Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
_________________
LƯƠNG PHÚC ĐỨC
GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
Hà Nội, 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
_________________
LƯƠNG PHÚC ĐỨC
GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục tiểu học
Mã số: 62.14.01.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN K HOA HỌC
1. PGS.TS Đặng Thành Hưng
2. TS Trịnh Thị Hồng Hà
HÀ NỘI, 201 6
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, tháng 3 năm 2016
Tác giả luận án
Lương Phúc Đức
ii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i
MỤC LỤC ..........................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................v
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................vii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
7. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................... 4
8. Các luận điểm cần bảo vệ.............................................................................. 5
9. Cấu trúc của luận án ...................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC ..................6
KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 ..................................6
QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC .........................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.1.1. Về kĩ năng học hợp tác............................................................................ 6
1.1.2. Về dạy học Khoa học ở tiểu học ........................................................... 12
1.1.3. Về giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ....................... 17
1.2. Trò chơi khoa học ở tiểu học ................................................................... 19
1.2.1. Một số khái niệm................................................................................... 19
1.2.2. Đặc điểm của trò chơi khoa học ở tiểu học ........................................... 23
1.2.3. Nguyên tắc thiết kế và tiêu chí lựa chọn trò chơi khoa học .................. 26
1.2.4. Trò chơi khoa học và môn Khoa học ở tiểu học ................................... 28
1.3. Kĩ năng học hợp tác ................................................................................. 30
1.3.1. Một số khái niệm................................................................................... 30
1.3.2. Nguyên tắc và đặc điểm của học hợp tác.............................................. 34
1.3.3. Hệ thống kĩ năng học hợp tác ở tiểu học .............................................. 39
1.4. Giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở tiểu học .............. 44
1.4.1. Một số khái niệm................................................................................... 44
1.4.2. Đặc điểm học sinh lớp 4, 5.................................................................... 46
1.4.3. Nguyên tắc giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ......... 51
1.4.4. Phương pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học .. 52
1.4.5. Hình thức giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ........... 54
iii
1.5. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở một số
trường tiểu học ................................................................................................ 55
1.5.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................... 55
1.5.2. Kết quả khảo sát thực trạng................................................................... 56
1.5.3. Thực trạng dạy học môn Khoa học ở một số trường tiểu học .............. 60
1.5.4. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học .......... 64
1.5.5. Những phát hiện về thực tiễn dạy học và thực tiễn giáo dục kĩ năng học
hợp tác cho học sinh tiểu học qua trò chơi khoa học ...................................... 70
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 71
Chương 2. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC ..........................72
2.1. Những nguyên tắc cơ bản của trò chơi khoa học ..................................... 72
2.1.1. Tính mục đích ....................................................................................... 72
2.1.2. Tính vừa sức .......................................................................................... 72
2.1.3. Tính trải nghiệm và hợp tác .................................................................. 72
2.1.4. Tính hiệu quả......................................................................................... 72
2.2. Các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ........ 73
2.2.1. Xây dựng qui trình thiết kế và lựa chọn trò chơi khoa học .................. 73
2.2.2. Xây dựng kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi kho a học.................... 84
2.2.3. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học trên lớp ................................ 89
2.2.4. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học ngoài lớp ............................. 95
2.2.5. Thiết kế và tổ chức môi trường khuyến khích rèn luyện kĩ năng học hợp
tác .................................................................................................................. 102
2.2.6. Thiết kế và áp dụng kĩ thuật đánh giá kĩ năng học hợp tác qua trò chơi
khoa học ........................................................................................................ 107
2.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 112
2.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò
chơi khoa học ................................................................................................ 114
2.4.1. Điều kiện quản lí chuyên môn ............................................................ 114
2.4.2. Điều kiện nhân sự và sinh hoạ t chuyên môn ...................................... 114
2.4.3. Điều kiện vật chất-kĩ thuật .................................................................. 114
2.4.4. Điều kiện học tập ................................................................................ 115
Kết luận chương 2 ......................................................................................... 115
Chương 3. THỰC NGHIỆM KHOA HỌC ....................................................116
3.1. Thiết kế thực nghiệm.............................................................................. 116
3.1.1. Mục đích, qui mô, địa bàn thực nghiệm ............................................. 116
3.1.2. Nội dung thực nghiệm......................................................................... 117
3.1.3. Tiến trình, phương pháp thực nghiệm................................................. 120
3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................... 124
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
_________________
LƯƠNG PHÚC ĐỨC
GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
Hà Nội, 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
_________________
LƯƠNG PHÚC ĐỨC
GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục tiểu học
Mã số: 62.14.01.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN K HOA HỌC
1. PGS.TS Đặng Thành Hưng
2. TS Trịnh Thị Hồng Hà
HÀ NỘI, 201 6
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, tháng 3 năm 2016
Tác giả luận án
Lương Phúc Đức
ii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i
MỤC LỤC ..........................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................v
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................vii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
7. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................... 4
8. Các luận điểm cần bảo vệ.............................................................................. 5
9. Cấu trúc của luận án ...................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA GIÁO DỤC ..................6
KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 ..................................6
QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC .........................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.1.1. Về kĩ năng học hợp tác............................................................................ 6
1.1.2. Về dạy học Khoa học ở tiểu học ........................................................... 12
1.1.3. Về giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ....................... 17
1.2. Trò chơi khoa học ở tiểu học ................................................................... 19
1.2.1. Một số khái niệm................................................................................... 19
1.2.2. Đặc điểm của trò chơi khoa học ở tiểu học ........................................... 23
1.2.3. Nguyên tắc thiết kế và tiêu chí lựa chọn trò chơi khoa học .................. 26
1.2.4. Trò chơi khoa học và môn Khoa học ở tiểu học ................................... 28
1.3. Kĩ năng học hợp tác ................................................................................. 30
1.3.1. Một số khái niệm................................................................................... 30
1.3.2. Nguyên tắc và đặc điểm của học hợp tác.............................................. 34
1.3.3. Hệ thống kĩ năng học hợp tác ở tiểu học .............................................. 39
1.4. Giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở tiểu học .............. 44
1.4.1. Một số khái niệm................................................................................... 44
1.4.2. Đặc điểm học sinh lớp 4, 5.................................................................... 46
1.4.3. Nguyên tắc giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ......... 51
1.4.4. Phương pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học .. 52
1.4.5. Hình thức giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ........... 54
iii
1.5. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ở một số
trường tiểu học ................................................................................................ 55
1.5.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ........................................................... 55
1.5.2. Kết quả khảo sát thực trạng................................................................... 56
1.5.3. Thực trạng dạy học môn Khoa học ở một số trường tiểu học .............. 60
1.5.4. Thực trạng giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học .......... 64
1.5.5. Những phát hiện về thực tiễn dạy học và thực tiễn giáo dục kĩ năng học
hợp tác cho học sinh tiểu học qua trò chơi khoa học ...................................... 70
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 71
Chương 2. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỌC HỢP TÁC
CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 QUA TRÒ CHƠI KHOA HỌC ..........................72
2.1. Những nguyên tắc cơ bản của trò chơi khoa học ..................................... 72
2.1.1. Tính mục đích ....................................................................................... 72
2.1.2. Tính vừa sức .......................................................................................... 72
2.1.3. Tính trải nghiệm và hợp tác .................................................................. 72
2.1.4. Tính hiệu quả......................................................................................... 72
2.2. Các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò chơi khoa học ........ 73
2.2.1. Xây dựng qui trình thiết kế và lựa chọn trò chơi khoa học .................. 73
2.2.2. Xây dựng kĩ thuật thiết kế dạy học với trò chơi kho a học.................... 84
2.2.3. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học trên lớp ................................ 89
2.2.4. Tổ chức và hướng dẫn trò chơi khoa học ngoài lớp ............................. 95
2.2.5. Thiết kế và tổ chức môi trường khuyến khích rèn luyện kĩ năng học hợp
tác .................................................................................................................. 102
2.2.6. Thiết kế và áp dụng kĩ thuật đánh giá kĩ năng học hợp tác qua trò chơi
khoa học ........................................................................................................ 107
2.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 112
2.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp giáo dục kĩ năng học hợp tác qua trò
chơi khoa học ................................................................................................ 114
2.4.1. Điều kiện quản lí chuyên môn ............................................................ 114
2.4.2. Điều kiện nhân sự và sinh hoạ t chuyên môn ...................................... 114
2.4.3. Điều kiện vật chất-kĩ thuật .................................................................. 114
2.4.4. Điều kiện học tập ................................................................................ 115
Kết luận chương 2 ......................................................................................... 115
Chương 3. THỰC NGHIỆM KHOA HỌC ....................................................116
3.1. Thiết kế thực nghiệm.............................................................................. 116
3.1.1. Mục đích, qui mô, địa bàn thực nghiệm ............................................. 116
3.1.2. Nội dung thực nghiệm......................................................................... 117
3.1.3. Tiến trình, phương pháp thực nghiệm................................................. 120
3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................... 124