Xem mẫu
- Làm gì khi trẻ bị sốt virus?
Sốt virus chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy cách xử lý tốt nhất là hạ sốt, chườm mát,
bù nước và điện giải. Nếu không có bội nhiễm vi khuẩn thì đừng dùng kháng sinh.
Cơ thể trẻ em chưa có sức đề kháng cao nên rất dễ bị nhiễm bệnh. Trong điều kiện bình thường
cũng có những virus ký sinh trên đường hô hấp, tiêu hóa... Khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng phát
triển, xâm nhập cơ thể và gây bệnh. Các loại virus thường gây sốt gồm myxo, coxackie, entero,
sởi, thủy đậu, viêm não Nhật Bản... Virus có thể lây từ người này sang người khác, đặc biệt là
nhiễm qua đường hô hấp, tiêu hóa, có thể gây thành dịch. Một trong các triệu chứng nổi bật của
tình trạng nhiễm virus là sốt cao.
Đặc điểm của sốt do nhiễm virus
Sốt cao: Đây là biểu hiện thường gặp ở những trường hợp sốt do virus, thường từ 38 đến 39 độ C,
thậm chí 40-41 độ C. Trong cơn sốt, trẻ thường mệt mỏi và ít đáp ứng với các loại thuốc hạ sốt
thông thường như paracetamol... Khi hạ sốt, trẻ lại tỉnh táo, chơi bình thường.
Đau mình mẩy: Ở trẻ lớn thì đau cơ bắp nên trẻ thường kêu đau khắp mình, trẻ nhỏ có thể quấy
khóc.
Đau đầu: Một số trẻ có thể đau đầu nhưng vẫn tỉnh táo, không kích thích, vật vã.
Viêm long đường hô hấp
: Các biểu hiện của viêm long đường hô hấp như ho, chảy nước mũi, hắt hơi, họng đỏ...
Rối loạn tiêu hóa
: Thường xuất hiện sớm nếu nguyên nhân gây sốt do virus đường tiêu hóa, cũng có thể xuất hiện
muộn hơn vài ngày sau khi sốt với đặc điểm là phân lỏng, không có máu, chất nhầy.
Viêm hạch
: Các hạch vùng đầu, mặt, cổ thường sưng to, đau có thể nhìn hoặc sờ thấy.
Phát ban
: Thường xuất hiện 2-3 ngày sau khi sốt, khi xuất hiện ban thì sẽ đỡ sốt.
Viêm kết mạc
: Kết mạc có thể đỏ, có dử mắt, chảy nước mắt.
Nôn
: Có thể trẻ nôn nhiều lần nhưng thường xuất hiện sau khi ăn. Không có các biểu hiện nhiễm
khuẩn.
1
- Các triệu chứng trên thường xuất hiện rất rầm rộ và sau 3-5 ngày sẽ giảm dần rồi mất đi, trẻ trở lại
khỏe mạnh.
Xử trí sốt do virus ở trẻ
Các bệnh do virus gây ra hầu hết chưa có thuốc đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng, đối với
sốt virus ở trẻ em cũng vậy. Do đó, các biện pháp thường áp dụng là:
Hạ sốt
: Thường dùng paracetamol liều 10 mg/kg, 6 giờ/lần.
Chườm mát
: Lau mình trẻ bằng khăn mát, lau khô mồ hôi, để trẻ nằm nơi thoáng mát, mặc quần áo mỏng.
Chống co giật
: Nếu trẻ sốt cao trên 38,5 độ C thì nên dùng thuốc hạ sốt kèm theo thuốc chống co giật theo chỉ
định của bác sĩ, đặc biệt là những trẻ có tiền sử co giật khi sốt cao.
Bù nước và điện giải
: Khi sốt cao có thể gây ra tình trạng mất nước, rốt loạn cân bằng điện giải trong cơ thể, nên dùng
các thuốc có tác dụng bù lượng nước mất qua da và điện giải do sốt như oresol, cháo muối nấu
loãng.
Chống bội nhiễm
: Vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, nhỏ mắt, mũi bằng natriclorid 0,9%, tránh bội nhiễm vi khuẩn đường hô
hấp.
Dinh dưỡng
: Cho trẻ ăn lỏng, dễ tiêu, giàu chất dinh dưỡng.
Vệ sinh
: Vệ sinh cơ thể cho trẻ sạch sẽ, tắm bằng nước ấm trong phòng kín.
Phải đưa trẻ đến khám ngay tại trung tâm y tế khi có các dấu hiệu sau: Trẻ sốt cao trên 38,5 độ C,
đặc biệt là trên 39 độ C mà dùng thuốc hạ sốt không đáp ứng; lơ mơ, li bì, ngủ nhiều, xuất hiện co
giật, đau đầu liên tục, tăng dần; buồn nôn, nôn khan nhiều lần, sốt kéo dài trên 5 ngày.
Sốt virus dễ gây thành dịch nên khi trẻ bị nhiễm bệnh, cần cách ly và giữ ấm. Khi trẻ bị ốm, không
nên cho đến trường.
2
- Sai lầm khi trẻ sốt
Ủ kín hoặc cởi hết đồ của trẻ - hai cách làm này đều không đúng. Khi sốt, cơ thể bé bị mất nước và muối
khoáng nên hệ thần kinh bị rối loạn, thân nhiệt không ổn định, lúc quá nóng, lúc lại quá lạnh.
Do đó, bạn chỉ nên cởi bớt đồ của trẻ chứ không cởi hết, cũng không ủ kín con trong nhiều lớp chăn hoặc
áo quần vì sẽ khiến trẻ bị co giật. Hiện tượng này rất nguy hiểm, dẫn đến những tổn thương ở não, gây
nên chứng động kinh về sau.
Những sai lầm khác:
Cho trẻ uống aspirin: Đây là phương pháp hạ sốt nguy hiểm vì có thể gây ra những bệnh liên quan đến
gan của bé sau này.
Chườm nước đá trực tiếp: Nhiều người mẹ có thói quen dùng cách này để hạ sốt nhanh cho con. Làm như
vậy chỉ khiến thân nhiệt của bé càng cao do cơ chế co mạch ngoại vi. Tốt nhất chỉ nên chườm mát.
Kiêng nước hoàn toàn: Để con ngâm nước lâu lúc đang sốt là điều không tốt. Tuy nhiên, bạn đừng bỏ qua
việc vệ sinh cơ thể cho bé bằng nước ấm để trẻ cảm thấy dễ chịu. Cách này giúp hạn chế nguy cơ bé bị
nhiễm trùng da.
Những việc nên làm
Bình thường, bạn có thể hạ sốt cho con bằng thuốc theo liều của bác sĩ chỉ định. Riêng với những trường
hợp sau, bạn cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa ngay lập tức để tránh biến chứng: Trẻ dưới 6 tháng tuổi,
trẻ sốt kéo dài hơn 3 ngày, trẻ sốt cao đột biến hoặc sốt trở lại sau khi đã khỏi.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho con: Trong thời gian bệnh, cơ thể trẻ cần phải được cung cấp đầy đủ
năng lượng. Dưới ảnh hưởng của cơn sốt, các men tiêu hoá bị ức chế nên trẻ thường có cảm giác chán ăn.
Do đó, bạn phải chuẩn bị cho trẻ những loại thức ăn dễ tiêu hoá.
Bổ sung đủ nước: Khi sốt, cơ thể bé mất nhiều nước và mất vitamin qua phân, nước tiểu. Bạn cần chú ý
cho con uống nhiều nước đun sôi để nguội hoặc nước trái cây tươi. Bạn cũng có thể cho con uống 1 ly
200 ml nước chanh nóng pha một ít đường với lượng muối cỡ bằng hạt ngô hoặc dùng một gói Oresol pha
với 1 lít nước ấm.
Cho trẻ mặc quần áo rộng rãi, chất liệu thoáng mát và để con ngồi ở nơi thoáng đãng. Lau người bé bằng
nước ấm vừa, lau kỹ ở trán, dưới cánh tay và bẹn.
Thường xuyên đo nhiệt độ: Nhiệt kết đặt ở hậu môn cho nhiệt độ chính xác nhất nhưng sẽ gây khó chịu
cho trẻ. Bạn có thể chọn cách đặt dưới cánh tay hoặc ngậm. Áp sát cánh tay của trẻ vào ngực, giữ nhiệt
kế dưới cánh tay ít nhất trong 3 phút. Sai số của nhiệt kế so với thân nhiệt của trẻ là + 0,3 đến 0,4 độ C;
tức nhiệt kế chỉ 38 độ C thì nhiệt độ thật sự của bé là 38,4 độ C.
Đo nhiệt độ của bé mỗi giờ một lần. Dù nhiệt độ đã giảm xuống ở mức bình thường, trong khoảng 37 độ
C, bạn vẫn phải theo dõi lại vài giờ một lần.
3
- Nhiều cha mẹ xử lý sai khi trẻ bị tiêu chảy
"Không ít trẻ bị bệnh tiêu nhẹ mà chuyển nặng, chướng bụng, thậm chí thủng ruột, tử vong, vì các bậc phụ
huynh tự ý mua thuốc ngăn tiêu cho con uống", Bác sĩ Hoàng Lê Phúc, Trưởng khoa tiêu hóa Bệnh viện Nhi
Đồng 1, TP HCM cho biết.
Thực tế, nhiều em bé ban đầu chỉ đi tiêu chảy nhẹ, nhưng chưa biết nguyên nhân do đâu, các bà mẹ vội vàng
mua thuốc kháng sinh cho con uống, dẫn đến tình trạng trẻ ngày càng suy kiệt vì bệnh không hết mà còn phát
sinh chứng tiêu chảy kéo dài hoặc suy nhược cơ thể trầm trọng...
"Điều cần thiết nhất là mỗi phụ huynh nên trang bị những kiến thức cơ bản về bệnh để từ đó có cách chăm
sóc và điều trị đúng hướng", ông Phúc nói
Cũng theo bác sĩ Phúc, bệnh tiêu chảy ở trẻ được chia ra hai nhóm, gồm tiêu chảy cấp và kiết lị. Nhóm nào
cũng có thể dẫn đến nguy cơ tử vong.
Trong đó, nhóm tiêu chảy cấp (tiêu chảy thông thường) chiếm từ 2/3 đến 3/4 tổng số ca mắc bệnh. Trong
nhóm này, trẻ có biểu hiện đi phân lỏng, không có đàm và máu. Tiêu chảy cấp do siêu vi gây ra (chủ yếu là
virus Rota, loại virus có trong môi trường). Tiêu chảy cấp chưa có thuốc chữa trị nên biện pháp duy nhất là
bù nước, bù dinh dưỡng.
Nhóm chứng kiết lị do vi trùng gây nên. Phụ huynh có thể nhận ra bệnh khi thấy phân có đàm và máu. Phân
có thể không nhiều nước nên một số phụ huynh nhầm tưởng đây không phải là tiêu chảy. Kiết lị có thể
được điều trị bằng kháng sinh.
Ngoài ra, một số trẻ còn bị chứng tiêu chảy kéo dài. Chứng tiêu chảy này do các bệnh ở đường ruột
hoặc chứng kém hấp thu (thức ăn hấp thu không hết gây tiêu chảy) gây nên. Phụ huynh cần đưa trẻ đến
bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị tận gốc.
Tất cả các trường hợp bị mắc bệnh, sau khi thăm khám, chỉ những trường hợp quá nặng mới phải vào viện,
trường hợp nhẹ có thể điều trị tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Loại thuốc tốt nhất có thể dùng để bù
nước là dung dịch Oresol.
Sữa mẹ là kháng sinh tốt nhất cho trẻ
Để chăm sóc một trẻ bị tiêu chảy đúng cách, ông Phúc khuyên các bà mẹ cần làm tốt 3 nguyên tắc: Cho trẻ
uống nhiều nước hơn thường ngày để ngừa mất nước do tiêu chảy. Cho trẻ ăn và bú nhiều bữa hơn thường
ngày để bù dinh dưỡng. Nếu thấy trẻ có dấu hiệu trở sốt, mắt trợn ngược, đi tiêu toàn máu, nôn nhiều, phụ
huynh cần lập tức đưa trẻ đến bệnh viện.
"Sữa mẹ vừa là thức ăn vừa là loại “nước” rất tốt, nên việc cho trẻ bú mẹ rất cần thiết", ông Phúc khuyến
cáo. "Phụ huynh cũng có thể cho trẻ uống thêm các loại nước canh, nước cháo, sữa đậu nành, sữa chua, nước
trái cây như cam vắt nguyên chất hoặc thêm rất ít đường, nước dừa tươi, nước chín. Cần tránh các loại
nước giải khát, nước ép trái cây quá ngọt vì chúng làm cho bệnh xấu hơn".
Kinh phí điều trị bệnh tiêu chảy tuy không cao nhưng mất nhiều thời gian và kìm hãm sự phát triển của trẻ.
Để phòng bệnh, theo các bác sĩ chuyên ngành, phụ huynh cần cho trẻ uống văcxin ngừa virus Rota gây tiêu
chảy đồng thời phải giữ gìn vệ sinh ăn uống, đặc biệt không được ăn những đồ không được bảo quản tốt.
4
- Chăm sóc khi trẻ mọc răng
Mọc răng là một sự kiện quan trọng đối với con trẻ. Ở giai đoạn này, trẻ thường có
những thay đổi rõ rệt về tâm sinh lý cũng như sức khỏe. Nó đánh dấu sự chuyển giai
đoạn của bé, nhưng cũng báo trước những rắc rối xảy ra với bé và bố mẹ.
Tuổi mọc răng
Em bé 6 tháng tuổi đã bắt đầu mọc răng sữa. Chiếc đầu tiên là răng cửa giữa, hàm dưới.
Thời kỳ mọc răng của bé bắt đầu trong khoảng từ 5 đến 8 tháng tuổi. Không có mốc chuẩn
cụ thể nào cho việc thời gian mọc răng của các bé, một số bé mọc sớm lúc 3-4 tháng, có bé
mọc răng lúc 6 tháng, có bé 7 tháng và cũng có thể muộn hơn.
Việc mọc răng nhanh hay chậm vài tháng là điều bình thường. Thậm chí, có trẻ sinh ra đã có
sẵn 1-2 chiếc răng rồi gọi là răng sơ sinh. Giới hạn của tuổi mọc răng đầu tiên là từ lúc sinh
tới 1 tuổi. Răng đầu tiên trung bình mọc vào 6- 8 tháng tuổi.
Hai răng cửa hàm dưới sẽ mọc đầu tiên, sau đó các răng khác sẽ tuần tự mọc.
Hai răng hàm thứ hai của hàm trên sẽ là những răng mọc cuối cùng. Răng thường mọc theo
từng cặp. Ví dụ: răng nanh hàm dưới ở bên phải và bên trái sẽ mọc cùng lúc.
Răng hàm dưới thường mọc sớm hơn răng tương ứng ở hàm trên.
Bộ răng sữa gồm có tất cả 20 răng, 10 ở hàm trên và 10 ở hàm dưới.
Chậm mọc răng không phải là một dấu hiệu bệnh lý, đó chỉ là một số trường hợp cá biệt.
Nguyên nhân chậm mọc răng có thể do trẻ sinh non, thể trạng yếu, do chế độ ăn của bé
chưa hợp lý. Nếu chậm mọc răng mà bé vẫn phát triển tốt về thể lực, lên cân đều, bò, ngồi,
đứng đúng giai đoạn thì coi như bình thường. Nếu trẻ được 1 tuổi mà chưa thấy răng nào
mọc thì phải coi là bất thường do thiếu dinh dưỡng, còi xương, cần cho trẻ ăn nhiều chất
đạm, uống vitamin, đặc biệt là vitamin D.
Một số triệu chứng khi mọc răng
Khi mọc răng, trẻ có thể biểu hiện một vài rối loạn trong cơ thể, ví dụ: trẻ mệt mỏi, rất quấy,
hay khóc, ít ngủ, dễ kích động khi mọc răng, bứt rứt khó chịu và hay làm nũng cha mẹ. Một
số trẻ hay chảy nhiều nước miếng và hay gặm thứ gì đó cũng là những biểu hiện thường
thấy. Khi dồn năng lượng cho việc mọc răng, sức bảo vệ cơ thể yếu đi nên trẻ dễ bị cảm, rối
loạn tiêu hóa. Vào thời kỳ này hoặc sớm hơn, trẻ thường bị sốt nhẹ và đôi khi còn kèm theo đi
ngoài phân lỏng.
Trước khi răng nhú lên, nướu có thể bị sưng, viêm tấy đỏ, có khi bị loét. Nướu sưng đỏ làm
trẻ luôn có cảm giác ngứa ngáy, khó chịu tại chỗ răng nhú lên, trẻ thường cho ngón tay, đồ
chơi hay bất kỳ vật gì có trong tay vào miệng để cắn, những triệu chứng này thường xảy ra
5
- trước khi răng nhú lên 3-5 ngày. Ngoài ra, để răng mọc được, nướu phải nứt ra gây đau cho
trẻ và rất có thể bị nhiễm trùng răng miệng . Những triệu chứng này khiến trẻ hay quấy khóc
nhiều hơn và lười ăn uống, thậm chí có trẻ sút cân .
Có rất nhiều bậc phụ huynh không để ý đến dấu hiệu mọc răng của trẻ, nên khi thấy trẻ
biếng ăn và quấy khóc thường cho trẻ uống các loại men tiêu hóa và thuốc bổ. Điều này
khiến các bậc cha mẹ trẻ đôi khi mất bình tĩnh và không xử trí được tốt việc chăm sóc trẻ.
Những lúc như vậy, cha mẹ trẻ cần giữ bình tĩnh và đưa trẻ đến bác sĩ răng hàm mặt ở các
bệnh viện Nhi để được điều trị giúp giảm các triệu chứng khi mọc răng. Các dấu hiệu này
thường xuất hiện rồi tự hết trong vòng 3-7 ngày. Tất cả những biểu hiện đó chỉ là quá trình
sinh lý bình thường.
Chăm sóc trẻ mọc răng:
Có thể làm dịu cho trẻ tạm thời bằng cách cho một vật nhẹ, mềm để trẻ cắn lên (như vòng
mọc răng, ngậm núm vú giả bằng cao su). Nếu cảm thấy các bé đau dữ dội có thể đến tư
vấn khám bác sĩ chuyên khoa Răng - Hàm – Mặt các bệnh viện Nhi.
Nếu trong thời gian mọc răng sữa, trẻ sốt tới 38,50C trở lên và đau nhiều, có thể dùng
paracetamol để hạ sốt và giảm đau, liều lượng 10-15 mg/kg cân nặng, cứ 4-6 giờ cho uống
một lần. Không được để trẻ sốt quá cao. Nếu trẻ sốt nhẹ hơn thì không cần uống thuốc.
Cùng với sốt nhẹ, trẻ chảy nước bọt nhiều, thường đưa tay vào miệng cắn hoặc dùng lưỡi
liếm vùng nướu phía trước. Cần chú ý giữ vệ sinh răng miệng cho trẻ thật tốt. Thường xuyên
lau sạch nước miếng hay chảy quanh miệng trẻ bằng khăn mềm. Nhớ luôn luôn làm sạch
nướu sau khi cho trẻ bú hoặc ăn. Dùng một miếng gạc hoặc vải mềm nhúng nước sạch quấn
quanh ngón tay lau nhẹ nhàng và massage nướu. Nên cho trẻ uống nước lọc sau khi bú
hoặc ăn dặm xong.
Chú ý cho trẻ uống nhiều nước. Điều này đặc biệt quan trọng vì tiêu chảy nhiều khiến trẻ dễ
mất nước.
Nên cho trẻ ăn các thức ăn mềm để trẻ ăn uống dễ dàng, thức ăn quá nóng hay quá lạnh đều
không có lợi cho sự phát triển của răng trẻ. Ngoài ra cũng cần bổ sung thêm cho trẻ hàm
lượng canxi trong thành phần các bữa ăn hàng ngày.
Tính cách trẻ sẽ thay đổi hay quấy khóc, cáu gắt, không muốn chơi. Hãy kiên nhẫn dỗ dành
trẻ, tạo môi trường vui thích cho trẻ với những đồ chơi mà trẻ thích. Sự quan tâm kịp thời của
người lớn sẽ làm dịu nỗi đau của trẻ.
Mọc răng không làm cho trẻ ốm, thường trẻ có thể nóng nhẹ hay đi tướt trong 1-2 ngày, nếu
trẻ sốt cao, nôn ói hay tiêu chảy không bao giờ là do mọc răng cả, bạn cần đưa trẻ đi bác sĩ
ngay để được khám bệnh. Hãy mang trẻ đến bác sĩ nếu tình trạng quấy khóc, không chịu ăn
kéo dài trong nhiều ngày và trẻ có nguy cơ sụt cân.
6
- Cách chăm sóc khi trẻ mọc răng
Thường trẻ bắt đầu mọc răng sữa từ tháng thứ 6, nhưng cũng có thể sớm hơn
(tháng thứ 5) hoặc muộn hơn (tháng 7 - 8). Tuy nhiên khi mọc răng hầu hết trẻ
thường có các triệu trứng như: chảy nhiều nước dãi, biếng ăn, quấy khóc, khó
ngủ, luôn mút ngón tay, rất thích cắn vật rắn, đôi khi có thể sốt nhẹ, lợi sưng đỏ ở
vùng răng nhú lên, tiêu chảy. Do đó cha mẹ cần phải chú ý để chăm sóc trẻ trong
giai đoạn mọc răng.
Cách chăm sóc khi trẻ mọc răng:
- Trước khi răng nhú lên, bạn sẽ thấy lợi của bé đỏ và sưng to, kèm theo sốt nhẹ. Mọc
răng thường làm bé bị đau và rất khó chịu, do đó bé hay quấy khóc và lười ăn, thậm chí có
thể sút cân. Vì vậy bạn nên vỗ về bé, thay đổi chế độ ăn của bé bằng bột, sữa hoặc cháo
loãng.
- Nếu bé sốt trên 38, 5 độ, bạn có thể cho bé uống thuốc hạ sốt, bạn nên tham khảo ý
kiến của bác sĩ và cho bé uống theo chỉ dẫn.
- Bé cũng có thể đi ngoài phân nhão, sệt 3-4 lần/ngày, trong vòng khoảng 3-7 ngày. Nếu
bé đi ngoài phân sệt nhiều lần trong ngày nhưng lượng phân và lượng nước ra ít thì không
cần cho uống bù nước, hãy cứ cho ăn uống bình thường. Nếu phân nhiều nước hoặc bé đi
quá nhiều lần thì nên đưa đến bác sĩ.
- Giữ vệ sinh răng miệng tốt cho bé: Sau khi ăn, nên cho bé uống một ít nước lọc để súc
miệng, sau đó lau răng bằng khăn mềm; hoặc đánh răng cho bé. Nên làm thường xuyên
nhiều lần trong ngày.
- Bé có thể ngứa lợi, thích gặm nhấm, cắn các vật rắn. Do đó bạn nên chọn cho trẻ loại
đồ chơi bằng chất liệu mềm, có hình tròn. Những đồ chơi vuông thành sắc cạnh rất nguy
hiểm vì dễ làm tổn thương lợi và ảnh hưởng không tốt đến quá trình mọc răng của trẻ. Tốt
nhất bạn hãy thay thế đồ chơi hàng ngày của bé bằng những miếng lê, táo hay cà rốt nhỏ.
- Hãy mang bé đến bác sĩ nếu tình trạng quấy khóc, không chịu ăn kéo dài trong một tuần
lễ, có nguy cơ gây chậm tăng cân, sụt cân. Nếu bé chỉ ăn ít trong vài ngày thì có thể
không cần đi khám.
- Nếu trẻ được 12 tháng mà chưa thấy răng nào mọc thì phải coi là bất thường do thiếu
dinh dưỡng, còi xương, cần cho trẻ ăn nhiều chất đạm, uống vitamin, đặc biệt là vitamin
D.
Lưu ý: Các triệu chứng khi trẻ mọc răng không bao giờ gồm sốt cao, ho, nôn mửa, tiêu
chảy kéo dài, mà có thể là triệu chứng của bệnh khác, khi đó bạn cần đưa trẻ đi khám
ngay.
Theo BS Thúy An
7
- Chăm sóc trẻ táo bón
Táo bón là hiện tượng trẻ đi ngoài phân rắn và khô, hoặc khoảng cách 2 lần đại
tiện quá xa nhau, thường là trên 3 ngày.
Trẻ bị táo bón thường có các biểu hiện sau:
- Sờ nắn bụng thấy những cục phân rắn.
- Trẻ biếng ăn, ăn không tiêu.
- Bụng chướng, đầy hơi, đau bụng.
Sờ nắn bụng của trẻ thấy những cục phân rắn đó là biểu hiện
của bệnh táo bón
Táo bón do nguyên nhân ăn uống
- Ăn chưa đủ số lượng.
- Pha sữa không đúng tỷ lệ cho trẻ ăn.
- Mẹ bị táo bón cho con bú.
- Ăn ít chất xơ, không chịu ăn rau quả, chỉ ăn nước không ăn cái rau, quả.
- Uống ít nước.
- Táo bón do yếu tố tâm lý: Thường hay gặp ở lứa tuổi trẻ mẫu giáo. Do trẻ ngại xin phép
cô giáo, hoặc sợ bẩn không muốn đi đại tiện, sau vài lần làm cho đại tràng dãn to vì vậy
phân phải tích nhiều ngày mới đủ kích thích đại tràng gây phản xạ đi ngoài. Trẻ thường đi
ngoài phân khuôn to như người lớn, phân cứng và khô.
- Táo bón do dùng thuốc: Hay gặp khi trẻ bị ốm phải dùng thuốc kháng sinh hoặc thuốc
ho, thuốc ho có codein, viên sắt...
- Bệnh toàn thân: Trẻ còi xương (do trương lực cơ giảm làm cho nhu động ruột kém, phân
phải lưu chuyển lâu trong lòng ruột), trẻ suy dinh dưỡng do biếng ăn nên trẻ thường ăn ít
dẫn đến tình trạng "đói" phân, mấy ngày trẻ mới đi ngoài một lần, trẻ bị thiếu máu thường
phải uống vi sắt cũng là nguyên nhân gây táo bón.
- Bệnh ngoại khoa, tiêu hóa: Dị tật bẩm sinh như phình to đại tràng, hẹp ruột, hẹp hậu
môn, nứt kẽ hậu môn.
8
- Các bà mẹ phải làm gì khi trẻ bị táo bón?
Tùy theo từng nguyên nhân mà điều trị nhưng điều chỉnh lại chế độ ăn vẫn là quan trọng
nhất:
- Uống nhiều nước: trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn thì không cần uốngnước, nhưng
nếu trẻ bị táo bón thì vẫn cho uống 100 - 200ml nước/ngày. Trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 - 12
tháng uống 200 - 300ml nước/ngày. Trẻ 1 - 3 tuổi uống 500 - 600ml nước/ngày. Trẻ 3 - 5
tuổi uống 1000ml nước/ngày. Trẻ lớn hơn 10 tuổi uống bằng người lớn: 1500 - 2000ml
nước/ngày.
- Ăn nhiều rau xanh và quả chín: Chọn các loại rau quả có tính chất nhận tràng: rau khoai
lang, mồng tơi, củ khoai lang, đu đủ, chuối tiêu, cam, bưởi. Nên tập cho trẻ thói quen ăn
nhiều rau, quả chín từ nhỏ.
- Chọn loại sữa không gây táo bón: Có bổ sung thêm chất xơ, pha sữa với nước cháo
loãng hoặc nước bột khoai lang nghiền (đối với trẻ nuôi sữa ngoài).
- Trẻ lớn: Không nên ăn các loại hoa quả có vị chát: Ổi, hồng xiêm, bánh kẹo, nước uống
có ga, cà phê...
- Điều trị táo bón cho mẹ: nếu mẹ bị táo bón khi nuôi con bú phải điều trị kịp thời, cách
tốt nhất là điều chỉnh chế độ ăn uống của mẹ.
Luyện tập
- Tăng cường vận động cơ thành bụng và cơ tròn hậu môn: Chạy nhảy nô đùa, tập thể
dục, thể thao (trẻ lớn).
- Xoa bụng cho trẻ: Theo khung đại tràng từ phải qua trái ngày 3 - 4 lần vào khoảng cách
giữa 2 bữa ăn (trẻ dưới 1 tuổi).
- Vệ sinh đại tiện: Tập cho trẻ đại tiện đúng giờ quy định, trẻ nhỏ thì xi ị hoặc cho trẻ ngồi
bô vào một giờ nhất định trong ngày.
- Điều trị các bệnh: Còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu nếu có.
- Dùng thuốc: Thuốc nhuận tràng, men tiêu hóa vi sinh, vitamin C theo đơn của thầy thuốc.
- Thụt tháo: Là biện pháp cuối cùng nếu trên 3 ngày sau khi đã dùng mọi biện pháp trên
mà trẻ vẫn không đi ngoài được. Dùng nước muối sinh lý hoặc nước ấm pha mật ong tỷ lệ
5%. Đối với trẻ nhỏ hơn 1 tuổi mỗi lần thụt 10oml, trẻ lớn hơn 1 tuổi thụt 200ml hoặc
thuốc thụt hậu môn mỗi lần thụt 1 ống.
Theo ThS. BS Lê Thị Hải
9
- Chữa táo bón cho trẻ
Mẹ nên tập cho bé ăn nhiều rau xanh và quả chín từ khi còn nhỏ và khuyến khích con chạy nhảy,
nô đùa... Đây là những cách đơn giản nhất để giúp bé khắc phục táo bón.
Táo bón là khi trẻ đi ngoài phân rắn và khô hoặc khoảng cách 2 lần đại tiện quá xa nhau, thường
là trên 3 ngày.
Trẻ bị táo bón thường có các biểu hiện sau:
- Sờ nắn bụng thấy những cục phân rắn.
- Trẻ biếng ăn, ăn không tiêu.
- Bụng chướng, đầy hơi, đau bụng.
Lý do bé bị táo bón
- Táo bón do nguyên nhân ăn uống: Ăn chưa đủ số lượng, pha sữa không đúng tỷ lệ cho trẻ ăn,
mẹ bị táo bón cho con bú, bé ăn ít chất xơ, không chịu ăn rau quả, chỉ ăn nước không ăn cái rau,
quả, uống ít nước.
- Táo bón do yếu tố tâm lý: Thường hay gặp ở trẻ mẫu giáo. Do bé ngại xin phép cô giáo hoặc sợ
bẩn không muốn đi đại tiện, sau vài lần làm cho đại tràng dãn to vì vậy phân phải tích nhiều ngày
mới đủ kích thích đại tràng gây phản xạ đi ngoài. Trẻ thường đi ngoài phân khuôn to như người
lớn, phân cứng và khô.
- Táo bón do dùng thuốc: Hay gặp khi trẻ bị ốm phải dùng thuốc kháng sinh hoặc thuốc ho có
codein, viên sắt...
- Bệnh toàn thân: Trẻ còi xương (do trương lực cơ giảm làm cho nhu động ruột kém, phân phải
lưu chuyển lâu trong lòng ruột), trẻ suy dinh dưỡng do biếng ăn nên thường ăn ít dẫn đến tình
trạng "đói" phân, mấy ngày trẻ mới đi ngoài một lần. Các bé bị thiếu máu thường phải uống vi
sắt cũng là nguyên nhân gây táo bón.
- Bệnh ngoại khoa, tiêu hóa: Dị tật bẩm sinh như phình to đại tràng, hẹp ruột, hẹp hậu môn, nứt
kẽ hậu môn.
Cách giúp con khỏi táo bón
Tùy theo từng nguyên nhân mà bạn tìm cách điều trị nhưng điều chỉnh lại chế độ ăn vẫn là quan
trọng nhất:
- Uống nhiều nước: trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn không cần uống nước nhưng nếu bé bị táo
bón thì vẫn cho uống 100 - 200 ml nước/ngày. Trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 - 12 tháng uống 200 - 300
10
- ml nước/ngày. Trẻ 1 - 3 tuổi uống 500 - 600 ml nước/ngày. Trẻ 3 - 5 tuổi uống 1000 ml
nước/ngày. Trẻ lớn hơn 10 tuổi uống bằng người lớn: 1500 - 2000 ml nước/ngày.
- Ăn nhiều rau xanh và quả chín: Chọn các loại rau quả có tính chất nhận tràng: rau khoai lang,
mồng tơi, củ khoai lang, đu đủ, chuối tiêu, cam, bưởi. Nên tập cho trẻ thói quen ăn nhiều rau, quả
chín từ nhỏ.
- Chọn loại sữa không gây táo bón: Có bổ sung thêm chất xơ, pha sữa với nước cháo loãng hoặc
nước bột khoai lang nghiền (đối với trẻ nuôi sữa ngoài).
- Trẻ lớn: Không nên ăn các loại hoa quả có vị chát: Ổi, hồng xiêm, bánh kẹo, nước uống có gas,
cà phê...
- Điều trị táo bón cho mẹ: nếu mẹ bị táo bón khi nuôi con bú phải điều trị kịp thời, cách tốt nhất
là điều chỉnh chế độ ăn uống của mẹ.
Luyện tập:
- Tăng cường vận động cơ thành bụng và cơ tròn hậu môn: Chạy nhảy nô đùa, tập thể dục, thể
thao (trẻ lớn).
- Xoa bụng cho trẻ: Theo khung đại tràng từ phải qua trái ngày 3 - 4 lần vào khoảng cách giữa 2
bữa ăn (trẻ dưới 1 tuổi).
- Vệ sinh đại tiện: Tập cho trẻ đại tiện đúng giờ quy định, trẻ nhỏ thì xi ị hoặc cho trẻ ngồi bô
vào một giờ nhất định trong ngày.
- Điều trị các bệnh: Còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu nếu có.
- Dùng thuốc: Thuốc nhuận tràng, men tiêu hóa vi sinh, vitamin C theo đơn của thầy thuốc.
- Thụt tháo: Là biện pháp cuối cùng nếu trên 3 ngày sau khi đã dùng mọi cách trên mà bé vẫn
không đi ngoài được. Bạn có thể dùng nước muối sinh lý hoặc nước ấm pha mật ong tỷ lệ 5%.
Đối với trẻ nhỏ hơn 1 tuổi mỗi lần thụt 100 ml, trẻ lớn hơn 1 tuổi thụt 200 ml. (Có thể dùng
thuốc thụt hậu môn mỗi lần thụt 1 ống).
11
- Chữa táo bón bằng dược thảo
Táo bón là căn bệnh phiền toái và thường kéo dài gây khó chịu cho bộ máy tiêu hoá. Khi mà
bạn cũng luôn chú ý ăn nhiều chất xơ, rau và hoa quả mà vẫn bị táo bón thì hãy thử áp
dụng những cách dưới đây xem sao nhé.
1. Vỏ khô hạt mã đề Psyllium là một thảo dược tự nhiên rất hiệu nghiệm trong vấn đề chữa táo
bón, giúp nhuận tràng.
Lấy 3 thìa cà phê hạt mã đề ( tương đương khoảng 15g) uống cùng với một cốc sữa nóng trước
khi đi ngủ. Loại thảo dược này có tác dụng loại thải độc tố ở ruột và giúp giảm táo bón nhanh, ít
đau. Dùng vài lần bạn sẽ thấy cải thiện tình trạng tiêu hoá đáng kể.
2. Dùng rau bina đun với nước sôi, đun khoảng 2 đến 3 phút rồi để nguậy, chắt hết nước đi và
ăn rau. Cách này để chữa táo bón kinh niên, hỗ trợ nhu động ruột chỉ một hai giờ sau khi dùng
thuốc.
3. Lá cây keo nhọn (thường dùng làm thuốc xổ) có thể chữa táo bón. Có rất nhiều phương thuốc
bằng thảo dược được kết hợp sử dụng với lá cây keo nhọn để tăng thành phần hoạt chất chữa
táo bón.
Tuy nhiên, dùng loại dược thảo này cần phải cẩn thận vì nếu không rất dễ bị tiêu chảy. Cho một
vài lá cây keo nhọn kết hợp với hạt thì là và một ít gừng vào trong nước đun lên để khoảng vài
phút uống vào buối tối.
Không dùng cách này nhiều lần trừ khi thực sự cần thiết (nghĩa là tình trạng táo bón chưa được
cải thiện) vì đây là một dạng thuốc xổ có tác dụng cực mạnh.
4. Diệp hạ châu (chó đẻ răng cưa): Có tác dụng kích ăn ngon, kích thích trung tiện. Người Ấn
Độ và nhiều vùng trên thế giới dùng lá này để chữa viêm gan, vàng da, kiết lị, táo bón, thương
hàn…
Dùng diệp hạ châu dạng túi trà nhúng hoặc cho 1 nhúm lá diệp hạ châu khô vào nước sôi, uống
thay nước trong ngày là có kết quả tốt.
5. Một cách đơn giản khác là sử dụng phương pháp chữa vi lượng đồng căn. Dùng một liều
Nux Vomica 200CH trước khi đi ngủ. Dùng 3 lần trong 3 tối bạn sẽ thấy chứng táo bón giảm đi
rõ rệt. Cách này rất an toàn và dễ thực hiện.
Điều quan trọng là phải tìm ra nguyên nhân gây táo bón, nếu là do ăn uống thì bạn nên điều chỉnh
chế độ ăn sao cho thích hợp. Có thể bạn cảm thấy đã ăn nhiều rau nhưng trên thực tế là chưa đủ
lượng chất xơ cần thiết cho cơ thể. Vì vậy hãy cố gắng ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, gạo
nguyên cám, ít thức ăn chứa dầu mỡ và uống nhiều nước để phóng tránh bệnh táo bón.
12
- Còn nếu bị táo bón dai dẳng mà không do chế độ ăn thì bạn cần đến bác sĩ sớm để tránh mắc các
bệnh về tiêu hoá như ung thư trực tràng do táo bón lâu ngày.
Chế độ ăn khi trẻ bị tiêu chảy
Con trai tôi được 14 tháng tuổi, hiện cháu đang bị tiêu chảy và hay nôn trớ. Cháu không
chịu ăn uống gì nên tôi rất lo lắng. Bây giờ tôi phải chăm sóc bé như thế nào?
Trả lời:
Tiêu chảy cùng với nôn trớ sẽ khiến cơ thể mất nước nhanh. Vậy nên việc đầu tiên bạn cần làm
là liên tục bổ sung chất lỏng cho cơ thể bé. Đó có thể là nước lọc, nước dừa, sữa, nước lúa
mạch, nước chanh.
Trong trường hợp bé bị nôn, hãy đợi từ 15 - 30 phút sau khi nôn mới bắt đầu cho bé uống
nước bổ sung. Loại nước thích hợp dành cho bé là nước dừa hay nước cháo loãng, giúp bù nước
rất nhanh. Lưu ý bạn cần nhanh chóng đưa trẻ tới gặp bác sĩ ngay nếu trẻ không chịu ăn uống lại
kèm thêm sốt cao.
Trong thời gian này bạn chỉ nên cho bé ăn các loại thức ăn mềm, dễ tiêu hoá như cháo, súp, các
món ninh, hầm nhừ, cơm nát. Không nên cho trẻ ăn trái cây trong thời điểm này vì sẽ thêm “gánh
nặng” cho hệ tiêu hoá. Tuy nhiên, riêng táo và chuối lại rất nên ăn bởi chúng có chứa một lượng
kali lớn, giúp cơ thể nhanh chóng bình phục sau tiêu chảy.
Táo ninh nhừ hay táo nướng sẽ giúp trẻ dễ tiêu hoá hơn, ngoài ra, bạn cũng nên chia thành nhiều
bữa nhỏ, thay đổi món liên tục bởi đây là thời điểm trẻ nhanh chán.
Sẽ thật sai lầm nếu ép buộc trẻ chỉ ăn một số món ăn mà bạn cho là ngon và bổ nhưng đôi khi
những món ăn đó lại không hợp với sở thích và khẩu vị của trẻ. Chính vì thế, hãy để cho trẻ lựa
chọn món ăn theo sở thích, như vậy trẻ có thể ăn nhiều hơn, thậm chí là ngoài mong muốn của
bạn.
Lưu ý, đường hay các loại đồ ăn có chứa nhiều đường, bánh, kẹo có thể sẽ chính là “thủ phạm”
làm cho tình trạng tiêu chảy ngày càng tệ hơn. Vì thế bạn nên tránh cho trẻ uống nước hoa quả
cũng như những đồ uống có chứa nhiều đường trong thời điểm này.
13
- Cách tập cho trẻ ăn dặm
Con bạn đã bắt đầu nhìn thòm thèm những miếng ăn bạn đưa từ bát lên miệng? Bé đã biết chộp
những mẩu thức ăn trên mâm? Nếu vậy, đã đến lúc bạn có thể tự nhủ tập cho bé ăn dặm được
rồi.
1. Đầu tiên phải đảm bảo trẻ đã sẵn sàng. Các bác sĩ khuyên rằng nên chờ cho bé khoảng 4-6
tháng tuổi để giới thiệu những món ăn cứng cho bé. Khoảng thời gian này bé cũng có những dấu
hiệu sẵn sàng cho việc thay đổi món ăn. Bé sẽ ngồi vững, có thể nhặt các đồ vật nhỏ. Bé hứng
thú với những gì trên bàn ăn. Mỗi trẻ đều khác nhau, nên cần phải nhìn ra dấu hiệu sẵn sàng của
bé, thay vì tự quyết định một khoảng thời gian mập mờ.
2. Tập dần dần. Bạn và bé có rất nhiều thời gian để khám phá thế giới thực phẩm mới này. Hãy
cho bé bắt đầu với những lượng thức ăn thật nhỏ (có thể là một nửa thìa). Dần dần tăng số
lượng cho đến khi bé ăn được một phần tư bát hoặc hơn thế.
3. Sữa mẹ và sữa bột vẫn được ưu tiên hàng đầu trong năm đầu của trẻ. Để cung cấp đầy đủ
chất dinh dưỡng thiết yếu trong năm đầu đời của trẻ, hãy cho bé bú sữa mẹ hoặc uống sữa bình
đầy đủ trước khi bắt đầu cho bé ăn các loại thực phẩm khác.
4. Không có một tiêu chuẩn, định mức nào trong việc ăn dặm của bé. Sở thích của bé cũng như
tiền sử bị hen suyễn hoặc dị ứng trong gia đình sẽ đóng một vai trò quan trọng đối với những
thức ăn dành cho bé, và cả thời điểm tập ăn.
5. Chuẩn bị tư tưởng cho một bãi chiến trường. Rất nhiều đồ ăn của bé sẽ xuất hiện trên quần
áo và sàn nhà. Đó là điều không thể tránh khỏi, vì vậy hãy mặc phù hợp cho bé.
6. Chỉ giới thiệu một đồ ăn mới mỗi tuần. Thời điểm thích hợp nhất để tập cho bé ăn món mới là
vào buổi sáng. Khi đó sẽ dễ quan sát các dấu hiệu dị ứng như mẩn đỏ, chảy nước mũi, nghẹn,
quấy khóc hay đau bụng. Hãy chú ý các phản ứng nghiêm trọng. Nếu có cần trao đổi ngay với bác
sĩ.
7. Hãy đón chờ sự thay đổi trong phân của bé. Khi bạn cho bé ăn những thực phẩm rắn thì bạn
cũng sẽ nhìn thấy sự khác biệt trong màu, độ rắn của phân của con bạn. Điều đó hoàn toàn bình
thường. Bạn sẽ còn có thể nhìn thấy những mẩu thức ăn chưa được tiêu hóa hết trong bô.
8. Nhớ rằng con bạn có chiếc bụng rất bé và chỉ thích hợp với những bữa ăn thật nhỏ trong ngày,
chứ không phải 3 bữa lớn.
14
- 9. Theo dõi các đầu mối của bé. Nếu bé không thích món ăn nào, hoặc là không đói, thì đừng ép.
Sẽ không có vấn đề gì nếu cho bé nghỉ ăn dặm vài ngày và quay lại với sữa. Điều quan trọng là
khiến mỗi bữa ăn là một dịp vui vẻ.
10. Biến bữa ăn thành một dịp giao lưu. Cho bé ngồi cùng mâm với gia đình để bé có thể tận
hưởng không khí ăn chung thân mật của cả nhà. Trẻ em rất thích sự tương tác như thế.
Những món ăn dành cho bé theo tháng
4-6 tháng
Con bạn ban đầu có thể thích quả và rau có vị ngọt. Tuy nhiên, nên bắt đầu cho bé bằng những món ăn
có nhiều sắt. Khoai tây nghiền nấu kỹ hoặc chuối chín sẽ phù hợp. Chúng dễ tiếp nhận hơn và ít gây
táo bón.
t Chuu i chín, nghiốề nát, táo xay
n
ề Khoai tây, bí ngô, cà rr t nghiốề nát và nấu chín
n
ấ Lê chín nghii n nhuyềễ n
ễ Cháo, súp, canh loãng
6-9 tháng
Lượng sắt của con bạn sẽ bắt đầu giảm vào khoảng thời gian này. Hãy cho bé ăn thịt nạc, hay thịt gà
nâu để tăng cường lượng sắt mà không gây táo bón.
ắ GGo, ngũ cạố dành cho trẻ
c
ẻ ềCháo xay nghii n
ề Rau xanh nghii n nhềừ
ừ ĐĐ xanh, đỗậ lăng, trộn với sữa bột hoặc sữa chua
u
ữ ềTrái cây nghii n nát
ề ĐĐu phậụ ừ, sữa chua, pho mát
nh
ữ Thh gà xay kịỹ
t
ỹ NNNc trái cây nguyên chưt (không có nớấướ hay dâu)
c cam
9-12 tháng
Ở khoảng thời gian này trẻ sẽ mọc chiếc răng đầu tiên và thích cầm nhặt thức ăn. Đây là thời điểm
thích hợp để cho bé ăn bằng tay. Bạn có thể thấy trẻ thích ăn miếng hơn là ăn bột.
ộ Ngũ cc c dành cho trốẻ
ẻ ềKhoai tây nghii n
ề Cháo xay
ề Rau xanh thái mii ng nhếỏ ặc nghiền nát
ho
ề Trái cây mmm cềắmiếng nhỏ
t
ỏ Thh xay hoịặ cắt miếng nhỏ nấu chín
t c
ấ ĐĐ xanh, đỗậ lăng nấu nhừ
u
ừ ĐĐu phậụ ền hoặc cắt miếng nhỏ
nghi
15
- ữSSa chua, pho mát
ữ NNNc trái cây nguyên chưt (không dùng nớấướ hay dâu)
c cam
Những thức ăn trẻ nên tránh
- Mật ong không nên dùng cho trẻ dưới 1 tuổi, nó có thể gây ngộ độc.
- Nước cam hay quả mọng không nên cho bé uống khi chưa được 1 tuổi.
- Đường, chất làm ngọt, muối hay gia vị không cần thiết và không nên cho vào đồ ăn của bé.
- Củ cải đường, củ cải trắng, rau có màu xanh đậm như rau bina, cải xoăn, súp lơ xanh không nên cho
trẻ dưới 1 tuổi ăn. Chúng có quá nhiều nitrate đối với một đứa bé.
- Thực phẩm chiên rán
- Những thực phẩm dễ gây dị ứng, không dùng khi bé chưa được 1 tuổi hoặc lớn hơn, tùy thuộc vào
tiền sử gia đình, bao gồm:
ồ ữSSa bò
ữ Lúa mì
ữ Ngô
ữ ứTrr ng
ứ Thh lịợ
t n
ợ ạLLc
ạ Cà chua
ạ Hành
ạ Quu mảọ ng
ọ ướ và nn n c cam
Cam
ớ ậĐĐu nành
ậ ốCá, tôm, cua, sò, c
ố ị Gia vv
ị Chocolate
- Những thức ăn dễ gây nghẹn, nên chờ cho đến khi bé 3 tuồi, bao gồm:
ồ ạLLc
ạ Mii ng bếơ to
ơ ếMii ng xúc xích to
ế ảQuu nho
ả ỏBBng ngô
ỏ ĐĐ ăn cồứ dễ vỡ thành mảnh lớn
ng
Lời khuyên giúp bé an toàn khi ăn
1. Không bao giờ rời mắt khỏi bé
16
- 2. Không cho thìa của bé vào miệng bạn. Việc dùng chung dụng cụ ăn uống có thể khiến bé bị sâu
răng.
3. Khi đã mở hộp đồ ăn của bé, hãy cất phần còn lại vào tủ lạnh ngay lập tức.
4. Không lưu giữ đồ ăn thừa của bé.
5. Bỏ các thực phẩm đã để trong tủ lạnh quá 3 ngày
17
nguon tai.lieu . vn
