thực vật ........................................................................ 3
1.1.3. Một số nhóm hóa chất bảo vệ thực vật chính ........................................................ 5
1.2. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT .............................. 13
1.2.1. Tình hình sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật trên thế giới ................................... 13
1.2.2. Tình hình sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật ở Việt Nam .................................... 14
1.2.3. Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả........................................ 15
1.3. DƯ LƯỢNG HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT TRONG DƯỢC LIỆU VÀ
SẢN PHẨM TỪ DƯỢC LIỆU ..................................................................................... 16
1.3.1. Khái niệm về dư lượng và mức dư lượng tối đa ................................................. 16
1.3.2. Quy định về mức dư lượng tối đa ........................................................................ 17
1.3.3. Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật trong trồng cây thuốc và bảo quản dược liệu 19
1.3.4. Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật trong dược liệu và sản phẩm dược liệu ....... 22
1.4. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT ... 23
1.4.1. Các phương pháp xử lý mẫu................................................................................ 23
1.4.2. Một số kỹ thuật dùng trong phân tích hóa chất bảo vệ thực vật.......................... 39
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 49
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ................................................................................ 49
2.1.1. Hoá chất bảo vệ thực vật ..................................................................................... 49
2.1.2. Đối tượng phân tích ............................................................................................. 53
2.2. PHƯƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU ........................................................................... 54
2.2.1. Hoá chất, thuốc thử.............................................................................................. 54
2.2.2. Chất chuẩn ........................................................................................................... 54
iii