Xem mẫu

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm KINH TEÁ TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG (Taøi lieäu moân hoïc) Ñaëng Thanh Haø 2004 C:\HA\KTTNMT-Handouts 1 CHÖÔNG I TOÅNG QUAN VEÀ KINH TEÁ TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG I. GIÔÙI THIEÄU VEÀ MOÂN HOÏC KTTNMT. I.1. Khaùi nieäm. Kinh teá hoïc laø moân hoïc nghieân cöùu nhöõng löaï choïn cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi veà caùch thöùc söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân coù giôùi haïn. - Muïc ñích cuûa vieäc löïa choïn laø ñeå coù theå thoûa maõn cao nhaát nhu caàu trong hieän taïi vaø trong töông lai cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi. - Nhöõng löïa choïn cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi ñöôïc bieåu hieän thaønh nhöõng hieän töôïng vaø nhöõng hoaït ñoäng kinh teá. Kinh teá hoïc nghieân cöùu caùc hieän töôïng vaø caùc hoaït ñoäng naøy treân hai goùc ñoä: moät laø goùc ñoä boä phaän cuaû neàn kinh teá vaø thöù hai laø goùc ñoä cuûa toaøn boä neàn kinh teá. - Kinh teá vi moâ nghieân cöùu caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa neàn kinh teá nhö ngöôøi tieâu duøng, ngöôøi saûn xuaát, moät doanh nghieäp, moät nghaønh, moät thò tröôøng. - Kinh teá vó moâ nghieân cöùu neàn kinh teá nhö laø moät toång theå bao goàm taát caû caùc boä phaän hôïp thaønh cuaû noù. Kinh teá vó moâ nghieân cöùu neàn kinh teá vaø söï hoaït ñoäng cuaû neàn kinh teá. - Kinh teá hoïc nghieân cöùu caùc khiaù caïnh cuûa cuoäc soáng kinh teá ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi: - Saûn xuaát caùi gì? - Saûn xuaát nhö theá naøo? - Saûn xuaát cho ai? Kinh teá taøi nguyeân moâi tröôøng laø moät boä phaän cuaû kinh teá hoïc nghieân cöùu moái quan heä töông taùc giöõa moâi tröôøng vaø phaùt trieån. Taäp trung vaøo vaán ñeà caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá vaø taùc ñoäng cuûa chuùng ñeán moâi tröôøng. - Con ngöôøi ñaõ nhaän thaáy moâi tröôøng bao goàm nhöõng taøi nguyeân khan hieám vaø coù theå bò caïn kieät. - Caàn nghieân cöùu kinh teá veà vieäc phaân phoái caùc nguoàn taøi nguyeân khan hieám ñoù cho caùc muïc ñích söû duïng khaùc nhau vaø caïnh tranh vôùi nhau. - Khan hieám: khi caàu lôùn hôn cung taïi giaù khaùc khoâng. - Söï phaùt trieån kinh teá nhanh choùng trong vaøi theá kyû qua ñaõ bieán chaát löôïng moâi tröôøng töø choå ñöôïc coi laø moät loaïi haøng hoùa khoâng coù giaù (töï do söû duïng) trôû neân ngaøy caøng khan hieám hôn. - Ñaàu theá kyû: khoâng khí,nöôùc saïch… coù cung lôùn hôn caàu, giaù baèng (o). . Ngaøy nay do con ngöôøi ngaøy caøng taøn phaù moâi tröôøng, chuùng caøng trôû neân khan hieám caû ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån, caû trong neàn kinh teá tö baûn vaø XHCN. - Moái quan heä cung caàu veà chaát löôïng moâi tröôøng ñaõ thay ñoåi. Nhu caàu veà chaát löôïng moâi tröôøng ngaøy caøng taêng nhanh trong khi ñoù cung laïi giaûm nhanh choùng (do chaát löôïng moâi tröôøng ñang bò giaûm suùt). - Saûn phaåm phuï cuûa quaù trính taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá laø söï gia taêng nhanh choùng caùc chaát gaây oâ nhieãm daãn ñeán vieäc taêng nhanh nhu caàu veà chaát löôïng moâi tröôøng. Khi thu nhaäp C:\HA\KTTNMT-Handouts 2 vaø möùc soáng taêng leân, ngöôøi ta cuõng saün loøng traû nhieàu tieàn hôn cho moät moâi tröôøng soáng toát hôn. - Veà maët cung: taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuøng vôùi söï gia taêng daân soá vaø ñoâ thò hoùa laøm giaûm löôïng cung veà khoâng khí, nöôùc saïch vaø khaû naêng haáp thuï chaát thaûi cuaû moâi tröôøng. Do ñoù taêng tröôûng kinh teá ñaõ laøm cho loaïi haøng hoùa chaát löôïng moâi tröôøng trôû thaønh moät loaïi haøng hoùa khan hieám. - Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, kinh teá coù moät vai troø heát söùc quan troïng. Do chaát löôïng moâi tröôøng trôû neân khan hieám, xaõ hoäi chæ coù theå coù nhieàu loaïi haøng hoùa naøy hôn baèng caùch giaûm ñi moät phaàn löôïng haøng hoùa tieâu duøng vaø dòch vuï mong muoán khaùc. - Coù söï hy sinh (ñöôïc caùi naøy vaø maát caùi kia) giöõa chaát löôïng moâi tröôøng vaø caùc saûn phaåm haøng hoùa , dòch vuï. ÔÛ ñaây coù toàn taïi moät loaïi chi phí cô hoäi (chi phí cô hoäi cuûa vieäc coù chaát löôïng moâi tröôøng cao hôn baèng giaù trò saûn phaån, dòch vuï maát ñi). - Chaát löôïng moâi tröôøng cuõng laø moät saûn phaåm haøng hoùa vaø do ñoù vaán ñeà moâi tröôøng cuõng phaûi ñöôïc coi laø moät vaán ñeà kinh teá. - KTTNMT taäp trung vaøo nghieân cöùu vaán ñeà: laøm theá naøo vaø taïi sao con ngöôøi laøm caùc quyeát ñiinh coù taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng vaø taøi nguyeân. - KTTNMT söû duïng caùc coâng cuï phaân tích cuûa kinh teá vi moâ ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà: Taïi sao moâi tröôøng vaø taøi nguyeân trôû neân suy thoaùi? Nhöõng nguyeân nhaân gaây neân söï suy thoaùi cuûa moâi tröôøng. Haäu quaû cuûa söï suy thoaùi naøy laø gì? Caàn laøm gì ñeå caûi thieän söï suy thoaùi naøy? I.2. Phaïm vi cuûa moân kinh teá TNTNMT - Phaân tích kinh teá caùc vaán ñeà moâi tröông giuùp chuùng ta hieåu roõ nhöõng moái quan heä phöùc taïp cuûa heä thoáng kinh teá. - Töông taùc giöõa kinh teá vaø moâi tröôøng laø töông taùc ña bao goàm nhieàu lónh vöïc giöõa kinh teá phuùc lôïi vaø thuyeát taêng tröôûng. C:\HA\KTTNMT-Handouts 3 Kinh teá phuùc lôïi vaø phaân tích chi phí lôïi ích Caùc coâng cuï chính saùch chi tieâu cuûa chính phuû vaø moái lieân heä ñoái vôùi moâi tröôøng Taùc ñoäng veà phaân phoái cuûa caùc coâng cuï chính saùch Taêng tröôûng kinh teá vaø caân baèng moâi tröôøng Taùc ñoäng moâi tröôøng trong kinh teá thò tröôøng vaø kinh teá kieåm soaùt KINH TEÁ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL ECONOMICS) Chi phí kieåm soaùt oâ nhieãm vaø aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng Kinh teá söû duïng taøi nguyeân Phaân tích taùc ñoäng kinh teá cuûa oâ nhieãm Chính saùch moâi tröôøng, taùc ñoäng quoác gia vaø quoác teá ñoái vôùi thöông maïi ôû caùc neàn kinh teá phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån Hình 1. Caùc khía caïnh nghieân cöùu cuûa kinh teá TNMT. Veà lyù thuyeát, - KTTNMT coù neàn taûng töø kinh teá phuùc lôïi (welfare economics). - Veà maët lyù thuyeát, phaïm vi nghieân cöùu cuaû KTTNMT baogoàm caû lyù thuyeát veà yeáu toá ngoaïi vi, lyù thuyeát haøng hoùa coâng coäng, vaø lyù thuyeát taêng tröôûng vaø phaùt trieån. - Do oâ nhieãm laø moät hieän töôïng ngoaïi vi (externality) laøm ngaên caûn söï hoaït ñoäng coù hieäu quaû cuûa thò tröôøng (taïo ra nhöõng söï sai leäch so vôùi toái öu), KTMT baét ñaàu vôùi lyù thuyeát veà yeáu toá ngoaïi vi. Kinh teá moâi tröôøng lieân quan ñeán vaán ñeà oâ nhieãm trôû thaønh moät nhaùnh ñaëc bieät cuaû kinh teá phuùc lôïi. - Taát nhieân ngoaøi vaán ñeà oâ nhieãm, KTMT cuõng nghieân cöùu veà caùc nguoàn taøi nguyeân khaùc, nhaát laø vaán ñeà baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân.KTMT cuõng bao goàm caùc moâ hình söû dung toái öu taøi nguyeân vaø caùc phöông phaùp baûo toàn taøi nguyeân.. - Khía caïch lyù thuyeát thöù ba trong kinh teá moâi tröôøng lieân quan ñeán vieäc phaân tích vaán ñeà: Lieäu taêng tröôûng/phaùt trieån kinh teá coù treân cô sôû hy sinh (chi phí) moâi tröôøng hay khoâng? Toác ñoä phaùt trieån kinh teá caàn ôûø möùc naøo? Coù theå caét giaûm oâ nhieãm xuoáng ôû möùc baèng khoâng hay khoâng? C:\HA\KTTNMT-Handouts 4 Veà maët thöïc tieãn: - Kinh teá TNMT quan taâm ñeán caùc bieän phaùp, chính saùch söû duïng beàn vöõng TNTNMT, caùc coâng cuï kinh teá nhö thueá, trôï giaù, quyõ moâi tröôøng, giaáy pheùp xaû thaûi coù theå mua baùn ñöôïc… coù theå söû duïng ñeå kieåm soaùt oâ nhieãm. - Nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa caùc heä thoáng kinh teá (tö baûn, XHCN) ñeán moâi tröôøng. - Kinh teá moâi tröôøng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng, nhaát laø trong phaân tích chi phí lôïi ích caùc döï aùn. - Ngoaøi ra vaán ñeà bình ñaúng cuõng laø vaán ñeà quan troïng ñöôïc quan taâm trong kinh teá moâi tröôøng. Trong phaân tích chi phí lôïi ích, phaân tích caùc chieán löôïc kieåm soaùt oâ nhieãm vaø huyû hoaïïi moâi tröôøng, vaán ñeà taùc ñoäng ñeán phaân phoái cuõng caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu. Caâu hoûi ñaët ra laø ai nhaän ñöôïc lôïi ích vaø ai phaûi gaùnh chòu chi phí? Ai laø ngöôøi coù quyeàn: ngöôøi gaây oâ nhieãm hay ngöôøi bò oâ nhieãm? Hieäu quaû (efficiency) vaø bình ñaúng (equity) laø hai chæ soá veà keát quaû cuaû hoaït ñoäng kinh teá. II. LÒCH SÖÛ CUOÄC TRANH LUAÄN VEÀ MOÂI TRÖÔØNG. Moái lo ngaïi veà moâi tröôøng tröôùc naêm 1973 - Trong nhöõng naêm 60 vaø 70 ñaõ coù moái lo ngaïi thöïc söï veà moâi tröôøng. - Neàn kinh teá theá giôùi buøng noå phaùt trieån cho ñeán khi noå ra cuoäc khuûng hoaûng daàu löûa naêm 1973. - Quan ñieåm phoå bieán cho raêng taêng tröôûng kinh teá seõ tieáp tuïc. - Moái lo ngaïi veà moâi tröôøng thôøi kyø cuoái thaäp nieân 60 vaø ñaàu thaäp nieân 70 chuû yeáu xuaát phaùt töø caùc nhaø sinh thaùi hoïc vaø caùc nhaø khoa hoïc veà moâi tröôøng. - Hoï lo ngaïi veà nhöõng xu höôùng söû duïng caùc nguoàn löïc moâi tröôøng cuaû haønh tinh vaø sôï raêng heä sinh thaùi seõ khoâng theå hoã trôï ñöôïc cho daân cö treân theá giôùi ñöôïc nöõa. - Hoï khoâng tin raèng coù theå phoái hôïp taêng tröôûng kinh teá vôùi vieäc baûo veä moâi tröôøng, vaø cho raèng giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng phaûi ñaùnh ñoåi caùi naøy laáy caùi kia. Hoäi nghò “Moâi tröôøng soáng 72” taïi Xtochom (Thuïy Ñieån) - Naêm 1972, hoäi nghò cuûa lieân hieäp quoác veà moâi tröôøng cuûa con ngöôøi vôùi tieâu ñeà “Moâi tröôøng soáng 72” ñöôïc toå chöùc taïi Thuïy Ñieån. - Hoäi nghò taäp trung vaøo nhöõng nhu caàu cuûa con ngöôøi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, thaûo luaän veà möùc an ninh löông thöïc caàn thieát, nhaø ôû vöõng chaéc, nöôùc an toaøn, vaø keá hoaïch hoaù gia ñình (vì taêng daân soá ñöôïc coi laø vaán ñeà lôùn). - Hoäi nghò noùi chung khoâng tranh luaän veà baûo veä moâi tröôøng. Caâu laïc boä Roma - Ñaõ thu thaäp döõ lieäu vaø söû duïng caùc moâ hình treân maùy ñieän toaùn ñeå laøm cô sôû cho laäp luaän cuaû hoï. - Cho raèng neáu nhö quaù trình taêng tröôûng cuaû neàn kinh teá theá giôùi cöù tieáp tuïc nhö noù ñaõ töøng dieãn ra, thì söï taêng tröôõng naøy seõ nhaân leân theo soá muõ vaø xaõ hoäi seõ suïp ñoå. - Nhìn nhaän quaù trình taêng daân soá nhö laø vaán ñeà chuû yeáu. C:\HA\KTTNMT-Handouts 5 ... - tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn