Xem mẫu
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013
KIEÅU HÌNH CUÛA ÑOÄNG TÖØ CHUYEÅN ÑOÄNG
TRONG TIEÁNG VIEÄT COÙ SÖÏ LIEÂN HEÄ VÔÙI TIEÁNG ANH
Lyù Ngoïc Toaøn, Leâ Höông Hoa
Tröôøng Ñaïi hoïc Caûnh saùt Nhaân daân
TOÙM TAÉT
Talmy (nhaø ngoân ngöõ hoïc Myõ) trong moät coâng trình nghieân cöùu veà ñoäng töø chuyeån
ñoäng ñaõ chöùng minh ngoân ngöõ ñöôïc phaïm truø hoùa theo hai ñònh khung: (i) ngoân ngöõ ñònh
khung ñoäng töø (chuyeån ñoäng ñöôïc bieåu ñaït bôûi ñoäng töø), (ii) ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø
(chuyeån ñoäng ñöôïc bieåu ñaït bôûi coù keát hôïp giöõa ñoäng töø vaø ñöôøng daãn), phuï thuoäc vaøo
phöông caùch maø sô ñoà hình aûnh veà chuyeån ñoäng ñöôïc phoûng chieáu neân moät bieåu thöùc ngoân
ngöõ. Baøi baùo taäp trung phaân tích ñoäng töø chuyeån ñoäng trong tieáng Vieät coù lieân heä vôùi tieáng
Anh theo ñònh khung phaân ñònh cuûa Talmy. Keát quaû phaân tích cho thaáy, ñoäng töø chuyeån
ñoäng trong tieáng Vieät coù nhöõng söï khaùc bieät lôùn vôùi tieáng Anh vaø haàu heát caùc ngoân ngöõ treân
theá giôùi. Tieáng Vieät chaúng nhöõng khoâng thuoäc vaøo caû hai ñònh khung phaân ñònh cuûa Talmy,
maø coøn taïo ra moät kieåu ñònh khung môùi ñoù laø keát caáu chuoãi ñoäng töø (Henry Beecher). Chính
keát caáu cuûa chuoãi ñoäng töø naøy ñaõ trôû thaønh ñeà taøi haáp daãn ñoái vôùi nhieàu nhaø ngoân ngöõ hoïc
vaø nhöõng ngöôøi thích nghieân cöùu ngoân ngöõ.
Töø khoùa: ngoân ngöõ, ñònh khung ñoäng, ñònh khung phuï töø
*
1. Giôùi thieäu ngoân ngöõ, ví duï: enter (vaøo trong), descend
Naêm 1985, Leonard Talmy ñaõ cho (ñi xuoáng), hay ascend (ñi leân)... Ngoân ngöõ
xuaát baûn moät coâng trình ñaàu tay veà ñoäng ñònh khung phuï töø giaûi maõ thoâng tin
töø chuyeån ñoäng (motion verbs). Döïa treân ñöôøng daãn thoâng qua caùc thaønh phaàn phuï
nghieân cöùu veà ñoäng töø chuyeån ñoäng, oâng nhö: tieåu töø, tieáp ñaàu ngöõ hay giôùi töø coù söï
ñaõ phaân ñònh ngoân ngöõ laøm hai nhoùm gaén keát vôùi ñoäng töø chính nhö: go to (ñi
chính: nhoùm ngoân ngöõ ñònh khung ñoäng töø ñeán), come back (trôû laïi), hay climb up
(verb-framed) vaø nhoùm ngoân ngöõ ñònh (treøo leân).
khung phuï töø (sattelite-framed). Söï phaân Khi nghieân cöùu vaán ñeà naøy trong tieáng
ñònh naøy phuï thuoäc vaøo möùc ñoä maø sô ñoà Vieät, chuùng ta nhaän thaáy raèng ñoäng töø
chuyeån ñoäng (motion schema) troïng taâm chuyeån ñoäng coù nhöõng ñaëc tính hoaøn toaøn
ñöôïc phoûng chieáu treân moät bieåu thöùc ngoân traùi ngöôïc vôùi hai nhoùm ngoân ngöõ maø
ngöõ nhö theá naøo. Loaïi ngoân ngöõ ñònh Talmy ñaõ phaân ñònh, bôûi vì ñoäng töø chuyeån
khung ñoäng töø phaàn lôùn truyeàn taûi thoâng ñoäng trong tieáng Vieät bao truøm ñaëc tính
tin ñöôøng daãn trong chuyeån ñoäng thoâng cuûa caû hai nhoùm ngoân ngöõ ñaõ ñeà caäp. Ñieàu
qua quaù trình töø vöïng hoùa ñoäng töø trong naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi quan ñieåm cuûa
51
- Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013
Slobin cho raèng coù nhöõng nhöõng ngoân ngöõ (1a) Tieáng Anh: The bottle floated into the
khoâng nhöõng khoâng mang ñaëc tính cuûa hai case.
(1b) Tieáng Taây Ban Nha: La bottella entro a la
loaïi ngoân ngöõ treân, maø noù coù nhöõng ñaëc tính
cueva.
rieâng bieät khaùc. OÂng phaân tích, nhieàu ngoân
(1c) Tieáng Vieät: Caùi chai troâi vaøo trong ñoäng.
ngöõ ñònh khung phuï töø maø ôû ñoù phuï töø
Thoâng qua ví duï treân, ta coù theå deã daøng
khoâng phaûi laø caùc tieåu töø, giôùi töø hay tieáp vò
nhaän ra raèng, trong tieáng Anh ñoäng töø
töø, maø phuï töø laø nhöõng thaønh phaàn ngöõ
phaùc hoïa caùch thöùc cuûa chuyeån ñoäng, trong
phaùp ñaëc tính töông öùng vôùi ñoäng töø chính
khi ñoù tieáng Taây Ban Nha phaùc hoïa ñöôøng
trong caâu. Slobin ñaõ ñöa ra moät loaïi ngoân
daãn cuûa chuyeån ñoäng. Khi phaân tích caâu
ngöõ thöù ba ñoù laø ngoân ngöõ ñònh khung
treân trong tieáng Vieät, vôùi ñoäng töø troâi “to
thaønh phaàn töông öùng (equipollently-
float‛ ta thaáy ñaây laø caùch thöùc chuyeån ñoäng,
framed). Trong loaïi ngoân ngöõ naøy, thaønh
vôùi ñoäng töø vaøo “to enter” ta thaáy ñaây laø
phaàn töông öùng coù vai troø vaø chöùc naêng
ñöôøng daãn cuûa chuyeån ñoäng. Do vaäy, thaät
raát ña daïng, coù theå laø nhöõng giôùi töø nhöng
khoâng deã ñeå phaân ñònh xem tieáng Vieät laø
cuõng coù theå laø ñoäng töø, nhö trong caâu
ngoân ngöõ ñònh khung ñoäng töø hay ñònh
trong tieáng Vieät: ‚Laù vaøng truùt xuoáng maët
khung phuï töø.
ñöôøng, laên theo nhau raøo raøo‛ (Anh Xaåm,
2. Söï ñoäc laäp cuûa ñoäng töø
Nguyeãn Coâng Hoan). Ñoäng töø chính trong
caâu treân laø “truùt” vaø theo sau laø töø Trong tieáng Vieät, moät caâu coù theå toàn taïi
“xuoáng”. Vaán ñeà caàn xem xeùt trong caâu hai hay nhieàu ñoäng töø xuaát hieän ôû nhöõng vò
naøy laø töø “xuoáng” laø ñoäng töø hay giôùi töø. trí khaùc nhau, coù chöùc naêng ñoäc laäp trong
Neáu töø xuoáng chæ coù chöùc naêng nhö laø moät moät caâu vaø taïo neân hieän töôïng chuoãi ñoäng
giôùi töø, thì ñoäng töø chuyeån ñoäng trong töø. Maëc duø xaûy ra trong moät chuoãi cuûa ñoäng
tieáng Vieät ñöôïc xeáp vaøo loaïi ngoân ngöõ töø, nhöng chuùng khoâng keát hôïp vôùi nhau ñeå
ñònh khoâng phuï töø. Tuy nhieân, veà baûn chaát taïo thaønh moät nghóa nhö tieáng Anh vaø moät
thì töø “xuoáng” trong tieáng Vieät khoâng ñöôïc soá ngoân ngöõ khaùc, maø moãi ñoäng töø trong
xeáp vaøo töø loaïi giôùi töø, noù luoân coù vai troø chuoãi ñoù mang yù nghóa ñoäc laäp trong caâu. Töø
vaø chöùc naêng cuûa moät ñoäng töø. Nhö vaäy, ví duï: Caùi chai troâi vaøo trong ñoäng ôû treân, ta
ñoäng töø “truùt” trong tieáng Vieät khoâng theå thaáy hai ñoäng töø “troâi” vaø “vaøo” cuøng xaûy ra
xeáp vaøo loaïi ñoäng töø chuyeån ñoäng trong trong moät chuoãi vaø caû hai ñoäng naøy coù vai
ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. Trong tröôøng troø nhö ñoäng töø chính trong caâu, nhöng
hôïp naøy, ñoäng töø “truùt” vaø “xuoáng” neân khoâng theå ñoäc laäp dieãn taû heát yù nghóa cuûa
ñöôïc nghieân cöùu trong caáu truùc chuoãi ñoäng caâu treân. Töø caâu treân, chuùng ta coù theå hieåu
töø cuûa Henry Beecher. hai yù khaùc nhau nhö:
Trong ngoân ngöõ, ñoäng töø coù theå dieãn (2a) Caùi chai troâi trong ñoäng.
ñaït söï chuyeån ñoäng theo hai caùch ñoù laø (2b) Caùi chai vaøo trong ñoäng.
phöông thöùc chuyeån ñoäng (manner) vaø Hai caâu naøy laàn löôït cho ta thaáy, caâu
ñöôøng daãn trong chuyeån ñoäng. Talmy ñaõ 2a mang ñaëc tính cuûa loaïi ngoân ngöõ ñònh
laøm roõ vaán ñeà naøy trong söï so saùnh giöõa khung ñoäng töø, coøn caâu 2b mang ñaëc tính
tieáng Anh vaø tieáng Taây Ban Nha. cuûa ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. Cho neân,
52
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013
caøng trôû neân mô hoà hôn khi phaûi phaân loaïi ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. Chuùng
ñònh tieáng Vieät thuoäc loaïi ngoân ngöõ naøo maø ta chæ coù theå noùi: (3a) “Em beù boø quanh oâ
Talmy ñaõ ñöa ra. toâ”. Chuùng ta khoâng theå noùi: (3b) “Em beù
3. Chöùc naêng ñôn vaø keùp giöõa ñoäng töø quanh oâ toâ”.
vaø giôùi töø trong tieáng Vieät Trong ví duï naøy, phuï töø “quanh” chæ
Trong tieáng Vieät, chuoãi ñoäng töø, nhöõng ñöôïc söû duïng nhö giôùi töø nhö trong ví duï
phuï töø vöøa coù chöùc naêng nhö moät ñoäng töø 3a, chuùng ta khoâng theå söû duïng phuï töø
vaø cuõng coù chöùc naêng nhö moät giôùi töø. Baûng “quanh” laøm ñoäng töø nhö trong ví duï 3b. Vì
1 döôùi ñaây cho thaáy, nhöõng phuï töø sau theá, moät laàn nöõa ta coù theå khaúng ñònh
trong chuoãi ñoäng töø coù vai troø vöøa laø ñoäng raèng, tieáng Vieät coù tính löôõng phaân, vaø neân
töø vöøa laø giôùi töø. ñöôïc phaân ñònh thuoäc loaïi ngoân ngöõ ñònh
Baûng 1: Baûng töø chöùc naêng keùp trong tieáng Vieät khung phuï töø cuûa Beecher.
Qua Through or to cross over 4. Keát caáu chuoãi ñoäng töø tieáng Vieät
Veà Back or to go back
Trôû laïi vôùi baûng 1, nhöõng phuï töø coù
Vaøo Into or to enter
Ra Out of or to exit chöùc naêng keùp vöøa laø giôùi töø vaø vöøa laø ñoäng
Sang Across or to cross horizontally töø, chuùng ta nhaän thaáy raèng phuï töø “vaøo”
Leân Up or to ascend trong ví duï 1c khoâng chæ coù vai troø nhö laø
Xuoáng Down or to descend
Laïi Again or to arrive
ñöôøng daãn cuûa ñoäng töø chính “troâi”, maø noù
Ñeán To or to reach coøn ñöôïc lí giaûi nhö laø moät ñoäng töø chính
ÔÛ ñaây, ñoäng töø ñöôïc söû duïng nhö laø mang nghóa “enter” hay coøn laø moät giôùi töø
ñöôøng daãn cho chuyeån ñoäng, khoâng coù cho moät soá ñoäng töø chuyeån ñoäng khaùc nhö:
thaønh phaàn phuï. Trong nhöõng tröôøng hôïp ñi vaøo, chaïy vaøo, böôùc vaøo... Töø vieäc phaân
naøy, tieáng Vieät coù theå ñöôïc cho laø thuoäc loaïi tích ñaëc tính ña daïng cuûa phuï töø “vaøo”
ngoân ngöõ ñònh khung ñoäng töø. Tuy nhieân, trong ví duï treân, chuùng ta coù theå xem cuïm
khoâng phaûi taát caû caùc töø loaïi theo sau ñoäng töø “troâi vaøo” nhö laø moät keát caáu cuûa chuoãi
töø chuyeån ñoäng luoân coù hai chöùc naêng vöøa ñoäng töø. Caùc ví duï khaùc:
laø ñoäng töø vaø vöøa laø giôùi töø. Trong nhieàu (4a) Con meøo nhaûy qua cöûa soå.
tröôøng hôïp, caùc phuï töø chæ coù vai troø nhö
(4b) Toâi ñi boä ñeán coâng vieân.
giôùi töø, laø ñöôøng daãn cho ñoäng töø chuyeån
Quan saùt ví duï 4a vaø 4b, chuùng ta coù
ñoäng. Vôùi tröôøng hôïp naøy, thì nhöõng ñoäng
khaû naêng phaân tích ví duï 1c baèng nhieàu
töø chuyeån ñoäng laïi ñöôïc xeáp vaøo loaïi ngoân
caùch khaùc nhau. Caùch hieåu thöù nhaát, cuïm
ngöõ ñònh khung phuï töø.
töø “troâi vaøo” coù chöùc naêng nhö laø moät keát
Baûng 2: Giôùi töø trong tieáng Vieät
caáu chuoãi ñoäng töø, vôùi hai vai troø laø caùch
Quanh Around
thöùc cuûa ñoäng töø chuyeån ñoäng vaø ñöôøng
Döôùi loøng Under
Treân Over daãn cuûa ñoäng töø chuyeån ñoäng. Trong
Doïc theo Along tröôøng hôïp naøy, söï coù maët cuûa ñöôøng daãn
Roõ raøng, khi nhöõng ñoäng töø chuyeån ñoäng töø chuyeån ñoäng cho ta thaáy, tieáng Vieät
ñoäng ñöôïc söû duïng keøm vôùi nhöõng giôùi töø thuoäc loaïi ngoân ngöõ ñònh khung ñoäng töø.
naøy, thì tieáng Vieät hieån nhieân thuoäc veà Trong tröôøng hôïp coù xuaát hieän cuûa ñoäng töø
53
- Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013
“troâi” laïi cho ta khaúng ñònh tieáng Vieät laø troø ñònh vò vò trí cuûa chuyeån ñoäng. Tuy
ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. nhieân, moät vò trí cuûa ñoäng töø chuyeån ñoäng,
Caùch hieåu thöù hai, cuïm töø “vaøo trong” khoâng phaûi luoân ñöôïc theå hieän roõ raøng
coù chöùc naêng nhö moät chuoãi giôùi töø. Töø vaøo thoâng qua caùc töø ngöõ cuï theå. Ví duï:
seõ coù chöùc naêng nhö laø phuï töø cho ñoäng töø (5a) Moät / ñaùm / maây / bay / tôùi.
troâi, thì ta coù theå khaúng ñònh raèng tieáng ÔÛ ví duï naøy, trong tieáng Anh, yù nieäm
Vieät laø ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. Nhö moät ñaùm maây ñang bay “floating” vaøo moät
vaäy, chuùng ta coù theå phaân ñònh raèng, trong khoâng gian nhaát ñònh, vaø ñöôïc ñònh vò bôûi
tieáng Vieät caùc thaønh phaàn phuï theo sau cuïm töø “into view”. Vieäc ñònh vò cho ñoäng töø
ñoäng töø chuyeån ñoäng coù theå keát hôïp ñeå taïo “bay” trong tieáng Anh laø caàn thieát, bôûi vì
thaønh ngoân ngöõ coù thuoäc tính ñònh khung ñoäng töø “bay” trong tieáng Anh coù daïng thöùc
ñoäng töø hay ñònh khung phuï töø, hay chuùng SVCs neân ñoøi hoûi phaûi coù thaønh phaàn phuï
neân ñöôïc xem nhö laø moät chuoãi giôùi töø (a ñeå hoaøn chænh nghóa trong caâu, tuy nhieân
series of preposition). ñieàu naøy laïi khoâng caàn thieát phaûi dieãn ñaït
Trong tieáng Vieät, keát caáu chuoãi ñoäng töø trong tieáng Vieät. Ñeå lí giaûi cho ñieàu naøy,
thöôøng coù daïng SVCs (chuû ngöõ – ñoäng töø – chuùng ta phaân tích vai troø cuûa phuï töø “tôùi”
boå ngöõ). Beecher (2004) ñaõ moâ taû keát caáu trong ví duï treân. Neáu phuï töø “tôùi” coù vai troø
chuoãi ñoäng töø chuyeån ñoäng trong tieáng Vieät nhö laø ñoäng töø, thì cuïm töø “bay tôùi” ñöôïc
trong ba loaïi sau: xem nhö laø moät keát caáu chuoãi ñoäng töø, vaø
Loaïi 1: Hoaït ñoäng vaø muïc tieâu khi ñoù phuï töø “tôùi” coù chöùc naêng ñònh vò cho
(4c) Toâi thaáy moät boâng hoa. ñoäng töø chính cuûa caâu vaø caâu naøy hoaøn toaøn
Loaïi 2: Heä quaû ñuû nghóa. Neáu phuï töø “tôùi” coù vai troø nhö laø
(4d) Toâi ñoát moät caùi nhaø chaùy. giôùi töø, thì phuï töø “tôùi” coù chöùc naêng ñöôøng
Loaïi 3: Chuyeån ñoäng vaø ñöôøng daãn daãn cho ñoäng töø “bay” vaø caâu naøy trôû neân
(4e) Toâi rôùt xuoáng moät caùi loã. toái nghóa. Trong keát caáu chuoãi ñoäng töø
Theo caùch phaân tích ñöôøng daãn ñoäng töø trong tieáng Vieät, vieäc ñònh vò cho ñoäng töø
chuyeån ñoäng cuûa Beecher, töø “vaøo” trong caâu chuyeån ñoäng chæ xaûy ra khi phuï töø laø giôùi
1c ñang ñöôïc söû duïng vôùi vai troø laø ñoäng töø töø. Moät soá tröôøng hôïp khaùc:
hôn laø vôùi vai troø cuûa moät giôùi töø. Theo quan (5b) Coâ aáy ñeå tang cho meï mình.
ñieåm naøy, caâu 1c neân ñöôïc xem nhö laø moät (5c) Em beù vôùi tay ra.
keát caáu chuoãi ñoäng töø hôn laø xem noù laø moät (5d) Caùi haït moïc thaønh caây hoa.
giôùi töø, ñeå roài hình thaønh neân ñaëc tính cuûa Ví duï 5c coù söï xuaát hieän cuûa moät ñoäng
ngoân ngöõ ñònh khung phuï töø. Ñieàu naøy cuõng töø “vôùi” vaø giôùi töø “ra” vôùi vai troø lôïi theå
truøng khôùp vôùi quan ñieåm cuûa Slobin veà loaïi (benefactive) trong caâu. Ñoäng töø “vôùi” phaàn
caâu ñöôïc goïi laø ngoân ngöõ ñònh khung thaønh naøo mang ñaëc tính cuûa moät ñoäng töø chuyeån
phaàn töông öùng. ñoäng coù höôùng khi ñöôïc ñi keøm vôùi giôùi töø
5. Tính ñònh vò trong keát caáu chuoãi ñònh vò “ra”, nhöng caâu naøy vaãn phaàn naøo
ñoäng töø hoaøn chænh veà maët nghóa, bôûi vì yù nieäm veà
Trong keát caáu chuoãi ñoäng töø, nhöõng höôùng trong ví duï naøy coù ñaëc tính aån duï yù
ñoäng töø hay giôùi töø trong keát caáu ñoù coù vai nieäm. Trong ví duï 5d, veà maët caáu truùc thì
54
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013
hoaøn toaøn khaùc vôùi 5b vaø 5c bôûi vì moät ñoäng 7. Phuû ñònh
töø ñöùng sau ñoäng töø chính trong caâu mang Trong tieáng Vieät, vieäc thaønh laäp phuû
ñaëc tính cuûa caáu truùc hoaït ñoäng muïc tieâu ñònh trong caâu thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng
(activity- goal) maø Beecher ñaõ phaân tích. caùch cheøn tröïc tieáp traïng töø phuû ñònh
Cho neân, baûn thaân ñoäng töø “thaønh” khoâng “khoâng” ngay tröôùc ñoäng töø chính nhö
nhöõng khoâng ñònh vò cho ñoäng töø “moïc” maø trong caâu (7a):
noù caàn phaûi coù thaønh phaàn boå nghóa. (7a) Ngöôøi ñaøn oâng khoâng leâ veà nhaø.
6. Cheøn töø Maëc duø ñeå dieãn ñaït yù töôûng “ngöôøi ñaøn
Trong ví duï maø Beecher ñöa ra theo oâng ñaõ khoâng leâ veà nhaø, maø ñeán beänh
maãu thöùc heä quaû (resultative type) SVCs thì vieän”. Traïng töø phuû ñònh khoâng ñöôïc ñaët
moät töø coù theå ñöôïc cheøn vaøo vò trí giöõa tröôùc ñoäng töø “veà” maø phaûi ñaët tröôùc ñoäng
trong keát caáu chuoãi ñoäng töø cuûa maãu thöùc töø chính cuûa caâu laø “leâ”. Nhö vaäy, ta laïi
SVC. Ví duï: (6a) Toâi ñoát moät caùi nhaø chaùy. ÔÛ thaáy moät ñieàu mô hoà raèng töø “veà” trong caâu
ñaây, chuoãi ñoäng töø “ñoát chaùy” ñöôïc cheøn vaøo treân laø ñoäng töø hay laø giôùi töø. Neáu ta ñaët
giöõa moät töø “caùi nhaø”, tuy nhieân hieän töôïng traïng töø phuû ñònh “khoâng” tröôùc töø “veà” thì
naøy cuõng coù theå xaûy ra trong maãu thöùc caâu naøy hoaøn toaøn khoâng coù nghóa.
khoâng thuoäc loaïi maãu thöùc heä quaû (non- (7b) Ngöôøi ñaøn oâng leâ khoâng veà nhaø.
resultative type). Töø ñöôïc cheøn trong maãu Tuy nhieân, trong tieáng Vieät, vôùi nhöõng
thöùc naøy naèm ôû vò trí giöõa cuûa maãu thöùc tröôøng hôïp trong caâu giaûn löôïc, traïng töø phuû
SVC, vaø ñoäng töø trong maãu thöùc naøy laø ñònh khoâng ñöôïc ñaët tröôùc ñoäng töø chính cuûa
ñoäng töø coù höôùng. caâu, maø coù theå ñöôïc hieåu ngaàm. Trong nhieàu
(6b) Coâ aáy ñuùt baêng caùt seùt vaøo trong maùy. tröôøng hôïp ngöôøi ta vaãn coù theå noùi:
Trong ví duï (6b), töø “baêng caùt seùt” coù (7c) Ngöôøi ñaøn oâng vaøo trong.
vai troø laø taân ngöõ cho cuïm ñoäng töø, nhöng Trong ví duï naøy, neáu ngöôøi phaùt ngoân
xeùt trong maãu thöùc SVC thì lieäu raèng cuïm (interlocutor) nhaän thöùc ñöôïc raèng, ngöôøi
töø “baêng caùt xeùt” laøm taân ngöõ cho ñoäng töø ñaøn oâng thöïc söï ñaõ ñi ra khoûi moät nôi naøo
chính “ñuùt” hay laøm taân ngöõ cho keát caáu ñoù, thì ngöôøi phaùt ngoân khoâng caàn phaûi
chuoãi ñoäng töø “ñuùt vaøo” thì vaãn chöa roõ dieãn ñaït baèng caùch ñaët töø phuû ñònh “khoâng”
raøng. Ngoaøi ra, chuùng ta cuõng coù theå cheøn tröôùc ñoäng töø “vaøo”.
vaøo maãu thöùc SVCs baèng moät traïng töø. 8. Keát luaän
Trong caâu sau ñaây, traïng töø “troøn” ñöôïc – Trong tieáng Vieät chính thöùc toàn taïi
cheøn vaøo giöõa hai ñoäng töø “quay” vaø “vaøo”. caû hai hình thöùc: caùch thöùc cuûa ñoäng töø
Ví duï: chuyeån ñoäng vaø ñöôøng daãn cuûa ñoäng töø
(6c) Vuõ coâng nhaûy quay troøn vaøo trong phoøng. chuyeån ñoäng trong maãu thöùc SVCs ñeå moâ
Söï xuaát hieän cuûa traïng töø trong caâu taû chuyeån ñoäng.
treân cho ta moät laàn nöõa khaúng ñònh veà – Tieáng Vieät hoaøn toaøn naèm ngoaøi söï
chuoãi ñoäng töø, neáu ñieàu naøy laø ñuùng, thì phaân ñònh veà kieåu hình ngoân ngöõ cuûa
vieäc söû duïng traïng töø “troøn” cho thaáy raèng Talmy. Neáu söû duïng kieåu hình cuûa ngoân
phuï töø “vaøo” coù vai troø nhö laø moät giôùi töø. ngöõ (ñònh khung ñoäng töø vaø ñònh khung
55
- Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013
phuï töø) cuûa Talmy ñeå phaân tích tính phoå Vieät coù nhieàu ñieåm khaùc bieät vôùi caùc ngoân
quaùt (universal) cuûa ngoân ngöõ, roõ raøng tieáng ngöõ khaùc treân theå giôùi veà maët kieåu hình.
*
FORMS OF MOTION VERBS IN VIETNAMESE AND THEIR
RELATIONSHIP WITH THOSE IN ENGLISH
Ly Ngoc Toan, Le Huong Hoa
People's Police University
ABSTRACT
Talmy (a American linguist) in his research on motion verbs proved that languages are
categorized into two classifications: (i) language framed by verbs (motions are expressed by
verbs), (ii) language framed by adjuncts (motions are expressed by verbs and paths
combined) depending on the method that motion diagrams are reflected to become language
expressions. The article focuses on analyzing motion verbs in Vietnamese and their
relationships with those in English based on Talmy’s classification frame. The result shows
that motion verbs in Vietnamese have a big discrepancy from English and most of other
languages in the world. Vietnamese does not fit into both of Talmy’s classification frames,
but also creates a new classification frame which is a verb string structure (Henry Beecher).
It is the verb string structure that has become an attractive topics for many linguists and
people interested in researching on languages.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
[1]. Beecher, Henry (2004), Three varieties of serial vern construction in Vietnamese
[2]. Levinson Stepen C. (2004), Space in Language and Cognition, Cambridge.
[3]. Nguyeãn Ñaêng Lieâm (1975), Vietnamese Grammar, Canberra, Austrlia.
[4]. Robert Stephane (2006), Space in Languages, John Benjamins Publishing Company.
[5]. Talmy Leonard (2000), Toward a Cognitive Semantics, The MIT
56
nguon tai.lieu . vn