1. Trang Chủ
  2. Trung học phổ thông
  3. Kiến thức, công thức sinh học lớp 12

Kiến thức, công thức sinh học lớp 12

I . Tính số nuclêôtit của ADN hoặc của gen 1. Đối với mỗi mạch của gen : - Trong ADN , 2 mạch bổ sung nhau , nên số nu và chiều dài của 2 mạch bằng nhau . A1 + T1 + G1 + X1 = T2 + A2 + X2 + G2 = - Trong cùng một mạch , A và T cũng như G và X , không liên kết bổ sung nên không nhất thiết phải bằng nhau . Sự bổ sung chỉ có giữa 2 mạch : A của mạch... NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC HEÄ THOÁNG TOAØN BOÄ KIEÁN THÖÙC SINH HOÏC PHOÅ THOÂNG ****************

Thể loại Tài liệu miễn phí Trung học phổ thông

Số trang 38

Ngày tạo 8/29/2018 5:39:55 PM +00:00

Loại tệp DOC

Kích thước

Tên tệp

Tải Kiến thức, công thức sinh học lớp 12 (.docx) Tải Kiến thức, công thức sinh học lớp 12 (.pdf)

Xem mẫu

  1. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC HEÄ THOÁNG TOAØN BOÄ KIEÁN THÖÙC SINH HOÏC PHOÅ THOÂNG ********************* A. CÔ SÔÛ VAÄT CHAÁT VAØ CÔ CHEÁ DI TRUYEÀN ÔÛ CAÁP ÑOÄ PHAÂN TÖÛ (ADN – ARN – PROÂTEÂIN ) PHAÀN I . CAÁU TRUÙC ADN I . Tính soá nucleâoâtit cuûa ADN hoaëc cuûa gen 1. Ñoái vôùi moãi maïch cuûa gen : - TrongADN , 2 maïchboå sungnhau, neânsoánu vaø chieàudaøi cuûa2 maïchbaèngnhau. N A1 + T1 + G1 + X1 = T2 + A2 + X2 + G2 = 2 - Trongcuøngmoätmaïch, A vaø T cuõngnhö G vaø X , khoânglieânkeátboåsungneân khoângnhaátthieátphaûi baèngnhau. Söï boåsungchæcoù giöõa2 maïch: A cuûamaïchnaøy boåsung vôùi T cuûamaïchkia , G cuûamaïchnaøyboåsung vôùi X cuûamaïchkia . Vì vaäy, soánu moãi loaïi ôû maïch1 baèngsoánu loaïi boåsungmaïch2 . A1 = T2 ; T1 = A2 ; G1 = X2 ; X1 = G2 2. Ñoái vôùi caû 2 maïch : - Soánu moãi loaïi cuûaADN laø soánu loaïi ñoùôû caû2 maïch: A = T = A1 + A2 = T1 + T2 = A1 + T1 = A2 + T2 G = X = G1 + G2 = X1 + X2 = G1 + X1 = G2 + X2 Chuùyù :khi tính tæleä % % A1 + % A2 %T 1 + %T 2 %A = % T = = = ….. 2 2 %G1 + %G 2 % X 1 + % X 2 %G = % X = = =……. 2 2 Ghi nhôù : Toång2 loaïi nu khaùcnhoùmboåsungluoânluoânbaèngnöûasoánu cuûaADN hoaëcbaèng50%soánu cuûaADN : Ngöôïc laïi neáubieát: +Toång2 loaïi nu =N / 2 hoaëcbaèng50%thì 2 loaïi nu ñoùphaûi khaùc nhoùmboåsung +Toång 2 loaïi nu khaùcN/ 2 hoaëckhaùc50% thì 2 loaïi nu ñoùphaûi cuøngnhoùmboåsung 3. Toång soá nu cuûa ADN (N) Toångsoánu cuûaADN laø toångsoácuûa4 loaïi nu A +T +G+X . Nhöngtheonguyeântaéc boåsung(NTBS) A= T , G=X . Vì vaäy, toångsoánu cuûaADN ñöôïc tính laø : N = 2A + 2G = 2T + 2X hay N = 2( A+ G) N Do ñoùA + G = hoaëc %A + %G = 50% 2 - 1-
  2. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC 4. Tính soá chu kì xoaén ( C ) Moät chukì xoaéngoàm10 caëpnu =20 nu . khi bieáttoångsoánu ( N) cuûaADN : N N = C x 20 => C= 20 5. Tính khoái löôïng phaân töû ADN (M ) : Moät nu coù khoái löôïngtrungbình laø 300ñvc . khi bieáttoångsoánu suy ra M = N x 300 ñvc 6. Tính chieàu daøi cuûa phaân töû ADN ( L ) : Phaân töû ADN laø 1 chuoãi goàm 2 maïch ñôn chaïy song song vaø xoaén ñeàu truïc . vì vaäy chieàu daøi cuûa ADN laø chieàu daøi cuûa 1 maïch vaø baèng 0 N cuûa noù . Moãi maïch coù nucleâoâtit, ñoä daøi cuûa 1 nu laø 3,4 A 2 N L= . 3,4A0 2 Ñôn vò thöôøngduøng: 4 • 1 microâmet = 10 angstron ( A0 ) • 1 microâmet = 103 nanoâmet ( nm) • 1 mm = 103 microâmet = 106 nm = 107 A0 II. Tính soá lieân keát Hiñroâ vaø lieân keát Hoùa Trò Ñ – P 1. Soá lieân keát Hiñroâ ( H ) + A cuûamaïchnaøynoái vôùi T ôû maïchkia baèng2 lieânkeáthiñroâ +G cuûamaïchnaøynoái vôùi X ôû maïchkia baèng3 lieânkeáthiñroâ Vaäy soálieânkeáthiñroâcuûagenlaø : H = 2A + 3 G hoaëc H = 2T + 3X 2. Soá lieân keát hoaù trò ( HT ) N a) Soá lieânkeáthoaùtrò noái caùcnu treân1 maïchgen: -1 2 Trongmoãi maïchñôncuûagen, 2 nu noái vôùi nhaubaèng1 lk hoaùtrò , 3 nu noái N nhaubaèng2 lk hoaùtrò … nu noái nhaubaèng -1 2 N 2 N b) Soálieânkeáthoaùtrò noái caùcnu treân2 maïchgen : 2( -1) 2 - 2-
  3. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC N Do soálieânkeáthoaùtrò noái giöõacaùcnu treân2 maïchcuûaADN : 2( -1) 2 c) Soá lieân keát hoaù trò ñöôøng – photphaùt trong gen ( HT Ñ-P) Ngoaøi caùc lieân keát hoaù trò noái giöõa caùc nu trong gen thì trong moãi nu coù 1 lk hoaù trò gaén thaønh phaàn cuûa H3PO4 vaøo thaønh phaàn ñöôøng . Do ñoù soá lieân keát hoaù trò Ñ – P trong caû ADN laø : N HTÑ-P = 2( - 1 ) + N = 2 (N – 1) 2 PHAÀN II. CÔ CHEÁ TÖÏ NHAÂN ÑOÂI CUÛADN I . TÍNH SOÁ NUCLEÂOÂTIT TÖÏ DO CAÀN DUØNG 1.Qua 1 laàn töï nhaân ñoâi ( töï sao , taùi sinh , taùi baûn ) + Khi ADN töï nhaânñoâi hoaøntoaøn2 maïchñeàulieânkeátcaùcnu töï do theo NTBS : A ADN noái vôùi TTöï do vaø ngöôïc laïi ; GADN noái vôùi X Töï do vaø ngöôïc laïi . Vì vaây soá nu töï do moãi loaïi caàn duøng baèng soá nu maø loaïi noù boå sung Atd =Ttd = A = T ; Gtd = Xtd = G = X +Soánu töï do caànduøngbaèngsoánu cuûaADN Ntd = N 2. Qua nhieàu ñôït töï nhaân ñoâi ( x ñôït ) +Tính soá ADN con 1 - 1 ADN meï qua 1 ñôït töï nhaân ñoâi taïo 2con ADN = 2 - 1 ADN meï qua 2 ñôït töï nhaân ñoâi taïo 4 = 22 ADN con - 1 ADN meï qua3 ñôït töï nhaân ñoâi taïo 8 = 23 ADN con - 1 ADN meï qua x ñôït töï nhaân ñoâi taïo 2x ADN con Vaäy : Toång soá ADN con = 2x - Duø ôû ñôït töï nhaânñoâi naøo, trongsoáADN con taïo ra töø 1 ADN ban ñaàu, vaãncoù 2 ADN con maømoãi ADN con naøycoù chöùa1 maïchcuõ cuûa ADN meï . Vì vaäysoáADN con coønlaïi laø coù caû2 maïchcaáuthaønhhoaøn toaøntöø nu môùi cuûamoâi tröôøngnoäi baøo. x Soá ADN con coù 2 maïch ñeàu môùi = 2 –2 + Tính soá nu töï do caàn duøng : - Soánu töï do caànduøngthì ADN traûi quax ñôït töï nhaânñoâi baèngtoång soánu saucuøngcouptrongcaùcADN con tröø soánu banñaàucuûaADN meï - 3-
  4. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC x • Toång soá nu sau cuøng trong trong caùc ADN con : N.2 • Soá nu ban ñaàu cuûa ADN meï :N Vì vaäy toång soá nu töï do caàn duøng cho 1 ADN qua x ñôït töï nhaân ñoâi : ∑ N td = N .2x – N = N( 2X -1) - Soánu töï do moãi loaïi caànduønglaø: ∑ A td = ∑ T td = A( 2X -1) ∑ G td = ∑ X td = G( 2X -1) +Neáutính soánu töï do cuûaADN con maøcoù 2 maïchhoaøntoøanmôùi : ∑ N td hoaøn toaøn môùi = N( 2X - 2) ∑ A td hoaøn toaøn môùi = ∑ T td = A( 2X -2) ∑ G td hoaøn toaøn môùi = ∑ X td = G( 2X 2) II .TÍNH SOÁ LIEÂN KEÁT HIÑRO ; HOAÙ TRÒ Ñ- P ÑÖÔÏC HÌNH THAØNH HOAËC BÒ PHAÙ VÔÕ 1. Qua 1 ñôït töï nhaân ñoâi a. Tính soá lieân keát hiñroâbò phaù vôõ vaø soá lieân keát hiñroâ ñöôïc hình thaønh Khi ADN töï nhaânñoâi hoaøntoaøn: - 2 maïchADN taùchra , caùclieânkeáthiñroâgiöõa2 maïchñeàubò phaùvôõ neânsoálieânkeáthiñroâbò phaùvôõ baèngsoálieânkeáthiñroâcuûaADN H bò ñöùt = H ADN - Moãi maïch ADN ñeàu noái caùc nu töï do theo NTBS baèng caùc lieân keát hiñroâ neân soá lieân keát hiñroâ ñöôïc hình thaønh laø toång soá lieân keát hiñroâ cuûa 2 ADN con H hình thaønh = 2 . HADN b. Soá lieân keát hoaù trò ñöôïc hình thaønh : Trongquaùtrìnhtöï nhaânñoâi cuûaADN , lieânkeáthoaùtrò Ñ –P noái caùcnu trong moãi maïchcuûaADN khoângbò phaùvôõ . Nhöngcaùcnu töï do ñeánboå sungthì döôïc noái vôùi nhaubaènglieânkeáthoaùtrò ñeåhình thaønh2 maïchmôùi Vì vaäysoálieânkeáthoaùtrò ñöôïc hình thaønhbaèngsoálieânkeáthoaùtrò noái caùcnu vôùi nhautrong2 maïchcuûaADN N HT ñöôïc hình thaønh = 2 ( - 1 ) = N- 2 2 2 .Qua nhieàu ñôït töï nhaân ñoâi ( x ñôït ) a. Tính toång soá lieân keát hidroâ bò phaù vôõ vaø toång soá lieân keát hidroâ hình thaønh : -Toångsoálieânkeáthidroâbò phaùvôõ : ∑ H bò phaù vôõ = H (2x – 1) - Toångsoálieânkeáthidroâñöôïc hình thaønh: ∑ H hình thaønh = H 2x - 4-
  5. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC b. Toång soá lieân keát hoaù trò ñöôïc hình thaønh : Lieânkeáthoaùtrò ñöôïc hình thaønhlaø nhöõnglieânkeáthoaùtrò noái caùcnu töï do laïi thaønhchuoãimaïchpolinucleâoâtitmôùi N Soálieânkeáthoaùtrò noái caùcnu trongmoãi maïchñôn: -1 2 - TrongtoångsoámaïchñôncuûacaùcADN con coøncoù 2 maïchcuõ cuûa ADN meï ñöôïc giöõ laïi x - Do ñoù soá maïch môùi trong caùc ADN con 2 , vì vaây toång - laø 2.2 soá lieân keát hoaù trò ñöôïc hình thaønh laø : N - ∑ HT hình thaønh = ( 2 - 1) (2.2x – 2) = (N-2) (2x – 1) III. TÍNH THÔØI GIAN SAO MAÕ Coù theåquannieämsöï lieânkeátcaùcnu töï do vaøo2 maïchcuûaADN laø ñoàngthôøi , khi maïchnaøytieápnhaânvaø ñoùnggoùpdöôïc baonhieâunu thì maïchkia cuõnglieânkeátñöôïc bay nhieâunu Toác ñoä töï sao : Soánu döôïc tieápnhaänvaø lieánkeáttrong1 giaây 1. Tính thôøi gian töï nhaân ñoâi (töï sao ) Thôøi gianñeå2 maïchcuûaADN tieápnhaänvaø kieânkeátnu töï do - Khi bieátthôøi gianñeåtieápnhaänvaø l ieânkeáttrong1 nu laø dt , thôøi gian töï saodöôïc tính laø : N TG töï sao = dt . 2 - Khi bieát toácñoätöï sao(moãi giaâylieânkeátñöôïc baonhieâunu )thì thôøi giantöï nhaânñoâi cuûaADN laø : TG töï sao = N : toác ñoä töï sao PHAÀN III . CAÁU TRUÙC ARN I.TÍNH SOÁ RIBOÂNUCLEÂOÂTIT CUÛA ARN : - ARN thöôøng goàm4 loaïi riboânu: A ,U , G , X vaø ñöôïc toånghôïp töø 1 maïchADN theoNTBS . Vì vaâî soáriboânucuûaARN baèngsoánu 1 maïchcuûa ADN N rN = rA + rU + rG + rX = 2 - TrongARN A vaø U cuõngnhö G vaø X khoânglieânkeátboåsungneânkhoâng nhaátthieátphaûi baèngnhau. Söï boåsungchæcoù giöõaA, U , G, X cuûaARN laànlöôït vôùi T, A , X , G cuûamaïchgoácADN . Vì vaäysoáriboânumoãi loaïi cuûaARN baèngsoánu boåsungôû maïchgoácADN . rA = T goác ; rU = A goác rG = X goác ; rX = Ggoác - 5-
  6. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC * Chuù yù : Ngöôïc laïi , soálöôïngvaø tæleä % töøngloaïi nu cuûaADN ñöôïc tính nhö sau: +Soálöôïng: A = T = rA + rU G = X = rR + rX +Tæleä % : %rA + %rU % A = %T = 2 %rG + %rX %G = % X = 2 II. TÍNH KHOÁI LÖÔÏNG PHAÂN TÖÛ ARN (MARN) Moät riboânucoù khoái löôïng trungbình laø 300ñvc , neân: N MARN = rN . 300ñvc = . 300 ñvc 2 III. TÍNH CHIEÀU DAØI VAØ SOÁ LIEÂN KEÁT HOAÙ TRÒ Ñ – P CUÛA ARN 1 Tính chieàu daøi : - ARN goàm coù maïch rN riboânu vôùi ñoä daøi 1 0nu laø 3,4 A . Vì vaäy chieàu daøi ARN baèng chieàu daøi ADN toång hôïp neân ARN ñoù N - Vì vaäy LADN = LARN = rN . 3,4A0 = . 3,4 A0 2 2 . Tính soá lieân keát hoaù trò Ñ –P: + Trongchuoãi maïchARN : 2 riboânunoái nhaubaèng1 lieânkeáthoaùtrò , 3 riboânunoái nhaubaèng2 lieânkeáthoaùtrò …Do ñoùsoálieânkeáthoaùtrò noái caùcriboânutrongmaïchARN laø rN – 1 + Trong moãi riboânu coù 1 lieân keát hoaù trò gaén thaønh phaàn axit H 3PO4 vaøo thaønh phaàn ñöôøng . Do ñoù soá lieân keát hoùa trò loaïi naøy coù trong rN riboânu laø rN Vaäy soá lieân keát hoaù trò Ñ –P cuûa ARN : HT ARN = rN – 1 + rN = 2 .rN -1 PHAÀN IV . CÔ CHEÁ TOÅNG HÔÏP ARN I . TÍNH SOÁ RIBOÂNUCLEÂOTIT TÖÏ DO CAÀN DUØNG 1 . Qua 1 laàn sao maõ : Khi toånghôïp ARN , chæmaïchgoáccuûaADN laømkhuoânmaãulieâncaùc riboânutöï do theoNTBS : AADN noái U ARN ; TADN noái A ARN GADN noái X ARN ; XADN noái G ARN Vì vaäy: +Soáriboânutöï do moãi loaïi caànduøngbaèngsoánu loaïi maønoùboåsung treânmaïchgoáccuûaADN - 6-
  7. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC rAtd = Tgoác ; rUtd = Agoác rGtd = Xgoác; rXtd = Ggoác +Soáriboânutöï do caùcloaïi caànduøngbaèngsoánu cuûa1 maïchADN N rNtd = 2 2. Qua nhieàu laàn sao maõ ( k laàn ) Moãi laànsaomaõtaïo neân1 phaântöûARN neânsoáphaântöû ARN sinh ra töø 1 genbaèngsoálaànsaomaõcuûagenñoù. Soáphaântöû ARN =Soálaànsaomaõ =K +Soáriboânutöï do caànduønglaø soáriboânucaáuthaønhcaùcphaântöû ARN . Vì vaäyquaK laànsaomaõtaïo thaønhcaùcphaântöûARN thì toångsoá riboânutöï do caànduønglaø: ∑ rNtd = K . rN +Suy luaäntöôngtöï , soáriboânutöï do moãi loaïi caànduønglaø : ∑ rAtd = K. rA = K . Tgoác ; ∑ rUtd = K. rU = K . Agoác ∑ rGtd = K. rG = K . Xgoác ; ∑ rXtd = K. rX = K . Ggoác * Chuùyù : Khi bieátsoáriboânutöï do caànduøngcuûa1 loaïi : +Muoánxaùcñònhmaïchkhuoânmaãuvaø soálaànsaomaõ thì chia soá riboânuñoùcho soánu loaïi boåsungôû maïch1 vaø maïch2 cuûaADN =>Soálaàn saomaõphaûi laø öôùcsoágiöõasoáribboânuñoùvaø soánu loaïi boåsungôû maïch khuoânmaãu. +Trongtröôønghôïp caêncöù vaøo1 loaïi riboânutöï do caànduøngmaøchöa ñuûxaùcñònhmaïchgoác, caàncoù soáriboânutöï do loaïi khaùcthì soálaànsao maõphaûi laø öôùcsoáchunggiöõasoùriboânutöï do moãi loaïi caànduøngvôùi soá nu loaïi boåsungcuûamaïchgoác II. TÍNH SOÁ LIEÂN KEÁT HIÑRO VAØ LIEÂN KEÁT HOAÙ TRÒ Ñ – P : 1 . Qua 1 laàn sao maõ : a. Soá lieânkeáthidro : H ñöùt = ADNH H hình thaønh = H ADN => H ñöùt = H hình thaønh = H ADN b. Soálieânkeáthoaùtrò : HT hình thaønh = rN – 1 2. Qua nhieàu laàn sao maõ ( K laàn ) : a. Toångsoálieânkeáthidroâbò phaùvôõ ∑ H phaù vôõ = K . H b. Toångsoálieânkeáthoaùtrò hình thaønh: ∑ HT hình thaønh = K ( rN – 1) III. TÍNH THÔØI GIAN SAO MAÕ : - 7-
  8. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC * Toác ñoä sao maõ : Soáriboânuñöôïc tieápnhaänvaø lieânkeátnhautrong1 giaây. *Thôøi gian sao maõ : - Ñoái vôùi moãi laàn sao maõ : laø thôøi gianñeåmaïchgoáccuûagentieáp nhaänvaø lieânkeátcaùcriboânutöï do thaønhcaùcphaântöûARN +Khi bieátthôøi gianñeåtieápnhaän1 riboânulaø dt thì thôøi giansaomaõ laø : TG sao maõ = dt . rN +Khi bieáttoácñoäsaomaõ( moãi giaâylieânkeátñöôïc baonhieâuriboânu) thì thôøi giansaomaõlaø : TG sao maõ = r N : toác ñoä sao maõ - Ñoái vôùi nhieàulaànsaomaõ ( K laàn) : +Neáuthôøi gianchuyeåntieápgiöõa2 laànsaomaõmaøkhoângñaùngkeå thi thôøi giansaomaõnhieàulaànlaø : TG saomaõnhieàulaàn =K TG saomaõ1 laàn +NeáuTG chuyeåntieápgiöõa2 laànsaomaõlieântieápñaùngkeålaø ∆t thôøi giansaomaõnhieàulaànlaø : TG saomaõnhieàulaàn =K TG saomaõ1 laàn +(K-1) ∆t PHAÀN IV . CAÁU TRUÙC PROÂTEÂIN I . TÍNH SOÁ BOÄ BA MAÄT MAÕ - SOÁ AXIT AMIN +Cöù 3 nu keátieápnhautreânmaïchgoáccuûagenhôïp thaønh1 boäba maõgoác, 3 riboânukeátieápcuûamaïchARN thoângtin ( mARN) hôïp thaønh 1 boäba maõsao. Vì soáriboânucuûamARN baèngvôùi soánu cuûamaïchgoác , neânsoáboäba maõgoáctrong gen baèngsoáboäba maõsaotrongmARN . N rN Soá boä ba maät maõ = = 2.3 3 + Trongmaïchgoáccuûagencuõngnhö trongsoámaõsaocuûa mARN thì coù 1 boäba maõkeátthuùckhoângmaõhoaùa amin. Caùc boäbacoøn laïi co maõhoaùa.amin N rN Soá boä ba coù maõ hoaù a amin (a.amin chuoãi polipeptit)= -1 = 2.3 3 -1 + Ngoaøi maõkeátthuùckhoângmaõhoùaa amin, maõmôûñaàu tuy coù maõhoùaa amin, nhönga aminnaøybò caétboûkhoângthamgia vaøocaáu truùcproâteâin Soá a amin cuûa phaân töû proâteâin (a.amin proâ hoaøn chænh )= N rN -2 = -2 2.3 3 II. TÍNH SOÁ LIEÂN KEÁT PEPTIT - Soá lieân keát peptit hình thaønh = soá phaân töû H 2O taïo ra -8-
  9. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC - Hai a aminnoái nhaubaèng1 lieânkeátpeùptit, 3 a amincoù 2 lieânkeát peptit ……..chuoãipolipeptitcoù m laø a aminthì soálieânkeátpeptitlaø : Soá lieân keát peptit = m -1 III. TÍNH SOÁ CAÙCH MAÕ HOÙA CUÛA ARN VAØ SOÁ CAÙCH SAÉP ÑAËT A AMIN TRONG CHUOÃI POLIPEPTIT Caùc loaïi a aminvaø caùcboäba maõhoaù:Coù 20 loaïi a aminthöôønggaëptrong caùcphaântöûproâteâinnhö sau: 1) Glixeârin: Gly 2) Alanin : Ala 3) Valin : Val 4) Lôxin : Leu 5) Izolôxin : Ile 6 ) Xerin : Ser 7 ) Treonin: Thr 8 ) Xistein : Cys 9) Metionin : Met 10) A. aspartic: Asp 11)Asparagin: Asn 12) A glutamic: Glu 13) Glutamin:Gln 14) Arginin : Arg 15) Lizin : Lys 16) Phenilalanin :Phe 17) Tirozin: Tyr 18) Histidin : His 19) Triptofan: Trp 20) Proâlin : pro Baûng boä ba maät maõ U X A G UUU UXU U A U Tyr UGU U U U X phe UXX UAX U G X Cys X U UUA U X A Ser U A A ** U G A ** A U U G Leu UXG U A G ** UGG G Trp XUU XXU XAU His X G U U XUX XXX XAX XGX X Pro XAA XGA X A Leu XXA XAG Gln Arg G XUA XXG XGG XUG AUA AXU AAU AGU AUX He AXX Asn AGX U AUA Thr AAX Ser X A A U G * Met AXA AAA AGA A AXG AAG AGG G Lys Arg G GUU GXU GAU GGU U GUX GXX GAX GGX X - 9-
  10. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC Val GXA Asp GGA Gli GUA Ala GAA GGG A G U G * Val G X G GAG G Glu Kí hieäu : * maõ môû ñaàu ; ** maõ keát thuùc PHAÀN V . CÔ CHEÁ TOÅNG HÔÏP PROÂTEÂIN I .TÍNH SOÁ AXIT AMIN TÖÏ DO CAÀN DUØNG : Trongquaùtình giaûi maõ, toånghôïp proâtein,chæboäbanaøocuûamARN coù maõhoaùa aminthì môùi ñöôïc ARN manga aminñeángiaûi maõ. 1 ) Giaûi maõtaïo thaønh1 phaântöûproâtein: • Khi riboâxoâmchuyeåndòchtöø ñaàunaøyñeánñaàunoï cuûamARN ñeå hình thaønhchuoãipolipeptitthì soáa amintöï do caànduøngñöôïc ARN vaän chuyeånmangñeánlaø ñeågiaûi maõmôûñaàuvaø caùcmaõkeátieáp, maõ cuoái cuøngkhoângñöôïc giaûi . Vì vaäysoáa amintöï do caànduønghcho moãi laàntoånghôïp chuoãi polipeptitlaø : N rN Soáa amintöï do caànduøng: Soá aa = td -1 = -1 2.3 3 • Khi rôøi khoûi riboâxoâm, trongchuoãi polipeptitkhoângcoøna amintöông öùngvôùi maõmôûñaàu.Do ñoù, soáa amintöï do caànduøngñeåcaáu thaønhphaântöû proâteâin ( thamgia vaøocaáutruùcproâteâinñeåthöïc hieän chöùcnaêngsinh hoïc ) laø : Soá a amin töï do caàn duøng ñeå caáu thaønh proâteâin hoaøn chænh : N rN Soá aap = -2 = -2 2.3 3 2 ) Giaûi maõtaïo thaønhnhieàuphaântöûproâteâin: • Trongquaùtrìnhgiaûi maõ, toånghôïp proâteâin, moãi löôït chuyeåndòch cuûariboâxoâmtreânmARN seõtaïo thaønh1 chuoãi polipeptit. - Coù n riboxomchuyeåndòchquamARN vaø khoângtrôûlaïi laø coù n löôït tröôït cuûariboâxoâm. Do ñoùsoáphaântöû proâteâin( goàm1 chuoãi polipeptit) =soálöôït tröôït cuûariboâxoâm. - Moät gensaomaõnhieàulaàn,taïo nhieàuphaântöû mARN cuøngloaïi . Moãi mARN ñeàucoù n löôït riboâxoâmtröôït quathì quaùtrình giaûmaõbôûi K phaântöû mARN seõtaïo ra soáphaântöûproâteâin: - 10 -
  11. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC ∑ soá P = toång soá löôït tröôït RB = K .n • Toångsoáaxit amintöï do thuñöôïc hayhuy ñoängvöøañeåthamgia vaøo caáutruùccaùcphaàntöø proteinvöøañeåthamgia maõmôûñaàu.Vì vaäy: -Toångsoáaxit amintöï do ñöôïc duøngcho quaùtrình giaûi maõlaø soáaxit aminthamgia vaøocaáutruùcphaàntöû proteinvaø soáaxit amin thjamgia vaøovieäcgiaûi maõmôûñaàu(ñöôïc duøng1 laànmôûmaø thoâi ). rN rN ∑ aatd = Soá P . ( 3 - 1) = Kn ( 3 - 1) - Toångsoáa aminthamgia caáutruùcproâteâinñeåthöïc hieänchöùc naêngsinh hoïc ( khoângkeåa aminmôûñaàu) : rN ∑ aaP = Soá P . ( 3 -2) II . TÍNH SOÁ PHAÂN TÖÛ NÖÔÙC VAØ SOÁ LIEÂN KEÁT PEPTIT Trongquaùtrìnhgiaûi maõkhi chuoãi polipeptitñanghình thaønhthì cöù 2 axit aminkeátieápnoái nhaubaènglieânkeátpeptitthì ñoàngthôøi giaûi phoùng1 phaântöû nöôùc,3 axit aminnoái nhaubaèng2 lieânkeátpaptit, ñoàngthôøi giaûi phoùng2 phaântöû nöôùc… Vì vaäy: • Soáphaântöû nöùôcñöôïc giaûi phoùngtrongquaùtrìnhgiaûi maõtaïo1 chuoãi polipeptitlaø rN Soáphaântöû H2O giaûi phoùng = -2 3 • Toångsoáphaântöû nöôùcñöôïc giaûi phoùngtrongquaùtrình toånghôïp nhieàuphaântöû protein(moãi phaântöûproteinlaø 1 chuoãi polipeptit) . rN ∑ H2O giaûi phoùng = soá phaân töû proâteâin . 3 -2 • Khi chuoãipolipeptitrôøi khoûi riboxomthamgia chöùcnaêngsinh hoïc thì axit aminmôûñaàutaùchra 1 moái lieânkeátpeptitvôùi axit aminñoùkhoâng rN coønsoálieânkeátpeptitthöïc söï taïo laäpñöôïc laø -3 = soá aaP -1 . vì 3 vaäytoångsoálieânkeátpeptitthöïc söï hình thaønhtrongcaùcphaântöû proteinlaø : rN ∑ peptit = Toång soá phaân töû protein . ( 3 - 3 ) = Soá P(soá aaP - 1 ) III. TÍNH SOÁ ARN VAÄN CHUYEÅN ( tARN) - 11 -
  12. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC Trongquaùtrìnhtoånghôïp protein,tARN nangaxit aminñeángiaûi maõ.Moãi löôït giaûi naõ,tARN cungcaáp1 axit amin moätphaàntöû ARN giaûi maõbaonhieâu löôït thì cungcaápbaynhieâuaxit amin. Söï giaûi maõcuûatARN coù theåkhoânggioángnhau: coù loaïi giaûi maõ3 laàn, coù loaïi 2 laàn,1 laàn. - Neáucoù x phaântöû giaûi maõ3 laàn soáaadochuùngcungcaáplaø 3x. y phaântöû giaûi maõ2 laàn … laø 2 y . z phaântö’ giaûi maõ1 laàn … laø z -Vaäy toångsoáaxit amincaànduønglaø do caùcphaântöû tARN vaänchuyeån3 loaïi ñoùcungcaáp phöôngtrình. 3x + 2y + z = ∑ aa töï do caàn duøng IV. SÖÏ DÒCH CHUYEÅN CUÛA RIBOXOM TREÂN ARN THOÂNG TIN 1.Vaän toác tröôït cuûa riboxom treân mARN - Laø ñoädaøi mARN maøriboxomchuyeåndòchñöôïc tron1 giaây. - Coù theåtính vaäntoáctröôït baèngcaùchcia chieàudaøi mARN cho thôøi gianriboxomtröôït töø ñaàunoï ñeánñaàukia. (tröôït heátMarn ) l v = (A0/s ) t * Toác ñoägiaûi maõcuûaRB : - Laø soáaxit amincuûachuoãi polipeptitkeùodaøi trong1 giaây(soáboä bañöôïc giaûi trong1 giaây) =SoáboäbamaøRB tröôït trong1 giaây. - Coù theåtính baèngcaùchchia soáboäbacuûamARN cho thôøi gianRB tröôït heátmARN. Toác ñoä giaûi maõ = soá boä cuûa mARN : t 2. Thôøi gian toång hôïp 1 phaân töû protein (phaân töû protein goàm 1 chuoãi polipeptit ) - Khi riboxomtröôït quamaõkeátthuùc,rôøi khoûi mARN thì söï toånghôïp phaântöû proteincuûariboxomñoùñöôïc xemlaø hoaøntaát.Vì vaäythôøi gianhình thaønh1 phaântöû proteincuõnglaø thôøi gianriboxomtröôït heátchieàudaøi mARN ( töø ñaàunoïñeánñaàukia ) . l t = t 3. Thôøi gian moãi riboxom tröôït qua heát mARN ( keå töø luùc riboâxoâm 1 baét ñaàu tröôït ) Goïi ∆t : khoaûngthôøi gianriboâxoâmsautröôït chaämhônriboâxoâmtröôùc - Ñoái vôùi RB 1 : t - 12 -
  13. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC - Ñoái vôùi RB 2 : t +∆t - Ñoái vôùi RB 3 : t +2∆t - Töôngtöï ñoái vôùi caùcRB coønlaïi VI. TÍNH SOÁ A AMIN TÖÏ DO CAÀN DUØNG ÑOÁI VÔÙI CAÙC RIBOÂXOÂM COØN TIEÁP XUÙC VÔÙI mARN Toångsoá a amintöï do caànduøngñoái vôùi caùcriboxomcoù tieápxuùcvôùi 1 mARN laø toångcuûacaùcdaõypolipepti maømoãi riboxomñoùgiaûi maõñöôïc : ∑ aatd = a1 + a2 + ……+ ax Trong ñoù : x =soáriboâxoâm ; a1 , a2 … = soá a amin cuûa chuoãi polipeptit cuûa RB1 , RB2 …. * Neáu trong caùc riboxom caùch ñeàu nhau thì soá a amin trong chuoãi polipeptit cuûa moãi riboxom ñoù laàn löôït hôn nhau laø 1 haèng soá :  soá a amin cuûa töøng riboxom hoïp thaønh 1 daõy caáp soá coäng : - Soá haïng ñaàu a1 = soá 1 a amin cuûa RB1 - Coâng sai d = soá a amin ôû RB sau keùm hôn soá a amin tröôùc ñoù . - Soá haïng cuûa daõy x = soá riboxom coù tieáp xuùc mARN ( ñang tröôït treân mARN ) Toång soá a amin töï do caàn duøng laø toång cuûa daõy caáp soá coäng ñoù: x Sx = [2a1 + (x – 1 ) d ] 2 B .CÔ SÔÛ VAÄT CHAÁT VAØ CÔ CHEÁ DI TRUYEÀN ÔÛ CAÁP ÑOÄ TEÁ BAØO (NST) PHAÀN I . NHIEÃM SAÉC THEÅ VAØ CÔ CHEÁ NGUYEÂN PHAÂN I. TÍNH SOÁ TEÁ BAØO CON TAÏO THAØNH Teá baøosinh saûnbaèngcaùchphaânñoâi trôûthaønh2 teábaøocon  soáteábaøo ôû theáheäsaugaápñoâi soáteábaøo ôû theáheätröôùc • Töø 1 teábaøobanñaàu: 1 + Qua 1 ñôït phaân baøo teá baøo con taïo 2 + Qua 2 ñôït phaân baøo taïo 22 teá baøo con =>Soá teá baøo con taïo thaønh töø 1 teá baøo ban ñaàu quax ñôït phaânbaøo A= 2x • Töø nhieàuteábaøobanñaàu: - 13 -
  14. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC • + a teá baøo qua x1 ñôït phaân baøo  teá baøo con a1.2x1 1 + a2 teá baøo qua x2 ñôït phaân baøo  teá baøo con a2.2x2 =>Toångsoáteábaøocon sinh ra ∑ A = a1 .2x1 + a2 . 2x2 + ….. II . TÍNH SOÁ NHIEÃM SAÉC THEÅ TÖÔNG ÑÖÔNG VÔÙI NGUYEÂN LIEÄU ÑÖÔÏC CUNG CAÁP TRONG QUAÙ TRÌNH TÖÏ NHAÂN ÑOÂI CUÛA NHIEÃM SAÉC THEÅ Khi töï nhaânñoâi, moãi nöõacuûanhieãmsaéctheåbanñaàutaïo theâmnöõamôùi töø nguyeânlieäucuûamoâi tröôøngnoäi baøoñeåtrôûthaønh2 nhieãmsaéctheã gioángheätnoù. (Do ñoùcoù theåquannieämlaø moätnhieãmsaéctheåcuõ taïo theâmmoätnhieãmsaéctheåmôùi ). Moãi ñôït nguyeânphaâncoù 1 dôït töï nhaânñoâi cuûacaùcnhieãmsaéc theåtrongteábaøomeï soáñôït töï nhaânñoâi cuûanhieãmsaéctheå=soáñoät nguyeânphaâncuûateábaøo. • Soá NST töông ñöông vôùi nguyeân lieäu ñöôïc moâi tröôøng noäi baøo cung caáp baèngtoångsoáNST saucuøngtrongtaátcaûteábaøocon tröø soáNST banñaàuteábaøomeï - ToångsoáNST saucuøngtrongtaátcaûteábaøocon : 2n .2x - SoáNST banñaàutrongteábaøomeï : 2n Vaäy toångsoáNST töôngñöôngvôùi nguyeânlieäuñöôïc cungcaápkhi 1 teá baøo2n phaûi quax ñôït nguyeânphaânlaø : ∑ NST = 2n . 2x - 2n = 2n (2x – 1) • Soá NST chöùa hoaøn toaøn nguyeân lieäu môùi Duø ôû ñôït nguyeânphaânnaøo, trongsoáNST cuûateábaøocon cuõngcoù 2 NST mang1/2 NST cuõ cuûa1 NST banñaàu soáNST coù chöùa1/ 2 NST cuõ =2 laànsoáNST banñaàu. Vì vaäy, soáNST trongteábaøocon maømoãi NST naøyñeàuñöôïc caáuthaønhtöø nguyeânlieäumôùi do moâi tröôøngnoäi baøocungcaáplaø : ∑ NST môùi = 2n . 2x - 2. 2n = 2n (2x – 2 ) III. TÍNH THÔØI GIAN NGUYEÂN PHAÂN 1. Thôøi gian cuûa 1 chu kì nguyeân phaân : Laø thôøi giancuûa5 giai ñoïan, coù theåñöôïc tính töø ñaàukì tröôùcñeánheát kì trunggian hoaëctöø ñaàukì trunggianñeánheátkì cuoái 2. Thôøi gian qua caùc ñôït nguyeân phaân Laø toångthôøi giancuûacaùcñôït nguyeânphaânlieântieáp • Toác ñoä nguyeân phaân khoâng thay ñoåi : Khi thôøi giancuûañôït nguyeânphaânsauluoânluoânbaèngthôøi giancuûa ñôït nguyeânphaântröôùc. ∑ TG = thôøi gian moãi ñôït x soá ñôït nguyeân phaân • Toác ñoä nguyeân phaân thay ñoåi - 14 -
  15. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC Nhanhdaànñeàu: khi thôøi giancuûañôït phaânbaøosauít hônthôøi giancuûa ñôït phaânbaøotröôùclaø 1 haèngsoá( ngöôïc laïi , thôøi giancuûanguyeân phaângiaûmdaànñeàu) Ví duï : Thôøi giancuûañôït nguyeânphaân1 : 30 phuùt 30 phuùt Thôøi giancuûañôït nguyeânphaân2 : 28 phuùt 32 phuùt Thôøi giancuûañôït nguyeânphaân3 : 36 phuùt 34 phuùt Nhanhdaànñeàu chaämdaànñeàu Vaäy : Thôøi gianquacaùcñôït phaânbaøolieântieáplaø toångcuûadaõycaáp soácoängmaømoãi soáhaïnglaø thôøi giancuûa1 ñôït nguyeânphaân x x ∑ TG = 2 ( a1 +ax ) = [ 2a1 + ( x – 1 ) d ] 2 PHAÀN 2 . CÔ CHEÁ GIAÛM PHAÂN VAØ THUÏ TINH I. TÍNH SOÁ GIAO TÖÛ HÌNH THAØNH VAØ SOÁ HÔÏP TÖÛ TAÏO RA 1.Taïo giao töû ( Kieåu NST giôùi tính : ñöïc XY ; caùi XX) • Ô û vuøngchín , moãi teábaøosinh duïc sô khai ( teábaøosinh tinh ) qua giaûmphaâncho 4 tinh truøngvaø goàm2 loaïi X vaø Y coù tæleä baèng nhau. - Soá tinh truøng hình thaønh = Soá teá baøo sinh tinh x 4 - Soá tinh truøng X hình thaønh = Soá teá baøo Y hình thaønh • Ôû vuøngchín , moãi teábaøosinh duïc sô khai ( teábaøosinh tröùng) quagiaûmphaânchæcho 1 teábaøotröùnggoàm1 loaïi X , 3 teábaøo kia laø theåñònhhöôùng( veàsaubò tieâubieán) - Soá tröùng hình thaønh = Soá teá baøo tröùng x 1 - Soá theå ñònh höôùng = Soá teá baøo sinh tröùng x 3 2 .Taïo hôïp töû • Moät tinh truøngloaïi X keáthôïp vôùi tröùngtaïo thaønh1 hôïp töû XX, coøntinh truøngloaïi Y keáthôïp vôùi tröùngtaïo thaønh1 hôïp töûXY - Tinh truøngX x Tröùng X  Hôïp töûXX ( caùi ) - Tinh truøngY x Tröùng X  Hôïp töûXY (ñöïc ) • Moãi teábaøotröùngchækeáthôïp vôùi moättinh truøngñeåtaïo thaønh 1 hôïp töû. Soá hôïp töû taïo thaønh = Soá tinh truøng thuï tinh = Soá tröùng thuï tinh 3 Tæ leä thuï tinh ( hieäu suaát thuï tinh ) : • Tæ leä thuï tinh cuûa tinh truøng = Soá tinh truøng thuï tinh : Toång soá tinh tröùng hình thaønh - 15 -
  16. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC • Tæ leä thuï tinh cua tröùng = Soá tröùng thuï tinh : Toång soá tröùng hình thaønh III. TÍNH SOÁ LOAÏI GIAO TÖÛ VAØ HÔÏP TÖÛ KHAÙC NHAU VEÀ NGUOÀN GOÁC VAØ CAÁU TRUÙC NST 1. Söï phaân li vaø toå hôïp cuûa NST trong quaù trình giaûm phaân a)Ôû phaânbaøoI : - Töø kì sauñeánkì cuoái , moãi NST keùptrongcaëptöôngñoàngphaân li veà1 teábaøo, coù khaûnaêngtoånghôïp töï do vôùi caùcNST keùp cuûacaùccaëpkhaùctheonhieàukieåu. - Neáucoù traoñoåi ñoaïntrongcaëpNST thì chæthayñoåi daïngtrong soákieåuñoù, chöùkhoânglaømtaêngsoákieåutoåhôïp +Soá kieåu toå hôïp : 2n ( n soá caëp NST töông ñoàng ) + Caùc daïng toå hôïp : duøng sô doà phaân nhaùnh hoaëc caùch nhaân ñaïi soá b) ÔÛ phaânbaøoII - Töø kì sauñeánkì cuoái , moãi NST ñôntrongNST keùpphaânli veà1 giao töû vaø coù khaûnaêngtoåhôïp töï do vôùi caùcNST ñôncuûa nhöõngcaëpkhaùctaïo thaønhnhieàukieåutoåhôïp , do ñoùphaùtsinh nhieàuloaïi giao töû - Neáucoù traoñoåi ñoïanxaûyra taïi 1 ñieåmtrongcaëpNST thì cöù moãi caëpcoù traoñoåi ñoaïnseõlaømsoáloaïi giao töûtaênggaápñoâi +Soá kieåu giao töû : 2 n + m ( m : soá caëp NST coù trao ñoåi ñoaïn ) + Daïng toå hôïp : duøng sô ñoà phaân nhaùnh hoaëc caùch nhaân ñaïi soá C . CAÙC QUY LUAÄT DI TRUYEÀN PHAÀN I . CAÙC ÑÒNH LUAÄT CUÛA MENDEN A. TOÙM TAÉT LÍ THUYEÁT I .MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VAØ THUAÄT NGÖÕ 1. Alen : laø caùctraïngthaùi khaùcnhaucuûacuøngmoätgen. Caùcalen coù vò trí töôngöùngtreân1 caëpNST töôngñoàng(loâcut). VD: gen quy ñònh maøu haït coù 2 alen: A ->haït vaøng; a ->haït xanh . 2. Caëp alen : laø 2 alen gioáng nhau hay khaùc nhau thuoäc cuøng moät gen naèm treân 1 caëp NST töông ñoàng ôû vò trí töôngöùngtrongteábaøolöôõng boäi . DV : AA , Aa , aa - Neáu2 alencoù caáutruùcgioángnhau->Caëp gen ñoàng hôïp . VD : AA, aa - Neáu2 alencoù caáutruùckhaùc nhau->Caëp gen dò hôïp . VD di5Aa , Bb 3 .Theå ñoàng hôïp : laø caù theå mang 2 alen gioáng nhau thuoäc cuøng 1 gen . - 16 -
  17. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC VD : aa, AA , BB, bb 4 Theå dò hôïp : laø caù theå mang 2 alen khaùc nhau thuoäc cuøng 1 gen . VD : Aa , Bb , AaBb 5 . Tính traïng töông phaûn : laø 2 traïng thaùi khaùc nhau cuûa cuøng moät tính traïng nhöng bieåu hieän traùi ngöôïc nhau VD : thaâncao vaø thaânthaáplaø 2 traïngthaùi cuûatính traïng chieàucao thaân, thaønhcaëptính traïngtöôngphaûn 6 . Kieåu gen : laø toå hôïp toaøn boä caùc gen trong teá baøo cuûa cô theå sinh vaät AB BV Bv VD : Aa , Bb , , , Ab bv bV 7 . Kieåu hình : Laø toå hôïp toaøn boä caùc tính traïng vaø ñaëc tính cô theå Vd : ruoài daámcoù kieåuhình thaânxaùmcaùnhdaøi hoaëc thaânñencaùnhngaén II CAÙC ÑÒNH LUAÄT CUÛA MEN DEN A. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU DI TRUYEÀN CUÛA MENDEN : coù 2 phöông phaùp 1 . Phöông phaùp phaân tích cô theå lai : a. Choïn doøng thuaàn : troàngrieângvaø ñeåtöï thuï phaán, neáu ñôøi con hoaøntoaøngioángboámeï thì thöùñaäuñoùthuaànchuûngveàtính traïng nghieâncöùu. b. Lai caùc caëp boá meï thuaàn chuûng khaùc nhau veà moät hoaëc vaøi caëp tính traïng töông phaûn . VD : Pt/c : vaøng x xanh c . Söû duïng thoáng keâ toaùn hoïc treân soá löôïng lôùn caù theå lai ñeåphaântích quy luaätdi truyeàntöø P -> F 2. Lai phaân tích : laø pheùplai giöõacô theåmangtính trangtroäi vôùi cô theåmangtính traïnglaënñeåkieåmtrakieåugencuûa caùtheåmangtính traïng troäi laø ñoànghôïp haydò hôïp - Neáutheáheälai sinh ra ñoàngtính thì cô theå coù kieåuhình troäi coù kieåugenñoànghôïp - Neáutheáheälai sinh ra phaân tính thì cô theå coù kieåuhình troäi coù kieåugendò hôïp VD : Lai phaântích ñaäuhaït vaøng(coùKG AA hoaëcAa ) vôùi ñaâuhaït xanh(KG : aa) +NeáuFa ñoàng tính haït vaøngthì caâyñaäuhaït vaøng muoántìm KG coù KG ñoànghôïp troäi (AA ) +NeáuFa phaân tính ( 1 vaøng : 1 xanh) thì caâyñaäuhaït vaøng muoántìm KG coù KG dò hôïp troäi (Aa ) B . LAI MOÄT CAËP TÍNH TRAÏNG - 17 -
  18. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC 1 . Khaùi nieäm : pheùplai trongñoùcaëpboámeï thuaànchuûngkhaùc nhauveà1 caëptính traïngtöôngphaûn ñemlai 2 .Thí nghieäm : Lai 2 thöùñaäuHaø Lan thuaànchuûngkhaùcnhauveà1 caëptín h traïngtöôngphaûnlaø haït vaøngvôùi haït luïc , thuñöôïc F1 ñoàng loaït haït vaøng . Cho F1 töï thuï , F2 thu ñöôïc ¾ haït vaøng ; ¼ haït xanh 3. Noäi dung ñònh luaät : a. Ñònh luaät ñoàng tính : Khi lai boámeï khaùcnhauveà1 caëptính traïngtöôngphaûn, thì F1 coù kieåu hình ñoàng nhaát bieåu hieän tính traïng 1 beân cuûa boá hoaëc meï . Tính traïng bieåu hieän ôû F 1 laø tính traïng troäi , tính traïng khoâng bieåu hieän ôû F 1 laø tính traïng laën b. Ñònh luaät phaân tính : Khi cho caùccô theålai F1 töï thuï phaán hoaëc giao phaán thì F2 coù söï phaân li kieåu hình theo tæ leä xaáp xæ 3 troäi : 1 laën 4 . Giaûi thích ñònh luaät : a. Theo Menden : theáheälai F1 khoâng sinh giao töû lai maø chæ sinh ra giao töû thuaàn khieát b. Theo thuyeát NST ( cô sôûteábaøohoïc cuûañònhluaätñoàngtính vaø phaântính ) 5 . Ñieàu kieän nghieäm ñuùng cuûa ñònh luaät ñoàng tính vaø phaân tính : - Boá meï phaûi thuaànchuûngvaø khaùcnhau1 caëptính traïngtöông phaûnñemlai - Tính traïngtroäi phaûi troäi hoaøntoaøn - Soácaùtheåphaântích phaûi lôùn 6. YÙ nghóa : - Ñònh luaät ñoàng tính : lai caùcgioángthuaànchuûngtaïo öu theálai ôû F 1 do caùc caëp gen dò hôïp quy ñònh . -Ñònh luaät phaân tính : khoângduøngF1 laøm gioáng vì F2 xuaát hieän tính traïng laën khoâng coù lôïi - ÖÙng duïng ñònh luaät ñoàng tính vaø phaân tính trong pheùp lai phaân tích : cho pheùplai xaùcñònhñöôïc kieåugencuûacô theåmangtính traïng troäi laø theåñoànghôïp haydò hôïp C . LAI HAI VAØ NHIEÀU CAËP TÍNH TRAÏNG 1. Khaùi nieäm : Laø pheùplai trongñoùcaëpboámeï thuaànchuûngñem lai phaânbieätnhauveà2 haynhieàucaëptính traïngtöôngphaûn. VD : Lai giöõa ñaäuHaø Lan haït vaøng,trônvôùi haït xanh,nhaên 2 Thí nghieäm cuûa Menden a. thí nghieäm vaø keát quaû : - 18 -
  19. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC - Lai giöõa2 thöùñaäuthuaànchuûngkhaùcnhau2 caëptính traïng töôngphaûn: haït vaøngvoû trônvôùi haït xanhvoû nhaên, thuñöôïc F1 ñoàng loaït haït vaøng trôn . - Cho caùc caây F1 vaøng trôn töï thuï phaán hoaëc giao phaán vôùi nhau , F2 thu ñöôïc tæ leä xaáp xæ : 9 vaøng , trôn ; 3 vaøng ,nhaên ; 3 xanh trôn ; 1 xanh , nhaên . b. Nhaän xeùt : - F2 xuaát hieän 2 loaïi kieåu hình môùi khaùc boá meï laø vaøng nhaênvaø xanhtrôn ñöôïc goïi laø bieán dò toå hôïp - Moãi tính traïngxeùtrieângtuaântheoñònhluaätñoàngtính ôû F1 vaø phaân tính ôû F2 + Xeùt rieâng : * F1 :100% haït vaøng  F2 :haït vaøng / haït xanh = 9+ 3 /3+1 = 3 / 1 * F1 : 100% haït trôn  F2 : haït trôn / haït nhaên = 9+3 / 3+1 = 3 /1 + Xeùt chung 2 tính traïng : Ôû F2 = (3V :1X) ( 3T : 1N) = ( 9 V-T : 3V – N : 3 X-T : 1 X-N ) Vaäy moãi caëp tính traïng di truyeàn khoâng phuï thuoäc vaøo nhau 3. Noäi dung ñònh luaät phaân li ñoäc laäp : Khi lai 2 boámeï thuaàn chuûng, khaùcnhauveà2 hay nhieàucaëptính traïngtöôngphaûnthì söï di truyeàn cuûacaëptính traïngnaøykhoângphuï thuoäcvaøosöï di truyeàncuûacaëptính traïngkia , do ñoù ôû F2 xuaát hieän nhöõng toå hôïp tính traïng khaùc boá meï goïi laø bieán dò toå hôïp 4 . Giaûi thích ñònh luaät phaân li ñoäc laäp cuûa Menden theo thuyeát NST ( cô sôûTB hoïc ) -Gen troäi A : haït vaøng; genlaëna : haït xanh . Gen troäi B : haït trôn; genlaën b : haït nhaên - Moãi caëpgenqui ñònh1 caëptính traïng vaø naèmtreân1 caëpNST töôngñoàng rieâng - P t/c : vaøng trôn x xanh nhaên  F1 : 100% vaøng trôn . F1 x F1 -> F 2 goàm : + 9 kieåu gen : 1AABB: 2 AaBB : 2 AABb : 4 AaBb : 1AAbb : 2 Aabb: 1aaBB :2aaBb: 1aabb. + 4 kieåu hình : 9 vaøng trôn : 3 vaøng nhaên : 3 xanh trôn : 1 xanh nhaên 5 . Ñieàu kieän nghieäm ñuùng : - Boá meï phaûi thuaànchuûngvaø khaùcnhauveàcaùccaëptính traïng töôngphaûnñemlai - 19 -
  20. NguyÔn V¨n §«ng Kieán Thöùc & Coâng thöùc Sinh Hoïc 12 Trêng THPT B¸n c«ng TC - Tính traïngtroäi phaûi troäi hoaøntoaøn. - Soácaùtheåphaântích phaûi lôùn . - Caùc caëpgenxaùcñònhcaùccaëptính traïngtöôngphaûnnaèmtreân caùccaëpNST töôngñoàngkhaùcnhau. - Caùc caëpgenphaûi taùcñoängrieângreõ leânsöï hình thaønhtính traïng 6 . YÙ nghóa : : Söï phaânli ñoäclaäpvaø toåhôïp töï do cuûaNST vaø gentronggiaûmphaân, thuï tinh laømtaêngbieándò toåhôïp laø nguoànnguyeân lieäucho choïn gioángvaø tieánhoaù, giaûi thíchsöï ña daïngcuûasinh vaät D. DI TRUYEÀN TÍNH TRAÏNG TRUNG GIAN ( troäi khoânghoaøntoaøn) 1 . Thí nghieäm : Lai 2 thöùhoaDaï Lan thuaànchuûng: hoadoû: AA vôùi hoatraéng aa, ñöôïc caùccaâyF1 ñeàu coù hoa maøu hoàng (Aa) . Cho caùc caây F1 töï thuï phaán ( hoaëc giao phaán ) , ôû F2 phaân li theo tæ leä : 1 ñoû : 2 hoàng : 1 traéng * Nhaän xeùt : Theåñoànghôïp vaø dò hôïp coù kieåuhình khaùcnhau 2 . Noäi dung ñònh luaät : Khi lai 2 cô theåboámeï khaùcnhauveà1 caëp tính traïng,,thì F1 ñoàng loaït mang tính traïng trung gian giöõ boá vaø meï . 3 . Giaûi thích : - Tính traïngmaøuhoado moätcaëpgenquy ñònh, AA : hoañoû; aa: hoatraéng; Aa : hoahoàng. - Sô ñoà lai : P : AA ( hoañoû) x aa( hoatraéng) Gp : A a F1 : Aa ( 100% hoa hoàng ) F1 x F1 : Aa (hoa hoàng ) x Aa (hoa hoàng ) GF1 : A ,a A,a F 2 : AA ( 1 ñoû ) : 2 Aa (2 hoàng ) : aa ( 1 traéng ) B. PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI I . TÍNH SOÁ LOAÏI VAØ THAØNH PHAÀN GEN GIAO TÖÛ 1. Soá loaïi giao töû : Khoâng tuyø thuoäc vaøo kieåu gen trong KG maø tuyø thuoäc vaøo soá caëp gen dò hôïp trong ñoù : 1 + Trong KG coù 1 caëp gen dò hôïploaïi giao töû  2 + Trong KG coù 2 caëp gen dò hôïp  22 loaïi giao töû + Trong KG coù 3 caëp gen dò hôïp  23 loaïi giao töû + Trong KG coù n caëp gen dò hôïp  2n loaïi giao töû 2 . Thaønh phaàn gen (KG) cuûa giao töû : Trong teá baøo (2n) cuûa cô theå gen toàn taïi thaønh töøng caëp töông ñoàng , coøn trong giao töû (n) chæ coøn mang 1 gen trong caëp - 20 -
nguon tai.lieu . vn
Trung học phổ thông Ôn thi ĐH-CĐ Đề thi - Kiểm tra Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học Mầm non - Mẫu giáo Giáo án điện tử Trung học cơ sở Bài giảng điện tử Bài văn mẫu Vật lý Bài tập SGK Khoa học xã hội Tiếng Anh phổ thông