Xem mẫu
- trong ñó:
Lcnt - giá tr gia tăng khi có phương án năm t;
Lont - giá tr gia tăng khi không có phương án (phương án ñ nguyên hi n tr ng)
năm t.
- N u d án có liên quan v i ngư i nư c ngoài ta có:
Ln = D - (C1 + C2) - Cng + Lg (7.12)
trong ñó:
Cng - các kho n tr chuy n ra nư c ngoài hàng năm như ti n tr kỳ v , b o hi m,
lãi vay nư c ngoài, l i nhu n chia cho ngư i nư c ngoài, lương ngư i nư c
ngoài.
- N u tính ñ n v n b ra ñ ñ t ñư c giá tr gia tăng c n ph i tính các ch tiêu sau:
L
= tb
H (7.13)
v
V
L
= tb
H (7.14)
v
G
trong ñó:
Hv - hi u qu giá tr gia tăng tính cho m t ñ ng v n ñ u tư;
Hg - hi u qu giá tr gia tăng tính cho m t ñ ng giá tr s n lư ng;
V - v n ñ u tư c a d án;
G - giá tr s n ph m trung bình năm c a d án.
3.3.2. Ch tiêu m c ñóng góp cho ngân sách c a Nhà nư c
N i dung c a các kho n ñóng góp c a d án cho ngân sách Nhà nư c bao g m các
kho n thu (như thu giá tr gia tăng và thu thu nh p doanh nghi p), các kho n thu tài s n
c a Nhà nư c như thu ñ t, thu tài nguyên, thu cơ s h t ng.
Các ch tiêu tính toán bao g m:
- M c ñóng góp cho ngân sách Nhà nư c tính theo s tuy t ñ i v i ñơn v ño là ti n t
v i các kho n ñóng góp như k trên.
- M c ñóng góp cho ngân sách Nhà nư c tính theo s tương ñ i (ký hi u là Kñ):
M
= d
K (7.15)
d1
V
M
= d
K (7.16)
d2
G
trong ñó:
Mñ - m c ñóng góp hàng năm tính theo s tuy t ñ i.
190
- 3.3.3. Ch tiêu th c thu ngo i h i
Ch tiêu th c thu ngo i h i c a d án năm t nào ñó (ký hi u NHt) ñư c tính như sau:
NHt = Tnt - Cnt - Lnt (7.17)
trong ñó:
Tnt - t ng thu ngo i h i năm t c a d án do xu t kh u;
Cnt - t ng chi ngo i h i năm t do ph i mua hàng hoá và d ch v nư c ngoài, tr
lãi v n vay nư c ngoài v.v...
Lnt - l i nhu n ñư c chia cho ngư i nư c ngoài (trư ng h p d án liên doanh v i
nư c ngoài) n u có và ñư c ñưa ra nư c ngoài b ng ngo i t .
Th c thu ngo i t tính cho c ñ i d án NHñ ñư c tính như sau:
n
= ∑ NH t
NH (7.18)
d
t =0
trong ñó:
n - th i gian t n t i c a d án.
3.3.4. Ch tiêu kh năng c nh tranh qu c t c a s n ph m c a d án
N u ký hi u ch tiêu này là Kcq ta có:
NH
= >1
d
K (7.19)
n
cq
∑F vt
t =0
trong ñó:
Fvt - chi phí cho các y u t ñ u vào trong nư c c a năm t cho s n xu t xu t kh u
hay thay th nh p kh u cu d án. Kcq ph i l n hơn 1 thì s n ph m c a d án
m i có kh năng c nh tranh qu c t .
3.3.5. Tăng cư ng kh năng xu t kh u
Ch tiêu th c thu ngo i h i ñã ph n ánh kh năng tăng cư ng xu t kh u. Ngoài ra có th
tính toán thêm m t s ch tiêu khác như:
- Góp ph n kh c ph c s khan hi m c a s n ph m hàng hoá xu t kh u c a ñ t nư c.
- T o ñi u ki n thu n l i thúc ñ y xu t kh u cho các ngành khác.
3.3.6. T o ñi u ki n phát tri n các ngành kinh t khác
Tác ñ ng này th hi n các m t:
- D án có th làm xu t hi n nh ng ngành s n xu t m i cung c p ñ u vào cho d án và
các ngành s n xu t m i s d ng s n ph m ñ u ra c a d án.
- D án góp ph n c i thi n các ch tiêu hi u qu s n xu t - kinh doanh c a các ngành lân
c n hi n có thông qua các ch tiêu như gia tăng kh i lư ng s n ph m, tăng thêm l i nhu n và
m c ñóng góp cho Nhà nư c, t n d ng công su t dư th a hi n có v.v...
191
- 3.3.7. Góp ph n phát tri n kinh t c a ñ a phương th c hi n d án
S ng h c a ñ a phương ñ i v i d án là h t s c quan tr ng, ñó ñó c n chú tr ng phân
tích hi u qu kinh t c a d án ñóng góp cho ñ a phương v các m t như:
- Làm xu t hi n các ngành ngh m i ñ a phương.
- Góp ph n phát tri n các doanh nghi p hi n có c a ñ a phương.
- Tăng cư ng cơ s h t ng kinh t cho ñ a phương.
- Tăng thêm m c ñóng góp ngân sách c a ñ a phương.
3.3.8. Các l i ích kinh t do các hi u qu xã h i ñem l i
Các hi u qu xã h i v gi i quy t n n th t nghi p c i thi n môi sinh, tăng cư ng y t và
giáo d c v.v... luôn luôn ñem l i các hi u qu kinh t kèm theo. Các hi u qu này tương ñ i
khó xác ñ nh, nhưng v n r t c n chú ý.
Trong m t s trư ng h p v n có th tính toán c th ñư c.
3.3.9. Các ch tiêu l i ích kinh t khác
Ngoài m t s ch tiêu hi u qu kinh t k trên, khi phân tích d án còn ph i chú ý ñ n
m t s m t r t quan tr ng c a v n ñ như sau:
- S phù h p c a d án v i ñư ng l i phát tri n kinh t - xã h i và ñư ng l i chính tr
c a ñ t nư c, nh t là chi n lư c h i nh p kinh t khu v c và th gi i.
- Góp ph n c i thi n cơ c u kinh t c a ñ t nư c, tăng cư ng tính cân ñ i c a n n kinh
t , t o ñi u ki n tăng nhanh nh p ñi u phát tri n kinh t .
- S phù h p c a d án ñ i v i l i ích chung, l i ích chi n lư c, l i ích lâu dài, l i ích
ñón ñ u c a n n kinh t , tính ch t và vai trò ñòn b y c a d án ñ i v i n n kinh t .
- Ch t lư ng c a s n ph m c a d án và tác ñ ng c a nó ñ n các lĩnh v c khác.
- Tác ñ ng c a d án góp ph n tăng cư ng tính t ch , ñ c l p c a n n kinh t và vai
trò c a ñ t nư c trên trư ng qu c t .
Khi áp d ng các ch tiêu trên ñ so sánh phương án ngư i ta có th có hai cách:
- L a ch n m t ch tiêu t ng h p ñ x p h ng phương án k t h p v i m t h ch tiêu b
sung (t c là các ch tiêu còn l i k trên). Ví d ñây thư ng ch n ch tiêu giá tr s n ph m
hàng hoá gia tăng là ch tiêu chính và t ng h p, vì ch tiêu ñó ph n ánh các ch tiêu khác bên
trong và ch rõ hi u qu kinh t ch y u c a n n kinh t . Các ch tiêu còn l i cũng ñư c xem
xét nhưng ch ñóng vai trò b sung.
- Áp d ng ch tiêu t ng h p không ñơn v ño ñ x p h ng phương án, ñây t t c các
ch tiêu ñư c tính g p vào m t ch tiêu duy nh t ñ phân tích.
192
- 4. NH NG N I DUNG CƠ B N PHÂN TÍCH KINH T - XÃ H I D ÁN XÂY
D NG GIAO THÔNG
4.1. M t s v n ñ chung
Các d án giao thông làm tăng cung hàng hoá công c ng. Do ñó, r t khó ño lư ng l i ích
c a chúng b ng ti n. ðo lư ng l i ích c a các d án giao thông yêu c u r t nhi u v s li u và
ñôi khi làm cho ngư i ta n n chí.
ðánh giá d án giao thông ñòi h i ph i so sánh tình tr ng có và không có d án, cũng
như so sánh d án v i phương án thay th t t nh t ti p theo. Công vi c này ñòi h i ph i d
tính r t nhi u và có nh n ñ nh t t. ðánh giá t t c các phương án thay th kh thi thư ng là
ñi u không th c t . Thí d , n u xe buýt ñô th quá ñông thì m t gi i pháp có th là gi m c u
b ng cách tăng giá vé, cách khác là chuy n d ch c u b ng cách cung c p các phương ti n giao
thông khác như tàu ñi n ng m ho c t c - xi.
Phương án thay th cho vi c xây d ng m t con ñư ng nông thôn có kh năng ñi l i
trong m i th i ti t là ñ u tư vào các phương ti n b o qu n hoa màu ñ ch ñ n khi ñi u ki n
ñi l i ñư c t t hơn. ðánh giá t t c các phương án thay th này có th t n kém ñ n m c không
th làm ñư c ho c r t m t th i gian, khi n ngư i ta ph i c th hoá r t rõ ràng m c tiêu d án
là gì ñ gi i h n s phương án thay th c n xem xét. Lo i b ngay nh ng phương án không
ñáng có rõ ràng là m t ñi u nên làm.
M c ñích c a h u h t các d án giao thông là gi m chi phí giao thông. L i ích tr c ti p
ph bi n nh t c a các d án giao thông là:
Ti t ki m chi phí v n hành xe
Ti t ki m th i gian
Gi m b t t n su t và m c ñ nghiêm tr ng c a tai n n
Tăng thêm tính ti n nghi, thu n ti n, và ñ tin c y c a các d ch v
D án giao thông cũng thư ng t o ra l i ích gián ti p. Không ph i l i ích nào cũng khó
ño lư ng như nhau. Ti t ki m chi phí v n hành xe là l i ích d ño b ng ti n nh t. Giá tr c a
vi c c i t o môi trư ng, tăng thêm tính ti n nghi, và thu n ti n là nh ng l i ích khó ño lư ng
nh t.
H u h t các d án giao thông ñ u bao g m vi c c i ti n d ch v hi n có ñ gi m b t chi
phí giao thông. Vì th , chính ph thư ng tr i l i m t nh ng con ñư ng hi n có ñ gi m chi phí
v n hành xe, ho c m r ng chúng ñ kh c ph c tình tr ng t c ngh n. C ng và sân bay cũng
ñư c nâng c p tương t ñ gi m m c ñ t c ngh n hay gi m chi phí s d ng. Hình 7.2 minh
ho các l i ích liên quan ñ n vi c nâng c p các công trình giao thông hi n có.
Gi s d báo g m vi c nâng c p m t con ñư ng hi n có. Tr c tung bi u th chi phí ñ i
v i ngư i s d ng khi ñi l i trên ñư ng; chi phí v n hành xe (VOC), th i gian ñi l i, chi phí
c a tai n n, và l phí ñư ng. Tr c hoành bi u th s lư ng phương ti n giao thông ñi l i trên
ñư ng trong m t ñơn v th i gian. Khi s lư ng xe ñi l i tăng lên thì t c ngh n tăng và chi phí
cho cá nhân tăng. VOC có th cũng tăng, nhưng thư ng thì ch tăng m t lư ng nh so v i chi
phí th i gian tăng thêm. Ngoài ra, chi phí duy tu ñư ng sá cũng tăng lên như m t hàm s c a
lưu lư ng giao thông tăng. Trên quan ñi m cá nhân, chi phí c n biên c a vi c ñi l i trên ñư ng
tăng khi lưu lư ng giao thông tăng. Tuy nhiên, chi phí cho nh ng ngư i khác trên ñư ng cũng
193
- tăng lên, vì thêm m i chi c xe s làm con ñư ng thêm t c ngh n, khi n cho ñi u này càng
thêm t n kém. Vì th , ngo i ng do t c ngh n cũng có m i quan h v i m i chi c xe tăng
thêm.
Chi phÝ
®i l¹i §−êng cÇu
trªn §−êng cung S1
1 km §−êng cung S2
a
C1
C2 d b
Q1 Q2
L−îng giao th«ng trªn mét ®¬n vÞ thêi gian
H ×nh 7.2. M« h×nh cung cÇu m« t¶ lîi Ých cña dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng
Chúng ta gi s r ng, tình tr ng ban ñ u có Q1 lư ng xe ñi l i trên ñư ng trong m t
ñơn v th i gian, ch ng h n trong m t năm. Lưu lư ng giao thông lúc ñ u này ñư c g i là lưu
lư ng bình thư ng hay lưu lư ng g c.
Gi s d án nâng c p ñư ng ñ gi m t c ngh n và gi m chi phí v n hành xe. K t qu là,
chi phí gi m t C1 xu ng C2 và lưu lư ng giao thông tăng t Q1 lên Q2. ði u này x y ra do hai
nguyên nhân. Nh ng ngư i trư c ñây mu n nhà nay th y r ng ño m t chuy n cũng h p d n
và nh ng ngư i trư c ñây ch n ñư ng ñi khác nay quay sang con ñư ng ñã nâng c p.
ð ñánh giá l i ích c a vi c nâng c p ñư ng, nhà phân tích trư c tiên ph i nhìn vào tình
tr ng khi không có d án, khi ñó lưu lư ng giao thông trong m t năm b ng Q1. Sau khi nâng
c p, xe c ñi l i nhanh hơn, chi phí v n hành xe c trên ñư ng gi m và ít tai n n x y ra hơn -
chi phí gi m xu ng C2. Nh ng ngư i s d ng ñư ng ban ñ u nh n ñư c m t l i ích ròng b ng
chi u dài (s kilômét) quãng ñư ng ñi l i trên ñư ng trong m t năm nhân v i m c gi m chi
phí là:
Q1 (C1 - C2)
Ngoài ra, con ñư ng ñã nâng c p còn t o ra m t lưu lư ng m i, b ng ph n chênh l ch
gi a Q2 và Q1. Giá tr l i ích ñi l i trên con ñư ng ñã nâng c p này ñ i v i ngư i tham gia
giao thông m i b ng di n tích Q1dab Q2.
Tuy nhiên, chi phí ñi l i trên con ñư ng m i ñư c tính b ng s chuy n ñi Q2 - Q1 nhân
v i chi phí cho m i chuy n ñi C2. Khi ñó, l i ích ròng này là tam giác abd, b ng th ng dư tiêu
dùng mà nh ng ngư i s d ng con ñư ng m i ñã nâng c p ñư c hư ng. L i ích này x p x
b ng 1/2 (Q2 - Q1) (C2 - C1) trong m t ñơn v th i gian. M t l i ích ho c chi phí tăng thêm là
chênh l ch v chi phí c n ñ duy trì con ñư ng cũ so v i chi phí duy trì con ñư ng ñã nâng
c p.
194
- N u con ñư ng ñã nâng c p thu hút thêm lưu lư ng giao thông t nh ng con ñư ng hi n
có thì s xu t hi n l i ích b sung - gi m t c ngh n nh ng con ñư ng khác và ti t ki m th i
gian ñi l i c a nh ng ñ i tư ng tham gia giao thông. Chi phí v n hành xe c cũng có th gi m,
cũng như chi phí b o dư ng ñư ng sá. Tuy nhiên, m c ñ tai n n thì v n còn chưa rõ, vì nó có
th gi m ho c tăng tuỳ thu c vào s thay ñ i h n ch t c ñ . N u có nh ng con ñư ng c p hai
n i vào con ñư ng ñã nâng c p, thì giao thông trên nh ng con ñư ng nhánh này có th cũng
tăng. K t qu là, m c ñ t c ngh n và th i gian ñi l i ñ u tăng. Chi phí b o dư ng ñư ng sá
cũng có th tăng, nhưng s thay ñ i v m c ñ tai n n cũng l i chưa rõ ràng. Do ñó, l i ích
ròng c a vi c nâng c p con ñư ng s b ng t ng ñ i s c a l i ích tr c ti p b t ngu n t d án,
c ng v i tác ñ ng ngo i ng tích c c là làm gi m m c ñ t c ngh n trên các tr c ñư ng khác,
c ng v i tác ñ ng ngo i ng tiêu c c do làm tăng lưu lư ng giao thông trên các con ñư ng
n i nhánh:
Q1 (C1 - C2) + 1/2(C2 - C1) (Q1 - Q2) +
Chênh l ch trong chi phí b o dư ng ñư ng sá +
L i ích nh gi m lưu lư ng giao thông trên các tr c ñư ng khác -
Chi phí làm tăng lưu lư ng giao thông trên các con ñư ng nhánh
Có th áp d ng công th c này vào b t c m t d án giao thông nào, m c dù c u thành l i
ích có th khác nhau tuỳ theo b n ch t c a m i d án. V i m t s d án, ch ng h n như d án
ñư ng b , l i ích chính thư ng là gi m VOC. V i nh ng d án khác, như vi c m r ng c ng,
l i ích chính l i là gi m t c ngh n.
4.2. Xác ñ nh các ch tiêu chi phí kinh t - xã h i c a d án XDGT
ð i v i các d án xây d ng giao thông chi phí ñ u vào chính là v n ñ u tư ñã b ra ñ
có ñư c công trình. ðây chính là chi phí tài chính c a d án. ð chuy n ñ i sang chi phí kinh
t , cách thông thư ng và ñơn gi n là dùng h s chuy n ñ i tiêu chu n SCF.
4.3. Xác ñ nh m t s l i ích kinh t - xã h i cơ b n c a d án XDGT
4.3.1. L i ích do gi m chi phí v n hành xe
Ti t ki m trong chi phí v n hành xe (VOC) là lo i l i ích d ño lư ng nh t và thư ng
cũng là quan tr ng nh t trong các d án giao thông. Nh ng kho n ti t ki m như v y thư ng
bao g m chi phí v nhiên li u và d u nh t, l p, duy tu, và kh u hao kinh t , ch ng h n là do xe
c cũ nát d n. ð n lư t nó, nh ng kho n chi phí này l i ph thu c vào c u trúc hình h c c a
ñư ng (ñ d c, ñ cong, và ñ cao), tình tr ng m t ñư ng (m c ñ l i lõm hay g gh IRI c a
ñư ng), hành vi c a ngư i lái xe và vi c ki m soát giao thông. VOC thư ng cao hơn trên
nh ng con ñư ng d c, cong, m t ñư ng g gh và ph i ñi ch m. S thay ñ i trong b t kỳ tham
s nào nói trên ñ u d n ñ n s thay ñ i trong chi phí v n hành xe.
4.3.1.1. Xác ñ nh chi phí v n hành xe
Chi phí v n hành xe VOC bao g m các chi phí có th chia làm 2 nhóm là:
- chi phí c ñ nh VOC tfix (ñ/xe.gi ) bao g m các kho n chi phí không ph thu c vào s
b
km hành trình xe ch y: chi phí ñăng ki m, chi phí b o hi m, lương cơ b n và các ph c p c
ñ nh cho lái xe chi phí qu n lý, chi phí ga-ra, thu hàng năm ph i ñóng;
195
- tb
- chi phí bi n ñ i VOC ch (ñ/xe.km) bao g m các chi phí ph thu c vào hành trình xe
ch y, ch t lư ng m t ñư ng, y u t hình h c c a ñư ng và ph thu c vào lo i xe s d ng. Các
chi phí ñó là: chi phí nhiên li u, d u m , săm l p, chi phí b o dư ng, s a ch a xe, ti n thư ng
cho t lái theo cây s hành trình, kh u hao xe.
Riêng kh u hao xe có th ñưa vào chi phí c ñ nh như trư ng h p thuê xe mà không ñi
v n ph i tr ti n.
B ng 7.8. T c ñ k thu t trung bình c a xe t i (km/h)
C p qu n lý ñư ng theo Lo i t ng m t áo ñ a hình
TCVN 4054-1998 ñư ng
ñ ng b ng ñi núi
I C p cao A1 65 60 50
II C p cao A2 50 40 35
C p cao A1 55 50 40
III C p cao A1, A2 45 35 30
IV C p cao A2 35 30 25
C p th p B1 30 25 20
V C p cao A2 30 25 20
C p th p B1 25 20 17
C p th p B2 15-20 13-18 10-14
Ghi chú:
T c ñ k thu t trung bình c a xe buýt có th l y b ng 1.05 ÷ 1.1 l n c a xe t i.
T c ñ k thu t trung bình c a xe con có th l y b ng 1.5 ÷ 1.6 l n c a xe t i.
Chi phí v n hành trung bình VOC tb c a m t lo i xe nào ñó tính cho 1 xe.km có th ñư c
xác ñ nh theo công th c:
VOC tb
fix
VOC = VOC +
tb tb
(ñ/xe.km) (7.20)
ch
Vtb
trong ñó:
Vtb - t c ñ ch y xe trung bình (t c ñ khai thác có tính ñ n b c d hàng) xác ñ nh
theo công th c:
L.Vkt
Vtb = (km/h) (7.21)
t
L + β .Vkt . bd
60
ho c g n ñúng (trư ng h p thi u s li u th c t ):
Vtb=(0.6 ÷ 0.7). Vkt (km/h) (7.22)
trong ñó:
196
- L - c ly v n chuy n;
Vkt - t c ñ k thu t tuỳ thu c c p qu n lý ñư ng (theo TCVN 4054 - 1998) và các
lo i t ng m t áo ñư ng như b ng 7.8;
β - h s s d ng hành trình, khi v n chuy n 2 chi u l y β=1; v n chuy n m t
chi u l y β=0.5, trong tính toán thư ng l y trung bình β=0.65;
tbd - th i gian b c d hàng m t chuy n (phút) - b ng 7.8.
B ng 7.8. ð nh m c th i gian b c d hàng c a xe t i (phút)
Tr ng t i xe Ch t hàng D hàng T ng c ng
tn th công cơ gi i th công cơ gi i th công cơ gi i
Dư i 1.5 19 9 13 9 32 18
1.5-2.5 20 10 15 10 35 20
2.5-4.0 24 12 18 12 42 24
4.0-7.0 29 15 22 15 51 30
7.0-10.0 37 20 28 20 65 40
10.0-15.0 45 25 34 25 79 50
Trên 15 52 30 40 30 92 60
T c ñ khai thác trung bình Vtb có th xác ñ nh g n ñúng theo b ng 7.9.
B ng 7.9. T c ñ khai thác trung bình c a các lo i xe (km/h)
Cp Lo i m t ñư ng ð ng b ng Vùng ñ i Vùng núi
ñư ng
xe t i xe xe xe t i xe xe xe t i xe xe con
V,
buýt con buýt con buýt
km/h
150 C p cao ch y u 65 70 100 60 65 90 50 55 80
120 C. cao ch và th y u 65 60 80 50 55 75 40 45 60
100 C p cao ch y u 50 65 70 40 50 60 35 35 50
100 C p cao th y u 45 50 60 35 45 55 30 30 45
100 Quá ñ 35 40 50 30 35 45 25 25 40
80 C p cao th y u 35 40 45 30 35 40 25 25 35
80 Quá ñ 30 35 40 25 30 35 20 20 30
80 C p th p 25 30 35 22 25 30 17 17 25
60 C p cao th y u 30 30 40 25 25 35 20 20 30
60 Quá ñ 25 25 35 22 22 30 17 17 25
60 C p th p 20 20 30 18 18 25 14 14 20
ðư ng ñ t t t 15-20 15-20 25-30 13-18 13-18 20-25 10-14 10-11 15-21
ðư ng x u 10-15 - - 8-13 - - 7-10 - -
197
- Chi phí c ñ nh và chi phí bi n ñ i c a các lo i xe có th xác ñ nh v i các thành ph n
như tham kh o b ng 7.10.
B ng 7.10. S li u tham kh o ñ tính chi phí v n hành c a các lo i xe
(theo "ðư ng ô-tô trong các vùng nhi t ñ i và sa m c")
Các ñ c tính s d ng c a xe ñơn v Lo i ñư ng
Nh a ðá ho c latêrit ð t ñ m ch t
1. Th i h n ñ i xe
Xe con năm 5-10 4-7 3-5
Xe t i 1000 km 300-600 250-400 150-250
2. Tu i th l p xe 1000 km 30-40 15-30 10-20
3. Tiêu hao nhiên li u lít/100km
Xe con (xăng) 7-10 9-12 10-15
Xe ca 20-25 ch (ma-zút) 10-15 15-20 20-30
Xe ca 40 ch (ma-zút) 20-25 25-35 35-45
Xe t i 5 t n (ma-zút) 20-30 35-40 40-50
Xe t i 10 t n (ma-zút) 30-35 35-45 45-60
Xe t i 20 t n (ma-zút) 35-45 45-55 -
4. Tiêu th d u 3-5% lư ng tiêu hao nhiên li u (theo th tích)
5. Ph tùng ñ s a ch a cho c
ñ i xe
% tr giá
Xe con xe m i 30-40 40-50 50-70
Xe t i - nt - 40-50 50-60 70-90
Ghi chú: có th l y tr s th p ñ i v i ñ a hình ñ ng b ng, tr s cao ñ i v i ñi u ki n vùng núi và trung
bình ñ i v i ñ a hình vùng ñ i. M c 5 ch tính giá tr các ph tùng, không tính nhân công và các kho n chi khác
như chi phí cho nhà xư ng, công c ...
Trong trư ng h p thi u các ñ nh m c, chi phí bi n ñ i c a m t lo i xe ñư c xác ñ nh
theo ñ nh m c xe.km ho c g n ñúng d a vào lư ng tiêu hao nhiên li u theo công th c:
VOC ch = a.r.λ (ñ/xe.km)
tb
(7.23)
trong ñó:
a - lư ng tiêu hao nhiên li u c a lo i xe ñang xét (lít/xe.km), có th tham kh o
b ng 7.10 và 7.11;
r - giá nhiên li u, ñ/lít;
198
- λ - h s xét các chi phí khác (săm l p, d u nh n,...) n m trong chi phí bi n ñ i,
theo các s li u t ng k t Vi t nam thư ng l y b ng t 1.90 ñ n 2.50.
Còn chi phí c ñ nh, trong ñi u ki n ñư ng b ng, có th l y b ng:
VOC tb = (10 ÷ 13).VOCch (ñ/xe.gi )
tb
(7.24)
fix
ð xét thêm nh hư ng c a ñ d c d c, tr s chi phí bi n ñ i tính theo công th c 7.23
ñư c nhân thêm v i h s Ki trong b ng 7.11, còn chi phí c ñ nh v n gi nguyên không xét
ñ n nh hư ng c a ñ d c i.
B ng 7.11. H s Ki quy ñ i chi u dài ño n d c v ñi u ki n b ng ph ng i=0 (ñ tính
tiêu hao nhiên li u và chi phí v n hành)
Lo i xe Ki v i ñ d c d c i=
1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8%
Xe con 1.05 1.10 1.15 1.20 1.25 1.35 1.50 1.60
Xe t i 5T ch y xăng 1.10 1.20 1.40 1.60 1.80 2.00 2.25 2.70
Xe t i 10T ch y d u 1.25 1.50 1.75 2.05 2.36 2.80 3.30 3.80
Xe t i 18T ch y d u 1.45 1.90 2.35 2.90 3.40 3.90 4.40 5.10
Ngoài ra, chi phí v n hành có th xác ñ nh trung bình cho t ng lo i xe/km theo ñ gh
gh qu c t IRI như b ng 7.12.
B ng 7.12. Chi phí v n hành xe theo ñ gh gh , USD/xe.km
Lo i xe VOCxe.km theo ñ gh gh IRI=
15 (ñ t) 8(c p ph i) 7(ñá dăm) 5(nh a)
Xe khách (buýt) 0.5511 0.2750 0.2469 0.2003
Minibus 0.5683 0.2429 0.2120 0.1663
Xe con 0.4268 0.1932 0.1709 0.1378
Xe t i trung 0.4245 0.2117 0.1806 0.1561
Xe 2 c u (4x4) 0.5601 0.2787 0.2497 0.2058
Công nông 0.1110 0.0728 0.0681 0.0590
Xe t i nh 0.4191 0.2021 0.1813 0.1480
Xe máy 0.0410 0.0241 0.0223 0.0195
Xe súc v t kéo 0.0735 0.0512 0.0487 0.0441
Xe ñ p 0.0028 0.0020 0.0019 0.0017
4.3.1.2. Xác ñ nh l i ích do gi m chi phí v n hành xe
199
- Nh có công trình d án mà chi phí v n hành m t chi c xe gi m ñi. L i ích thu ñư c tính
cho m t năm th t có th xác ñ nh theo công th c sau:
m
Bt1 = ∑ 365.N ti .Lnew (VOC old − VOC new ) (ñ/năm)
i i
(7.25)
i =1
trong ñó:
N ti - lưu lư ng xe lo i i ngày ñêm trung bình năm năm th t (xe/ngày ñêm);
m - s lo i xe tính toán (k c v n t i hàng hoá và hành khách);
Lnew - chi u dài ñư ng xây d ng ho c c i t o m i (km) trong d án;
i i
VOC old ;VOC new - chi phí v n hành cho lo i xe i trư ng h p không có d án và
trư ng h p có d án (ñ/xe.km).
4.3.2. L i ích do rút ng n c ly v n chuy n hàng hoá và hành khách
Nh có công trình d án mà chi u dài ño n ñư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách
s gi m/tăng. L i ích này có th xác ñ nh như sau:
m
Bt2 = ∑ 365.N ti .( Lold − Lnew ).VOC old (ñ/năm)
i
(7.26)
i =1
trong ñó:
Lold và Lnew - chi u dài ño n ñư ng v n chuy n (hàng hoá và hành khách) trư c và
sau khi có d án (km). Các ký hi u còn l i tương t như (7.25).
4.3.3. L i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá và hành khách
Th i gian r t có giá tr . B t kỳ d án giao thông nào góp ph n ti t ki m th i gian cũng
ñ u t o ra m t lo i l i ích quan tr ng và ño lư ng ñư c.
H u h t các tác gi ñ u cho r ng, giá tr c a th i gian ti t ki m ñư c ph thu c vào m c
ñích c a các chuy n ñi. Có ngư i ño lư ng các chuy n công tác thông qua giá tr ñ u ra ñư c
t o ra ho c sau khi ñã tr ñi chi phí các ñ u vào có liên quan. Ngư i khác l i ño lư ng các
chuy n ñi ngh thông qua m c ñ s n sàng chi tr c a cá nhân cho th i gian ngh ngơi. Các
chuy n ñi ñ giao hàng ho c buôn bán l i có cách ñ nh giá khác. Nên ñ nh giá th i gian tuỳ
theo cách s d ng chúng như th nào.
4.3.3.1. Giá tr c a th i gian
a. Giá tr c a th i gian làm vi c
N u m t ngư i ñang làm vi c có m t chuy n ñi trong gi làm thì th i gian s d ng cho
chuy n ñi là th i gian ñã có th dùng ñ làm vi c. Khi ñó, th i gian ti t ki m ñư c là th i gian
có th ñư c dùng ñ s n xu t ra hàng hoá và d ch v , và giá tr c a chúng là m c lương c ng
v i b t kỳ m t chi phí nào khác liên quan ñ n công vi c, ch ng h n như thu b o hi m xã h i.
Trên cơ s này, ti t ki m th i gian làm vi c có th ñư c ñ nh giá d a vào chi phí ñ i v i
ngư i s d ng lao ñ ng.
200
- M t cách ti p c n khác là ñ ñơn gi n hoá vi c tính toán, giá tr th i gian tính trên m t
i
gi c a hành khách s d ng phương ti n lo i i: G hk (ñ/ngư i.gi ) có th ñư c xác ñ nh d a
vào thu nh p qu c gia khu v c bình quân ñ u ngư i c a h (GRDP/ñ u ngư i):
G hk = r.GRDP i /(100.365.24) (ñ/ngư i.gi )
i
(7.27a)
trong ñó:
r - su t thu l i t i thi u tính cho th i h n 12 tháng (%).
ði u này cũng ñ ng nghĩa v i vi c coi giá tr th i gian c a hành khách ñi xe con, xe
khách và xe máy là khác nhau. N u không có các s li u ñi u tra c th thì thông thư ng có
th l y thu nh p bình quân c a các lo i hành khách theo thu nh p bình quân ñ u ngư i trong
khu v c như sau:
Lo i hành khách GRDP/ñ u ngư i
1. Hành khách ñi xe khách 1l n
2. Hành khách ñi xe máy 1-1.5 l n
3. Hành khách ñi xe con 4-5 l n
b. Giá tr c a th i gian không làm vi c
M c ñ s n sàng tr c a cá nhân quy t ñ nh giá tr th i gian ti t ki m ñư c cho nh ng
chuy n ñi không ph i ñ làm vi c. Vì không có m t th trư ng c th cho th i gian ñư c dành
cho ngh ngơi nên không th quan sát ñư c giá c th trư ng cho lo i th i gian này, và vì th ,
giá tr c a th i gian c n ñư c tham chi u t các ñ i lư ng khác. Trên nguyên t c, m c ñ s n
sàng tr cho ph n ti t ki m ñư c trong th i gian ngh ngơi s th p hơn m c ñ s n sàng tr
cho th i gian làm vi c, vì m c lương bao g m các kho n thanh toán cho c nh ng n l c và
k năng khan hi m ch a ñ ng trong ho t ñ ng làm vi c.
Hơn n a, m c ñ s n sàng tr cho th i gian ngh ngơi có th thay ñ i tuỳ theo t ng
chuy n ñi và th i ñi m ñi, vì c hai ñi u này, th i gian có th ñư c tính giá khác nhau t i
nh ng th i ñi m khác nhau trong ngày, và vì vi c ñi l i nào cũng ñ u ch a ñ ng m t ñ tho
d ng dương nào ñó. Thí d , m t ngư i ñi c p c u ñ n b nh vi n s ñ nh giá th i gian ti t
ki m ñư c r t cao. Tuy nhiên, nghiên c u cho th y, không có s khác bi t l n l m trong giá tr
c a th i gian không làm vi c ti t ki m ñư c, cho dù có nh ng khác bi t v m c ñích chuy n
ñi. Khi không có b ng ch ng nào ph nh n ñi u này, thì m t kinh nghi m t t là ñ nh giá t t c
th i gian ngh ngơi ti t ki m ñư c b ng nhau và b ng kho n 30% gi công c a l khách.
c. Th i gian ñi vòng quanh và ch ñ i
H u h t m i ngư i ñ u không ch ñ i và ph i ñi quanh n u không ph i ñ gi i trí. K t
qu là, d án nào gi m ñư c th i gian ch ñ i và ñi quanh thì d án ñó ñã t o ra nhi u l i ích
hơn nh ng d án khác ch gi m b t ñư c th i gian di chuy n trên ñư ng. Nh ng nghiên c u
g n ñây châu Âu ñã cho th y, giá tr c a th i gian ti t ki m ñư c trong vi c chuy n t ch
này sang ch khác và ch ñ i ñư c ñ nh giá cao hơn t m t ph n ba ñ n g p ñôi so v i th i
gian ñi l i b ng xe c . Nên ñ nh giá ph n th i gian ñi quanh, ch ñ i và chuy n t ch này
sang ch khác - vư t quá th i gian ñi l i - b ng m t m c ph tr i. M c dù vi c ư c tính nh ng
giá tr ñ c thù theo t ng nư c bao gi cũng ñư c ưu tiên hơn, nhưng n u không có nh ng giá
201
- tr như th , thì m t kinh nghi m t t là ñ nh giá th i gian ñi quanh, ch ñ i và chuy n t ch
này sang ch khác cao hơn 50% so v i th i gian ñi l i b ng xe c .
d. Giá tr c a th i gian ñ i v i vi c v n chuy n hàng hoá
Th i gian ti t ki m ñư c ñ i v i các xe ch hàng ngoài l i ích ti t ki m chi phí v n hành
cho ch xe như ñã xem xét ph n 4.3.1 còn d n ñ n l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n
hàng hóa. ði u này ñư c hi u như sau: hàng hóa s m ñ n ñích, s m ñư c s d ng và do ñó
mang l i l i ích nh t ñ nh. Có th ư c tính l i ích này b ng giá tr cơ h i lư ng hàng hóa s m
ñư c s d ng. Giá tr cơ h i trung bình c a m t t n hàng hoá - gi Ghh có th xác ñ nh như
sau:
G hh = r.Ttb /(100.365.24) (ñ/t n.gi ) (7.27b)
trong ñó:
Ttb - giá tr trung bình c a m t t n hàng hoá v n chuy n (ñ/t n).
Ngoài ra, th i gian v n chuy n hàng hoá gi m ñi d n ñ n lư ng hư h ng, hao h t ñ i v i
các lo i hàng hoá d hư h ng, hao h t như th c ph m, rau, qu , các lo i v t li u r i... gi m ñi.
L i ích này có th ư c tính thông qua t l hư h ng, hao h t c a các lo i hàng hoá d hư h ng
hao h t trong tương quan v i th i gian v n chuy n.
L i ích này có giá tr nh nên khi l p và phân tích d án nhi u nhà phân tích không tính
t i ho c b qua.
e. Giá tr c a th i gian qua nhi u năm
Vì h u h t các d án giao thông ñ u có tu i th dài nên l i ích c a chúng ph i ñư c ñánh
giá r t dài hơi trong tương lai nên giá tr c a th i gian cũng ph i ñư c ñánh giá r t xa. h u
h t các nư c, các nhà phân tích gi ñ nh r ng giá tr c a th i gian tăng t l v i thu nh p.
Nh ng nghiên c u g n ñây Hà Lan, Anh và m t s phân tích qui mô l n cho r ng, giá tr c a
th i gian ch tăng nhanh b ng m t n a so v i m c lương. Tuy nhiên, h u h t các nhà phân tích
ñ u chưa ch p nh n k t lu n này. Theo quan ñi m c a m t s b ng ch ng th c t thì kinh
nghi m chung là gi ñ nh giá tr c a th i gian tăng t l thu n v i thu nh p, hay chính xác
hơn, v i GDP trên ñ u ngư i - tr phi có nh ng b ng ch ng tương ph n nư c có d án.
Li u giá tr c a th i gian không làm vi c có ph i ñi u ch nh theo cách ñó hay không, v n
còn chưa rõ. M t m t, khi ti n lương tăng, chúng ta có th d ki n r ng m c ñ s n sàng tr
cho ngh ngơi (nói chung ñ u ñư c coi là m t hàng hóa xa x ) tăng, và vì th s ti n c n thi t
ñ ngư i ta t b ngh ngơi ñ u tăng v i t c ñ th m chí còn nhanh hơn. M t khác, n u s
phát tri n công ngh ch y u là ti t ki m s c lao ñ ng, thì s gi làm vi c trung bình có th
gi m cho t i m c mà ñ khan hi m c a th i gian ngh ngơi và do ñó, c giá tr c a nó ñ u
gi m. Trong ñi u ki n còn mơ h v m t lý thuy t và thi u nh ng b ng ch ng th c nghi m
thuy t ph c v v n ñ này, thì theo kinh nghi m, nhà phân tích nên ñ nh giá th i gian không
làm vi c theo m t t l c ñ nh v i m c lương qua th i gian.
4.3.3.2. Xác ñ nh l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hành khách
a. Trư ng h p ch có s li u v lưu lư ng xe:
N u ch có s li u v lưu lư ng xe mà không có các s li u ñi u tra v lư ng v n chuy n
hành khách trong khu v c nghiên c u thì l i ích do ti t ki m th i gian cho hành khách t i năm
th t có th xác ñ nh như sau:
202
- m
Bt3 = ∑ 365.N ti .K tb .∆t i .G hk (ñ/năm)
i i
(7.28a)
i =1
trong ñó:
∆ti - s gi ti t ki m ñư c trung bình cho m t hành khách dùng lo i xe th i (gi );
i i
K tb - lư ng hành khách trung bình trên m t xe lo i th i. Trong m t s d án K tb
ñư c tính b ng:
+ cho xe con: 2.5-3.0 ngư i
+ cho xe buýt: 15-35 ngư i
+ xe máy: 1.00-1.50 ngư i
(Tài x lái xe con và xe máy ñư c tính là hành khách, tài x lái xe buýt không
ñư c tính là hành khách).
b. Trư ng h p có s li u ñi u tra v s lư t hành khách v n chuy n c a các lo i xe:
m
Bt3 = ∑ Qti− hk .∆t i .G hk (ñ/năm)
i
(7.28b)
i =1
trong ñó:
Qti− hk - s lư t khách lo i phương ti n th i v n chuy n trong năm t (ngư i/năm).
4.3.3.3. Xác ñ nh l i ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá
Nh có công trình d án th i gian v n chuy n hàng hoá cũng gi m, hàng hóa s m ñ n
ñích, s m ñư c s d ng. Có th ư c tính l i ích này b ng giá tr cơ h i lư ng hàng hóa s m
ñư c s d ng.
a. Trư ng h p ch có s li u v lưu lư ng xe:
N u ch có s li u v lưu lư ng xe mà không có s li u v lư ng hàng v n chuy n thì l i
ích do ti t ki m th i gian v n chuy n hàng hoá có th xác ñ nh theo công th c sau:
m
Bt4 = ∑ 365.N ti .q tb .∆t i .G hh (ñ/năm)
i
(7.29a)
i =1
trong ñó:
i
q tb - tr ng t i trung bình c a lo i xe th i (t n/xe);
∆ti - s gi ti t ki m ñư c trung bình cho hàng v n chuy n b ng lo i xe th i (gi );
G hh - giá tr th i gian/m t gi tính trung bình cho m t t n hàng hoá (ñ/t n.gi ).
b. Trư ng h p có s li u v lư ng hàng v n chuy n:
m
Bt4 = ∑ Qti− hh .∆t i .G hh (ñ/năm) (7.29b)
i =1
trong ñó:
203
- Qti− hh - lư ng v n chuy n hàng hoá c a lo i phương ti n th i trong năm t
(t n/năm).
4.3.4. L i ích do gi m chi phí duy tu b o dư ng công trình
L i ích/thi t h i do gi m/tăng chi phí duy tu b o dư ng công trình so v i trư c khi có d
án ñư c xác ñ nh như sau:
Bt5 = C tdt −old − C tdt − new (ñ/năm) (7.30)
trong ñó:
C tdt − old ; C tdt − new - chi phí duy tu b o dư ng công trình tính cho năm th t trư ng h p
không có và sau khi th c hi n d án.
4.3.5. L i ích do gi m tai n n
Các d án giao thông có th nh hư ng ñ n ñ an toàn c a vi c di chuy n trên h th ng
h t ng b ng cách ho c thay ñ i lưu lư ng v n chuy n, ho c thay ñ i ñi u ki n mà s v n
chuy n ñó di n ra. Tác ñ ng này có th là tích c c ho c tiêu c c, tuỳ thu c vào vi c li u d
án s làm gi m hay tăng t l tai n n. M t con ñư ng cao t c m i nh m làm tăng ñ an toàn
khi lái xe t c ñ cao, l i có th th c s làm tăng t l tai n n, n u s nâng c p ñó không ñi
kèm v i các y u t an toàn b sung khác, ch ng h n như k v ch phân lu ng rõ ràng hơn hay
có nhi u rào ch n an toàn t t hơn. Cho dù d án làm tăng hay gi m t l tai n n, thì nh ng tác
ñ ng ñó cũng ph i ñư c tính ñ n khi ño lư ng l i ích.
Có hai bư c khi ño lư ng l i ích nh gi m tình tr ng tai n n. Bư c th nh t là ñánh giá
kh năng gi m b t tình tr ng tai n n. Bư c th hai là ư c tính giá tr c a vi c gi m m c ñ tai
n n ñó.
4.3.5.1. Ư c tính m c ñ tai n n
Trên th c t , ngư i ta thư ng ư c tính m c ñ x y ra tai n n d a trên lo i ñư ng và ñi u
ki n giao thông. Các nhà phân tích trư c tiên s ư c tính tác ñ ng c a d án ñ n lưu lư ng và
ñi u ki n giao thông d ki n. L y nh ng ư c tính này làm cơ s , h s d báo t l và m c ñ
nghiêm tr ng c a tai n n. Tuy nhiên, m c ñ tai n n thư ng r t nh y c m v i ñi u ki n ñ a
phương và thi t k ñư ng, mà c hai ñ u r t khó ñưa vào qui trình d báo. K t qu là, các d
báo v t l tai n n thư ng không ñáng tin c y. Vì th , ph i phân tích r i ro m t cách k lư ng
ñ i v i các d án ñ u tư cơ s h t ng, n u lu n ch ng cho các d án này d a ch y u vào
vi c h n ch ñư c tai n n. Ph n l n các nư c ñang phát tri n ñ u thi u tài li u ghi chép v tác
ñ ng c a các bi n pháp an toàn ñ n vi c h n ch tai n n. Do ñó, ư c tính l i ích c a d án
thư ng bao hàm vi c so sánh các con s trong tình tr ng g c v i t l tai n n trong nh ng ñi u
ki n tương t khi có d án m t nơi nào khác trong nư c ho c nư c khác.
S v tai n n khi 100 tri u xe.km thông qua m t ño n tuy n (có các y u t tuy n gi ng
nhau) trong m t năm nào ñó t i khu v c nghiên c u có th xác ñ nh theo quan h th ng kê
sau:
a = 0,009.K 2 − 0,27.K + 34,5 (7.31)
trong ñó:
K - h s tai n n t ng h p.
204
- H s tai n n t ng h p K có th xác ñ nh b ng cách v ñ th h s tai n n xe d c tuy n
có phân chia ra t ng ño n có các y u t tuy n gi ng nhau. Theo giáo sư V. F. Babkov h s K
có th xác ñ nh theo công th c:
K=k1.k2.k3.....k14 (7.32)
trong ñó:
k1, k2,... k14 - các t s tai n n x y ra trên m t ño n tuy n nào ñó (có các y u t
tuy n xác ñ nh) v i s tai n n x y ra trên m t ño n tuy n chu n. Tuy n
chu n là tuy n th ng, không có d c, b r ng ph n xe ch y 7.5 m, l r ng và
có gia c .
ðo n tuy n có K>15÷20 thì nên xem xét thi t k l i ñ gi m h s này, ño n có
K>25÷40 thì nên ñ t v n ñ c i t o l i.
Các h s ki có th xác ñ nh theo các b ng tra dư i ñây:
1. H s k1 xét ñ n nh hư ng c a lưu lư ng xe ch y N (xe/ngày ñêm):
N 500 2000 3000 5000 7000 trên 9000
k1 0.40 0.50 0.75 1.00 1.40 1.70
2. H s k2 xét ñ n b r ng ph n xe ch y và c u t o l ñư ng:
B r ng ph n xe ch y (m) dư i 4.5 5.5 6.0 7.5 trên 8.5
k2 khi có gia c l 2.20 1.50 1.35 1.00 0.80
k2 khi không gia c l 4.00 2.75 2.50 1.50 1.00
3. H s k3 xét ñ n nh hư ng c a b r ng l ñư ng:
B r ng l ñư ng (m) 0.5 1.5 2.0 3.0
k3 2.2 1.4 1.2 1.0
4. H s k4 xét ñ n nh hư ng c a ñ d c d c i:
ð d c d c i% 2 3 5 7 8
k4 khi không có d i phân cách 1.00 1.25 2.50 2.80 3.00
k4 khi có d i phân cách 1.00 1.00 1.25 1.40 1.50
5. H s k5 xét ñ n bán kính ñư ng cong n m trên bình ñ R:
205
- R (m) dư i 50 100 150 200-300 400-600 1000-2000 trên 2000
k5 10.00 5.40 4.00 2.25 1.60 1.25 1.00
6. H s k6 xét ñ n t m nhìn th c t có th ñ m b o trên ñư ng (trên bình ñ ho c trên
m t c t d c):
T m nhìn b o ñ m ñư c (m) 100 200 300 400 500
k6 (trên bình ñ ) 3.0 2.3 1.7 1.2 1.0
k6 (trên m t c t d c) 4.0 2.9 2.0 1.4 1.0
7. H s k7 xét ñ n b r ng ph n xe ch y c a c u (thông qua hi u s chênh l ch gi a kh
c u và b r ng ph n xe ch y trên ñư ng r):
Hi u s r (m) dư i 1.0 0.0 trên 1.0 trên 2.0
k7 6.0 3.0 1.5 1.0
8. H s k8 xét ñ n nh hư ng c a chi u dài ño n th ng:
Chi u dài ño n th ng (km) 3 5 10 15 20 trên 25
k8 1.0 1.1 1.4 1.6 1.9 2.0
9. H s k9 xét ñ n lưu lư ng xe ch y ch giao nhau cùng m c (Nc - lưu lư ng xe ch y
trên ñư ng chính: xe/ngày ñêm):
Nc dư i 1000 1600-3500 3500-5000 5000-7000
k9 1.5 2.0 3.0 4.0
10. H s k10 xét ñ n hình th c giao nhau khi có ñư ng nhánh:
- Khi giao nhau khác m c: 0.35
- Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh nh hơn 10% lưu
lư ng xe t ng c ng c a c 2 ñư ng: 1.50
- Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh chi m 10-20%: 3.00
- Khi giao nhau cùng m c nhưng lưu lư ng xe trên ñư ng nhánh chi m trên 20%:
4.00
11. H s k11 xét nh hư ng c a t m nhìn th c t ñ m b o ñư c t i ch giao nhau cùng
m c có ñư ng nhánh:
206
- T m nhìn (m) trên 60 60-40 40-30 30-20 dư i 20
k11 1.00 1.10 1.65 2.50 10.00
12. H s k12 xét ñ n s làn xe trên ph n xe ch y:
S làn xe 2 3 4 4 có d i phân cách
k12 1.00 1.50 0.80 0.65
13. H s k13 xét nh hư ng c a kho ng cách t nhà c a 2 bên ñ n mép ph n xe ch y:
- t 15 ñ n 20 m, gi a có làn xe thô sơ: 2.50
- t 5 ñ n 10 m, gi a có v a hè: 5.00
- 5 m, gi a không có làn xe thô sơ nhưng không có v a hè: 7.50
- 5 m, gi a có làn xe thô sơ nhưng không có v a hè: 10.00
14. H s k14 xét ñ n nh hư ng c a h s bám ϕ c a m t ñư ng và tình tr ng m t
ñư ng:
ϕ 0.2-0.3 0.4 0.6 0.7 0.75
Tình tr ng m t trơn khô s ch nhám r t nhám
k14 2.50 2.00 1.30 1.00 0.75
Sau khi xác ñ nh ñư c a cho các ño n tuy n khác nhau các năm khác nhau ( a tj ), ngư i
ta có th xác ñ nh/d báo s v tai n n có th x y ra trên ño n tuy n j trong m t năm t nào ñó
( At j ) theo công th c:
At j = 3,65.10 −6.L j .atj .N t j (7.33)
trong ñó:
Lj - chi u dài ño n tuy n j có các y u t tuy n gi ng nhau (km);
N t j - lưu lư ng xe ch y qua ño n tuy n j năm th t (xe/ngày ñêm).
S v tai n n gi m b t ñư c năm th t trên ño n j ( ∆At j ) nh có công trình d án xác
ñ nh như sau:
∆At j = At j− old − At j− new (7.34)
trong ñó:
At j−old ; At j−new - s v tai n n d báo năm th t ño n tuy n j trư ng h p không có và
có d án.
207
- B ng 7.13. Các h s xét ñ n nh hư ng c a ñi u ki n ñư ng ñ n t n th t c a m t tai n n
Nhân t nh hư ng Tr s c a nhân t ñư c xét ñ n H s mi
B r ng m t ñư ng (m1) 4.5 m 0.7
6.0 m 1.2
7.0-7.5 m 1.0
9.0 m 1.4
10.5 m 1.2
11.0 m 1.0
15.0 m 0.9
B r ng l (m2) trên 2.5 m 0.85
dư i 2.5 m 1.00
ð d d c (m3) trên 3% 1.25
dư i 3% 1.00
Bán kính cong trên bình ñ (m4) trên 350 m 1.00
dư i 350 m 0.90
T m nhìn không ñ (m5) 0.70
C u và c u d n (m6) có v a cao dư i 30 cm 2.10
có v a cao trên 30 cm 1.40
Giao nhau khác m c (m7) 0.95
Giao nhau cùng m c (m8) 0.80
Qua ñi m dân cư (m9) 1.60
S làn xe (m10) 2 làn 1.10
4 làn 1.00
3 làn 1.30
Có tr ng cây ho c ñ t tr c u d n trên 1.50
l ho c trên d i phân cách (m11)
4.3.5.2. Xác ñ nh l i ích do gi m b t tai n n
Bư c th hai là gán m t giá tr b ng ti n cho lo i tai n n phòng tránh ñư c nh có d án.
Tai n n giao thông thư ng ñi kèm v i nh ng d ng tác ñ ng kinh t như sau:
Thi t h i v t ch t v xe và tài s n
Chi phí n m vi n
T n th t v s n lư ng, và do ñó, m t mát thu nh p c a ngư i b thương.
208
- Ch n thương cho ngư i lái xe, hành khách, và bên th ba - thí d khách b hành - k
c t vong.
Thương t t và s ñau ñ n.
Nhà phân tích thư ng ti n hành ñánh giá b ng cách phân bi t gi a thi t h i v tài s n,
t n thương v ngư i và t vong. Trong s ñó, thi t h i v tài s n là d ư c tính nh t, vì nó
thư ng ñư c ph n ánh trong các báo cáo v giao thông và h sơ b i thư ng b o hi m. Trái l i,
chi phí t n thương v ngư i bao g m c chi phí ñi u tr , thương t t và s ñau ñ n ñ i v i c
n n nhân và ngư i nhà c a h thì khó ño lư ng hơn. Nhà phân tích r t khó ño lư ng l i ích t
vi c gi m b t t vong n u mu n lư ng hoá thành ti n, vì nó ñòi h i ph i ñ nh giá cu c s ng.
H u như m i nơi ngư i ta ñ u r t e dè khi ño lư ng thành ti n giá tr cu c s ng.
L i ích thu ñư c do gi m s v tai n n giao thông x y ra nh có công trình d án tính
cho năm th t có th xác ñ nh như sau:
Bt6 = ∑ C tn .mtj .∆At j (ñ/năm) (7.35)
j
trong ñó:
Ctn - t n th t trung bình do 1 tai n n gây ra xác ñ nh d a vào tài li u th ng kê c a
khu v c nghiên c u (ñ/v );
mtj - h s t ng h p xét ñ n nh hư ng c a các ñi u ki n ñư ng t i năm th t trên
ño n tuy n j ñ n t n th t do m c ñ nghiêm tr ng c a 1 v tai n n.
Tr s Ctn ñư c xác ñ nh ñ i v i m t ño n tuy n chu n. Như ñã trình bày trên, tuy n
chu n là tuy n th ng, ñ d c d c không ñáng k , có b r ng m t ñư ng 7.5 m, l có gia c và
tr ng thái m t ñư ng khô ráo, ñ nhám. Còn h s m cho m t ño n tuy n nào ñó v i các ñi u
ki n ñư ng t i m t năm nào ñó có th xác ñ nh theo công th c sau:
m = m1.m2.....m11 (7.36)
Các h s m1, m2,... m11 xét ñ n t ng nh hư ng c a các ñi u ki n ñư ng ñ n t n th t do
m t tai n n xác ñ nh theo b ng 7.13.
209
nguon tai.lieu . vn
